Volume 14, Issue 22 June 26, 2023

Our Words
Weekly Issue
“ N E W L I F E ” J E T A E R E

SPECI AL
LUTFI DERVISHI Ironia e Dervishit: Tre policë nga Kosova, secili me një kallash,
POINTS OF LUTFI DERVISHI cial i BE-së për bisedimet mes Serbisë dhe në BE apo në stepat e Rusisë?”.
I NTEREST: Ironia e Dervishit: Tre policë nga Kosova, Kosovës, Lajçak tha se ishte i keqardhur
secili me një kallash, një dylbi dhe një nga ky akt i beftë i Prishtinës dhe shpreson Ka ardhur koha që Prishtina të heqë dorë nga
 Three Kosovo politi- radio, tentuan sot në mesditë të pushtonin që akte të tilla të mos përsëriten më. hezitimi strategjik, shtoi një diplomat ameri-
Serbinë kan, dhe të rreshtohet në krah të Perëndimit,
cal holding weap-
“Duhet të fokusohemi te dialogu dhe të të dënojë agresionin rus në Ukrainë dhe ta
ons...in 2023 Tirana hezituese me sanksionet ndaj Koso- shohim përpara”. - tha Lajçak. lerë pas të shkuarën e saj agresive.
vës!
 No Sided articles and Një tjetër diplomat perëndimor tha se BE dhe SHBA kanë paralajmëruar sanksione
Tre policë nga Kosova, secili me një kallash, Kosova duhet të heqë dorë nga pro- të ashpra ndaj Prishtinës nëse nuk heq dorë
no restriction for our një dylbi dhe një radio, tentuan sot në mes- vokimet dhe të përqëndrohet te e ardhmja nga aktet provokative ndaj Serbisë.
members, our guest ditë të pushtonin Serbinë. e saj.
and our friends. Një plan me pesë pika në emër të Quintiti do
Forcat speciale serbe ndaluan agresorët. t’i paraqitet zyrtarisht autoriteve në Prishtinë.
Tensionet mbeten të larta.
 Latest needs for our
Nga Prishtina kërkohet që 1. të mos dërgojë
community and the Beogradi tha se i kishte paralajmëruar part- më banditë në jug të Serbisë, 2. Të mos
latest resolutions nerët perëndimorë për provokimet që mund mobilizojë ushtrinë në kufi me Serbinë 3. Të
të vinin nga Prishtina. ndikojë pozitivisht që shqiptarët në Luginën e
 Our Free Voice Preshevës të kthehen në zgjedhje dhe të mos
“Nuk është hera e parë që Kosova provokon bojkotojnë institucionet. 4. Të arrestojë
through our words. Serbinë. Në kohën që pritej ulja e tensionit organizatorët e sulmeve ndaj KFOR-it dhe 5.
akti i sotëm tregon që Kosova nuk heq dorë Të ndërmarrë menjëherë hapa për të ulur
nga politika e saj hegjemoniste në rajon dhe tensionin.
edhe njëherë tjetër po e dëshmon veten si
“burim destabiliteti”.- tha një burim në New Born State Ndaj kryeminsitrit Kurti ka edhe një kërkesë
ministrinë e jashtme të Serbisë informale: “të mos dalë para ushtrisë i veshur
I N S I D E T H I S me bluzë ngjyrë kaki si Zelenski.
I S S U E : Zëdhënësi i BE-së tha se “po monitoron me “është koha që Prishtina të ndajë mendjen
shqetësim situatën e krijuar”. Emisari spe- dhe të vendosë se ku e sheh të ardhmen: “Serbia është një demokraci e re, i vetmi vend

Faqe
FAHRI MUSLIU PROCESETE KURDISURA KUNDER SHQIPTAREVE TE
New Born State 1
FAHRI MUSLIU forcave serbe gjatë muajve të bombardimeve
PROCESETE KURDISURA KUNDER të NATO-s në caqet ushtarake serbe. Fil-
Faqe SHQIPTAREVE TE KOSOVES 1999-2001 limisht të gjithë shqiptarët që mbaheshin
Musliu 1 nëpër burgje në Serbi i kthyen në Kosovë dhe
Të dashur miq, po i publikoj dy vlerësime të i vendosën në Burgun e Dubravës, i cili ishte
botimit të parë të librit "PROCESET E njëri nga caqet e sulmeve të NATO-s. Aty
KURDISURA KUNDËR SHQIPTARËVE TË ndodhi njëra nga masakrat më të tmerrshme.
KOSOVËS (1999-2001). Të burgosurit nuk mund të iknin as nga
Faqe raketat e NATO-s, as nga breshëritë e të
Në ditët në vazhdim do të publikojë recen-
Andi 5-7 sionet për librin nga pena e Adem Demaçit. shtënave të policisë. Pas Marrëveshjes Tekni-
9, 12 prof. dr. Pajazit Nushit, Filip Davidit, dr Rajko ke Ushtarake të Kumanovës ndërmjet
Danilloviqit) “Jugosllavisë” dhe NATO-s, në fillim të
,...... qershorit të vitit 1999, të gjithë të burgosurit
Faqe Fjala e redaktorit të botimit, Zenun Çelajt, në që gjendeshin në burgjet e Kosovës,
përurimin e botimit të parë të librit “Gjykimet pavarësisht nga akuzat, u transferuan në
6-7
Raimonda moisiu 7,-9,
e pengjeve”, 20.05.2002 burgjet e Serbisë, ku vazhduan të keqtrajtohen
BURGJET, SHQIPTARËT DHE GJURMËT dhe të trajtohen në kundërshtim me konventat
10-14 E TYRE PËR HIS- ndërkombëtare mbi robërit e luftës. Nga
TORINË autoritetet serbe formalisht ata u konsideruan
Lufta e fundit e Kosovës nuk është zhvilluar “terroristë” të arrestuar, ndonëse ishin kapur
Declasified, Agim vetëm në Kosovë. Madje as të gjithë të vrarët në rrugë ose nëpër shtëpi, pa armë, pa uni-
Hamiti, Janulla në atë luftë nuk janë varrosur në Kosovë. forma. Në fakt ishin pengje të luftës. Fati i
Tregimi për autofrigoriferët me kufomat e tyre, i parë nga Kosova pas luftës, dukej i
rrapi shqiptarëve të masakruar në Kosovë e të tmerrshëm. Ata s’kishin asnjë lidhje me
groposur nëpër Serbi, është një histori e familjet dhe ishin pa mbrojtje përkatëse
dhimbshme. Por, tregimi i të zhdukurve gjatë juridike. Vetëm
Adresa Faqe kësaj lufte vazhdon të jetë kapitulli më tragjik i Fondi për të Drejtën Humanitare, i drejtuar
gjithë historisë kosovare. nga Natasha Kandiq, gjeti forcë e guxim dhe
Anetaresimi 36 Shqiptarët fatkeqësisht kanë qenë banorët më me angazhimin e saj të pashoq e të avokatëve
të shumtë të burgjeve në ish Jugosllavi, që nga të angazhuar nga ajo, megjithatë u nxorën në
formimi i saj e deri në zhbërje. Loja me të shesh shumë të vërteta për gjendjen e këtyre
burgosurit shqiptarë gjatë luftës së fundit në njerëzve.
Kosovë është njëra nga enigmat e strategjisë së Ishte fat po ashtu që kishte mbetur në Beo-
 P a g e 2 O u r W o r d s

