Emilia Grzonka, Natalia Pieczka, Laura Kleta

Psychologia kliniczna ReP3

Zaburzenia afektywne dwubiegunowe - Zaburzenia charakteryzujące się występowaniem

dwóch lub więcej epizodów chorobowych z wyraźnie zaburzonym nastrojem i aktywnością w
postaci podwyższenia nastroju, wzmożonej energii i aktywności (hipomania lub mania) lub
obniżenia nastroju oraz energii i aktywności (depresja). Do zaburzeń dwubiegunowych
zalicza się również nawracające epizody hipomanii lub manii.

Klasyfikacja ICD - 11
Zaburzenia nastroju odnoszą się do nadrzędnej grupy zaburzeń afektywnych
dwubiegunowych i depresyjnych. Zaburzenia nastroju definiuje się na podstawie
poszczególnych typów epizodów nastroju i ich przebiegu w czasie.

Wg klasyfikacji ICD - 11 podstawowe typy epizodów nastroju to:

● Epizod depresyjny - Jednoczesna obecność co najmniej pięciu z następujących

charakterystycznych objawów występujących przez większą część dnia, prawie
codziennie przez okres co najmniej 2 tygodni. 1) Nastrój depresyjny zgłaszany przez
osobę (np. przygnębienie, smutek) lub 2) obserwowany (np. zapłakany, pokonany
wygląd). 3) U dzieci i młodzieży obniżony nastrój może objawiać się drażliwością.
4)Wyraźnie zmniejszone zainteresowanie lub przyjemność z czynności, zwłaszcza
tych, które zwykle są przyjemne dla danej osoby (np. zmniejszenie pożądania
seksualnego). 5)Zmniejszona zdolność koncentracji i utrzymywania uwagi na
zadaniach lub wyraźne niezdecydowanie. 6)Przekonania o niskim poczuciu własnej
wartości lub nad miernym i niewłaściwym poczuciu winy, które mogą być ewidentnie
urojeniowe. 7) Nawracające myśli o śmierci , nawracające myśli samobójcze lub
dowody próby samobójczej.
● Epizod maniakalny - Obie poniższe cechy występują jednocześnie i utrzymują się
przez większą część dnia, prawie codziennie, przez okres co najmniej 1 tygodnia,
chyba że zostaną skrócone przez interwencję leczniczą. 1) Ekstremalny stan nastroju
charakteryzujący się euforią, drażliwością lub ekspansywnością, który stanowi
znaczącą zmianę w stosunku do typowego nastroju danej osoby. Osoby zwykle
wykazują szybkie zmiany w różnych stanach nastroju (tj. Labilność nastroju).
2)Zwiększona aktywność lub subiektywne odczucie zwiększonej energii, które
stanowi znaczącą zmianę w stosunku do typowego poziomu danej osoby.
● Epizod hipomaniakalny - Oba poniższe objawy występują jednocześnie i utrzymują
się przez większą część dnia, prawie codziennie, przez co najmniej kilka dni: 1)
Trwałe podwyższenie nastroju lub zwiększona drażliwość, które stanowią znaczącą
zmianę w stosunku do zwykłego zakresu nastrojów danej osoby . Nie obejmuje to
okresów podwyższonego lub drażliwego nastroju, które są odpowiednie kontekstowo.
Często występują szybkie zmiany między różnymi stanami nastroju (tj. Labilność
nastroju). 2) Zwiększona aktywność lub subiektywne odczucie zwiększonej energii,
które stanowi znaczącą zmianę w stosunku do typowego poziomu danej osoby.
 Emilia Grzonka, Natalia Pieczka, Laura Kleta
Psychologia kliniczna ReP3

● Epizod mieszany - Obecność kilku wyraźnych objawów maniakalnych i kilku

wyraźnych objawów depresyjnych zgodnych z objawami obserwowanymi w
epizodach maniakalnych i depresyjnych, które występują jednocześnie lub zmieniają
się bardzo szybko (z dnia na dzień lub w ciągu tego samego dnia). Objawy muszą
obejmować zmieniony stan nastroju odpowiadający epizodowi maniakalnemu i/lub
depresyjnemu (tj. nastrój depresyjny, dysforyczny, euforyczny lub ekspansywny) i
występować przez większą część dnia, prawie codziennie, przez okres co najmniej 2
tygodni, chyba że zostanie skrócony przez interwencję leczniczą. 1)Kiedy objawy
maniakalne dominują w epizodzie mieszanym, powszechnymi objawami
depresyjnymi (kontrabiegunowymi) są nastrój dysforyczny, wyrażane przekonania o
bezwartościowości, beznadziejności i myśli samobójcze. 2) Kiedy objawy depresyjne
dominują w epizodzie mieszanym, typowymi objawami maniakalnymi
(kontrabiegunowymi) są drażliwość, gonitwa lub zatłoczone myśli, zwiększona
gadatliwość i zwiększona aktywność. 3) Kiedy objawy depresyjne i maniakalne
szybko następują po sobie podczas epizodu mieszanego, takie wahania można
zaobserwować w nastroju (np. między euforią a smutkiem lub dysforią), reaktywności
emocjonalnej (np. np. naprzemienne okresy zwiększonej i zmniejszonej aktywności,
ekspresji werbalnej, pożądania seksualnego lub apetytu) oraz funkcjonowania
poznawczego (np. okresy aktywacji i zahamowania lub spowolnienia myśli, uwagi i
pamięci).

