Notatka Restytucja

NZK

Rozpoznanie NZK ( 10 sek. )

1. Brak odpowiedzi na bodźce zewnętrzne ( stan nieprzytomności )
2. Rękoczyn: udrożnienie dróg oddechowych
3. Brak oddechu
4. Oddech nieprawidłowy jak tzw. Oddech ogonkami czyli oddech rybi, gasping
5. Drgawki (mogą wystąpić)

NZK

-stan bezpośredniego zagrożenia życia

-ustanie efektywnej czynności mechanicznej serca jako pompy

- w Europie od 350 tys. Do 700 tys. Przypadków NZK na rok

Podstawowe zabiegi resuscytacyjne (BLS)

- zapewnienie drożności dróg oddechowych

- wspomaganie oddychania

- wspomaganie krążenia

Bez użycia specjalnego sprzętu, poza środkami ochronnymi

Resuscytacja krążeniowo- oddechowa (RKO)

- połączenie wentylacji własnym powietrzem wydechowym( oddechy ratownicze) i uciskami klatki

piersiowej( pośredniego masażu serca)

- jest to podstawa współczesnych zabiegów resuscytacyjnych

Resuscytacja
Przywrócenie za pomocą metod ratunkowych spontanicznego krążenia (ROSC) lub krążenia i
oddychania bez powrotu świadomości

Stany resuscytacji:

 niskiego stopnia – powrót krążenia

 Wyższy od poprzedniego- powrót krążenia i oddychania
 Stan resuscytacji wysokiego stopnia- powrót oddychania, krążenia i niektórych funkcji OUN;
PSV (przetrwały stan wegetatywny)

Stan reanimacji

Przywrócenie za pomocą metod ratunkowych spontanicznego krążenia (ROSC) i oddychania oraz

powrót świadomości

Powrót do stanu przed wydarzeniem

P. Safar (1924-2003) sztuczna wentylacja „kiss of life”

Medycyna Ratunkowa

- moralna wyjątkowość medycyny ratunkowej

Przyczyny wprowadzania zasad RKO i programy PAD (public access defibryllation) do społeczeństw
wielu krajów

- bardzo niska przeżywalność osób w pozaszpitalnych NZK, które jeszcze niedawno, w pierwszych
latach XXI w. Wyniosła: 5-10%

Przeżycie NZK ( epidemiologia)

- USA, biegi maratońskie z udziałem > 30 tys. Osób, użycie AED( zlokalizowane co 1 mile); przeżycie
NZK 75%

- USA, centra rehabilitacyjne, użycie AED: przeżycie NZK 85-89%

Utrata przytomności

- płytka (kilka, kilkanaście min)

- głęboka (wiele dni- kilka, kilkanaście lat)

Poszkodowany nieprzytomny

Rozpoznanie:

1. Brak reakcji na bodźce środowiska zewnetrznego (Np. dźwięki, światło, gorąco, zimno, dotyk)
2. Zanik odruchów obronnych( kaszlu, połykania, kichania)
3. Spadek napięcia mięśniowego
Całkowita utrata przytomności jest ważnym objawem krytycznego stanu pacjenta

Niedrożność dróg oddechowych

Przyczyny:

 Zapadanie się języka ku tyłowi w pozycji na wznak ( u nieprzytomnych)

 Ciała obce w jamie ustnej
 Urazy głowy
 Ukąszenia przez owady
 Alergie polekowe, pokarmowe
 Choroby np. astma oskrzelowa, choroby infekcyjne

Ciało obce w drogach oddechowych ( zadławienia, FBAO)

 Ciała obce miga spowodować zarówno łagodna jak i ciężką niedrożności dróg oddechowych
 Łagodna postać: poszkodowany może mówić, kaszleć i oddychac
 Ciężka postać: poszkodowany nie może mówić, ma słabnący kaszel, z trudem oddycha lub nie
może oddychac

Algorytm postępowania u dorosłych

Chory przytomny:

 Prawdopodobne zadławienie
 Zachęcaj do kaszlu
 Wykonaj uderzenia w okolice miedzyłopadkową
 Wykonaj uciśnięcia nadbrzusza
 Jeśli nadal nie udaje się usunąć niedrożności wykonaj na przemiennie 5 uderzeń w okolice
międzyłopadkową z 5- ma uciśnięciami nadbrzusza

Algorytm postępowania u dorosłych

Chory nieprzytomny:

 Ostrożnie chorego połóż na plecach

  Wezwij pogotowie ratunkowe
 Rozpocznij RKO, zaczynajac od uciśnięć klatki piersiowej

- prawdopodobieństwo sukcesu wzrasta przy połączeniu uderzeń w plecy z uciśnięciami nadbrzusza i

klatki piersiowej

- uciśnięcia klatki piersiowej generują wyższe ciśnienia w drogach oddechowych niż uciśnięcia
nadbrzusza

- dlatego należy bezwłocznie rozpocząć uciśnięcia klatki piersiowej, gdy chory traci przytomność

Nagle Zatrzymanie Krążenia (NZK)

 Nagle przerwanie tłoczenia krwi przez serce, co może być odwracalne pod warunkiem
podjęcia odpowiedniego leczenia
 Nagle zatrzymanie efektywnej hemodynamicznie pracy serca jako pompy
 Nieuchronny zgon może być powstrzymany przez skuteczne zabiegi reanimacyjne

NZK

 Nie stanowi odrębnej jednostki nozologicznej, lecz końcowy etap wielu chorób, urazów i
zatruć
 Wystąpienie NZK jest zdarzeniem GWAŁTOWNYM
 Proces patologiczny leżący u podłoża chorobowego NZK trwa zazwyczaj długo
Rozwój objawów klinicznych poprzedzających NZK

Objawy Prodromalne-> terminalne-> NZK -> smierć biologiczna

Objawy prodromalne

 Ból w klatce piersiowej

 Objawy ze strony układu pokarmowego
 Duszności lub obrzęki obwodowe
 Zmęczenie
 Gorączka lub cechy infekcji
 Omdlenia
Wykluczenie NZK

 Manewr( rękoczyn): udrożnienie dróg oddechowych

  Czas rozpoznania 10 sek
 Dwa do trzech prawidłowych oddechów
Dalsze postępowanie: pozycja boczna ustalona

Rokowanie w NZK

 Przyczyny
 Stanu ogólnego pacjenta
 Obecność świadków zdarzenia
 Szybkość i skuteczność czynności RKO

Odwracalne przyczyny Nzk

 Hipoksja
 Hipowolemia
 Zaburzenia elektrolitowe
 Hipotermia
 Hipertermia
 Zakrzepica wieńcowa i płucna
 Odma prężna
 Tamponada serca
 Toksyny( zatrucia)

Wytyczne 2015 BLS u dorosłych

 Częstość ucisków klatki piersiowej 100-120/min

 Głębokość opadania mostka pod wpływem ucisków 5-6 cm
 Iloraz ucisków do sztucznych oddechów 30:2

Wytyczne 2015 BLS dzieci

 Dzieci- uciski kl piersiowej na gl ok 5 cm

 Niemowlęta- uciski kl piersiowej na gl ok 4 cm
 Częstotliwość ucisków 100-120/ min
 Po udrożnieniu dróg oddechowych- 5 wdechów ratowniczych

NZK

W przypadku ok 80% hospitalizowanych pacjentów, u których wystąpiło nzk, udokumentowano

pogorszenie się stanu ogólnego na co najmniej 8 h przed jego wystąpieniem
Pourazowe NZK

