Prawo handlowe

Zagadnienia wstępne
Dr Ewa Zielińska
 Pojęcie prawa handlowego

Prawo handlowe – zespół norm prawa prywatnego

regulujących stosunki z udziałem przedsiębiorców.
 Pojęcie przedsiębiorcy

Ogólna definicja na użytek prawa prywatnego zawarta

została w art. 431 K.C.

Art. 431 K.C.

Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i
jednostka organizacyjna, o której mowa w art. 33 1 § 1,
prowadząca we własnym imieniu działalność
gospodarczą lub zawodową.
 Kryteria wyznaczające pojęcie
przedsiębiorcy

Kryterium podmiotowe – przymiot przedsiębiorcy

może przysługiwać tylko

 osobie fizycznej,
 osobie prawnej
 jednostce organizacyjnej niebędącej osobą prawną,
której ustawa przyznaje zdolność prawną, czyli
jednostce, o której mowa w art. 33 1 KC
 Kryterium funkcjonalne

Kryterium to wiąże status przedsiębiorcy z rodzajem

aktywności podmiotu prawa cywilnego.

Przedsiębiorcą jest tylko taki podmiot prawa, który

prowadzi we własnym imieniu, działalność
gospodarczą lub zawodowej.
 Działalność gospodarcza

 Prowadzona jest we własnym imieniu i na własne

ryzyko
 Co do zasady ma charakter zarobkowy, tzn
potencjalnie daje możliwość uzyskania przychodu,
chociaż nie ma znaczenia czy taki przychód faktycznie
przynosi
 Ma charakter ciągły i zorganizowany
 Działalność zawodowa

W definicji przedsiębiorcy zawartej w art. 431 KC

wyeksponowano, że także status przedsiębiorcy
przysługuje także osobom wykonującym działalność
zawodową.

Chodzi tutaj przede wszystkim o wykonywania tzw

wolnych zawodów.
 Firma

Firma jest nazwą, pod która działa przedsiębiorca.

Firma jest oznaczeniem indywidualizującym

przedsiębiorcę.

Firma podlega ujawnieniu w rejestrze, chyba że przepis

odrębny stanowi inaczej.
 Konstrukcja firmy

Firma składa się z korpusu (rdzenia) i dodatków.

Dodatki :
 obligatoryjne
 fakultatywne
 Firma osób fizycznych

Firmę osób fizycznych stanowi imię i nazwisko osoby

fizycznej.

W firmie osób fizycznych mogą występować dodatki

fakultatywne np.
 pseudonim
 określenia wskazujące na przedmiot działalności
przedsiębiorcy
 miejsce prowadzenia działalności
 inne określenia dowolnie dobrane
 Firma osób prawnych

Rdzeń firmy osób prawnych stanowi nazwa osoby prawnej.

Firma osoby prawnej obligatoryjnie zawiera dodatek
wskazujący na formę prawną osoby prawnej, który może
być podany w skrócie.

W firmie osoby prawnej mogą występować dodatki

fakultatywne :
 wskazujące na przedmiot działalności
 wskazujące siedzibę
 określenia dowolnie obrane
 Nazwisko lub pseudonim osoby
fizycznej w firmie osoby prawnej

W firmie osoby prawnej może zostać zamieszczone

nazwisko lub pseudonim osoby fizycznej ale tylko
wtedy, gdy służy to ukazaniu związków tej osoby z
powstaniem lub działalnością przedsiębiorcy.

Umieszczenie w firmie nazwiska albo pseudonimu

osoby fizycznej wymaga pisemnej zgody tej osoby, a w
razie jej śmierci - zgody jej małżonka i dzieci.
 Firma ułomnych osób prawnych

Stosuje się tu odpowiednio przepisy o firmie osób prawnych.

Handlowe spółki osobowe – regulacja szczególna w

przepisach kodeksu spółek handlowych.
 Firma oddziałowa

Firma oddziału powinna zawierać pełna nazwę osoby

prawnej oraz określenie „oddział” ze wskazaniem
miejscowości, w której ma siedzibę oddział
 Zasady prawa firmowego

 Zasada prawdziwości firmy

 Zasada jedności firmy
 Zasada wyłączności firmy
 Zasada jawności firmy
 Zasada ciągłości firmy
 Zasada niezbywalności
 Zasada prawdziwości

Oznacza konieczność przedstawiania w firmie tylko tych

danych, które są prawdziwe.

Firma nie może wprowadzać w błąd, w szczególności:

co do osoby przedsiębiorcy; formy prawnej przedsiębiorcy;
przedmiotu działalności; miejsca działalności; źródeł
zaopatrzenia; kwalifikacji zawodowych; pokrewieństwa
pomiędzy wspólnikami i innych okoliczności ujawnianych w
firmie.
 Zasada jedności firmy

Przedsiębiorca działa tylko pod jedną firmą.