Zaburzenia afektywne dwubiegunowe lub pokrewne obejmują:

● 6A60 Zaburzenie afektywne dwubiegunowe typu I

● 6A61 Zaburzenie afektywne dwubiegunowe typu II
● 6A62 Zaburzenie cyklotymiczne
● 6A6Y Inne określone zaburzenia afektywne dwubiegunowe lub pokrewne

Typ 1 - charakteryzuje się występowaniem przynajmniej jednego epizodu maniakalnego lub

mieszanych oraz często występujących depresyjnych. W tym przypadku epizody maniakalne
mogą trwać od kilku dni do kilku miesięcy i wymagać hospitalizacji. Osoby z zaburzeniem
afektywnym dwubiegunowym typu 1 mogą mieć także okresy, w których doświadczają
stabilizacji nastroju, czyli stanu eutymii.
Typ 2 - charakteryzuje się występowaniem przynajmniej jednego epizodu hipomaniakalnego
a także przynajmniej jednego epizodu depresyjnego. Epizody hipomaniakalne trwają dłużej
niż maniakalne ale są mniej intensywne. Epizod depresyjny w zaburzeniu afektywnym
dwubiegunowym typu 2 jest podobny do depresji występującej w typie 1, ale o mniejszym
nasileniu. Osoby z tym zaburzeniem mogą doświadczać okresów stabilizacji nastroju między
epizodami hipomaniakalnymi i depresyjnymi.
 Emilia Grzonka, Natalia Pieczka, Laura Kleta
Psychologia kliniczna ReP3

Zaburzenie cyklotymiczne (ang. Cyclothymic Disorder) to choroba psychiczna z grupy

zaburzeń afektywnych, charakteryzująca się okresami hipomaniakalnymi i okresami łagodnej
depresji. Epizody te są mniej nasilone niż w przypadku zaburzenia afektywnego
dwubiegunowego typu 1 i 2, ale trwają dłużej (co najmniej 2 lata u dorosłych i 1 rok u dzieci i
młodzieży) i są bardziej trudne do zdiagnozowania.

Osoby z zaburzeniem cyklotymicznym mogą doświadczać okresów zwiększonej energii,

kreatywności i produktywności, które są mniej intensywne niż w przypadku hipomanii, ale
trwają dłużej. Mogą również doświadczać okresów niskiego nastroju, braku energii i
motywacji, które są mniej intensywne niż w przypadku depresji, ale również trwają dłużej.

Pochodzenie

● nieprawidłowości w procesach biochemicznych

● nieprawidłowo działająca gospodarka hormonalna
● zaburzenia w funkcjonowaniu narządów
● deficyty w funkcjonowaniu struktury OUN (ośrodkowy układ nerwowy)
● podłoże genetyczne sprzyjające występowaniu zaburzeń

Należy zwrócić uwagę na czynniki biologiczne (m.in.: genetyczne, zaburzenie równowagi

neuroprzekaźników w mózgu, towarzyszące choroby somatyczne – np. niedoczynność
tarczycy). Istotne znaczenie przypisuje się także genetycznemu podłożu choroby. Na jego rolę
w powstawaniu choroby wskazuje m.in. zwiększone ryzyko zachorowania na chorobę
afektywną dwubiegunową w rodzinach, w których rozpoznano ją u jednego lub dwojga
rodziców. W przypadku choroby u obojga rodziców ryzyko to wynosi 75%. Za jej
wystąpienie, odpowiada przede wszystkim podłoże genetyczne. Obecnie na świecie trwają
intensywne badania genetyczne nad dziedziczeniem i podłożem genetycznym choroby
afektywnej dwubiegunowej, które w przyszłości może przyczynią się do możliwości
diagnozowania tej choroby także w zakresie poradnictwa genetycznego i wynikających z tych
badań nowych sposobów leczenia. Należy podkreślić, że samo podłoże genetyczne nie
warunkuje rozwoju tej choroby, a jedynie, gdy dojdzie do współdziałania innych istotnych
czynników.
Czynniki psychologiczne, społeczne i środowiskowe mają duży wpływ na początek oraz
przebieg choroby. Mogą wyzwalać, nasilać lub łagodzić jej przebieg. Tzw. stresujące
wydarzenia życiowe (np. poważne choroby, śmierć lub utrata bliskiej osoby, utrata pracy,
 Emilia Grzonka, Natalia Pieczka, Laura Kleta
Psychologia kliniczna ReP3

