MAQAA ABBAA KAN ILMA KAN AFUURA
QULQULUU WAAQAYYOO TOKKO
AMEEN
ICCITIIWWAN UTUBALEE SHAMAN
Beektootni mana amanta ortodoksii barumsii amanta
Doogimaa fi qQannoonaa jechuun iddoo lamatti
qoodu. Doogimaa bu’uura amantii jechuu yoomuu
ta’uu ,kan hin jijjiramne jechudha.Manni amanta
kirsitaana ortodoksii Itoophiyaa hundee amantaaakka
ta’eekan amnuu fi kan barsiisuu utubaale iccitiiwwan
shana .isaanis
1 ,ICCITII SILLAASEE 2, ICCITII NAAMUMAA
3,ICCIITII CUUPHAA 4,ICCITII QURBAANAA
FI 5, ICCITII DU’AA KA’UU TA’ANI.
HIIKA ICCITIIWWAN
Iccitii n akka man amanta kirsitaanaa
ortodoksiitii ,dhookata ,ifaa kan hin bane,nama garaa
qofatti kan himamu jechuudha.qulqullitii mana amanta
kirsitaanaa ortodoksii namoota hin amanee jala
dhoksuun nama amanee kan raawwatu sirnii iccitii
jedhama.
MAALIIF ICCITII JEDHAMEE?
Ijaan kan hin ilaalamne fi karkaan kan hin tutuqamne
waa’eetokkummaa fisadummaa,waa’ee foon naman
tokko ta’ee dhalachuu, du’uu fi du’aa kauu ,samitii
bahuu fi deebi’ee dhufuu waaqayyoo kan dubbatu
waan t’eef iccitiijedhama.
MAALIIF UTUBALEE JEDHAMEE? MAALIIF
SHAN TA’EE/
Utubaa kan jedhameef;amantii kirsitaanaa ortodoksiif
utubaa ykn bu’uura waan ta’aaniif.
1,”maqaa abbaa, maqaa ilma,maqaa afuuraa
qulqulluun cuuphuun kan isin ajajee hunda eegun
barsiisuun duka bu’uutoota koo
taasisadha”.maat.28:20 iccitiisillaasee
2”,Jechii foon ta’ee,kennaa fidhugummaan guutamee
nurra bule” yoon 1:14 iccitii namummaa
3”,kan amanee kan cuuphamee ni fayyaa kan hin
amanee garuu itti murta’aa “ maar.16:16 iccitii
cuuphaa
4,foon kook an nyaatee ,dhiigaa koos kan dhugee jiruu
bara bara qaba.” Yooh 6:54 iccitii qurbaanaa
5,du’aa ka’uu fi lubbuu ana,namni nati amanee
yoodu’ee illee jiruu barabara ta’aaf. Yooh11:25 iccitii
du’aa ka’uu
Bu’uurri utubalee iccitiiwwan shaman beektoota
amanta 318 gubaa’ee niqiyaan booda kadhana amanta
irraa kan argameedha.
1
1,”waaqaa tokkotti ni amana” yoomuu jedhuu waaqa
abbaa fi waaqa tokkoti ni amanaa waaqa ilmaa fi
afuura qulqullitii ni amanaa waaqa afuuraa qulqulluu
jechudhaan iccitii sillaasee
2”.Nuuf nufayyisuuf samii irraa gadii bu’ee qulqullitii
durboo MAARIYAAM irraa dhalate”
iccitii namummaa
3.”qulqulleetii kan ta’ate mana amantaa takkatti
amana” jechuun iccitii qurbaana
4”,cuuphaa takkatii ni amana”jechuun iccitii cuupha
fi
5,”du’aa ka’uu warraa du’aan abdii godhana” jechuun
iccitii du’aa ka’uu barsiiseera.
1,ICCITII SILLAASEE
Iccitii kun tokkumma fi sadummaa sillaasee kan ittiin
barannudha.
TOKKUMMAA FI SADUMMAA SILLAASE
A,Tokkummaa sillaase
Sillaaseen; bulchiinsaan,taayitaadhan,addunyaa tana
uumuu fi
dabarsuun ,jireenyaan,waaqummaan ,lapheedhaan,jech
aan afuuraan fi k.k f.hundan tokkodha
Ragaa
Uumuun ;faarsa Daawiit 101:25 “yaa sii’ii durumaan
lafa bu’uureessite samiiwwan hojiiwwan
harkaakeetiidhaa” seera uum.1:1”waaqayyoo samii fi
lafa uumee” r .Isaa.66:1-2
Lapheedhaan, jechaan fi afuuraan;
Faarsa Daawiit 32;1-6 “Arjummaan waaqayyoo lafa
guutee jechaa waaqayyootiin samiiwwan cimaan
homawaan isaasiishundi afuura afaan isaatiin”
Taayyitaadhaan ;”Ani fi Abbaan tokkoodha” yoon
10:30
Jireenyaan :”Ani akka abbaa keessa jiruu abbaa
immoo akka ana keessa jiruu amanaa”yooh 14:10
B,SADUMMAA SILLASEE
SAUMMAA MAQAA; Abbaa, Ilma, Afuuraa
qulqulluu.
Maat.28:19 “ Deemati warraa ahlaagaa maqaa Abbaa,
Ilma Afuuraa qulqulluudhaan isaanii cuuphuun duka
bu’uutoota koo godha”
SADUMMAA HOJII; Abbaan , abbaadha. Ilmi
Mucaadha. Afuurri qulqullii kan bahe.