 Mała przeżywalność pacjentów

 Przeżywalność NZK spowodowana urazami tępymi- 3,3%
 Przeżywalność NZK, spowodowana urazami penetrującymi-3,7%

Termoregulacja

Czynniki sprzyjające powstawaniu zaburzeń termoregulacji u sportowców:

1. czynniki funkcjonalne

- obniżony poziom wydolności fizycznej

- brak aklimatyzacji cieplnej

- udar cieplny w przeszłości

- wiek (dzieci i osoby starsze)

2. czynniki nabyte

- odwodnienie (niezależne od etiologii)

- schorzenia infekcyjne przebyte nawet tydzień wcześniej (np. schodzenia górnych dróg oddechowych,
biegunka, wymioty) oraz gorączka

- otyłość (występuje u trenerów i działaczy)

- niedobór snu

- niektóre leki i używki

- niektóre schorzenia skórne

- schorzenia przewlekłe (np. cukrzyca, choroby układu krążenia, nadczynność tarczycy)

Symptomy i objawy odwodnienia:

- tachycardia

-sucha i nieelastyczna skóra

- hipotonia

-ortostatyczne zawroty głowy

Łagodzenie skutków odwodnienia/ odwadniania

- na dzień przed zawodami dobrze nawodnić organizm

- na 2-3h przed zawodami wybić 500-600 ml

- w czasie zawodów wczesne rozpoczęcie nawadniania, potem co 15-20 minut wypijać ok. 200-300ml
płynu

- po wysiłku jak najszybciej uzupełnić straty wodno-elektrolitowe i dostraczyć węglowodanów

Choroba cieplna – w wyniku postępującego odwodnienia organizmu oraz przegrzania pojawiają się
pierwsze symptomy:

- bóle głowy, splątanie, zaburzenia orientacji

- irracjonalne zachowanie

- osłabienie i senność

- nudności i zawroty głowy

Objawy te trwają od kilkunastu minut do kilku godzin, gdy poprzedzają klasyczny udar cieplny

W przypadku hipertermii wysiłkowej objawy wstępne trwają krótko, a nawet mogą być
niezauważone. W przypadku ich pojawienia wysiłek powinien być natychmiast przerwany, stosowanie
schładzania i nawadniania organizmu.

Choroba cieplna u sportowców – skurcze cieplne, omdlenie cieplne, wyczerpanie cieplne, wysiłkowy
udar cieplny

Choroba cieplna – Istnieje pogląd, że w zaburzeniach cieplnych występuje pewien ciąg objawów od
stosunkowo niegroźnych skurczów mięśniowych, poprzez wyczerpanie cieplne do groźnego dla życia
udaru cieplnego – bardzo często, szczególnie u sportowców możliwy jest rozwój jednego z ich bez
etapów pośrednich

Skurcze mięśniowe:

Bolesne skurcze dużych grup mięśniowych, oraz bóle mięśni brzucha imitujące czasem objawy tzw.
„ostrego brzucha”

Postępowanie: doustne podanie ½ szklanki wody z dodatkiem NaCl ( ¼ do ½ łyżeczki) co 15 min,

czasami konieczne dożylne podanie NaCl

Omdlenie cieplne:

Objawy – utrata świadomości często poprzedzona zwiastunami – uczucie osłabienia, zawroty głowy i
nudności

Postępowanie – pozycja pozioma z uniesionymi nogami w chłodnym miejscu, płyny doustne po

odzyskaniu przytomności
Wysiłkowy udar cieplny:

Objawy – dysfunkcja OUN: utrata przytomności; apatia, zamroczenie; omamy wzrokowe, słuchowe;
drgawki, temp. Wewnętrzna powyżej 41 stopniC, rabdomioliza, DIC (zespól rozsianego krzepnięcia
wyewnątrz naczyniowego

DIC (Disseminated inrtavascular coagulation) – Rozsiane wykrzepianie śródnaczyniowe

- polega na wytrącaniu się włóknika (fibryny) we krwi krążącej

- w przebiegu ostrym prowadzi do małopłytkowości i ubytku osoczonych czynników krzepnięcia

- sytuacje pogarsza wtórna fibrynoliza i jej dalsze nasilenie potęguje zagrożenie krwotoczne

Postępowanie – udrożnienie dróg oddechowych, jak najszybsze schładzanie do temp. 38,5 stopni C,
nawadnianie dożylne, leczenie szpitalne

Wnioski praktyczne:

- aklimatyzację można osiągnąć poprzez częste wykonywanie wysiłków w wysokiej temp. Otoczenia
(10-15 sesji od 40 do 100min)

- kilkakrotne przebywanie w gorącym środowisku prowadzi do korzystnych fizjologicznych zmian

adaptacyjnych

- napoje zawierające glukozę i elektrolity są lepsze od czystej wody

- w wysokiej temperaturze otoczenia rozgrzewka nie powinna trwać zbyt długo

- w skórę wystawioną na działanie słońca należy wcierać kremy o wysokim współczynniku filtrowania
UV

- zabiegi schładzania (precooling maneuvers) sportowców celem obniżenia na starcie temperatury

wewnętrznej organizmu mogą zwiększyć czas i intensywność wysiłku fizycznego w środowisku
otoczenia zawodów w temperaturze > 21 C

Wysiłkowy udar cieplny u doświadczonego biegacza (studium przypadku)

- 27.02.1988, miasto w New South Wales (Australia)

- Start biegu: 3pm

- Dystans 8km

- Trasa: lekko górzysta (wokół jeziora)

- Warunki otoczenia: temp 35C (start) – 31 C (finisz), wilgotność względna 40%

- Biegacz 28 lat, 84 kg, 185cm

- Doświadczenie i przygotowanie: zwycięzca mistrzostw akademickich w biegu przez płotki, ostatnie 5

lat bez startów w zawodach, jogging od 4 do 7km dziennie, pływanie 4 razy/tydzień po 1 km
-stan zdrowia i leki: brak chorób w ostatnim okresie, nie stosował lekartw

Hospitalicacja – miejscowy szpital

- nieprzytomny, blady, intensywnie się pocił

- liczne otwarcia i uszkodzenia skóry nóg

- drożność dróg oddechowych: zachowana

- oddychanie: tachypnoe – 50 min

- krążenie: BP – 110/30 mmHg. HR: 180/min (rytm zatokowy)

- temperatura (dół pachowy) – 42 C

- PH krwi 6,85

- Po2 – 236mmHg

- Pco2 – 35 mmHg

- Kreatyna – 220 mikroml/l (norma 58 – 112)

- Hb – 17,4 g/l

Drugi dzień hospitalizacji:

- stan uległ poprawie: zorientowany (alert)

- metaboliczna kwasica utrzymywała się

- temperatura 38,5 - 39 C

-nasilona biegunka

- diureza spadała pomimo podawania płynów i v furosemidu i mannitolu

- poziom kinazy kreatyniny wzrósł do 20000 U/l (norma < 200U/l)

Hospitalizacja – po 48h

- po 48h od przyjęcia rozwinęła się ostra niewydolność nerek, oliguria

- poziom kreatyniny wzrósł do 725 (58 – 112 norma) mikromil/1

- rozpoznanie rabdomioliza powodująca niewydolność nerek

- rozwijała się niewydolność wielonarządowa

-mięśnie ud obu nóg, a szczególnie lewa były obrzęknięte zaczerwienione, bolesne

Hospitalizacja:

- poziom Ca w surowicy krwi był początkowo niski, wzrósł 8-ego dnia hospitalizacji, gdy nastąpiła
poprawa, spadł ponownie 11 dnia, gdy nastąpiło pogorszenie

- poziom bilirubiny i enzymów wątrobowych od 2-iej doby wzrastał

- rozwój DIC od 20iej doby

- Krwotok z przewodu pokarmowego, dróg oddechowych, krwotok zewnętrzny

- migotanie przedsionków (AF) w 7-ej dobie hospitalicacji

Kolejność zdarzeń w czasie wysiłku fizycznego w wysokiej temperaturze

1. Wysoka temperatura otoczenia powoduje rozszerzenie naczyń skórnych i wzrost przepływu

skórnego, a w efekcie zmniejszenie się objętości wyrzutowej (SV)
2. Jednocześnie aktywowane są gruczoły potowe
3. W wyniku pracy mięśniowej dochodzi do wytworzenia dodatkowego ciepła i wzrostu temp.
Wewnętrznej
4. Dodatkowy wzrost temp. Wewnętrznej powoduje pogłębienie objętości wyrzutowej i
nasilenie wytwarzanie potu

Aklimatyzacja:

- Powoduje przesunięcie ciężaru oddawania ciepła na gruczoły potowe

- dochodzi do „oszczędzania” układu krążenia

- w efekcie: spadek objętości wyrzutowej (SV); wzrost częstości tętna (HR); obniżenie się ciśnienia
tętniczego krwi (BP)

Są znacznie słabsze co mniej obciąża układ krążenia i później występuje zmęczenie

SUBSTANCJE I METODY ZABRONIONE PODCZAS ZAWODÓW

Substancje zabronione

S0. Substancje niezatwierdzone

S1. Środki anaboliczne

S2. Hormony peptydowe, czynniki wzrostu i substancje pokrewne

S3. Beta – 2 agoniści

S4. Modulatory hormonów i metabolizmu

S5. Diuretyki i inne środki maskujące

S6. Stymulatory

S7. Narkotyki

S8. Kanabinoidy

S9. Glikokortykosteroidy
 TUE

 W sytuacji terapeutycznego użycia substancji zabronionej, która nie spełnia kryterium leku
kontrolującego daną chorobę, a jedynie działa objawowo (np. pseudofedryna), lekarz
prowadzący leczenie powinien w sposób przekonujący uzasadnić, że sytuacja kliniczna
wymaga takiej terapii
 Organ rozpatrujący wniosek o TUE może jednak nie uznać wskazań do zastosowania takiego
leczenia
 W szczególnych przypadkach możliwe uzyskanie TUE ze skutkiem wstecznym (tzw.
retroaktywne TUE)

TUE ZE SKUTKIEM WSTECZNYM (TUE RETROAKTYWNE, WSTECZNE)

Jest zgoda na używanie substancji lub metody zabronionej wydawana po zastosowaniu substancji lub
metody zabronionej. Może być udzielona w określonych sytuacjach:

 Konieczne było leczenie natychmiastowe lub leczenie ostrego stanu chorobowego

 Z powodu innych wyjątkowych okoliczności zawodnik nie miał wystarczającego czasu lub
możliwości złożenia wniosku o wyłączenie dla celów terapeutycznych lub Komitet TUE nie
miał wystarczająco dużo czasu lub możliwości rozpatrzenia wniosku przed kontrolą
antydopingową
 WADA i organizacja antydopingowa, do której wniosek o wsteczne TUE został złożony,
przyznają, że zgodnie z zasadą sprawiedliwości i uczciwości należy wsteczne TUE przyznać

PODWÓJNA NATURA SUBSTANCJI DOPINGUJĄCYCH

 Leki:
 Cel medyczny (dawki terapeutyczne)
 Nadużywanie (dawki superfarmakologiczne)
 Biomedyczne efekty niepożądane
 Krótkotrwałe
 Odwracalne/ nieodwracalne
 Długoterminowe (późniejsze efekty niszczące)

S6. STYMULANTY

Co to są stymulanty?

 Wpływają na centralny układ nerwowy

 Zwiększają częstość akcji serca
 Przyśpieszają funkcje mózgowe i oddychanie
 Cel medyczny: np. rozkurcz oskrzeli
 Stymulanty prowadzą do wzmożonego uwalniania przekaźników (neurotransmiterów)

Dlaczego nadużywa się stymulantów w sporcie?

 Zwiększają czujność, chęć współzawodnictwa, agresję

  Redukują zmęczenie i wrażliwość na ból
 Nie powodują bezpośrednio wzrostu wydolności fizycznej!
 100% Autonomicznie chronione zasoby: osiągalne tylko przez gniew, pobudzenie, sytuacje
zagrażające życiu lub doping

Jakie są zagrożenia dla życia wynikające z nadużywania stymulantów?

 Zaburzenia psychiczne: uzależnienie lub depresja

 Niepożądane efekty fizjologiczne:
 Zaburzenia termoregulacji
 Utrata apetytu i bezsenność
 Halucynacje, drżenie, niepokój, zdenerwowanie
 Zwiększone napięcie
 Arytmia serca

Podsumowanie:

Oddziaływają na układ nerwowy

!! Pobudzenie czynności mózgu i organizmu

!! Wzrost agresji i chęci współzawodnictwa

!! Mniejsza wrażliwość na ból

!! Wiele efektów niepożądanych, od dużego stresu do uzależnienia

!! Efekty niepożądane natury psychicznej i fizjologicznej

S1. ŚRODKI ANABOLICZNE

Steroidy anaboliczno – androgenne (SAA)

a. Egzogenne SAA
b. Endogenne SAA w przypadku przyjmowania egzogennego
 Inne środki anaboliczne, w tym (grupa nie ogranicza się wyłącznie do wymienionych
związków)

Clenbuterol, selektywne modulatory receptora androgennego (SARMs), tyboln, zeranol, zilpaterol

S2. HOTMONY PEPTYDOWE, CZYNNIKI WZROSTU I SUBSTANCJE POKREWNE

1. Środki stymulujące erytropoezę: [np. erytropoetyna (EPO), darbcpoetyna (dEPO),

stabilizatory czynnika transkrypcyjnego indukowanego przez hipoksję (HIF) i aktywatory HIF
np. ksenon, argon), glikolmetoksypolietykenowy epoetyny beta (CERA), peginezatyd
(Hematyd)]
2. Gonadotropina łożyskowa (hCG) i hormon luteinizujący (LH) i czynniki je uwalniające, u
mężczyzn
3. Kortykotrofiny i czynniki je uwalniające
4. Hormon wzrostu (hGH, GH) i czynniki go uwalniające, i insulino – podobny czynnik wzrosu
(IGF-1)
Ponadto, następujące czynniki wzrostu zabronione: Czynniki wzrostu fibroblastó5. (FGFs), czynniki
wzrostu hepatocytó6. (HGF), mechaniczne czynniki wzrostu (MGFs), płytkopochodny czynnik wzrostu
(PDGF), naczyniowo-śródbłonkowy czynnik wzrostu (VEGF), jak również każdy inny czynnik wzrostu
wpływający na mięsień, syntezę/degradację białka ścięgna lub więzadła, unaczynienie, zużytkowanie
energii, zdolność regeneracyjną lub zmianę typu włókien i inne substancje o podobnej strukturze
chemiczne lub o podobnym działaniu biologicznym.