DEBIMI INTERRNIMI Erl Kodra

DEBIMI INTERRNIMI
Ishte ora 4:30 e mëngjesit. Atë natë dimri
me temperatura nën zero, e gjithë familja
po flinim në dhomën e zjarrit, ku nana
kujdesej që zjarri të mos shuhej në oxhak.
Unë bashkë me vëllezërit e mi ishim
shtrirë në një shtrat të stërmadh të im-
provizuar me dërrasa. Nëpër gjumë dëgjoj
goditje të forta në derë; bam, bam, bam,
bam! Sa hap e mbyll sytë u çova në
këmbë, dhe u përplasa me nanën në derë.
- Kush asht? A ka ra shkau, a çka kini? -
tha nana me za të nalt.
Dera prej dërrase lisi sa nuk po shembej
prej të goditurave. Nana më kapi përdore e
më kaloi pas vetes, sikur donte të më
mbronte prej ndonjë rreziku. E hapi derën
përgjysëm. Një dritë e fortë na verboi sytë,
ndërsa pas drite shquheshin silueta ush-
tarësh dhe policësh. Të gjithë të armatosur
me pushkë dhe automatikë.
Burri që mbante elektrikun e dorës foli me
za të naltë:
- Me vendim të Komisonit Qëndror të
Dëbim Internimeve ju njoftojmë se që prej - Do marrim jorgana të trashë. Të nesërmën nga dreka, më 22 janar 1986 ne shkuam
këtij momenti, e gjithë familja do të gjithçka - tha në një fshat të Lumit të Vlorës, në një vend ku uji vinte dy herë në ditë
internohet në Vlorë. Keni 30 minuta kohë nana - po i me një bot që tërhiqej nga një zetor kinez. Ishte hera e parë shikoja "botë"
të bëheni gati, ndërkohë që ushtarët dhe lamë këtu, me sy. Përgjatë atij udhëtimi mbi 24 orë, unë shkrova me mendje poezinë
policët do të ju ndihmojnë të ngarkoni nuk kemi me i "Pikëpyetje"
plaçkat në kamion. pa ma. Në Pikëpyetje
Një drithërimë më përshkoi trupin, ndërsa fakt i morëm Kur shndrit dhe shuhet dielli,
nana sikur ngriu në kambë. Pastaj e pashë edhe dërrasat Kur ndodh eklips i gjatë,
kur mvrenjti ballin, shtrëngoi nofullat dhe e shtratit. Kur lind dhe sapo lind vdes foshnja,
foli: Përgjatë pesë Ku vyshket pa çelur një gonxhe.
- Unë nuk lëvizi prej shtëpie. Nuk kam ku viteve të A duhet të shohim gurëzit?
mbytem me katër jetima. Ma mirë më ardhshme, ne Gurëzit e shndritshëm të lumit,
vrisni këtu. do të flinim Apo të ngjitemi në majë të malit,
E kuptova se duhet të merrja situatën në në të njëjtin Dhe të thithim ajrin e rrallë?
dorë. Si një burrë i madh e kapa nanën për shtrat të Kur dielli në qiell shuhet,
krahu dhe i thash: improvizuar A duhet të kërkojmë nëpër terr?
- Hajde ulemi pak vetëm. Nuk kanë se çka me ato dërra- Të gjejmë pak fosfor eshtrash
na bajnë, po hajde pak nanë. sa. T’i bëjmë dritë shpirtit të gjallë?
Ashtu u ulëm te këmbët e krevatit. Pas dy orësh 21 Janar 1986
Vëllezërit e tjerë sapo u çuan prej gjumit ne ishim ©Erl Kodra
dhe shihnin të trembur. Në derë u shfaqën shtrirë në
një ushtar dhe një polic, të armatosur. karrocerinë e
E qetësova disi nanën, por ndërkohë më një kamioni
duhej ta pyesja se çfarë do të marrim dhe ushtarak, të
çfarë do të lëmë. mbuluar me

Many shadow accounts in UK islands have been used since the 70’s for Albanian dictators...

Festim Lato making it

Time to correct borders like they speaking out for Chame-
were written in 2008 the French ria load and clear with no
troops placed the border wrong not To many monopolies and double and triple scare….2023 is th eyar of
like they are now...Mitrovica was prices are cousin the economy to shrink and saying no to oppression in
not split in 2008 at the UN…... sendingWith the right
the local supporttoeverything
population a physical is Greece to Albanians cham
possible inconflict.
America….True common who are locals for ages...
American fighters...

Albanians take to the street on Election in Albania still a

immigration parade to show the crime scene...sad times in
world their values... such a small country...

Shembull per rinine te trokasin daullet

se historia e 1912 po troket ne trevat
shqiptare si kurr me...

HYQMET ZANE NENAT CAME DESHMITARE TE DHIMBJEVE TE MEDHA NJEREZORE

HYQMET ZANE
NENAT CAME
DESHMITARE TE
DHIMBJEVE TE
MEDHA NJEREZORE
Nënat çame, dëshmitare të
dhimbjeve të mëdha
njerëzore
Për kujtesën tragjike të 27
qershorit 1944 kur
shovinizmi grek bëri
genocid në Çamëri
Nga Hyqmert Zane
Sa mijëra e miliona fjalë
të mira dhe me shumë
dashuri janë thënë për
nënat dhe të gjitha janë të
merituara se të atilla janë
ato. Janë thurur vargje,
janë shkruar poezi, tre-
gime dhe romane. Por dhe nënat kur bëhen gjyshe janë aq Të mirat Nënat çame, janë iu dogj shpirti nga paraqiti komisionit miks ndërk-
fjalët e shpirtit dhe të shumë të dashura dhe u mbushet dëshmitare të dhimbjeve humbjet e jetëve të ombëtyar që asnjëherë nuk u
zemrës për nënat më shpirti kur për to kujdesën fëmijët e të mëdha njerëzore. fëmijëve, të burrtave gjykuan drejtë dhe drejtësia nuk u
shumë se të shkruara, fëmijëve. Nuk i ndaj nga nënat e dhe nuseve. Dora vendos.
ato janë të skalitura Por kur vjen fjala për nënat çame, jo tjera shqiptare brenda në vrastare ua dogji Do të kujtoj nga nënat çame atë të
përjetësisht. Nëse një vetëm mendimi im ndalet dhe Shqipëri dhe në trojet xhanin, jua thau mjerën që duke shkuar me vrap
njeri përmend fjalën meditimi shkon larg, shumë larg në amëtare, por mbi shpat- shpirtin nga fat- me djalin e hypur goçi (mbi
“nënë”, ndjen një vite në kohë dhe në hapsirë. Si djalë ullat e nënave çame, si keqësitë. kurriz) që i kërkonte ujë për të
përgjërim të veçantë, Çamërie jam bir i një nëne aq edhe ato kosovare rëndoi Kujtoj me aq shumë pirë dhe nana i thoshte “ja edhe
sidomos kur nuk i kemi shumë të mirë, po aq sa edhe të pesha e vuajtjeve nga dhembje atë nënën pak, se arritëm, ja edhe pak”.
më në jetë. sakrtifikuar. Por jo vetëm ajo. Nënat fatkeqësitë e madha që iu çame që ia vranë Ndërkohë andarti grek e ndoqi dhe
E kam fjalën për nënat çame janë ato të dhmbshurat deri në krijuan nga keqpërdorimi djalin, ia hodhën në ia preu kokën të birit me një
që janë qenia më jetësore amshim, janë ato të bukurat në që iu bë popullatës çame zjarr, qentë ia shqyen shpatë, por nëna nuk e mori vesh
që gjenerojnë shpirt edhe më të bukura në pamje, nga politikat e Athinës dhe ajo mundi të ruaj se ajo ikte me bët (me vrap) për ti
trashëgiminë dhe ato nuk janë ato shamibardhat si pamja e zyrtare, si edhe të Be- si shenjë të djalit të shpëtuar vrasjes. Veç kur ndaloi
kanë nevojë për medalje, tyre bardhoshe, janë ato të mençurat ogradit, por sidomos ato të saj vetëm një copë dhe dontë ta zbriste djalin çfarë të
as për fleta lavdërimi. me aq shumë nasihate (këshilla). genocidit grek nga Napo- lëkurë të skalpit të shihte, mënxyrën e parrëfyer dhe
Për ato medalja më e Por më shumë se gjithëçka ato janë leon Zerva dhe banda e tij kokës me flokët që mendja e asaj nëne mori arratinë.
mirë është kur asaj i zemërthyrat dhe të sakrifikuarat, që vrastare., si edhe ato të nuk iu dogjën. E futi Një nënë tjetër nga qindra raste të
mbushet shpirti me në 100 vitet e fundit përjetuan Miullosheviçit me bandat në gji, e ruajti dhe ngjashme, duke mbajtur në një
mirësitë e fëmijëve, ndaj shumë halle dhe shumë fatkeqësi. e çetnikëve. Nënave çame kur erdhi kioha ia dorë fëmijën dhe në dorën tjetër
 V o l u m e 1 4 , Is s u e 2 2 P a g e 3

Shqiptaret ne Kosove nga te tere anet per te mbrojtur te drejtat e tyre

Albanian medical protest while their grids and dam are left in a dire state...2023 has two options for Albania ,
exile or take over….