SADUMMAA QAAMA;Abbaan kan ofii isaa kan
ta’ee fuula guutuu bifa guutuu ni qaba . Ilmis kan ofii
saa kan ta’ee fuula guutuu bifa guutuu ni
qaba .Afuuriqulqullinis kan ofii isaa kan ta’eefuula
guutuu ,bifa guutuu ni qaba.Maat 3;16-17
 TOKKUMMAA FI SADUMMAA
SILLAASEE FAKEENYUMMA NAMATIIN;
Nmni lubbuu isaatiin sadumma qaba. Lubbuun nama
yaaduumashiitiin fakeenyaa
abbaati,sagalummaashiitiin kan ilma ,jireenyumma
shiitiin kan afuuraa qulqulluu fakkaati.
Garuu lubbuu,laphee, jechaa fi afuuraa ta’uudhan
sadummaa ta’uumsa yoo qabataniyuu lubbuun qaama
tokkodha malee qaama sadii hin qabu.
SADUMMAA WAQAYYOO KAN AGARSIISAN
KUTAA KITAABAA QULQULLUU KEESSA
1 raajii Isaayas 48:12-16’’ Ammas waaqayyoo gooftan
fi afuurri isaa na eerganijiru.” Inni eergamee ilmaa
waaqayyoo jedhe abbaa,afuura isaa kan jdhe afuuraa
qulqulludha.
2,faarsa Daawiiti 117/118-16-17
3,seeraa lakk.6:24-26
4,2Qor.13:14 ‘”kennan Goofta keenya Iyyasus
kiristoos ,jaalalli waaqayyoos ,walta’insii
/tokkummaan/afuura qulqulluu hunduma keenya
wajjin yaa ta’u.
2 ICCITII NAMUMMAA
Iccitiin kun iccitii waaqni ittin nama ta’ee jechuudha.
Iccitii waaqayyoo akka foonin tokko ta’ee seexana
Mo’ee akka namoota bilisaa baasuu kan kan
barbaachisedha
Addaam fi Heewaan jennata keessatolii fi gammachuu
guddaadhan utuu jiranii diyaabloosii inni diinaa
inaafee foon bofa keessa dhokkachuun gara isaaniitii
dhiyyaate.Addaamii fi Heewwan seexaana ta’uu osoo
hin beekin gorsaa seexaanatni gowwomanii ajaja
waaqayyoo cabsan ijoollummaa waaqayyoo
dhaban .waaqayyoo jennataa keessaa baasee naannoo
ishee seefii surafeelii kan garagagaltuun eegsise
uumaa3:24
Addaamii fi heewwanis jennataa fi waaqayyoon
dhabuu isaanii fi qillee adabbii keessaatti kufuu isaanii
irraan kan ka’ee akka inni isaanif dhifama akka
godhuuf imimmaaniin waaqayyoo kadhachuu fi gara
waaqayyootis iyyuu calqaban. Waaqayyoos addaam
kan balleessetti inni addaam isaa lamaffaa ta’ee
garbummaa seexaana jala akka isaa baasuu addaamiin
akkabeenyaata’uuf waadaa galeef addaamis waada
kana fudhatee awwaala seene:lubbuu isaas si’ool
keessa turte.
Gooftan keenyaa Iyyaasus kirsiitoos durboo
Maariyaam irraadurbummaa ishee osoo hin baleessin
dhalate,addunyaa tana irratti barsiise ,rakkoo
addaaddaa fudhatee nuuf du’ee du’aa nu kaase.
2
EENYUMMA IYYAASUS KIRSIITOOS;
Iyyaasus kirsiitoos amalummaan ilma waaqayyo
abbaaati.
Bar booda qulqullitti kan ta’atee durboo Maariyaam
dhalate.
Qaama sadeen keessa qaama tokkowaaqayyoo ilmi
/iyyaasus kirsitoos uumama osoo hin ta’ini
uumaadha.namaaf kadhaanaa dhiyyeessa osoo hin
ta’ini innuu kan kadhatamudha.
Jechii waaqayyoo nuu uumuuf kan uumamee
miti.nutuu isaan uumamee malee. Hundumtuu isaa
uumame yooh 1:3
Abbaa Ilma ,Ilma abbaa irraa addaan baasne
dubbachuun nuuf hin danda’amuu.fkn jireenyaa
aduu,ifaa ,abiddaa ,ho’aa qabduun aduu tokko malee
aduun lama ykn sadii hin jedhamuu waaqni abbaa fi
ilmaas tokkodha.yoon 14;10
TOKKOO TAINSA/TAWAAHIDOO/IYYAASUS
KIRSIITOOS YOMMUU ABBOOTIN
QULQULLUUN HIIKAMUU;
Iyyaasus kirsitoos qaama lama irraa qaama
tokko,amala lama irraa amala tokko ta’uun dhalate.
QAAMA WAAQUMMAA; hin mul’atuu,hin
qaqabamuu,
Ibiddaa kan ta’eedha guutuudha.
QAAMA FOON :ni mula’ataa harkaan ni qaqqabama
dangeeffamadha ni du’aa.