STEROIDY ANABOLICZNO – ANDROGENNE

 Steroidy anaboliczno – androgenne są hormonami

 Regulowanie konkretnych funkcji organizmu np. budowanie mięśni
 „Anabolic” oznacza „budowanie”
 „andro+genic” oznacza „meski + produkować”
 Steroidy są rodzajem cząstek lipidowych
 Przykład: testosteron
 Cel medyczny: dystrofia mięśni

WSKAZANIA MEDYCZNE DO STOSOWANIA STEROIDÓW ANABOLICZNYCH

 W wyniszczeniu organizmu spowodowanym:

1. Niedożywieniem
2. Schorzeniami nowotworowymi
3. Chorobą zakaźną
4. Zejściowym stadium choroby popromiennej
 Niedobór hormonów androgennych
 Męski gigantyzm
 Trudno gojące się rany
 Odmrożenia
 Oparzenia
 Anemie

JAKIE EFEKTY NIEPOŻĄDANE POJAWIAJĄ SIĘ PRZY STOSOWANIU SAA?

Przypadek:

Zawodnik piłki nożnej, lat 29

- 3 lata stosowania steroidów

- 2 razy naderwania więzadła właściwego rzepki

- naderwanie ścięgna Achillesa

EFEKTY NIEPOŻĄDANE NADUŻYWANIA STEROIDÓW ANABOLICZNYCH DLA ZDROWIA

 Mężczyźni: stają się bardziej kobiecy

 Kobiety: nasilają się cechy męskie
 Torbiele wątroby
  Trądzik
 Hipogonadyzm męski
 Ginekomastia
 Zwyrodnienia układu kostnego
 Zaburzenia układu krążenia
 Obniżenie brzmienia głosu (kobiety)
 Zarost twarzy (kobiety)
 Łysienie (mężczyźni)

EPO (erytropoetyna)

 EPO jest hormonem wytwarzanym w nerkach

 Stymuluje syntezę krwinek czerwonych

Efekt działania EPO:

 Zwiększenie masy czerwonych ciałek krwi

 Zwiększenie hematokrytu
 Wzrost stężenia hemoglobiny we krwi obwodowej

Cel medyczny: anemia

EPO

W warunkach fizjologicznych:

 Reguluje proliferację, różnicowanie i przeżycie komórek układu erytroidalnego

 Inicjuje syntezę globiny i przyłączanie do niej hemu
 Przyśpiesza proliferację komórek szeregu erytridalnego oraz dojrzewanie erytroblastów

EPO:

Działa: kardioprotekcyjnie, neuroprotekcyjnie, hepatoprotekcyjnie, nefroprotekcyjnie chroni komórki

tych tkanek przed niedotlenieniem

- chroni komórki endotelialne, k. mięśni gładkich i kardiomiocyty przed apoptozą, działa

przeciwzapalnie,pobudza angiegenezę

rHuEPO (ludzka rekombinowana erytropoetyna)

Wskazania do stosowania:

- niewydolność w przebiegu chorób układowych (RZS), AIDS, uwcześniaków i nowodordków z

konfliktem serologicznym, w ch. Rozrostowych, w hemoglobinopatiach, niedokrwistości
poporodowej, w onkologii, u chorych z przewlekłą niewydolnością serca

EPO (terapia długotrwała):

Wpływa na czynność wielu narządów wydzielania wewnętrznego

Spadek stężenia: somatotropiny, prolaktyny, filitropiny, lutotropiny, ACTH, kortyzolu, adrenaliny,
noradrenaliny, aldosteronu, glukagonu polipeptydu trzustkowego i gastryny w osoczu krwi oraz
aktywności reninowej osocza

Wzrost stężenia insuliny, estadiolu, testosteronu, tyroksyny i ANP, u hemosializowanych pacjentów

leczonych EPO, szczególnie w pierwszych miesiącach terapii,

Wzrost syntezy testosteronu u młodych, zdrowych mężczyzn

EPO – ryzyko dla zdrowia:

- zwiększa się lepkość krwi

- zwiększa się ryzyko nadciśnienia

- zwiększa ryzyko zakrzepów i zatorów

(np. zawał, udar)

- zmniejszenie aktywności NO

EPO – wynik sportowy mnp. W szybkości zwycięzców Tour de France

- od 1949 do 1990 r. szybkość zwycięzców wzrosła o 2,4 km/h

- od 1991 do 2005 szybkość zwycięzców wzrosła o 5km/h

- po 2005 gdy wprowadzono rygorystyczne kontrole antydopingowe szybkość zwycięzców zaczęła

maleć

Darbopoetyna

- zbliżona do EPO substancja wytwarzana metodami inżynierii genetycznej, ze względu na większą

zawartość łańcuchów węglowodanowych w cząsteczce utrzymuje się dłużej w ustroju niż EPO

Uraz – to dynamiczne przeniesienie dużej energii kinetycznej do żywych tkanek, powodujące

uszkodzenie tych struktur, a następnie zaburzenie ich czynności.

Pourazowe uszkodzenie narządu – są to zmiany powstałe w obrębie tkanek pod wpływem działania
siły urazu mechanicznego lub energii termicznej, elektrycznej, czynników chemicznych itp.

Uraz w sporcie (podział) :

-Ostre – jednorazowe zadziałanie energii kinetycznej niszczącej tkanki

- Przewlekłe – nawarstwiające się w czasie powtarzające się mikropauzy

Obrażenia i uszkodzenia ciała

- Uszkodzenia będące następstwem urazu nazywamy obrażeniami

- urazem jest uderzenie motocyklisty o drzewo, obrażeniem jest powstałe wskutek tego złamanie
kości
- urazom można zapobiegać, a leczy się obrażenia

Obrażenia przewlekłe:

- rozwijają się powoli przez sumowanie drobnych urazów (mikrourazów)

- sumujące się uszkodzenia powodują zmiany biochemiczne w tkankach, zaburzenia wegetatywne i

zmiany w układzie naczyniowym co doprowadza do trwałych zmian morfologicznych

- typowy jest różnie nasilony ból i objawy niespecyficznego zapalenia miejscowego

- mogą trwać miesiącami, np. tendinitis, bursitis

- często określane są jako uszkodzenia z przeciążenia (overuse) lub zespoły przeciążeniowe

Obrażenia przewlekłe:

- cechą wspólną wszystkich obrażeń przewlekłych jest występowanie różnych form miejscowych i
zlokalizowanego zapalenia

- kaletka maziowa – workowata struktura wypełniona cienką warstwą płynu maziowego ułatwiająca
przesuwanie się poszczególnych elementów narządów ruchu względem siebie

- zapalenie kaletki maziowej ( bursitis) – pourazowe ostre, pourazowe przewlekłe, chorobowe (np. w
hemofilu, skazie moczanowej, zapalenie ropne)

Uszkodzenia zamknięte tkanek miękkich:

Stłuczenia, krwiaki (podskórne, śródmięśniowe, okołostawowe, podokostne), uszkodzenia jednostki

ścięgnisto-mięśniowej ( np. naciągnięcia, naderwanie mięśni) – stram, rany, załamania, skręcenia,
podwichnięcia, zwichnięcia stawów

Uszkodzenia zamknięte tkanek miękkich:

Stłuczenie – Bezpośrednie zadziałanie siły na nieuszkodzone tkanki, zgniecenie komorek, uszkodzenie

naczyń krwionośnych, krwawe wylewy, wysięki podskórne, obrzęk

Następstwa pozostawienia wynaczynionej krwi – zropnienie krwiaka, skostnienia śródmięśniowe lub

okołostawowe, rozległe zmiany bliznowate\

Naciągnięcie:

Uszkodzenie mięśnia lub ścięgna w wyniku nadmiernego napięcia tkanek

I stopnia – uszkodzenie niewielkie i częściowe, mięśnie mogą być osłabione, mogą występować
skurcze, opuchlizna i bolesność dotykowa, objawy zwykle ustępują bardzo szybko
II stopnia – częściowe poważne uszkodzenie, przy rozciąganiu czy dotyku pojawia się umiarkowany lub
silny ból, możliwe skurcze okolicznych mięśni i umiarkowany lub silny obrzęk, gdy odpowiednie
leczenie okres dochodzenia do zdrowia 3 do 6 tygodni

III stopnia – całkowite zerwanie mięśnia (lub ścięgna), najczęściej narażeni ciężarowcy, kulturyści,
lekkoatleci, silny ból, utrata funkcji, osłabienie, wyraźny obrzęk, skurcz mięśni, wyczuwalne dotykowo
zgrubienie włókien mięśni, po zabiegu chirurgicznym 2-3 miesięcy lub więcej powrót do zdrowia

Złamania – złamanie to przerwanie ciągłości tkanki kostnej obejmujące część lub całość jej przekroju

Skręcenie – to częściowe lub całkowite przerwanie więzadła, zdarza się, gdy zostanie przekroczony
fizjologiczny zakres ruchu w stawie.

Poważnemu skręceniu towarzyszy często złamanie i przemieszczenie kości.

Skręcenia:

- więzadła są gorzej ukrwione niż tkanka mięśniowa i goją się dłużej

- opuchlizna pojawia się wolniej niż w przypadku naciągnięcia

- przy skręceniu obrzęk może powstać po paru godzinach, a przy naciągnięciu po kilku minutach

Skręcenia: I stopnia: niewielki uszkodzenie więzadeł, łagodna, miejscowa bolesność, niewielka

opuchlizna i skurcz mięśni, powrót do zdrowia przy właściwym leczeniu po 2 do 3 tygodniach

II stopnia: poważne, częściowe uszkodzenie włókien więzadeł, ból może być czasem odczuwalny w
spoczynku, praktycznie zawsze w czasie podnoszenia ciężarów czy napinania mięśni; pojawia się
widoczna opuchlizna; powrót do zdrowia od 3 do 6 tygodni

III stopnia – całkowite zerwanie włókien więzadeł, ostry ból, poważna utrata ruchomości i skurcze
mięśni, obrzęk; powrót do zdrowia od 3 do 4 miesięcy lub więcej od operacji

Gojenie uszkodzonych tkanek:

- ostra faza (naczyniowa i zapalna reakcja) – do 48h

- faza naprawy i regeneracji od 48h do 6-8 tyg

- faza końcowa – modelowanie wytworzonej tkanki i odtwarzania jej cech (czas trwania zależy od
rodzaju uszkodzonej tkanki, np. kość – kilka lat)

Objawy:

Ostre zapalenie ścięgna: ból narastający stopniowo w ciągu 2-3 dni, ból pojawia się na początku
ćwiczeń, w trakcie zanika, bolesność przy dotyku

Przewlekłe zapalenie ścięgna: ból narasta stopniowo w ciągu kilku tygodni lub miesięcy, stały ból w
trakcie ćwiczenia, wchodzenia w góre, sztywność w okolicy ścięgna, szczególnie rano, w ścięgnie nad
piętą można wyczuć guzki 2-4 cm, bolesność, obrzęk, zaczerwienienie
PRICEmm

P – protection – odciążenie, ochrona: bezwzględne lub względne unieruchomienie (laska, szyna,

orteza, bandaż, taśma)

R – rest – odpoczynek: przerwanie wysiłku po doznanym urazie i przyjęcie pozycji bezpiecznej

I – ice – lód: zastosowanie miejscowego schłodzenia okolicy urazu przy pomocy worków z lodem

C – compression – kompresja, ucisk: w połączeniu ze schładzaniem kompresja miejsca urazu

zmniejsza obrzęk i dolegliwości bólowe

E – elevation – uniesienie: powyżej serca, pozycja leżąca (klin, temblak, itp)

M- medication - farmakoterapia: (NLPZ i inne środki)

M – modalities – Fizykoterapia: (laser, ultradźwięki, elektroterapia, itp)

Naderwanie więzadła ACL –

Chrząstka stawowa – skąpa liczba komórek, brak naczyń i nerwów, duża wytrzymałość na czynniki
mechaniczne, idealnie gładka powierzchnia

Profilaktyka urazów:

- właściwa rozgrzewka i rozciąganie

- Stosowanie środków ochronnych charakterystycznych dla danej dyscypliny sportowej (kaski, maski
na twarz, ochraniacze jamy ustnej, itp.)

- utrzymywanie prawidłowej równowagi siłowej

- utrzymywanie prawidłowej postawy ciałe

- obuwie i odzież

- odpowiednio przygotowany trening

- odnowa biologiczna

- plastrowanie i stosowanie ścigągaczy

- psycholog

- prawidłowe odżywianie

Jakieś info - Restytucja wysiłku

Oddech rybi, agonalny

5 cm ucisk u niemowląt – resuscytacja

Częstotliwość ucisków ‘120 na min

30 ucisków 2 wdechy

PODZIAŁ ZESPOŁU PRZETRENOWANIA

 Współczulny zespół przetrenowania

dyscypliny szybkościowo – siłowe; występuje rzadziej; stan nadmiernego pobudzenia
organizmu
 Przywspółczulny zespół przetrenowania
dyscypliny wytrzymałościowe; występuje częściej; stan nadmiernego przytłumienia

ZESPÓŁ PRZETRENOWANIA (OBJAWY)

Układ współczulny (typ Basedowa)

 Obniżenie zdolności wysiłkowej

 Szybkie osiąganie zmęczenia
 Niepokój, nadmierne pobudzenie
 Zaburzenia snu
 Anoreksja, zmniejszenie masy ciała
 Zwiększenie spoczynkowej HR i BP
 Powolny powrót HR i BP do wartości spoczynkowych po wysiłku fizycznym
 Obniżenie BP po zmianie pozycji
 Utrata motywacji podczas zawodów
 Zwiększona podatność na infekcje
 Obniżenie max. poziomu mleczanu

ZESPÓŁ PRZETRENOWANIA (OBJAWY)

Układ przywspółczulny (typ Addisona)

 Obniżenie zdolności wysiłkowej

 Szybkie osiąganie zmęczenia
 Apatia
 Spokojny sen
 Prawidłowy apetyt, stała masa ciała
 Niska spoczynkowa HR i szybki jej powrót do wartości spoczynkowych po wysiłku
 Powysiłkowa hipoglikemia
 Zmniejszenie sub max. i max. poziomu mlecznu
 Utrata libido (mężczyzn), zanik miesiączek (kobiety)
 Utrata motywacji podczas zawodów
 Zwiększona podatność na infekcje

ZESPÓŁ PRZETRENOWANIA
Pod maską ‘overtraining syndrome’ mogą kryć się inne schorzenia:

 Infekcje wirusowe
  Anemia
 Niedoczynność tarczycy
 Mononukleoza
 Cukrzyca
 Niedobór żelaza (Fe)
 Zespół chronicznego zmęczenia
 Choroby psychiczne
 Układowe choroby mięśni
 Nadczynność tarczycy