PROF DR MARC WELLERANALIZE RRETH MARREVESHJEVE TE BRUKSELIT MIDIS SHTETITE

mund të përmbushej, së obligueshme në tyre” [neni 2.] Gjithashtu pati edhe
PROF DR MARC WELLERANALIZE RRETH asnjëra nga këto dy shtete nuk e paku për një kohë. Kjo, raportet e tyre”. zotim që të zgjidheshin kontestet në
MARREVESHJEVE TE BRUKSELIT MIDIS vuri në dyshim faktin se tjetra megjithatë, u kompensua formë paqësore dhe të përmbaheshin nga
SHTETITE SERBISE DHE SHTETITTE KO- kualifikohej si shtet. Dallimet mes deri në një masë me Nenin Përderisa nuk ia kërcënimi apo përdorimi i dhunës, siç
SOVES tyre i referoheshin një çështjeje 6 të propozimit të siguronte njohjen parashihet në nenin 2 (3) (4) të Kartës së
I ezoterike për personalitetin e vazhd- Brukselit. Vetë titulli i Kosovës, OKB-së.
PËRMBLEDHJE: uar juridik të Rajhut gjerman pas kësaj marrëveshjeje, Marrëveshja Bazë së
Luftës së Dytë Botërore. Në këtë Marrëveshja për shtegun paku do të konfir- Qëllimi ishte që të hapej shtegu për
dhe u hap rruga që Gjermania Lindore të pranohej nga rast, megjithatë, — Serbia — në drejt normalizimit monte në formë të një anëtarësimin e mundshëm në OKB dhe
shtetet perëndimore dhe që Gjermania Perëndimore të themel e vë në pyetje ekzistencën ndërmjet Kosovës dhe traktati zotimin e anëtarësimin në agjencitë e saj të spe-
pranohej nga Bashkimi Sovjetik dhe aleatët e tij. juridike të shtetit tjetër, Kosovës. Serbisë, [Marrëveshja palëve për cializuara, krahas institucioneve të tjera
Për më tepër, e mban pretendimin Bazë, tash e mbas] do të marrëdhënie të mira ndërkombëtare. Megjithatë, kjo kërkesë
Kjo nismë u pranua nga PSBE-ja. Megjithatë, të vet- kushtetues për riinkorporimin e sugjeronte se instrumenti fqinjësore, shkëmbi- është natyrisht pak iluzore, duke pasur
men gjë që kjo nismë nuk do t’i ofronte Republikës së Kosovës në Serbi. Kjo pikërisht do të ishte një hap para min e misioneve parasysh pozicionimin aktual të Feder-
Kosovës ishte pranimi formal i statusit të saj nga ishte mënyra se si ishte menduar të drejt normalizimit të plotë. diplomatike, zbatimin atës Ruse, që e ka të drejtën e vetos në
Republika e Serbisë. Duke e përcjellë shembullin tejkalohej çështja e normalizimit Për më tepër, neni 6 i e Kartës së OKB-së, këtë çështje. Madje edhe në raport me
gjerman, që ua kishte lejuar të dyja shteteve që t’i gjithëpërfshirëse në formë të Marrëveshjes Bazë i përfshirë shpre- organizatat e tjera, obligimi që “të mos
mbanin pikëvështrimet e kundërta për “çështjen detyruar juridike me “njohjen në obligonte palët që “të himisht edhe barazinë kundërshtojë anëtarësimin e Kosovës në
kombëtare”, marrëveshja e propozuar do të ishte pa qendër”. vazhdojnë me shtysë të re sovrane të shteteve organizata ndërkombëtare” në nenin 4,
paragjykimin e pikëvështrimet e ndryshme të palëve procesin e dialogut dhe respektin për do të mbështetej mbi vullnetin e mirë të
për çështje fondamentale, “përfshirë edhe çështjen e Pra në një kuptim, nisma franko- udhëhequr nga BE-ja, që “pavarësinë, au- Serbisë për të zbatuar. Duke votuar
statusit”. gjermane e pranonte se mandati i do të shpinte drejt një tonominë dhe integri- kundër anëtarësimit potencial të Repub-
Dallimi, natyrisht, është se në rastin e Gjermanisë dialogut të Brukselit nuk do të marrëveshjeje ligjërisht të tetin territorial të likës së Kosovës në Këshillin e Evropës,
 P a g e 4 O u r
KLINTON NESTURI
POEZIA E SOKOL OLLDASHIT
me kendvështrim horizontal, e deri tek
poezitë ekzitenciale, me depërtim të
thellë vertikal, duke depërtuar shumë
thellë Unit të krijuesit, i cili është edhe
Uni njerëzor, fati i tij në këtë botë të
amullt, ku mungojnë koordinatat dhe
drejtimet.
NATYRË E QETË
Mbi tryezë
një shishe rumi,
një kuti cigaresh
dhe…
“ Tre shokët”
i hapur në faqen e fundit…
apo:
derne si nga mendimi ashtu edhe nga
struktura, shkalla kompozicionale dhe
gjetjet artistike. Brenda tyre shohim
jetën, që nga etydi i thjeshtë e deri tek
metamorfozat e jetës brenda njeriut.
Larg kostumit të politikanit, me të cilin
u mësuam ta shihnim gjithnjë, Sokol
Olldashi është një poet rebel, i dashu-
ruar me të bukurën dhe i pakënaqur me
realitetin, i dhembshur dhe i përkush-
tuar, por edhe kërkues dhe qortues ndaj
vetes. Ai ka guximin të shoh brenda
vetes së tij, duke na e dhënë atë në
formë të sinqertë. Në fund të fundit,
njeriu në rradhë të parë, duhet të jetë i
sinqertë me veten. Kjo filozofi është
edhe boshti në të cilën vërtitet krijimta-
ria e tij. Poezia e Sokol Olldashit është
reflektim i epokës në të cilën jetojmë,
është shpirti rebel dhe bohem, larg
dogmave dhe filozofive politike.
Ndryshe nga mjaft të tjerë, pavarësisht
se nuk bëri jetën e poetit dhe të shkrim-
tarit, Sokol Olldashi mbetet në
letërsinë shqiptare si një individialitet
krijues, i cili herët apo vonë do të ketë
pasardhësit e vet.
KËNGA
Këndoje miku im i panjohur
këngën që e preve në mes,
këndoje
derisa të plasin shkrepat e
era të thyhet kristaleve të vdekjes,
këndoje
derisa malet të thërmohen
e lumenjtë të ngrihen uragan
dhe lisat të shemben
e bari të rritet vigan.
Këndoje
derisa qiellin të mbyllësh në grusht
e me grushtin tjetër globit t’ia
ngjeshësh,
këndoje
derisa zhuri të kthehet në vaj
e burrat e dheut të qajnë.
Këndoje
miku im i panjohur
këngën që nuk ta shkrova kurrë!
22 shtator, 1998
KLINTON NESTURI POEZIA E SOKOL OLLDASHIT
VETËM SHPIRTIN KAM...
Vetëm shpirtin kam...
Merre, ta fal!
Si shkëmbim,
vetëm një puthje
ta fus në akuariumin e formalinës
prej nga shpirtin nxorre
e, para se të vdes
të ta kthej sërish.
Mbaje shpirtin përjetësisht.
-------
Maj,1993
apo:
TË DIELËN
Do të shkoj në varreza të dielën,
Pa dal dielli ende në ndajnatë.
S’do ta zgjoj, jo, rojen syfjetur,
Qetësisht do mbyll portën prapë.
Biggest Heist on private land continues to
happen in Albania...How can they, the Alba-
nian politicians sell someone else’s land??
KLINTON NESTURI POEZIA E SOKOL OLLDASHIT
KLITON NESTURI
RAJO QORAJ
Rend kampione sot a kurre
..
Djersa çurge neper fytyre
Buza thahet nga zjarmia
Rend me zemer rend me shpirt
Rend me ty e gjithe Shqipnija
..
Rend moj Gege nder dhena tjera
Kamet e lehta permbi piste
Rend shigjete ma shpejt se era
Rend legjende moj vajze e brishte
..
Rend mbi male rend mbi re
Ke per krahe t'kuqin flamur
Rend per vehte, rend per ne
Rend kampione sot a kurre
..
RAJO QORAJ- LONDON
SADIK BEJKO
Shënim: si u bë kjo intervistë?
Ishte klimë pandemie, covid 19. Korrik
2020. Tirana nën karantinë.
Kish dalë shkrimi i Tares dhe kish çmen-
dur portalet. Gazetarët e kulturës në
Kryeqytet nën konfuzion. Asnjë në Akade-
mi, në Min e Kulturës nuk i pranon për
sqarim.
Një gazetare, ish studentja ime më kërkon
intervistë dhe shkoj në qendër të Reja, para
Galerisë së Arteve. Mesditë. Vapa të hiqte
kokën.
Sikur rashë në kurth. Papritur ndodhem
para katër pesë gazetarëve. Reporterë me
kamera. Disa nga gazetaret ishin studente
tonat, të Filologjisë. Situatë si e një kon-
ference shtypi të improvizuar.
U përgjigja pyetjeve të gazetarëve në grup
dhe veç e veç. Ka pasur dhe vidio për
emisionet e lajmeve, vidio që m'u dërguan
nga këto televizione. Po unë nuk mbaj
arkiva në vidio.
Anila Dedaj, gazetarja kulturore e Pano-
ramës, botoi këtë faqe që unë e kam ruajtur.
Do eci i heshtur ndër varre,
Në mes emrash, të shumtën s’i njoh.
Pak vend bosh do të gjej të ngul kryqin
Në dheun nga shirat bërë llohë.
Do të ndez më pas një qiri,
Një cigare me qiri do ta ndez,
Do ta fsheh paketën nën plis
Ta pi ngeshëm, pasi të vdes
E të ik....
apo:
UNË DHE UNË
Një hije varet tek unë
me thonjtë e gjaktë
ngulur në venat bosh.
Unë varem pas një hijeje
me dhëmbët e mij të helmët
sytë i nxjerr.
Kafshojmë njeri-tjetrin
Ajo e zbardhi, se unë fola direkt. Ajo e
botoi. Flmd asaj.
Kjo është historia e kësaj intervistë.
“Camaj dhe Koliqi nuk mund të trajtohen si
dy spiunë”, Sadik Bejko i përgjigjet Auron
Tares
Jul 9, 2020 | 16:59
Anila Dedaj
“Historia e kulturës dhe letërsisë shqiptare
nuk është një histori policeske, ndaj Camaj
dhe Koliqi nuk mund të trajtohen si të jenë
zbuluar dy spiunë”…
Shkrimtari dhe studiuesi Sadik Bejko thotë