AMALUMMAA WAAQUMMAA; Isaa duraa fi isaa
booda ,isaa jalqabaa fi isaadhumaa,uumaa waan
hundaa taasisuu,bara bara jiraachuu kan hin
du’unee,hin jijjiramne,hin dhukkubsanee,kan hin
beeleefne hin dheebone ,hin dadhabnedha
AMALUMMAAFOONUMMAA;
beela’uu,dheebochuu,dadhabuu,du’uu
Ergaa ilmi waaqayyoo ijoollee Addaam garbummaa
seexana jala baasuun yommuu dhufe jechii foonin
tokko ta’ee jechuun qaamni waaqummaa fi qaamni
foonummaa tokko ta’umman amalumman
waaqummaa fi amalummaan foonummaa tokko ta’ee
jechuudha.
Giiftii keenyaa irraa dhalate Iyyaasus kirsitoos utuu
hin jijjiramni tokko ta’ummaan qaama lama irra
qaama tokko ta’ee amala lamaa irraa amala tokko ta’ee
dhalatee jechudha.
Waaqni waaqummaa isaa osoo hin gadii hin dhisin
foon foonumma isaa isaa utuu gadiihin dhisin
amulummaa lamma irra amala tokko ta’e. Iyyaasus
kiristoos konkumma waaqa konkummaa nama kan
ta’ee jchuudha. Fkn.sibiilaa fi ibiddaa.
KUTAA KITAABA QULQULLUU FOON hundu ni lakkaawwaman “ faanno irratii kan
TOKKOO TA’UMMAAN AMALUMMAA waqaramee foon goofta keenya iyyaasu kirsitoosi ti.
WAAQAATA’UU ISAA KAN IBSU; Amala tokko ta’uu ibsa.
Raaj.Daan7:13 “Halkaan mul’ataa argee ,kunoo dhala Hojii dukabu’utoota20:28” Dhiigaa isaatiin kan
namaan kan fakkaatu duumeessa waajjin dhufe,baraisa biteen mana kirsitaanaa waaqayyoo yaa eeginu.”foon
bara dulloomees ni ga’e funduraa isaattii ni dhiig qabawaaqummaa dhiiga hin qabu.tokko
dhiyyeessan .lammiwwan fi saboonni qooqa ta’uummaa foon fi waaqummaa ibsa.
addaaddaa dubbataan hundnuu akka abboommaniif MUL’AATA YOOH.2:8; “ Kan du’ee jiraataas kan
abboomnii fi ulfinnii mootummaaniif isaaf ta’ee inni duraa fi inni dhummaa akkas jedha…”
kenname.bittaan isaas kan hin darbine,bittaa bara jiraata addunyaa fi addunyaa booda waaqa qofa.qaama
bara ,mootummaan isaas kan hin badne fi amalummaan tokko ta’uu ibsa.
Taayitaan kan waaqayyoo yommuu ta’uu, dhala nama FILPOOSIS 2:6”bifa waaqayyoo utuu jiruu akka
kan jedhuu immoo isaafiis akka dubbatame ibsa. waaqayummaa
Faarsaa daawti 2:7”waaqayyoo jedhe ati ilma n saamameetti hin lakkoofine,bifagarbichaa fudhatee
kootiiani har’aasindahe. dhufe.”
Ilmi abba akka durboo Maariyaam irraa dhalatu kan ROOM 5;10 “Diinoota isaa taane utuu jiruu
ibsudha. waaqayyoo du’aailma isaatiin yoo araaramne…”
Faarsaadaaw. 47:5”waaqayyoo sagalee faaggaan qaama tokko amala tokko ta’uu ibsa.fannoo irra kan
olbahee faarsaa waaqaa keenyaa faarsa mootii keenyaa bahee ilma Maariyaam ilma abbaa ta’uu ibsa.
faarsa.” MAAT.3:17
Yoohaanis 9”35 YOOH 15:24;”Amma garuu anaanis abbaa koos
Yoohanis 1:14 arganiirus ,jibbanirus “ Ayhudootni kan argan
Maat16:16”ati kirsitoos ilma foonidha.
waaqayyoojiraatati”jedhe qulq. Pheexiroos YOOH 17:24 “yaa abbaa osoo addunyaa hin uumamin
Raaj.Isaay.9:6”mucaan nuuf dhalateera ,mucaan waan najaallatteef ulfina koo isa ati anaaf laateakka
dhiiraas nuuf kennameera oggummaaniskan isaa arganiif…” iyyaasus kirsitoosjecha isa dura waajjin
maqaa isaas gorsaa dinqii waaqa abbaa irree abbaa amalummaan fedhidhan tokko ta’uu ibsa.
bara bara ogganna nagaa jedhamee waamamaa” YOOH 3:14;’akka museen lafa barbaadaa irratti bofa
Ibr.5:7 fannisee akkasumma kan isaatti amanu hundu akka
Mul’ataa1:17 jireenya bara bara argatuuf malee akka hin
Yoohinis6:51”Biddeen jireenyaa samiira kan badneefnama fannisamuu qaba?” dhiigni nam cubbuu
bu’eeanadha” irraa nama hin qulqulleessu.kanaaf “namni namati
IYYAASUS KIRSITOOS QAAMA TOKKO amanu abaramadha “ raaj ermiyas17:15 amalumman
AMALUMMAA TOKKO AKKA TA’EE waaqaa foon tokko ta’uu ibsa.