Wyjątkiem jest firma oddziałowa.

Firma należy odróżniać od nazwy przedsiębiorstwa. Nazwa przedsiębiorstwa, zgodnie z art. 55 1 KC

stanowi element przedsiębiorstwa w znaczeniu przedmiotowym.

Przykład:
Pani Janina Malina prowadzi działalność gospodarczą i jest zarejestrowana w CEIDG pod firmą Janina
Malina. Pani Janina prowadzi zakład fryzjerski – pod nazwą Studio Venus, a ponadto sklep
kosmetyczny pod nazwą Koki Loki.
Janina Malina to firma.
Studio fryzjerskie Venus – nazwa przedsiębiorstwa
Koki Loki – nazwa przedsiębiorstwa

Zgodnie z art. 435 § 4 przedsiębiorca może posługiwać się skrótem firmy, o ile skrót ten został
ujawniony w rejestrze.
 Zasada wyłączności firmy

Oznacza, że każda firma powinna się dostatecznie

odróżniać od innych firm działających ta na tym samym
rynku.

Pojęcie rynku nie zostało zdefiniowane w prawie

cywilnym.
Ustalenie działania na tym samym rynku powinno
opierać się o zastosowane kryterium terytorialne,
przedmiotowe i czasowe.
 Zasada jawności firmy

Zawarta w art. 432 § 2 KC oznacza obowiązek wpisania

firmy do rejestru, chyba że przepis szczególny stanowi
inaczej.

Ponadto w obrocie przedsiębiorca występuje pod

firmą ujawnioną we właściwym rejestrze.
 Zasada ciągłości firmy

Pozwala na korzystanie z firmy w dotychczasowym lub uzupełnionym brzmieniu pomimo zajścia

zdarzeń, które wpływają na kształtowanie brzmienia firmy.

Dwa aspekty zasady ciągłości firmy:

 Art. 437 zd. 2 i 3 KC
 Art. 438 § 1 i § 2 KC

Zgodnie z art. 437 KC w razie przekształcenia osoby prawnej można zachować jej dotychczasową
firmę z wyjątkiem określenia wskazującego formę prawną osoby prawnej, jeżeli uległa ona zmianie. To
samo dotyczy przekształcenia spółki osobowej.
Zobacz też art. 554 KSH

Zgodnie z art. 438 § 1 KC w przypadku utraty członkostwa przez wspólnika, którego nazwisko było
umieszczone w firmie, spółka może zachować w swej firmie nazwisko byłego wspólnika tylko za
wyrażoną na piśmie jego zgodą, a w razie jego śmierci - za zgodą jego małżonka i dzieci.

Zgodnie z art. 438 § 2 KC przepis § 1 stosuje się odpowiednio w wypadku kontynuowania działalności
gospodarczej osoby fizycznej przez inną osobę fizyczną będącą jej następcą prawnym.
 Zasada niezbywalności firmy

Zgodnie z art. 439 § 1 KC firma nie może być zbyta.

Firma nie podlega też dziedziczeniu.

Przedsiębiorca może upoważnić innego przedsiębiorcę do

korzystania ze swojej firmy, jeżeli to nie wprowadza w błąd.

W pełni dopuszczalne jest natomiast zbycie nazwy przedsiębiorstwa

co najczęściej ma miejsce w przypadku zbycia przedsiębiorstwa.
Zgodnie z art. 438 § 3, kto nabywa przedsiębiorstwo, może je nadal
prowadzić pod dotychczasową nazwą. Powinien jednak umieścić
dodatek wskazujący firmę lub nazwisko nabywcy, chyba że strony
postanowiły inaczej.
 Ochrona prawa do firmy

Zgodnie z art. 4310 KC :

➢ w przypadku, gdy prawo do firmy zostało zagrożone cudzym
działaniem lub zaniechaniem, przedsiębiorca może domagać się,
zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne;
➢ w przypadku naruszenia prawa do firmy przedsiębiorca może
żądać:
 usunięcia jego skutków
 złożenia oświadczenia lub oświadczeń w odpowiedniej treści i
formie
 naprawienia na zasadach ogólnych szkody majątkowej
 wydania korzyści uzyskanej przez osobę, która dopuściła się
naruszenia.
Prokura – definicja kodeksowa

Art. 109 1§ 1 KC - Prokura jest pełnomocnictwem

udzielanym przez przedsiębiorcę podlegającego
obowiązkowi wpisu do Centralnej Ewidencji i
Informacji o Działalności Gospodarczej albo do rejestru
przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego, które
obejmuje umocowanie do czynności sądowych i
pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem
przedsiębiorstwa.
Przedsiębiorca jako mocodawca

Prokurę może udzielić tylko i wyłącznie przedsiębiorca

podlegający obowiązkowi wpisu do Centralnej
Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej albo
do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru
Sądowego.
Zakres umocowania prokurenta

Zakres umocowania prokurenta jest określony ustawowo i obejmuje

wszystkie czynności sądowe i pozasądowe jakie związane są z prowadzeniem
przedsiębiorstwa.