ZESPÓŁ PRZETRENOWANIA

 Objawy przetrenowania są początkowo niecharakterystyczne i trudno uchwytne

 Do dziś nie ma jednego wskaźnika przetrenowania
 W dzisiejszej diagnostyce kluczową role zaczynają odgrywać testy psychologiczne

METODY ZAPOBIEGANIA ZESPOŁOWI PRZETRENOWANIA U SPORTOWCÓW

1. Optymalnie przygotowany program treningowy przez trenerów uwzględniający:

 stałe monitorowanie obciążenia treningowego
 unikanie monotonii w treningu
 stosowanie planu okresowego
 zwiększenie obciążania treningowego nie więcej niż o 10% na tydzień
 zastosowanie wystarczającego odpoczynku i czasu odnowy
2. Sportowcy powinni być poddawani częstym badaniom lekarskim
3. Sportowcy powinni odżywiać się prawidłowo
4. Sportowcy powinni być wystarczająco nawodnieni
5. Ścisła współpraca trenera ze sportowcem
6. Sportowiec powinien znać i wsłuchiwać się w swój organizm

LECZENIE ZESPOŁU PRZETRENOWANIA

 Odpoczynek wielomiesięczny od treningów i zawodów (od 3 do 6 miesięcy)

 Stosowanie steroidów anabolicznych, beta blokerów i 5HT-blokery (serotoniny) nie etyczne i
sprzeczne z prawem

RYZYKU ROZWOJU OVERTRAINING SYNDROME

 Występuje zwłaszcza u osób uprawiających sporty wytrzymałościowe

 Zagrożeni są młodzi sportowcy uprawiający biegi długodystansowe oraz biegacze po 40 roku
życia startujący w maratonach
 Bardzo podatni są wyczynowi pływacy, wieloboiści i triatloniści
 Kobiety są bardziej podatne niż mężczyźni
LECZENIE ZESPOŁU PRZETRENOWANIA

 Odpoczynek bierny
 Odpoczynek czynny

PROFILAKTYKA ZESPOŁU PRZETRENOWANIA

Mogłaby nią być suplementacja:

 Węglowodanami
 BCAA
 Glutaminą

PROFILAKTYKA

Najważniejsze jest zapobieganie rozwojowi ‘”zespołu przetrenowania” poprzez współpracę członków

zespołu szkoleniowego i medycznego oparte na pełnym zaufaniu do zawodnika.

MARKERY (WSKAŹNIKI) PRZETRENOWANIA

 Markery wydolności fizycznej

 Markery anatomiczne
 Markery fizjologiczne
 Markery biochemiczne
 Markery immunologiczne
 Markery psychologiczne

WSKAŹNIKI WYDOLNOŚCI FIZYCZNEJ

 Sprawność motoryczna: utrata koordynacji, obniżona sprawność ruchowa

 Poziom sportowy: spadek formy, niemożność powtórzenia dotychczasowych wyników
 Restytucja: wydłużona
 Trening: obniżona tolerancja na obciążenia, obniżona siła mięśniowa, obniżona wydolność

WSKAŹNIKI ANATOMICZNE

 Bóle krzyża
 Bolesność mięśni i bóle
 Zmiany przeciążeniowe: zwiększona częstość
 Złamania przeciążeniowe
 Zapalenia ścięgien

WSKAŹNIKI FIZJOLOGICZNE
  Skład ciała: obniżona zawartość tłuszczu, spadek masy ciała
 Krążeniowe: wzrost lub spadek BP i HR, wzrost poboru tlenu w sub max. wysiłkach,
nieprawidłowy zapis załamka T w EKG, nadmierne reakcje sympatyczne lub parasympatyczne
 Przesunięcie krzywej mleczan-prędkość w prawo
 Zaburzenia dietetyczne: utrata apetytu, bulimia, jadłowstręt sportowy
 Energia życiowa: ustawiczne zmęczenie, bóle i zawroty głowy, bezsenność
 Zaburzenia żołądkowo – jelitowe
 Zaburzenia miesiączkowania
 Zaburzenia sprawność nerwowo – mięśniowa
 Zaburzenia oddechowe

WSKAŹNIKI BIOCHEMICZNE

 Krew: obniżona Hb i ferrytyna, wzrost kinazy kreatynowej

 Węglowodany: obniżona tolerancja na glukozę, obniżone poziomy glikogenu w wątrobie i w
mięśniach
 Obniżona zawartość fosfokreatyny w mięśniach
 Hormonalne: obniżone lub podwyższone katecholaminy i kortyzol, spadek poziomu
testosteronu, ACTH
 Mineralne: obniżona zawartość związków mineralnych
 Białka i aminokwasy: ujemny bilans azotowy, wzrost mocznika

WSKAŹNIKI IMMUNOLOGICZNE

 Zmiany komórkowe: spadek czynności neutrofilów, spadek liczby limfocytów, wzrost liczby
eozynofilów
 Wzros częstości i stopnia ciężkości chorób, przeziębień i alergii, chorób grypopodobnych,
infekcje bakteryjne
 Obrzęk węzłów chłonnych
 Opóźnione gojenie się ran

WSKAŹNIKI PSYCHOLOGICZNE

 Współzawodnictwo: lęk przed rywalizacją, rezygnacja w obliczu przeciwności

 Depresja, zmieniony profil stanów nastroju
 Skupienie: ogólna apatia, spadek koncentracji, wzrost wrażliwości na stresy związane z pracą
i środowiskiem
 Osobowość: chwiejność emocjonalna, zwiększona pobudliwość, obniżona samoocena
 Profil nastroju (The Profile of Mood State) – POMS
 Wraz ze zwiększeniem obciążeń treningowych pojawiają się zaburzenia nastroju
 Testy pozwalają określić ich charakter i nasilenie
 Okazał się skutecznym narzędziem w wykrywaniu podatności sportowców na
przetrenowanie
 Podobną rolę może pełnić skala oceny wypoczynku – Total Quality Recovery (TQR)
ZESPÓŁ PRZETENOWANIA

 Niektórzy badacze porównują ten zespół do „wypalenia zawodowego”

 Oba zespoły cechuje podobny zespół objawów zwłaszcza psychoemocjonalnych
 Czynniki sprawcze obu tych zespołów mogą się skrajnie różnić

ROZPOZNANIE

 Nadal potrzebne są adekwatne narzędzia do jego wczesnego wykrycia

 Diagnozę można postawić tylko przez eliminacje innych czynników na spadek formy sportowej
i stanu psychicznego sportowca
 Nie można przyjąć żadnego pojedynczego markera jako wskaźnika pojawiającego się
„Overtraining syndrome”
 Najlepszą strategią jest systematyczne monitorowanie kombinacji zmiennych powiązanych z
formą sportową:
 Zmiennych fizjologicznych
 Zmiennych anatomicznych
 Zmiennych odpornościowych
 Zmiennych biochemicznych
 Zmiennych psychologicznych

Żywieniowe środki wspomagające:

- środki alkalizujące (dwuwęglan sodu, cytrynian sodu)

- kreatyna

- kofeina

Dwuwęglan sodu, cytrynian sodu zwiększają alkaliczność krwi a nie mięśni szkieletowych.

Dolegliwości przewodu pokarmowego po zażyciu dwuwęglanu sodu można poprawić nawadniając

organizm i dzieląc go na mniejsze dawki. Cytrynian sodu powoduje mniejszy dyskomfort przewodu
pokarmowego niż dwuwęglan.

Dwuwęglan sodu- fizjologiczny środek wspomagający:

 Cechy sprawności fizycznej: moc fizyczna.