KITAABA QULQ.KEESSA; YOON 3:16
Ergaa yooh.1ffaa1;1 jalqaba kaasee turee kan jedhuu MUL’AATAYOOH.5:12
jechii isaa duraa waaqummaa ture , ijaa fooniin IYYAASUS KIRSITOOS WAAQAYYOODHA;
attamiti muldhataa? Harkis attamitiis isaa tuqaa?jechii Dhugaa baatootni joona ,iyyaasus kirsitoos maaqa
foon waajjin tokko ta’e amalumma tokko utuu hin waaqatiin waamamuu isaaf hin ta’uu inni waaqaa
ta’ini ta’eeaddunyaa dura isaa turee waaqumma hunda danda’uu miti . iyyaasus kirsitoos Mikaa’eela
arginee,tuqinie akkimitii jedhamee?kan isaa jedhanergamaadha jedhu,iyyaasus kirsitoos uumaa
tuqamuu ,argamuu waan mulaatuudha.foon jecha eergamtootati “Ergamtootni isaa afuuroota
waajin qaama tokko amala tokko ta’uu ibsa. tajaajilatoota isaa labooba ibiddaa kan taasisu”uuma
Maarqoos 14:61”kirsitoos ilmi eebbaa sii’ii?iyyaasus hunda danda’uudha ibr.1:7
anadha ,ilmi nama mirga human yommuutaa’uu Isaay.45:20-24 “ana malee waaqnii kan biraa hin jiruu
duumeessi samiitiis dhufu jedhe.” Qayyaffaa ,ani waaqa dinqii fi fayyisadha.fayyisaa waaqa qofa
gaafate.iyyaasus tokko ta’uu qaama fi amala ibseef. dha.
faarsaDaawiti 21/22/:12-18;”onnee koo akka gaga Raajii hoosee 13:4 “Anii garuu biyyaa misraatii kaase
taate…harkaa kootii fi miilaa koo nawaqaran,lafee koo waaqa keeti.ana malees fayyisan kan biraa hin jiru.ana

3
malees waaqaakan biraa hin beektu.” Waaqayyoo
malee waaqa fi fayyisa hin jiru.
TITOO 1:3’’…fayyisan keenya waaqayyoo akka
ajajetti..”
Nama hunda kan fayyisuu waaqa qofa.
 injifate booda ”አዳም ገብሩ ለዲያብሎስ፣ ሔዋን
3.Iccitittii Cuuphaa
Cuuphaa jechuun bishaan keessa gadi seenuu dhaan
bahuu jechuudha.
Cuuphaan Iccitiiwwan mana kiristaanaa kan biroo
hirmaachuu fi miseensa mana kiristaanaa ta’uudhaaf
seensa balbalaa isaa duraadha.
3.1. Cuuphaan maaliif barbaachise?
Namni inni duraa Addaam Ajaja Waaqayyoo Cabsee
gorsa seexanaatiin gowwomee muka balasii sababa
nyaateef namni hunduu dararaa fi abaarsa jala waan
jiraateef namni hunduu lammafa bishaanii fi afuura
qulqulluurraa cuuphaadhaan yoo dhalatee malee gara
mootummaa waqayyootti galuu waan
hindanda’amneef cuuphaan barbaachise (Yoh. 3፥3-6)
Cuphaan kunsi cuuphaa tokkichaa dha, hin dabalamu
(Efe. 4፥5)
3.2. Fakkeenyaa cuuphaa
Waa’ee iccitii cuuphaa fakkeenya kan ta’an:-
Seera Uum. 17፥19-14 waadaankoo kanadha.
Isin keessa dhirri hundi dhaqna haa qabatu)
Sera bahuu 14፥26-31 Israa’eelotni Garba Ertira
ce’uusaanii
3.3. Cuuphaa kan hundeesse eenyuu?
Cuphaa kan hundeessee gooftaa keenya Iyyasus
Kiristoosi waggaa soddoma isaatti Laga Yordaanositti
harka Yohaannisiin Cuuphamee Kiristaanotaaf
fakkeenyaa fi barsiisaa ta’eera. (Mat. 3፥13)
3.4. Gooftaan maaliif Waggaa 30tti Cuuphme?
Addaam nama waggaa 30 ta’ee uumamee kenna
ijoollummaa guyyaa 40tti argatee ture seexanaan waan
fudhachiiseef Gooftaanis waggaa 30 isaatti cuuphamee
Ijoollummaa Addaam fudhatamee ture deebisuudhaaf
cuuphame
3.5. Gooftaan maaliif Laga Yordaanoos filate?
4
Laga Yordaanoos sababa ittiin filate dhimmoota Ijoo
lamaa fidha.
Duraan dursee raajtotaan kan dubbatame
raawwachuuf (Far. 113፥3-5)
Diinni Seexanni Addamii fi Hawaaniin erga
አመቱ ለዲያብሎስ”(Addam taj. Seexanaa,
Heewaan taj. Seexanaa) jechama jedhamu
dhagaa lama irratti barreesseeti tokko Laga
Yoordanoos isaa 2ffaa Si’ooliitti kaa’ee ture.