se kur bëhen botime si ai i shkrimit 37-
faqësh të studiuesit Auron Tare (“Dritëhije
mbi Camajn dhe Koliqin”), që “u vë gisht-
in” dy personaliteteve të një niveli të tillë,
jo vetëm që duhen thirrur në ndihmë
struktura të specializuara dhe një grup
njerëzish kompetentë, por edhe studimi
duhet të vihet në shërbim të veprimtarisë
kulturore.
Ndonëse gjuha e përzgjedhur në shkrimin e
Tares, sipas tij, nuk u shkon për shtat dy
kolosëve të tillë, ai shprehet se ata si të tjerë
kanë qenë viktima të shekullit XX., që nuk
kanë pasur qëllim të qenit informatorë, por
afishimin e veprave të tyre.
Studiuesi shton më tej për mediat se vepra e
tyre si shkrimtarë, si veprimtarë kulturorë
nuk ka asnjë element antikombëtar dhe se
nëse flasim për shkrimtarë që duhen
studiuar në këtë aspekt, ata duhen kërkuar
jo vetëm në mërgatën e intelektualëve në
diasporë, por dhe tek ata brenda vendit.
Zoti Bejko, si vjen te ju botimi i një shkrimi
37-faqësh me autor Autor Taren, ku dy
personalitete të kulturës shqiptare si Ernest
Koliqi dhe Martin Camaj paraqiten si
bashkëpunëtorë të mundshëm të agjen-
turave të huaja të Shërbimit Inteligjent?
Botimi i shkrimit të Auron Tares mbi
figurën e Camajt dhe Koliqit është bërë sot
një nga ngjarjet më të diskutuara të por-
taleve. Edhe unë e kam ndjekur, por me një
qasje tjetër. Pikëpamja ime si studiues,
shkrimtar dhe mësimdhënës i vjetër i letër-
sisë në shkollat shqiptare, shkon përtej
kuriozitetit që është primar në media. Këto
W o r d s
unë dhe hija,
vritemi hija dhe un.
Vdesim, unë dhe Unë.
Janë katër poezi, të cilat edhe syri edhe dora
mund t’i kapin rastësisht sapo hap vetvetishëm
e shpengueshëm faqet e librit, të cilat dëshmo-
jnë për atë që u shkruajt më lart, e në një farë
mënyre përfshijnë fazat nëpër të cilat ka kaluar
krijimtari e Sokol Olldashit, ato dëshmojnë
stilin dhe talentin, punën me figuracionin
ngjeshur, të pasur e të pastër artistik, të cilat
janë tregues i shkallës së tij të lartë artistike.
Natyrisht, sipas kënvdështrimeve të ndryshme
personale, Olldashi ka edhe poezi më të buku-
ra. Jam plotësisht dakord me këdo që shprehet
në këtë mënyrë, pasi kjo tregon se poezia e tij
ia arrin qëllimit duke komunikuar me të gjithë
lexuesit. Ajo është një poezi njerëzore, mo-
të fundit tërhiqen nga ato që quhen skupe, mua
një shkrim i tillë do të më çonte te ndjekja,
gjurmimi e një historie të biografisë së shkrim-
tarëve tanë të shekullit XX, që kanë jetuar në
blloqet e ndryshme të politikave të kohës, atë
Lindor edhe Perëndimor. Shkrimtarët në këtë
periudhë kanë qenë të angazhuar në politikën
direkte, edhe në atë që nuk e shihnim dhe që
quhet politika të agjenturave, të shërbimeve.
Pra, të qenit nën vëzhgim apo nën interesin e
inteligjencave të huaja botërore. Dikush e
trajton këtë çështje si histori policeske, mirëpo
për mua nuk ka vlerë as historia policeske, as
ajo politike, por ajo histori që lidhet me kul-
turën dhe letërsinë shqiptare.
Sigurisht që, ana tjetër, jeta e panjohur e një
shkrimtari mund të ngjallë kureshtje për pub-
likun, por për një studiues letërsie ajo ka vlerë
përsa ndihmon në një studim më të thelluar të
veprës së këtij autori apo të kushteve kur është
krijuar kjo vepër. Martin Camaj edhe Ernest
Koliqi mbeten personalitete të pashkulura të
kulturës dhe letërsisë shqiptare. Ata janë nga
publicistët, shkrimtarët, veprimtarët më në zë,
edhe sa u përket studimeve albanologjike
shqiptare, mësimdhënies apo dhe drejtimit të
revistave kulturore. Ata janë nga autoritetet më
bazike dhe themelore të situatës shqiptare.
Nuk mund të ketë asnjë zbulim të arkivave
agjenturore që të rrëzojë veprën e Camajt apo
Koliqit nga kultura shqiptare, pasi vepra e tyre i
përket historisë së letërsisë dhe të kulturës nuk
është ngjizje e ndonjë historie policeske.
Nëse e marrim të mirëqenë, përtej vlerave që
ata kanë përjetësuar në veprimtarinë kulturore,
çfarë do të thotë për ju një përfshirje e
mundshme e tyre në këto agjentura?
Mund të them se ka qenë shekulli XX që i ka
përdorur shkrimtarët, piktorët, artistët. In-
teligjenca Perëndimore pati si synim atë që
Antonio Gramshi përmbledh në filozofinë e
vet, ku thote se “Kush ka me vete gazetarët,
shkrimtarët dhe intelektualët, fiton luftën”. Në
këtë kuptim, shumë intelektualë u infiltruan ose
u përthithën menjëherë nga agjencitë e in-
telegjencës. Këta shkrimtarë, artistë, piktorë u
vunë në dispozicion të këtyre agjencive, jo për
t’u bërë spiunë, ata prej agjensive siguronin
mjete për të punuar, për t’u promovuar,
 V o l u m e 1 4 , Is s u e
FAHRI MUSLIU PROCESETE KURDISURA KUNDER SHQIPTAREVE TE KOSOVES 1999-2001
grad, në ato vite të rrezikshme për
cilindo shqiptar, korrespondenti
shumëvjeçarë i “Rilindjes”, pastaj i
“Zërit të Amerikës” dhe i gazetës së
përditshme “Zëri” të Prishtinës –
Fahri Musliu, i cili raportoi për
proceset gjyqësore kundër këtyre
fatkëqijve. Ai përmes mediave në
gjuhën shqipe ua bëri të ditur
familjeve të të burgosurve në Koso-
vë procedurat diskriminuese ose
montimet e akuzave e të gjykimeve,
ua ngjalli shpresat e shuara për të
dashurit e tyre – djalin, vëllanë,
babën, të humbur në vorbullën e
luftës së pabarabartë serbo-
shqiptare, më të ashprës dhe më të
përgjakshmes ndërmjet këtyre dy
popujve fqinj. Ua solli atyre edhe
zërat e shpresës që vinin nga intel-
ektualë, juristë e humanitarë serbë,
që mbronin shqiptarët, të cilët
padrejtësisht mbaheshin nëpër
burgje ose akuzoheshin njësoj
padrejtësisht nga njerëzit e ligjit, që
fatkeqësisht bënin punën e atyre që i
kishin sjellë ata në burgjet e Serbisë.
Ky libër në fakt është kronikë e fatit
të mbi dy mijë shqiptarëve, që ishin
kapur në Kosovë, por as në front, as
në uniformë, as me armë, dhe që
ishin transferuar në Serbi, në kohën
kur ndërmjet tyre dhe familjeve e
opinionit në Kosovë kishte hyrë
gjaku i derdhur, viktimat dhe uni-
format. Pa këtë libër dhe autorin e tij
kjo do të ishte faqja më e errët e
kësaj historie tragjike për shqiptarët
në fundshekullin e njëzetë. Ky do të
jetë po ashtu një burim për studiues-
it e mëvonshëm të kësaj periudhe
dhe të kësaj lufte.
Nga një proces në tjetrin, libri ka
përfshirë shumicën e proceseve
gjyqësore kundër shqiptarëve, të
mbajtura përtej kufirit dhe pa
praninë e të afërmve, në gjuhën që
nuk e kuptonin, pa mbrojtje juridike
përkatëse. Do të mund të ishin libra
më vete procesi
gjyqësor kundër humanistes e
shkrimtares Dr. Flora Brovina,
kundër të riut Albin Kurti, procesi
monstruoz kundër kushërinjve
Mazreku të Malishevës, kundër
Grupit Gjakovar, më të madhit që
përnjëherë është gjykuar ndonjëherë
në historinë e gjyqësisë serbe…
Është përfshirë edhe intervista që
autori i librit e ka bërë me Albin
Kurtin, e cila në kohën kur u botua
në “Zërin” dhe u transmetua nga
“Zëri i Amerikës” bëri jehonë në
gjithë komunitetin shqiptar; janë
përfshirë edhe letra e reagime të
burgosurish si dhe intervista që kanë
bërë me ta gazetarë të tjerë.
Lista e të burgosurve shqiptarë është
dokument me vlerë historike, sepse
është nga burime serbe. Ajo, me
gjithë gabimet që mund t’i ketë, ka
rëndësinë dokumentare, pra edhe për
historinë, ashtu si edhe raportet nga
proceset gjyqësore, sidomos ato në
të cilat ka marrë pjesë vetë autori i
librit.
Me vlerën e tij dokumentare, libri do
të jetë me rëndësi edhe për vetë
protogonistët e tij, një satisfaksion
për vuajtjen dhe qëndresën e tyre në
kazamatët serbe, të atij absurdi të
fundshekullit të XX të. Mirëpo, me
lirimin e të burgosurve të fundit nga
burgjet serbe në fund të marsit të
vitit 2002, sikurse u shpreh një nënë
e një të burgosuri, dyert e burgjeve
dhe gjykatave serbe u mbyllën
njëherë e përgjithmonë për shqip-
2 2
tarët e Kosovës.
(autori është ish gazetar veteran dhe redaktor në
gazetën Rilindja, Zëri, Koha Ditore)
xxxxxxxxxxxxx
Fjala në përurimin e versionit serbisht të librit
„Montirani procesi protiv kosovskih Albana-
ca” (Proceset e kurdisura kundër shqiptarëve të
Kosovës) mbajtur në Beograd, më 13. 7. 2007.
Prof. Dr. Olga Manojloviq- Pintar
E VËRTETA ËSHTË NË
GËNJESHTRA!
Dhe, derisa titulli i studimit të Revit është “E