migracja, a czasami także poród) zwiększają ryzyko wystąpienia pierwszego lub kolejnego
epizodu choroby. Z kolei inne czynniki psychospołeczne mogą wpływać korzystnie na
przebieg choroby, na przykład satysfakcjonujące związki z bliskimi osobami. Bardzo
istotnym czynnikiem środowiskowym, mającym wielki wpływ na stabilność nastroju u osoby
cierpiącej na chorobę afektywną dwubiegunową, jest uregulowany i właściwy rytm dnia i
nocy (kładzenie się spać i wstawanie o tej samej porze, unikanie nieprzespanych nocy i
nadmiernej aktywności w godzinach wieczornych, odpowiednia, umiarkowana aktywność
fizyczna i odpoczynek w ciągu dnia itp.).

Epidemiologia
● Częstość zaburzeń afektywnych dwubiegunowych (ze spektrum dwubiegunowości), w
całej populacji, szacuje się aż na 8,3%
● Średni wiek zachorowania, w badaniach epidemiologicznych dotyczących CHAD
Epidemiologic Catchment (E-C), wynosił 21,2 lata, a w badaniu (Systematic
Treatment Enhancement Program for Bipoloar Disorder STEP-BD) odnotowano
średnią 17,37 lat
● U kobiet choroba zaczyna się wcześniej niż u mężczyzn, ale ustalenie zaburzeń
dwubiegunowych zaczyna się średnio 4,4 roku później. Pierwszy epizod maniakalny
zaczyna się średnio 5 lat później u kobiet niż u mężczyzn
● U około 80% chorych z CHAD, występuje więcej niż 1 choroba somatyczna, u 40%
badanych aż 3 choroby somatyczne.
● Rokowanie w przypadku CHAD nie jest jednoznaczne, dlatego należy je rozpatrywać
indywidualnie. Schorzenie może dotyczyć każdego człowieka i wystąpić w każdej
chwili jego życia, w jednakowym stopniu u kobiet i mężczyzn

Leczenie zaburzeń afektywnych dwubiegunowych:

- przebieg, etiopatogeneza i leczenie ma zróżnicowany charakter,
- w formach gdzie czynniki endogenne, genetyczne, biochemiczne i hormonalne
odgrywają rolę kluczową najważniejsza jest farmakoterapia dopasowana do
mechanizmu zaburzeń,
- w przypadku zaburzeń dwubiegunowych lekiem, który działa lecząco na objawy
manii jak i depresji jest LIT (tzw. "stabilizator nastroju"), może być stosowany
również profilaktycznie
 Emilia Grzonka, Natalia Pieczka, Laura Kleta
Psychologia kliniczna ReP3

- Jamison w swojej autobiografii mówi, że systematyczne stosowanie może być dla

pacjenta z chorobą maniakalno-depresyjną poważnym problemem, wymagałoby to
opracowania specjalnego programu wsparcia społecznego,

Informacje z artykułu "Obraz kliniczny i leczenie choroby afektywnej dwubiegunowej u

dzieci i młodzieży"2020
W leczeniu dzieci i młodzieży rekomenduje się psychofarmakoterapie i interwencję
Psychospołeczne.
W leczeniu dzieci i młodzieży należy pamiętać, że skuteczność danych leków mogą być inne
niż u pacjentów dorosłych.
W farmakoterapii populacji pediatrycznej jak i osób dorosłych podstawowymi środkami
farmakologicznymi są leki normotymiczne I i II generacji.
Lit lek I generacji. Poniżej 12 roku życia nie są zatwierdzona.
Np. Kwetiapina, olanzepina lek II generacji. Później 10 roku życia nie są zatwierdzone.
Badania wskazują na większe działanie latków II generacji. Wskazano poprawę u 66 % osób
dla II generacji a dla litu to 38.5% osób.
Leki przeciwpsychotyczne mimo dobrej skuteczność powodują u młodych osób więcej
zaburzeń metabolicznych niż lit.
Psychoterapia jest uważana za pomoc w połączeniu z lekami w terapii dzieci i młodzieży.
Jednak żadna nie ma dobrze ugruntowanej pozycji w leczeniu tej choroby.
Terapie:
-skoncentrowana na rodzinie
-wielorodzinna psychoterapia
-poznawczo-behawioralna jest uznawana za "możliwie skuteczną"
Eksperymentalne formy:
-terapia dialektyczno-behawioralna
-terapia interpersonalna i rytmów społecznych.