Kanaaf xalayaa bittaa (Idaa) gooftaan irra
Ejjetee akka Waaqummaa isaatti baqsee
(አቅልጦ) balleessuuf yammuu jedhu
Yordanoositti Cuuphame (Qol.2፥13-15)
3.6. Gooftaan maaliif bishaaniin Cuuphame?
Sababa itti bishaaniin cuuphamee kan armaan
gadiittidha
Raajii Raajtotaan dubbatamee raawwachuuf’
Bishaan jalqabumaanuu bulmaata afuura
qulqulluuf kan filatame waan tureef
Bishaan sooressaafis Iyyeessaafis salphaatti kan
argamu ijaa ta’eef hundiyyuu qixxeetti
fayyadamu akka danda’uufidha.
3.7. Kabaja Cuuphaatiin argamu
Kabajni cuuphaatiin argamu Waaqayyoorraa afuuraan
dhalachuu (Ijoollumaa argamuu)dha.
Sadummaasaa ibsuufidha. (Maat. 28፥190)
Raajii Dubbatamee raawwachuudhaaf
(Faar. Da. 76/77, R.Izq. 36፥35)
Nuuf fakkeenya ta’uuf
3.8. Cuuphaa dura wantoota barbaachisan
1. Barumsa
2. Amantii Barbaachisa
Cuuphamaan umriidhaan guddaa yoo ta’ee barnoota
Kiristinna kan barate Waaqummaa Gooftaa Iyyasus
Kiristoositti kan amane ta’uu qaba. ”Kan amane kan
cuuphamee ni fayyaa” (Maarq. 16 ፥16)
Amantiin hundaaf bu’uura daa’imni (Mucaan)
Amantisaa dubbachuu hindandeenye garuu irraaisaa
(Ishee) ykn Abba (Haadha) kiristinnaa isaa (ishee) tiin
geessamanii itti gaafatamummaadhaan cuuphamuu.
Erga guddatan booda ni gorsuu ni barsiisu.
3.9. Guyyaa 40 fi 80ttii maaliif cuuphamna?
Manni kiristaanaa keenya dhiira dhalatanii guyyaa
40tti Dubarri dhalatanii guyyaa 80ttii afuura qaululluu
iirraa akka dhalatan seera hojjetteerti kana kan
raawwattu kitaaba qulqulluu qajeelfama godhatteeti.
Kuf. 4፥9-12 ”Addaam uumamc guyyaa 40tti,
Hewaan uumamtee guyyaa 80tti gannata
galniiru.
Zaleewawiyaan 12፥1-8 ”Israalotni Ilma yoo
dhalan guyyaa 40tti, dubraa yoo dhalan guyyaa
80tti gara Mana Waaqayyoo geessanii maqaa
daa’iimman sanaan Aarsaa Arsanii Waaqayyoo
fuulduratti ni jilbeeffatu
Yeroo kanaa jalqabanii Waaqayyorraa Eebba
fudhatanii lammii Waaqayyoo jedhamatii waamamu.
Gooftaan keenya Iyyasus Kiristoosiis sirnuma
kanaeegeeti raawwate.
Fakkeenya armaan olitti ibsameerra ka’ani
Kiristaanootni Ijoolee isaanii qabatanii mana kiristana
geessanis cuuphsisu jechuudha.
3.10. Kan Cuuphu Eenyuu?
Gooftaan keenya Iyyasus Kiristoos bu’uura ajajeen
kan cuuphuu danda’an Aangoo Luubummaa (Kihinat)
kan qaban Ephiis Qophosaatotaa fi Qeesota qofadha.
Daaqonii fi uummatni biraa akka cuuphan
hinhayyamamuuf.
3.11. Maqaa Eenyuutiin Cuuphamna?
Hundeessan Cuuphaa fi uuma samii fi lafaa kan ta’e
Gooftaan keenya waaqni Iyyasus Kiristoos bu’uura
ajaja waaqayummaa kenneen maqaa Sillaaseetiin
cuuphamna. Kanaafis ragaa kan ta’u ”Egaa deemaati
uummata Alagaa hunda maqaa Abbaa, Ilmaa Afuura
Qulqulluutiin Cuuphaatii kanaan isinin ajaje hunda
isaan barsiistanii duuka buu’tota godhaa” (Mat.
28፥19)
3.12. Abbaa fi Haadha kiritinnaa
Manni kiristaanaa Ortodoksii Tawahidoo Itophiyaa
ijoolee guyya 40 fi 80tti cuuphamaniif waa’ee Amantii
kan ilaaluu hundaanitti gaafatamummaa kan fudhatan
Abba ykn Haadha kiristannaa akka qabaatan ni gooti.
Kiristinnaa erga walii kaasan booda wal-fuudhuun
5
dhowwaadha. Firooma toonittin garuu hidda foonii
7ffaa booda wal -fuudhuu ni danda’am kan jeechuun
fira foonii ni caala jechuudha.
3.13. Haala Saalaa
Dhiirrii dhira dubrii dubara ni kaasu fkn. Namootni
wareegaan sababa adda addaatiin Waaqayyoof ykn
Qulqulloottaf ykn bataskaanaaf kennineerra kan
jedhan yoo jiraates cuuphamaa kan barsiisu jiraachuu
qaba. kan cuuphamu dhiira yoo ta’ee Qeesii ykn
Daaqonii Dubarti yoo taate Daaqonni Dubartiiti kaasa
yoo Daaqoniin dubartii dhabamte Qeesiitu kaasa.