vërteta është në gënjeshtra”, Fahri Musliu, librin
“Proceset e kurdisura kundër shqiptarëve të Koso-
vës 1999-200”, ka vendosur ta fillojë po ashtu me
një citat latin «Veritas vos liberabit» (E vërteta do
t’ju çlirojë). Në këtë mënyrë, duket se Musliu me
këtë libër, para së gjithash, është përpjekur ta vërë
në lëvizje opinionin në Serbi dhe ta fusë në një
debat të gjerë për regjimin që është konfirmuar
nëpërmjet proceseve të kurdisura, për nevojën e tij
që ta stigmatizojë kundërshtarin, ta dënojë në
mënyrë ekzemplare dhe në fund, ta hapë debatin për
rëndësinë e mënyrës, sipas së cilës një mjedis e
mban mend dhe si sillet ndaj gënjeshtrave, dis-
kriminimit dhe brutaliteteve, që janë bërë në të
kaluarën, kurse në të sotmen janë harruar apo
margjinalizuar.
Transferimi i dymijë shqiptarëve nga burgjet e
Kosovës në burgjet e Serbisë, pas nënshkrimit të
Marrëveshjes së Kumanovës, që është kryer në
mënyrë të sinkronizuar me tërheqjen e ushtrisë e të
policisë nga Kosova dhe organizimi i shpejtë i
gjykimeve të tyre publike, dëshmuan për nevojën e
shtetit që në kushtet e mosekzistimit të interpreti-
meve legjitime të tij, që vërtet ka ndodhur në Koso-
vë gjatë vitit 1999 dhe gjatë të gjitha viteve të
mëparshme, gjykimet politike të shfrytëzohen si
forume ku opinionit do t’i jepet pasqyra e “vërtetë”
e ndodhive të kaluara. Numri i madh i gjykimeve
dhe mbulimi i tyre medial, qartë kanë pasur për
qëllim që të vërtetën e padëshiruar ta fshehin nga
opinioni në Serbi, duke ia dhënë atij pasqyrën
“zyrtare” të luftës, sipas së cilës brutaliteti i palës
shqiptare e ka provokuar reagimin e regjimit serb.
Tërë ritualin gjyqësor, praninë e avokatëve, të
prokurorëve e të gjyqtarëve, si dhe aktgjykimet e
marra, opinioni është dashur t’i shikojë si një shfa-
qje objektive të asaj që ka ndodhur, si e vërtetë e
padiskutueshme. Njëkohësisht, materialet e para-
qitura është dashur të japin faktografinë e nevojsh-
me për analizat dhe vlerësimet e ardhshme shken-
core. Ato janë organizuar me qëllim që të prodhojnë
numër më të madh të provave dhe të argumenteve
dhe t’u japin vlerë me anë të aktgjykimit juridik.
Proceset e kurdisura janë organizuar me qëllim që ta
legjitimojnë pushtetin, i cili e ka humbur
legjitimitetin, por që edhe për gjeneratat e ardhshme
të lërë, gjoja, dëshmitë, të cilat do ta konfirmonin
interpretimin politik zyrtar. Termi “show tri-
als”(spektakël gjyqësor), me të cilin në gjuhën
angleze është emërtuar lloji i tillë i proceseve poli-
tike publike, dëshmon në mënyrë më figurative për
funksionin e tyre më shumë që ta fascinojnë pub-
likun, sesa t’ia paraqesin të gjitha faktet e njohura.
Gjykimet publike janë zhvilluar sipas sinopsisit të
përcaktuar qartë, me qëllim të ngritjes së pareshtur
të tensioneve në opinion. Ato vërtetë i kanë re-
spektuar rregullat e dramaturgjisë së vesternit, ku
nga çasti i parë është e qartë se cili hero është i mirë
në tregim e cili është i keq. Qëllimi i tyre nuk ka
qenë konfirmimi i të vërtetës, veç konfirmimi i
fajësisë. Edhe njëherë do t’i referohem István Révit:
“Rikonstruktimi i tyre, gjoja objektiv i ngjarjeve, ka
qenë, në të vërtetë, konstruktimi i konfirmuar para-
prakisht”. Fajësia, përgjegjësia e pafajësia nuk kanë
qenë kategori qendrore të këtyre gjykimeve.
Qendrore ka
qenë nevoja e pushtetit që ta emërtojë armikun
politik e popullor dhe, duke ia nënshtruar
përqeshjes, ta bindë bashkësinë në rregullsinë dhe
fuqinë e vet.
Fahri Musliu ka treguar se sa është rëndësia sim-
bolike e proceseve të kurdisura. Rëndësinë kryesore
në opinion e ka marrë gjykimi i poetes dhe mjekes
Flora Brovina, ish-liderit të studentëve të Universi-
tetit të Prishtinës, Albin Kurti, studentëve shqiptarë
në Beograd, grupit të Gjakovës, që përbëhej prej
145 anëtarësh dhe gjykimi i vëllezërve
Mazreku – Rasti Kleçka. Fakti se janë
gjykuar meshkujt e femrat, studentët e
punëtorët, intelektualët e fshatarët, por edhe
të miturit – të gjithë pa dallim si terroristë –
tregon qëllimin e këtij veprimi që në opin-
ionin serb të krijohet përshtypja e fajësisë
kolektive të popullit shqiptar dhe t’i kon-
frontojë direkt dy kombet.
Libri Proceset e kurdisura kundër shqip-
tarëve të Kosovës 1999 – 2001, në botimin
e Këshillit të Helsinkit për të Drejtat e
Njeriut në Serbi, para së gjithash, është
vepër e dokumentuar dhe e begatshme me
faktografi. Ai i përmban listat e hollësishme
të të burgosurve, faksimilet e aktakuzave e
të aktgjykimeve, deklaratat e të akuzuarve e
të prokurorëve, letrat e të burgosurve
dërguar opinionit e mediave në Serbi e në
Kosovë. Mirëpo, libri ka edhe dëshmi
personale. I shkruar në formë të ditarit, ai
shkëlqyeshëm e pasqyron kohën dhe at-
mosferën në të cilën janë kryer gjykimet.
Rëndësia e tij gjithashtu qëndron në faktin
se shënon – në opinionin e dëbuar e të
margjinalizuar, por gjithnjë prezent - rea-
gimet e intelektualëve të angazhuar dhe të
institucioneve joqeveritare, që i kanë
përcjellë këto procese dhe të cilat i kanë
kundërshtuar.
Libri është pasqyrë e kohës së përndjekjes
së mendimtarëve kundërshtarë politikë e
ideorë, e kohës së kontrollit policor, e
kohës së burgosjeve masive dhe e gjyki-
meve publike. Në mënyrën sipas së cilës do
të pranohet, do të tregohet se sa është
ndryshuar kjo shoqëri e sa ka mbetur po ajo,
në raport me kohën e proceseve të montuara
politike nga viti 1999.
(autorja është profesoreshë në Fakultetin
Filozofik në Universitetin e Beogradi)
Shaban Murati-anëtar i aradhës së Rilin- sjelljet e shteteve, por shpikim teprinë e shtetit
dasve
Në letërsinë librat me fakte janë të shpeshtë, shteteve tanë është zvogëlimi i kombit në
por jo shumë shpesh ata ia mbërrijnë të
ndërtojnë faktologji. Dhe nuk është radhitja
e fakteve që dështon, por më shumë lokaliz- Shembull 4: Ne e paraqesim botën si një peran-
imi i diçkaje si fakt. Fakti përcaktohet, në
mbarësinë e vet si fakt, nga aftësia e percep- tonisht viktimë – vetia e vetme që kemi si
timit. Ndërsa vetë aftësia e perceptimit varet autoktonë. Por për ta përmbyllur në mënyrë
nga dija e fushës. Nga dija e fushës kalohet koherente këtë kurth që i bëjmë vetes, na duhet
tek aftësia për të shquar simptomat. Në fund që ta reduktojmë shoqërinë shqiptare në grum-
të fundit, të dish do të thotë të dish të
shohësh, të dish çfarë të shohësh, të dish të
gjykosh mbi çka sheh. Ky është përcaktimi i
autoktonisë së dijes. Dhe në shoqërinë tonë, Shembull 5: Shkencë sa për të mohuar veten.
aktorët autoktonë të dijes janë shumë të
rrallë. Por ç’mund të na ofrojë autoktonia e është përdorimi më i ndyrë i subjektit: ne
dijes?
– Aftësi shqyrtimi e të drejtës
kombëtare nisur nga e drejta në fushën e
marrëdhënieve ndërkombëtare.
– Njohje të thellë informuese, sidomos
nga rajonet që prodhojnë rrezik ekzistencial. të reciprocitetit. Pasivitetit të shoqërisë i
– Përvojën e zbatimit në misionin si
ambasador të një ndjeshmërie estetike dhe
aftësia për të krijuar emfazën e nevojshme
për rrokjen e kuptimit.
– Aftësi të shtrimit logjik të problemit
Të gjithë këto pika shërbejnë si momente
përbërës të dijes autoktone dhe sjellin
natyrshëm faktologjinë në shkrimet e am-
basadorit Shaban Murati në librat e tij.
Nga ky pozicion autoktonie faktet na
dëshmojnë humbje ekzistence në përfa-
qësim. Ndaj lexojmë në të dy vëllimet e
librit “Antitabu” dëshmi të shkurtra, por të
thukta mbi aleancën e madhe mes ligësisë
përfaqësuese dhe injorancës masive në
lidhje me çështjet. Nëse injoranca masive e
P a g e 5
ka burimin te pasiviteti dhe prodhon kom-
pleksin e inferioritetit, ligësia është aktive dhe
zbeh rolin e subjektit. z. Murati e artikulon
kompleksin e inferioritetit, zhbërjen e institu-
cionalizuar të përfaqësimit në mbi 600 tekste të
vegjël dhe kuptimplotë.
Veç të tjerash, propozimet e tipit “Këshilla për
miqtë” janë një akt i kulluar pedagogjie për vë-
mendjen. Në këtë paraqitje, rëndësinë e dy
librave do ta shpreh përmes shembujsh, duke
qenë i vetëdijshëm se nuk janë aspak shterues.
Shembujt më poshtë janë temat më të shpeshta
në shënimet e ambasadorit Murati.
Shembull 1: Ne përkujtojmë viktima dhe