 Był zbadany czy zwiększa wytrzymałość siłową w sportach, gdzie energia pochodzi z
mleczanowego systemu energetycznego
 Poprzez zwiększenie rezerw alkalicznych może ułatwić usuwanie jonów wodorowych z
komórki, obniżając jej kwasowość i opóźniając wystąpienie zmęczenia

Dwuwęglan sodu
Mechanizm działania;

 Jony mleczanowe i H mogą dyfundować z mięśni do krwi zgodnie z gradientem stężeń

  Wewnątrz mięśni (spoczynek) ph= ok.7, a we krwi ph= 7,4 ; gradient jest wystarczający do
wpływu jonów na zewnątrz
 Jeśli ph krwi jest podwyższone (b. alkaliczne) przez przyjmowanie środków alkalicznych to
zwiększenie gradientu ph doprowadza do jeszcze większego wpływu jonów H i mlecz. Z mięśni
 Środki alkalizujące tym sposobem spowalniają zakwaszenie w k. mięśniowych i opóźniają
wystąpienie zmęczenia

Dawkowanie:

 Średnia dawka 300mg/kg masy ciała

 Dla 70kg sportowca całkowita dawka: 21g, czyli ok. 5-6 łyżeczek do herbaty, z 1l płynu na 1,5
do 2h przed wysiłkiem
 Suplementacja spowodowała poprawę czasu wysiłku do wyczerpania w supramaksymalnych
testach laboratoryjnych o 27%
 Suplementacja poprawiła sprawność wysiłkową w ciągłych i przerywanych intensywnych
wysiłkach, trwających od 45s do 6 minut

Bezpieczeństwo stosowania:

 Suplementacja bezpieczna, jeśli przyjmowany w zalecanych dawkach

 Niektórzy mogą doświadczyć zaburzeń żołądkowo- jelitowych:
-nudności i wzdęcia,
-bóle brzucha,
-biegunka
 Nadmierne dawki mogą wywołać alkalozę objawiającą się:
-skurczami mięśniowymi,
-arytmią serca

Aspekty prawne i etyczne:

 Legalny
 W zależności od punktu widzenia sportowca suplementacja może być etyczna lub nieetyczna
 W Australii zabroniony w wyścigach konnych

Kreatyna
 Fizjologiczny lub żywieniowy środek ergogeniczny
 Jest aminą obecną w małych ilościach w żywności mięsnej, ale może być syntetyzowana z
aminokwasów w wątrobie i nerkach
 Suplementacja jest stosowana dla zwiększenia siły, mocy i szybkości w sportach, gdzie energia
czerpana jest z systemu energetycznego ATP-CP
 Zmniejsza stopień zmęczenia mięśni szkieletowych, ponieważ jej forma fosforylowana
zwiększa tempo regeneracji wykorzystywanego ATP

Suplementacja:

 Dobowe wymagania ok 2g
 Całkowita dawka 20-30g przez 5-6 dni, istotny wzrost w mięśniach z czego zwiększenie
zawartości CP stanowiło 25%
 Może podnieść ogólnoustrojową pulę ułatwiając powstanie CP
  ATP i CP mogą utrzymać produkcję energii max przez 5-10s wysiłku stanowiąc podstawowe
źródło energii w sprintach na 50 do 100m
 Zmęczenie w tych zawodach spowodowane jest obniżką CP , stąd jej szybka odbudowa
wpływa na poprawę zdolności wysiłkowej w sportach wymagających dużej mocy i szybkości
 Stosowanie samej kreatyny nie wpłynęło pozytywnie na wszystkich badanych, natomiast
wraz z węglowodanami (CHO) u wszystkich
 Badania wskazały ważną rolę insuliny w procesie transportu i wychwytu kreatyny przez
mięśnie szkieletowe
 Powinna składać się z 2 faz:
-I faza 20-30 g przez 5-7 dni
-II faza podtrzymująca 3-5g
Produkty końcowe metabolizmu kreatyny wydalane przez nerki i nawadniane płynami jest
bardzo ważne
 Zwiększa wydolność fizyczną sportowców uprawiających sprinty i dyscypliny o dużej
intensywności trwające od 5-30sek
 Zwiększa masę mięśniową siłę i moc zawodników
 Diuretyki lub zbyt mała ilość płynów przy suplementacji stanowi zagrożenie dla zdrowia
 Może być szkodliwa w wysiłkach zależnych od tlenowego systemu energetycznego

Bezpieczeństwo stosowania:

 W niektórych badaniach zaobserwowano skurcze mięśniowe

 Nie stwierdzono ryzyka podczas długotrwałej suplementacji

Dla zwiększenia zasobów kreatyny w mięśniach 5g kreatyny + 90g węglowodanów. Wolniejsza metoda
3g kreatyny przez 4tyg.. Utrzymanie kreatyny w mięśniach na max poziomie 2g dziennie.

Kofeina
 Farmakologiczny lub żywieniowy środek wspomagający
 Terapeutyczna dawka 100-300g
 Ilości stosowane w badaniach od 3 do 15mg na kg masy ciała

W napojach:

-kawa 150ml=100mg

-kawa bez kofeiny 150ml =3g

-parzona kawa 150ml=50mg

-cola 1 puszka= 40mg

-excedryna 1 tabletka= 65mg

-guarana 100mg=100mg

Działanie:

 Pobudza OUN i podnosi sprawność w wielu dyscyplinach sportowych

 Stymuluje uwalnianie adrenaliny i noradrenaliny
 Uwalnia wolne kwasy tłuszczowe i oszczędza glikogen mięśniowy wpływając na długotrwałą
wytrzymałość tlenową
  Ułatwia uwalnianie Ca z komórki mięśniowej, pobudza mięsień do skurczu.
 Wpływ na 3 systemy energetyczne i psychikę
- system energetyczny ATP-CP
-wytwarzanie mocy max w czasie 6 sek
-zwiększenie mocy i siły
-system energetyczny k. mlekowego
-pływanie na dystansie 100m
- tlenowy i beztlenowy system energetyczny
-bieg na dystansie 1500m
-system tlenowy
-jazda na rowerze lub bieg do wyczerpania>60 min
-pobudzenie psychologiczne
-zwiększenie wytwarzanej pracy na ustalonym poziomie subiektywnej oceny ciężkości pracy
 Wytwarzanie mocy aerobowej i podczas wysiłków wytrzymałościowych zależnych od
tlenowego systemu energetycznego
 Może przynosić korzyści sportowcom wykonującym wysiłki zależne od wytrzymałości siłowej
 Może wpłynąć na poprawę wyników biegu na dystansie 1500, 5000m

Bezpieczeństwo stosowania:

 Stosunkowo bezpieczna dla zdrowych sportowców

 Nadużycie= kofeinizm, skutki uboczne:
-zaczerwienienia twarzy,
-nerwowość,
-drżenie rąk,
-niepokój, zmęczenie
-tachycardii
-podwyższenie ciśnienia tętniczego krwi

Aspekty prawne i etyczne;

 Etyczny
 Legalny
 Pobudzający
 Naturalny składnik wielu napoi używanych przez sportowców