3.14. Maqaa kiristinnaa jechuun maa l Jechuudha?
Maqaa jechuun isa tokko kan biraarra kan ittiin adda
ba’u jechuudha.
Kiristaanotni maqaa lama qabaachuu ni dana’u
1ffaa Warrisaanii kan baasaniif
2ffaa yeroo cuuphaman maqaa haarawaa fi adda ta’e
maqaa kiristinnadha.
Kiristinnaa jechuun maqaa kirisoosiin amanuu ykn
amantiidha. Kanaaf Namni kiristoositti amanu
kiristaana yammuu jedhamu Amantiin isaa kiristinnaa
jedhama.
3.15. Haala Moggaasa maqaa kiristinnaa
Maqaan kiristinnaa kan moggaafamu akkuma
fedhamettii otuu hin ta’iin sababa hundee qaba.
kunis:-
A. Guyyaa Cuuphamaan itti dhalate Ayyaana
yaadannoo waaqayyoo ykn Qulqullootaa yoo
ta’e
B. Ayyaana yaadannoo guyyaa kiritinna itti
kaasan
C. Maqaa mana kiristinnaa itti cuuphamuuniifi
wareegaan ykn sababa biraatiin warri kan
filataniin hayyama luubotaa (ካህናት) ttin ni
moggafama.
Fkn. Dhiira:- G/Mikaa’eel, W/Iyyasus
Dubra:- Wallata maariyaam, Amata
Iyyasus
 4.Icciitii Qurbaanaa
Qurbaana jechuun jechii kan Surristiirraa argamee yoo
ta’u hiiknisaan keenna ykn dhiyeessa jeechuudha.
Iccittin qurbaanaa Iccitii utubaa 5n keessatti
4 , Icctiitii torban mana kiristaanaatti Icciitii 3ffaadha.
ffaa
Icciitiinkun ni daddabalama (keessa
deebi’amuudha)
4.1 A.Aarsaa kaakuu moofaa
Aarsaa qurbaanaa dhiyyassuun kan jalqabame yeroo
Addaamii jalqabeeti.. (Kuf.5፥1-5) kanumarraa
ka’uudhaan yeroo kakuu moofaatis ni aarsu turan Sir.
Uum. 4፥3-5, 8፥20, 12፥8-9, 13፥4-18 ilaaluu
dandeenya. Kan aarsamu rakkoo fi balaa yeroo kan
qabbaneessu malee Ilma namaa cubbuu kuferraa bilisa
gochuu hin dandeessine ture.
4.1 B ,Arsaa Kakuu Haarawaa
Arsaan kakuu haarawaa Icciitii hundarraa Iccitti
jireenya barabaraa kan kennisiisuudha. Kanaaf
Gooftaan keenya Iyyasus Kiristoos Yoh.
6፥51”Samirraa kan bu’e buddeeni dhugumaa
Aanaadha Namni buddeena kana irra nyaate bara
baraaf hin beela’u. Anis jirenya addunyaatiif buddeena
ani kennu Foon kooti dhuguma dhugum’an isiniin
jedha. FoornIlma namaa nyaachuu baannaan dhiiga
isaas dhuguu baanaan ofii keessaniinjireenya
hinqabdan. Foonkoo kan nyaatu, dhiiga koo kan
dhuguu jireenya baraabaraa qaba. anis guyyaa
dhumaatti nan kaasaan foon koon nyaata dhugumaati,
dhiigni koos dhugaatii dhugumaati.”
Aarsaan kakuu haarawaa baroota 5500’f
qorrichaa kan hin argannee, Cubbuu Addunyaa kan
balleesse hoolaa Waaqqayyoo Gooftaa Iyyasus
Kiristoos qofa. Kan aarsamees Qaraaniyoottii Fannoo
irratti yoo ta’u, hunda keenya barbaraaf jireenya akka
argannu nu taasiseera.
4.2 Hundeessaan Aarsaa kakuu Haarawaa
Eenyu?
Iccittii Qurbaanaa kan hundeess Isuma Gooftaa keenya
Iyyasus Kiristoosidha. Kanaafis ragaan mul’isu
”Jimaataa fannifamuuf kamisa galagala Duuka bu’oota
isaa waliin maa’iiddiitti dhiyyaatee otuu jiru ”Ibistii
baaseeti Eebbisuudhaan mureeti duuka bu’oota isaatiin
”Hoodhaa! Nyaadhaa! Kuni Foon kootii” jedhe.
Xofootii (Tsuwaas) kaaseeti Eebbisuudhaan kenneefii
akkana jedhe ”Hundi keessan Isarraa dhugaa! Hunda
baay’eef dhiifama cubbuuf kan dhangala’u dhiigni kan
kaakuu haarawaa kanadha” waan jedheef Gooftaan
kan
keenya kan nuuf kaa’e manni kiristaana keenyaas
kanuma bu’uura Ijoolleesheef kenniti jechuudha.
4.3 Foonii fi dhiiga Gooftaa keenyaa Attamitti
arganna?
Tajaajila Luubotaan kan dhiyaatu kadhannoo
Qulqulleessuutiin (በቅዳሴ ጸሎት) Midhaan Qamadii fi
Wayiniin gara foonifi Dhiiga gooftaa Iyyasus
Kiristoositti jijjiiramee akkuma kamisa gagalaa Duuka
bu’oota isaaf Ibistiin kuni ”Foon kooti; Wayinichi kuni
dhiiga kooti akka jedhetti foon Qulqulluusaa fi dhiiga
ulfaataasaa ta’a. ”Kuni foon kooti; kun dhiiga kootii;
bu’uura jedheen dhugumaa Foonii fi Dhiigaa saadha
malee Fakkeenyaa ykn yaadanno miti.