heronj, por kurrë nuk themi se cili ishte armiku
që i prodhoi viktimat tona dhe kundër të cilëve
luftuan deri në vetëmohim heronjtë tanë. I pari
akt, që ndërmerr një shtet i papërgjegjshëm
institucionalisht, është prodhimi i një historio-
grafie anonime: shumë luftë, por pa armiq.
Shembull 2: Ne biem në cikle të mbyllur, duke
kërkuar me ngulm “Ballkane të hapur”. Cikli,
që po përmbyllet në këtë dekadë, është ai i
kalimit nga Tito te Vuçiçi, duke konsumuar
besnikëri perandorake ideologjike (Rusi e
Kinë, Stalin e Mao) në bazë të të cilëve
prodhuam viktima së brendshmi. Nga integrimi
i ekonomik me Jugosllavinë në 1946-n, te
“Ballkani i hapur“ në vitin 2020.
Me qëllimësitë tona zyrtare duket që ekzistenca
e shqiptarëve është mjet për projektet ju-
gosllave, projektet e sllavëve të jugut. Jemi pra
një popull, që shërben sipas regjimeve shqip-
tarë si lëndë e parë për afirmimin e sllavëve të
jugut. Le ta konsiderojmë si qark të shkurtër e
si kurth të përjetshëm.
Shembull 3: Ne nuk marrim kurrë mësim nga
në lidhje me shqiptarët dhe mangësinë e shtetit
në lidhje me ndërkombëtarët. Pra, prirja e
mënyrë shtetërore.
dori në të cilën jemi fatalisht viktimë, autok-
bull krahinash. Pra së jashtmi viktimë perando-
rake, së brendshmi agresivë krahinorë.
Më falni që do të shprehem kështu, por ky
organizojmë me shkencë dhe historiografi
zhdukjen e subjektit tonë. Pasiviteti i shoqërisë
prodhon papërgjegjshmërinë e përfaqësimit
Një përfaqësim i dobët bëhet së brendshmi
pushtet i nënshtrimit të potencialeve dhe së
jashtmi objekt i nënshtruar pa dijen më të vogël
kundërvihet autoktonia e shkencës. Dhe meqë
autoktonia e shkencës është albanologjia, kohët
e fundit Akademia e Shekncave ndërmori
sulmin dhe eliminimin e Institutit të an-
tropologjisë, ashtu si qeveria zhduku në
mënyrë sistematike të gjitha qendrat e artit dhe
institutet. Kështu që shohim se si shkenca jonë
institucionale është kundër autoktonisë, me një
shenjues të madh: shkenca kundër kombit me
mënjanimin e Kosovës nga të drejtat e
pavërësisë dhe integritetit teritorial, me harri-
min e saj si çështje kyçe.
Shembulli 6: Ç’e bën një popull të deklarohet
kundër vetvetes nëpërmjet gojës së udhëheqësit
të vet? Kompleksi i inferioritetit i edukuar në
dekada e kthen këtë popull në refugjat poten-
cial ose mercenar aktiv.
Nëse ju lexoni me vëmendje rilindasit shqip-
 P a g e 6 O u r
CAFO BOGA
Etnografia Shqiptare - Një
“Tribute” për Festivalin
Foklorik Kombëtar të
trashëgimisë kulturore,
etno-muzikore dhe
etnografike. Si shenjë
mirënjohje dhe respekti
për të gjithë artistët që
marrin pjesë si dhe për
orgnizatorët e këtij festi-
vali dëshiroj t`ju kushtoj
këtë artikull të shkurtër
për etnografine shqiptare.
Shqiptarët, si pasardhës të
ilirëve, janë populli më i
lashtë i Ballkanit, me një
trashëgimi të pabesuesh-
me materiale dhe kul-
turore; për fat të keq,
pjesa më e madhe e saj
është ende e mbuluar nga
mbulesa e historisë greke
dhe romake. Qytetërimi
ilir i parapriu qytetëri-
meve greke dhe romake
dhe ilirët ndërtuan qytetet
e tyre dhe patën mbretërit
dhe mbretëreshat e tyre të
fuqishme. Ata vendosën
ligjet e tyre për të qeveri-
sur veten dhe krijuan art,
muzikë dhe kulturë. Ilirët
kishin besimet dhe kultet
e tyre fetare, flisnin
gjuhën e tyre unike dhe u
bënë të famshëm për
W o r d s
CAFO BOGA
Gjirokastrës vali Folklorik Ko gjitha rajonet e grupe Çame nga një ndër aktivite- kulturore shqip- pasur të popullit shqiptarë të
as një pauze prej vendit, si dhe nga Greqia dhe grupe tet më të tare që përfshijnë krijuar ndër shekuj. Qëllimi i
disa vitesh rikthehet kombëtar, ku Kosova, Maqedo- Arbëreshe nga rëndësishme në muzikën, koreo- këtij festivalit është për të
në qytetin-muze të marrin pjesë nia e Veriut, Mali Italia. Festivali fushën e grafinë dhe promovuar dhe përcjellë vlerat
Gjirokastrës Festi- artistë dhe grupe i Zi, dhe besoj Folklorik trashëgimisë etnografinë e e shumta dhe të bukura të
artistike nga të Kombëtar është
CAFO BOGA
heroizmin e tyre. trevat shqiptare, një tjetër testa- ngjajnë me diel- kryesisht u mbledhur dhe tarët për të qeverisur veten dhe
Shqiptarët sot ruajnë përfshirë ato ment i kulturës lin, e pjekur nën shërbenin in- dokumentuar, sa luajti një rol të rëndësishëm
ende një pjesë të jashtë kufirit ilire dhe që saç, një kapak teresave gjeopoli- më shumë, sidomos gjatë pushtimit
asaj trashëgimie dhe aktual. Për më kthehet në kohët metalik sferik që tike të shteteve të trashëgiminë Osman. Siç sugjeron emri,
traditë të pasur tepër, vetë shqip- neolitike. Shqip- përdoret për tyre përkatëse, kulturore që Kanuni i Lekë Dukagjinit u
kulturore, tarët janë një tarët ruajnë ende pjekje. Flia është studiuesit kombet fqinjë po zhvillua nga Lekë Dukagjini, i
pavarësisht historisë testament i gjallë shumë kulte, ende një pjatë e gjithsesi dhanë kërcënonin ta cili kodifikoi ligjet zakonore
së tyre të trazuar. dhe frymëmarrës i praktika dhe njohur tek shqip- një kontribut përthithnin si të ekzistuese në shekullin e 15-të
Një trashëgimi e trashëgimisë së të besime pagane, tarët dhe thuhet se pozitiv në tyren, veçanërisht dhe u përdor më së shumti në
rëndësishme e parëve të tyre. pavarësisht nga prej saj rrjedhin etnografi, sepse në territoret veri të Shqipërisë dhe në
shqiptarëve është Merrni për shem- ndikimi i feve të lazanja. Ka ata mblodhën dhe shqiptare që iu popullsinë etnike shqiptare në
gjuha e tyre, e cila bull, kapelën sotme bashkëko- shumë shembuj të publikuan shumë dhanë nga fuqitë Kosovë, Mal të Zi dhe
është pjesë e tradicionale të hore. Për shem- tjerë të traditave materiale dhe të evropiane. Shqipërinë e Veriut.
familjes së gjuhëve bardhë, e njohur bull, çdo vit më të lashta, që dhëna etnografi- Rëndësi të Megjithatë, me shfaqjen e një
indo-evropiane. si plis ose 14 mars, shqip- datojnë në kohët ke. Ndonjëherë veçantë pati klase më të lartë të shoqërisë,
Gjuha shqipe ka qeleshe, të cilën tarët festojnë historike apo ata bëhen edhe botimi i Kanunit disa nga vlerat tradicionale të
mbetur pak a shumë shqiptarët e kanë Ditën e Verës, edhe parahistori- miq të Shqipërisë, të Lekë Shqipërisë, si nderi,
e paprekur, duke mbajtur që nga ardhjen e stinës së ke, të ruajtura në për shembull, Dukagjinit besnikëria, burrëria dhe për-
ruajtur emrat e lashtësia. Këto ngrohtë. Sipas kulturën bash- Mary Edith (Kanuni i Lekë betimi, u konsideruan nga
vendeve gjeografike kapele mund të traditës gojore, këkohore shqip- Durham ose Dukagjinit), i shtresa e lartë si pengesa për
dhe të figurave shihen në shumë për të nderuar tare, por Franz Nopsca. përpiluar dhe qytetërim. Traditat artistike, si
historike. skulptura dhe diellin, në këtë etnografia shqip- Nga fundi i rikodifikuar nga muzika dhe vallet popullore
Prania e piktura, duke ditë të afërmit dhe tare është ende pushtimit Osman, Shtjefën Gjeçovi apo arti popullor, konsidero-
trashëgimisë ilire në përfshirë ato që miqtë festonin së një fushë e paek- ndodhi një zgjim në vitin 1933. heshin të modës së vjetër.
traditën, kulturën pretendohen nga bashku dhe sploruar sa duhet. intelektual shqip- Kanuni është një Megjithatë, njerëzit, veça-
dhe etnografinë kulturat e tjera si përgatitnin një Me ardhjen e tar, i cilësuar si tërësi ligjesh nërisht fshatarët, jo vetëm i
shqiptare është të tyret. Në gatim të quajtur kapitalizmit në “periudha e tradicionale mbrojtën këto tradita, por
evidente në qytetet e Shqipërinë veri- flia ose fli. Është Evropë, populli rilindjes”. Shumë shqiptare të edhe bënë përpjekje për t'i
vjetra, kështjellat ore, gratë ende një gatim i shqiptar u bë intelektualë të transmetuara brez zhvilluar ato. Kjo është e
dhe fortesat, si dhe veshin kostumin e thjeshtë me objekt i kërki- asaj kohe bënë pas brezi nëpër vërtetë edhe sot: të pasurit
në vendet e shumta tyre tradicional, të shtresa të rreg- meve të huaja. një përpjekje të shekuj. Kanuni u janë të parët që distancohen
arkeologjike në quajtur xhubleta, ulluara që të Edhe pse madhe për të përdor nga shqip- nga traditat e tyre kombëtare
 V o l u m e 1 4 , Is s u e 2 2 P a g e 7