Nie można ograniczyć zakresu umocowania prokurenta ze skutkiem wobec

osób trzecich.

Zgodnie z art. 1093 KC prokura nie obejmuje umocowania do:

 zbycia przedsiębiorstwa
 do oddania przedsiębiorstwa do czasowego korzystania
 do zbycia i obciążania nieruchomości
W tych wypadkach wymagane jest pełnomocnictwo do poszczególnej
czynności.
 Osoba prokurenta

Prokurentem może być tylko osoba fizyczna o pełnej

zdolności do czynności prawnych.

Wykluczone jest udzielenie prokury osobom prawnym.

 Udzielnie prokury

Udzielenie prokury wymaga zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności

Udzielenie prokury stanowi czynność prawną jednostronną o charakterze

upoważniającym.

Do wpisu prokurenta do KRS wymagane jest przedłożenie zgody prokurenta.

Zgłoszenie prokury do rejestru powinno nastąpić w terminie 7 dni.

Wpis prokury do rejestru ma charakter deklaratoryjny.

Ustanowienie prokury – podjęcie decyzji wewnątrz struktury organizacyjnej jednostki

mającej status przedsiębiorcy. Zasady ustanawiania prokury przewidują przepisy
kodeksu spółek handlowych.
 Odwołanie prokury

Prokura może być odwołana w każdym czasie.

Inaczej niż przy pełnomocnictwie, niedopuszczalne jest

zrzeczenie się prawa do odwołania prokury.
Inne przypadki wygaśnięcia prokury:

Przyczyny wskazane w art. 109 7KC.

 otwarcie likwidacji mocodawcy
 ogłoszenie upadłości mocodawcy
 przekształcenie mocodawcy
 wykreślenie z CEIDH lub rejestru
 śmierć prokurenta
 art1097§ 31KC - ustanowienie kuratora na podstawie art.43 KC

Prokura wygasa też wskutek utraty przez prokurenta pełnej zdolności do czynności
prawnych oraz wskutek zrzeczenia się prokury.

Po zmianach KC dokonanych ustawą z 5.07. 2018 r, wykreślono z art. 109 7 § 4 – śmierć

przedsiębiorcy, co oznacza, że z chwila śmieci przedsiębiorcy prokura wygasa. Zobacz
art. 9 ust 1 pkt 2 ustawy o zarządzie sukcesyjnym.
Prokura samodzielna i łączna

Ze względu na sposób reprezentacji przez prokurenta

wyróżnić można prokurę samodzielna lub łączną.

Prokura samodzielna – prokurent może samodzielnie

reprezentować mocodawcę

Prokura łączna – prokurent dla skutecznego złożenia

oświadczenia powinien współdziałać z innym/innymi
prokurentami albo z członkiem organu zarządzającego.
 Klasyczna prokura łączna

W klasycznej postaci prokury łącznej przedsiębiorca udziela prokury 2 osobom

i jednocześnie zastrzega, że dla skutecznego złożenia oświadczenia woli w
jego imieniu konieczne jest współdziałanie obydwu prokurentów.

Przedsiębiorca może też udzielić takiej prokury łącznej większej ilości osób np.
5 i jednocześnie określić, że dla skutecznego złożenia oświadczenia woli w
jego imieniu wymagane jest współdziałanie 2 lub 3 prokurentów

Najczęściej w praktyce zastrzegana jest reprezentacja dwuosobowa.

Zgodnie z art.109 4 § 2 KC kierowane do przedsiębiorcy oświadczenie lub

doręczenia pism mogą być dokonywane wobec jednej z osób, którym
udzielono prokury.
Prokura łączna „niewłaściwa”

Regulacja art.109 4 § 11 KC do Kodeksu cywilnego dodana została

dodana ustawą z 16.12.2016 r.

Przedsiębiorca może udzielić prokury także do dokonywania

czynności wspólnie z członkiem organu zarządzającego lub
wspólnikiem uprawnionym do reprezentowania handlowej spółki
osobowej.

Przykład:
W spółce z o.o., w której funkcjonuje zarząd trzyosobowy powołano
jednego prokurenta, ale w treści prokury zastrzeżono, ze dla
skutecznego złożenia oświadczenia w imieniu spółki z o.o. prokurent
musi współdziałać z jednym z członków zarządu.