4.4 Sirna Aarsaa Kakuu Haarawaa
Aarsaa kaakuu haarawaatti dhiyaatu Qaraaniyoo
Fanoo irratti yeroo tokko qofa kan harsame Gooftaa
keenyaa Iyyasus Kiristoos yoo ta’u, Foonichaa
Midhaan Qamadiitiin, dhiigichaa Wayinitiini tiin
argama.
Qamadiin dhiyaatus kuni hanqina kan
hinqabanee fi Daaniyoonkan hin yaannee qulqulluu
ta’uu qaba.
4.5 Aarsaan kakuu Haarawaa Eenyuutiin
raawwatama?
Aarsaa kaakuu haaraawwaa kan raawwatan Aangoo
Luubummaa Sadarkaa sadan kan qaban Ephiiss
Qophosii, Qeesii fi Daaqoniidha. (Mat. 16፥19) Yoh.
20፥21
4.6 Qurbaana Fudhachuu kan danda’an
Eenyuudha?
Kiristaanni kamiyyuu daangaan umrii fi saalaan otuu
adda hin godhamiin hunduu fudhachuu qaba. aarsaan
6
Fannoo irratti aarsame sanyii Addaamiif waan ta’eef
(Mat.5፥23-24, Qor1ffaa 11፥27, Ibr. 10፥9)
4.7 Qophiilee Qurbaanaaf godhaman
A. Kan Qurbaana fudhatu amanee kan Cuuphame
ta’uu qaba
B. Qalbii kan jijjirratee fiyeroo adabbii kennameef
kan fixe.
C. Kiristaanota Bultiidhaan jiran Qurbaan otuu
hin fudhatiin dura guyyaa 3(Sadii), Erga
fudhate booda guyyaa Lama walquunnamtii
nafa saalarraa of eeguu qabu.
D. Qaamaa fi uffata ofii qulqulleessuu
E. Yoo baay’ate sa’atii 18, yoo xinnaate sa’atti 15
nyaataa fi bishaan irra dhowwamuu (Soomuu)
qaba
4.8 Qurbaana fudhachuuf Wantoota dhowwaan
Funuunnaa ykn qaamni kamiyyuu yoo madaa’e,
yoo dhiige, Bokeewwanii fi Titiisni afaan yoo
gale sa’atii 15 booda yeroo qurbaana
fudhachuuf jedhamu
Dhukkuba nama kuffisuu yoo qabaates kan
jeequu kan arrabsu kan nama rukkutu kkf. Yoo
quunname
Dhiirri Irribarratti quunnamtii saalaa raawwatee
sanyiinsa yoo dhangala’e
Dubartiin dhigni uumamaashee erga itti dhufee
guyyaa 7 kan hindabaree.
Sirna kadhannoo gamtaa (Qiddaasee) kan hin
hirmaannee
4.9 Qurbaanni erga fudhatame booda eeggannoo
godhamu
Nyaata madaaluun fayyadamuu
Hojiin hifaataa fi dadhabsiisaan hin hojjetamu
Gara falmii ykn mana murtii hin deemamu
” Mana dhugaatii hin deemamu
Qeensi hin muramu Rifeensi mataa hinaadamu
Qaamni guutuu hin dhiqamu kkf.
Jilbifanuu, Huccuu hinjijjiirrannee hin
danda’amee
5. Iccitii du’a ka’uumsa
Du’aaka’umsaa jechuun lubbuu fi foon gargar
ba’anii bakka adda addaa jirachaa turan deebi’anii
tokko ta’anii ka’uu fi du’aa booda lubbuu fi
foonin jireenya argachuu jechuudha.
7
UUMAMNI DU’AA KA’UMSAA QABUU
EENYUU?
Uumamoota 22 mman keessa Eergamoonni kan hin
duune yommuu ta’an du’a ka’umsii isaanii kan ilaaluu
warraabiroo keessa namnii adda ta’eedu’ee booda ni
ka’a.Namnii kan uumamee lubbuu fi foon isaa utuu
gargar hin ba’in lubbuun jirachuuf malee du’aaf hin
ture.”Waaqayyoo du’aaf nuhin uuminee jireenyaaf
malee ”1 ffaa tasalonqe 13:16
 Namni bakka waaqayyoo isa kaa’eetti jabatee
waan hin argamneef murtii du’aa itti
murta’ee.Boodas waan qalbii jijjirateef du’aa
ka’umsii labsameef.
RAAJ DAN.12:2 ; ”Biyyoo lafa keessatti kan mugaan
keessa baay’ee isaanii ni dammaquu Gartokkeen
isaanii gara jireenya bara baraatii,gartokkeen immoo
gara qaanii fi rakkina bara baratiif. ’’
RAAJ ISAAY 26:19 :”Warrii du’aanis jirattota ta’u.
Reenfoonis ni Ka’u Yaa isa lafa irraa jiraattu ,Fixeensa
kee Fixeensa ifaatii ,laftis warra du’aan ni baastiiti
dammaqaan faarfadha.”