PROF DR MARC WELLERANALIZE RRETH MARREVESHJEVE TE BRUKSELIT MIDIS SHTETITE

pak ditë pas kinse pranimit të Kjo u refuzua nga takimin e nivelit të lartë, këtë. dhënë pëlqimin Lehtësuesit e
Marrëveshjes Bazë, Serbia men- Lehtësuesi, nga respekti kryeministri i Kosovës Ky pozicion nuk u kundërshtua jo njëri-tjetrit, duke e futur në
jëherë e shpërfaqi mungesën e për Republikën e Serbisë edhe një herë e theksoi fare nga ana e Lehtësuesit. Më pas aty vijoi një fjalosje funksion Marrëveshjen Bazë
vullnetit të mirë në këtë proces. që nuk ishte në pozitë ta vullnetin e tij për ta Duket se kjo ka qenë e pritur dhe joceremoniale për Aneksin, dhe Aneksin, deri në atë çast
bënte këtë. Në vend të nënshkruar se PSBE-ja ishte përgatitur për që për Kosovën e kishte të bllokuar.
V. Refuzimi i Serbisë të kësaj, thuhej, nënshkrimi Marrëveshjen Bazë së këtë. Në vend se të insistonte në humbur kuptimin në këtë
nënshkruajë Marrëveshjen Bazë dhe do të pasonte në ndonjë bashku me Aneksin që trajtimin e barabartë të palëve çast (më shumë për këtë në Mirëpo ende pa u para-
Aneksin takim të radhës në një duhej negociuar, aty dhe dhe të ushtronte presion ndaj vazhdim), si dhe një lajmëruar ky rezultat nga
aneks zbatimi, që do të në atë çast. Megjithatë, Republikës së Serbisë që të përpjekje për të shpëtuar përfaqësuesi i lartë për poli-
Me gjithë hamendeshimet, Repub- mbahej së shpejti në Ohër, kryetari i Republikës së nënshkruante, në një lëvizje të takimin dhe të gjithë pro- tikë të jashtme dhe siguri, z.
lika e Kosovës u pajtua që në formë Maqedoni Veriore, mbase Serbisë thjesht deklaroi habitshme, Lehtësuesi ia qiti cesin nga kolapsi. Me një Josep Borrell, kryetari i
të parezervë ta nënshkruajë edhe përcjellë nga një se nuk do të nënshkru- përpara një fletë të bardhë për gjest që kishte për qëllim Serbisë tashmë po u drejtohej
Marrëveshjen Bazë në takimin e ceremoni më zyrtare ante asgjë, pavarësisht nënshkrim kryeministrit të lehtësimin e këtij qëllimi, gazetarëve, duke iu thënë se
nivelit të lartë në Bruksel, më 27 nënshkrimi në Paris. përmbajtjes së aneksit Kosovës, duke insistuar që Kosova në fund u pajtua për nuk ishte pajtuar për asgjë. E
shkurt. Në fakt, ajo ofroi që ta zbatues që duhej shtuar vetëm ai të nënshkruante. Nuk zgjidhjen sipas së cilës palët përsëritur disa herë që nga
nënshkruante aty dhe në atë çast. Me të ardhur në Ohër për në atë çast. është befasi që ky nuk e bëri konsiderohej se ia kishin atëherë, kryetari i Serbisë ka

Dead in kavaja Albania

Erion Veliaj responsible for the death of Ar-

dit gjoklajt

What has been done in 2022 for them?