Glicerol (gliceryna)
 Przewodnienie spowodowane podaniem glicerolu zwiększało całkowitą zawartość wody w
organizmie w porównaniu do samej wody
 Przewodnienie glicerolem polepsza reakcje sercowo-kazeniowe, termoregulacje i zdolności do
wysiłku w ciepłym i gorącym otoczeniu
 Zwiększa wytrzymałość w porównaniu z placebo
 Węglowodany są tak samo efektywne
 Zdolności osmotyczne
 Może poprawić zdolności wysiłkowe organizmu
 Objawy niepożądane
-nudności
-dyskomfort jelitowy,
- bóle głowy
Aspekty prawne i etyczne

 Zabronione przez WADA

 Od sierpnia 2014 próg obecności w moczu 4,3 mg/ml
 Strategia 1-1,5 g/kg masy ciała / 25-35 ml/kg masy ciała

Białka
 Żywieniowe środki ergogeniczne
 Dawka ok. 0,8g/kg/dzień dla dorosłych
 0,9- 1,0 dla młodzieży
 W pożywieniu rozkładane w procesie trawienia na 20 różnych aminokwasów
 Aminokwasy są transportowane do wątroby gdzie są metabolizowane i dostarczane z krwią
do komórek organizmu
 Aminokwasy są metabolizowane z białek podczas wysiłku, szczególnie gdy zapasy glikogenu
się wyczerpią
 Aminokwasy w mięśniach przekształcane w alaninę
 Alanina transportowana do wątroby gdzie ulega przemianie do glukozy
 Jest zasadniczym składnikiem zaangażowanym we wzrost, rozwój i regenerację wszystkich
tkanek organizmu
 Jest niezbędne do regulacji metabolizmu
 Może być pomocniczym źródłem energii

Warunki syntezy:

-praca mięśni szkieletowych,

-dostępność aminokwasów

- insulina we krwi.

Suplementacja:

 Minimalna 1,2-1,4g/kg/dzień
 Dawka w sportach szybkościowo-wytrzymałościowych 1,5-1,7g/kg/dzień
 Ze wzrostem masy mięśniowej 2,0-2,5g/kg/dzień
 Zalecana dawka po wysiłku 10,0g
 Przy suplementacji powyżej 1,5g/kg/dzień białka ulegają oksydacji niż są wykorzystane jako
składniki strukturalne

Rozgałęzione aminokwasy BCAA

 Leucyna, izoleucyna, walina jako aminokwasy egzogenne są spożywane z pokarmem
 Mają zmniejszać uczucie zmęczenia na drodze ośrodkowej
 Suplementacja może opóźniać rozwój zmęczenia podczas aerobowych wysiłków
wytrzymałościowych
 Przez utrzymanie wysokiego poziomu BCAA/tryptofanu hamującego tworzenie serotoniny
opóźnia się zmęczenie
 Skracają czas przedłużonego wysiłku poprzez wzrost amoniaku we krwi
 Wywołują zwiększoną diurezę nasilając odwodnienie
 Mogą zwiększać utratę Ca z organizmu
 Glutamina
 Najpowszechniejszy aminokwas w osoczu i mięśniach szkieletowych
 60% wszystkich wolnych aminokwasów w mięśniach
 Wykorzystywana jako materiał energetyczny przez różne tkanki i narządy; jelito cienkie,
wątroba, nerki, układ immunologiczny

Odgrywa ważną rolę w stymulacji;

- syntezy białka w mięśniach szkieletowych

- resyntezy glikogenu w mięśniach

Łagodzi insulinooporność

Działanie:

 Wzmacnia czynności układu odpornościowego

 Ma działanie anty kataboliczne wobec białek mięśniowych
 Zwiększa resyntezę glikogenu w mięśniach
 Oszczędza glutaminę endogenną z rozpadu białek mięśniowych

Obniżenie poziomu glutaminy w surowicy krwi następuje w czasie:

 Głodzenia
 Zabiegu chirurgicznego
 Wstrząsu septycznego
 Choroby oparzeniowej
 Długotrwałego wysiłku fizycznego

Suplementacja:

 5-15g/dzień
 Jednorazowo 3-5g
 Podawanie na czczo, po treningu, przed snem

U osób trenujących jest zwiększone zapotrzebowanie na:

 Wapń
 Żelazo
 Cynk
 Magnez
 Witaminy z grupy B i D
 Antyoksydanty ( witaminy C, E, beta-karoten, selen)

Żeń-szeń
W 100g rośliny:

 12g białka
 70g węglowodanów
 Ca, FE, P
 Witaminy A C E B
Pozytywny wpływ na:

 Układ nerwowy,
 Stan psychiczny
 Stabilizację ciśnienia tętniczego we krwi
 Wyciąg korzenia:
- stosowany przez sportowców
-poprawia sprawność psychomotoryczną w spoczynku jak i wysiłku
- korzystny wpływ na OUN
- wzrost poziomu kortyzolu, GH hormon wzrostu, testosteronu w spoczynku i w wysiłku
fizycznym
- poprawa układu odpornościowego
-najskuteczniejszy koreański
-optymalna dawka 200-400mg/doba

Miłorząb japoński- ginko-biloba

 Właściwości lecznicze podczas kaszlu, astmy i alergii
 Podnosi sprawność umysłową w spoczynku
 Nie stwierdzono takiego efektu w wysiłku fizycznym
 Może być używany w strzelectwie

EPO ( erytropoetyna)

W warunkach fizjologicznych:

 Reguluje proliferację, różnicowanie i przeżycie komórek układu erytroidalnego

 Inicjuje syntezę globiny i przyłączanie do niej hemu
 Przyspiesza proliferację komórek szeregu erytroidalnego oraz dojrzewanie erytroblastów

Podanie pojedynczej dawki:

 Po 12-24h pojawiają się we krwi obwodowej nowo powstałe erytrocyty oraz ich nidojrzałe
formy retikulocyty
 Najbardziej nasilona retikulocytoza obserwowana jest 1-4 dni po ostry wzroście poziomu EPO
w osoczu
 Działania
-kardioprotekcyjne
-neuroprotekcyjne
-hepatoprotekcyjne
-nefroprotekcyjne
-chroni komórki tych tkanek przed niedotlenieniem
-chroni komórki endotelialne, k. mięsi gładkich i kardiomiocyty przed apoptozą
-działa przeciwzapalnie
-pobudza angiogenezę

rHuEPO- ludzka rekombinowana erytropoetyna

Wskazania do stosowania:
  Niedokrwistość w przebiegu przewlekłej niewydolności nerek, w przebiegu chorób
układowych, AIDS, u wcześniaków i noworodków z konfliktem serologicznym, w chiorobach
rozrostowych, w hemoglinopatiach
 Niedokrwistość porodowa
 W onkologii
 U chorych z przewlekłą niewydolnością serca

EPO- terapia długoterminowa:

 Spadek stężenia: somatotropiny, prolaktyny, filotropiny,ACTH, kortyzolu, adrenaliny,

noradrenaliny, aldosteronu, glukagonu, polipeptydu trzustkowego i gastryny w osoczu krwi
oraz aktywności reninowej osocza
 Wzrost stężenia: insuliny, estradiolu, testosteronu, tyroksyny, i ANP u hemodializowanych
pacjentów leczonych EPO
 Wzrost syntezy testosteronu u młodych i zdrowych mężczyzn

Ryzyko dla zdrowia:

 Zwiększa lepkość krwi

 Zwieksza ryzyko nadciśnienia
 Zwiększa ryzyko zakrzepów i zatorów
 Zmniejszenie aktywności NO

Darbopoetyna

 Zbliżona do EPO- wytwarzana metodami inżynierii genetycznej

 Większa zawartość łańcuchów węglowodanowych= utrzymuje się dłużej w ustroju niż EPO