1TASALOOQEE 4:14 ; ”Iyyaasuu akka du’ee fi akka
ka’ee amanaa akkasummas Iyyaasuusin kan mugaan
waaqayyoo isaa wajjiin isaan fida.’’
Yohaanis 5:28 ;”Warrii Awwaala keessa jiran hundu
yeroon isaan sagalee isaa itti Dhaga’an ni dhufaa,gaarii
kan hojjete ka’umsaa jieenyaatiif hammeenyaa kan
hojjete ka’umsaa hamaatiif ba’u.”
DU’AA KA’UMSII KAN TA’U YOOM?
Bara booda yeroo Gooftaan keenya Iyyaasuus kiristoos
Murtiidhaaf deebi’ee dhufuudha. Namni hundu ni
ka’a.
MULAATA 1:7 ”kunoo Duumeessaa wajjiin
dhufa ,ijjiihundi kan waraananis ni arguu ,lammii lafaa
hundu waa’ee isaaf ni boo’u.”
 Gooftaan Ergamoota isaa ammana hin
jedhamneen marsamee samii fi laftii Bakkakaan
 qotamaa, ibiddii fuula isaa dura boba’aa kabajaa  Sochii malee tasa Reenfaa ta’u.
guddaan dhufa . Fannoo isaa itt fannisamee
2 NAGAARTIIN LAMMAFFAA YOMMUU
qabatee cinaachaa isa waraanamee agarsiisaa
RUKUTAMU
Dhiigaa isaa cocobsaa gidira guyyaa Jimaata
nuuf jedhee fudhate nu yaadachisa dhufa.  Lafee fi foon tokko ta’anii utuu hin socho’in
 Guyyaan kun guyyaa soddaachisaa ta’uu Reenfa ho’aa ni ta’u
Daawitii  Lafeewwan fi Ribuuwwan foon fi dhiiga wajjiin
walitti qabatu.
FAAR.49|50|:2-3 : ”Barreeddina irraa Tsiiyoonitti
 Sochii malee tasa reenfa ta’u.
Waaqayyoo ifaa ta’ee ni dhufaHin calisuus ,Ibiddii
fuula isaa duraatti boba’aa.,Naannoo isaas 3 NAGAARTIIN SADAFFAAN YOMMUU
Aboonboleetti baayeetu jira.” RUKUTAMU

 Guyyaa sana Cubbamooni ni bo’uu,Imimaan  Qaaman ijaaja afaan dubbatun Rifeensa mataa
isaanii akka bishaanii gannaati.Garuu faayidaa hin isaatii hanga qeensa miila lakkoofsa keessa utuu hin
qabu. hira’atiin qaama isaanii osoo hin hiramin dhiirii
 Guyyaa kana Gooftaan cubbamoota gara Si’ool ga’eessa waggaa 30 ,dubartiin geessuu waggaa 15
ta’anii gaafa guyyaa 40 haadha garaa isaati dhiigaa
Eebbifamtoota gara Gannatitti galchuuf dhufa.
ta’ee ulfii bu’ee utuu hin hafin gaaris yaa ta’uu
MULATAA 12:12 ”kunoo dafeen dhufaa ,tokko hamaa hojii isaa qabatan ka’u.
tokkoonnifis akka amma hojii isaattii kaffaluuf  MAAT.25:31-46 Irraatti akka dubbateetti
Hoolootni Mirga isaa Ree’ootnii bitaa isaa
gatii koo na bira jira.”
dhaabatu.
AKKATAA KAUMSAA NAMA  Hoolootni Amaloota isaani qaban irraa kan ka’ee
qulqullootan fakkeefamu.
 ”Kan duute Ka’ii” Labsiin jedhuu Ajajaa Ergamoo  Ree’ootni Amaloota isaani qaban irraa kan ka’ee
qul.Mikaa’eel an labsama. cubbamootan fakkeefamu.
 Nagaariita xixiqqoo sadiitu jiru.  Mirgii ;ba’eessa, ariifatadha,cimaadha.
 Nagaariita kan jedhamuu Ajajaa Waaqayyoo ti.  Kanaafuu;Qulqullootni hojii afuura hojjechuuf
 ”Gooftaan mataan isaa ajajaa sagalee ba’eessa ,ariifatoota fi cimoodha waan ta’anii
mirga isaa dhaabatan
Ergammotan ,Faagaan Waaqayyootiiniis samii
 Cubbamootni fallaa kana bitaa isaa dhaabatu
irraa gadii bu’aa” 1tas 4:16
 JIRAATTOOTA kan jedhaman qulqulloota
1.NAGAARTIIN JALQABAA YOMMUU dha
RUKUTAMU  DU’OOTA kan jedhama Cubbamtoota dha.

Kan bineensii,nyaate,qilleensii,kan facaasee,fixee kan

GALATNI WAAQAYYOO,DURBOO MAARIYAAM FI
bullaa’ee hundu ofii isaatiin akka diigamee irratti wal- FANNOO ISAAF YAA TA’U
itti qabama.
AMEEN.
2 NAGAARTIIN LAMMAFFAA YOMMUU
RUKUTAMU

 Lafee fi foon tokko ta’anii utuu hin socho’in Reenfa

ho’aa ni ta’a.
 Lafeewwan fi Ribuwwaan Foon fi dhiiga wajjiin
walitti qabatu.

8
9