dhe adoptojnë kulturën e asaj që u duket si
një qytetërim më i përparuar. Megjithatë,
ata duhet të kenë parasysh thënien e vjetër:
"Gjithçka që shkëlqen nuk është prej ari".
Janë shtresat e ulëta dhe njerëzit e thjeshtë
ata që janë gjithmonë krenarë për
trashëgiminë e tyre dhe bëjnë çmos për të
mbrojtur kulturën e tyre kombëtare dhe në
këtë mënyrë edhe vetë kombin.
Gjatë regjimit komunist, zhvillimi i
etnografisë shqiptare ishte pak i çuditshëm.
Shteti krijoi një departament Etnografik, si
pjesë e Institutit të Shkencave, dhe filloi
mbledhjen e materialeve etnografike, veça-
nërisht në ato zona ku ato po zhdukeshin.
Për më tepër, shteti organizoi ekspedita në
terren për të mbledhur informacione dhe
objekte etnografike dhe u krijua një arkiv i
ri i "kulturës kombëtare". Megjithatë, shteti
e bëri këtë edhe për një arsye tjetër,
pikërisht për të krijuar baza ideologjike për
studimin e kulturës tradicionale, kryesisht
për t'i dhënë fund kozmopolitizmit dhe për
ta zëvendësuar atë me internacionalizmin
proletar.
Pas rënies së komunizmit dhe me vendosjen
e demokracisë në Shqipëri, filloi një tjetër
zgjim kulturor, jo vetëm tek intelektualët,
por tek njerëzit në përgjithësi. Me përhapjen
në internet dhe media sociale, çdokush tani
mund të bëjë kërkimet e tij për të fituar
njohuri dhe për të zbuluar të vërtetën. Duke
qenë të vetëdijshëm se historia e tyre është
rrëmbyer nga të tjerët dhe identiteti dhe
CAFO BOGA
karakteri i tyre i vërtetë janë keqinter- kombin. Fatmirësisht, kjo është pikërisht
pretuar, shqiptarët janë të etur për të ajo që po ndodh kudo: shqiptarët e za-
korrigjuar këtë diskurs historik. Sot stu- konshëm po e shfaqin me krenari
dentët shqiptarë po studiojnë në disa nga trashëgiminë e tyre kulturore përmes
universitetet më të mira të Europës dhe këngëve, folklorit, festivaleve dhe shumë
Shteteve të Bashkuara dhe prodhojnë punë aktiviteteve të tjera kulturore. Shqiptarët
akademike dhe kërkimore që herët a vonë kanë një të ardhme të madhe, por ata
do të bëjnë që “çështja pellazgo-iliro- duhet të heqin disa zakone të këqija që i
shqiptare” të rishqyrtohet nga historianët, kanë zhvilluar vetë ose të trashëguara nga
shkencëtarët dhe intelektualët të botës, për të tjerët dhe të kthehen në vlerat e vjetra
të rishkruar historinë dhe pasqyruar his- tradicionale shqiptare të dinjitetit, nderit,
torinë e vërtetë të shqiptarëve dhe kulturën besnikërisë, respektimin e ligjit, dhe klasa
e tyre. sunduese nuk duhet t'i konsiderojë ato si
Pengesa më e madhe në këtë përpjekje pengesë për qytetërimin, por si tabanin e
vjen nga përçarja dhe mosuniteti i kombit gurtë të qytetërimit shqiptar, edhe të çdo
shqiptar. Faji për këtë është më së shumti i qytetërimi tjetër sa përket kësaj çështje.
Shqipërisë, e cila si atdheu i gjithë Shqip- "Një popull pa njohuri për historinë,
tarëve, ka detyrimin moral dhe kushtetues origjinën dhe kulturën e tij të kaluar është
për të ndihmuar dhe mbrojtur shqiptaët që si një pemë pa rrënjë." – Marcus Garvey
jetojnë në tokat e veta në shtetet përkatëse.
Në vend që të punojnë drejt konsolidimit
të kombit shqiptar nën një platformë të
përbashkët, liderët politikë ndonjëherë
janë kundërshtarët më të zëshëm për shkak
të interesave të tyre personale dhe egos
megalomane. Natyrisht, për shkak se çdo
gjë interpretohet sipas dëshirave dhe
strategjive të tyre, duke përfshirë ruajtjen
dhe interpretimin e trashëgimisë historike
dhe kulturore kombëtare, ky paradoks nuk
i shërben kombit. Por si gjithmonë, barra i
takon njerëzve të thjeshtë që të ruajnë
trashëgiminë kulturore, ta zhvillojnë atë
edhe më tej dhe në fund të ruajnë edhe
 P a g e 8 O u r W o r d s

RAJO QORAJ- LONDON SADIK BEJKO Shënim: si u bë kjo intervistë?

përkthyer, për t’i çuar veprat e
tyre në panaire, ne galeri arti,
ne muzeume ne tregjet më të
rëndësishme te botes ku
afishohej edhe promovohej
arti. Agjensitë financonin.
Muzeun e Artit Modern si
vepër bamirëse e fondacionit
Rokfeler që blinte veprat e
piktorëve abstraksionistë, e
financonte në fshehtësi shteti
Amerikan. Ishte një luftë e
pashpallur kulturore midis artit
abstrakt, modernizmit dhe
realizmit socialist. Pra, nga një
anë kishim artin që
udhëhiqej nga filozofia qe
“piktura, poezia më mirë të
jenë, sesa të thonë ”, pra një
art fare pa mesazh, dhe nga
ana tjetër nxitej arti i realiz-
mit socialist, që ishte një art
me mesazh, një art në
shërbim të politikës, të
propagandës. Ndeshja e
këtyre dy filozofive ishte
pjesë e luftës midis dy
kampeve si luftë kulturore.
Kjo nuk është luftë po-
liceske, por një përplasje
epokash me balafaqime ku
janë përfshirë filozofë,
estetë, shkrimtarë, piktorë,
emra si Zhan-Pol Sartri,
Albert Kamy, Aragon,
Pikaso, Pollok, Pasternak
etj. Domosdoshmërisht që
edhe Camaj e Koliqi do të
përfshiheshin në një betejë
të tillë kulturore.
Këtu po bëj një retrospek-
tivë, një kthim pas në
shekuj. Në thelb kjo është
ngjarje më e thellë nga sa
ngjan në plan të parë. Është
një histori më e gjerë sesa
kaq, një histori që përkon
me vetë historinë e kul-
turës shqiptare. As Marin
Barleti s’do kish mundur
ta botonte veprën e tij të
famshme për Skënderbeun
nëse nuk do të ndihmohej
nga Republika e Venedi-
kut, ku ai punonte si
klerik. Është e ditur se
shkrimtarët nuk kanë para,
mjete për të botuar veprat
e tyre. Kush do t’i botonte
veprat e Gjon Buzukut,
Pjetër Bogdanit… dhe a
duhet që ne t’i quajmë sot
këta “njerëz të Vatikanit”?
Konica krijoi revistën
“Albania” të sponsorizuar
nga austriakët, a duhet që ne
sot ta etiketojmë atë si agjent
të austriakëve? Jo, këta autorë
prej kohësh janë në fondin
më të vyer të kulturës
kombëtare.
Pra, shkrimtarë si Koliqi,
Camaj etj., bënë studime dhe
botuan veprat e tyre. Si e
arritën këtë? Me agjencitë që
ishin në dispozicion për
t’i sponsorizuar. Prej
këtyre sponsorizmeve që
s’duken shumë të mira, ne
kemi sot veprën e tyre në
publicistikë, në poezi dhe
në prozë. Është në his-
torinë e kulturës që
shkrimtarët, shkencëtarët,
piktorët etj., prodhojnë
krijimtari, ndërsa me-
cenatët sponsorizojnë,
mirëpo kjo s’e ul aspak
vlerën e krijuesve.
A duhet hedhur dritë mbi

Ku eshte sherbetori tani te fusi keto dy llume neper burgje per krimet e tyre apo ka neoje per ndonje shtytje dhune
si ne kohen e diktatures se 1945….a mjere ai popull dhe per ato njerez atje...
Ina Rama—-Adriatik Llalla Nga nje e pa-afte tek nje sherbetor shkon Prokuroria e Shqiperise….presim nqs ka
ndryshim...filloi dhe llalla nga shkelja ligjit tek Marku , qe I thone njerezve qe nuk duam tja dijme per ASNJE.
Veglat e mafies ne Shqiperi

LUTFI DERVISHI Ironia e Dervishit: Tre policë nga Kosova, secili me një kallash, një dylbi dhe një radio,
në rajon që ka një kryemi-
nistër të pakorruptuar, dhe
historikisht nga vuajtur
nga hegjemonia e Koso-
vës. Enough is enough”
tha një diplomat gjerman i
frustuar nga provokacio-
net e përsëritura të Prisht-
inës.
Ndërkohë diplomatët
perëndimorë presin më
shumë nga Tirana që të
ushtrojë presion ndaj
Prishtinës që të moderojë
qëndrimin dhe të heqë
dorë nga politika e kon-
fliktit dhe provokimeve.
“Tirana, po na zhgënjen,
tha një diplomat në
kushtet e anonimatit,
mund dhe duhet të duhet
të kishte bërë më shumë,
dhe është e vonuar me
sanksionet ndaj Kosovës”
shoqene fëmijërisë Hasije Çapari
se ndrroi jetë gjatë rrugës pasi
ikën nga shtëpia e tyre në Luarat
se do i vrisnin andartët gjakpirës
dhe nëna e Hasijes e varrosi
vajzën e saj gjatë rrugës sapo u
futën në kufirin shqiptar. Janë
ngjarje të ndodhura, pra edhe janë
të treguara.
HYQMET ZANE Emënxyrë çfarë të kujtoj më parë nga ajo
që shkrimtari Adem
NENAT CAME Istrefi e shkruan poezinë me
zemër të vrarë :
DESHMITARE “ O zot,ç’mënxyrë e ç’barbari qe
TE DHIMBJEVE kjo,
Krejt si në Trojë grekët grekçe na
TE MEDHA therën!
NJEREZORE Iku kush iku,të tjerët zjarri i
përvëloi.
Rri,o zot,mos fol,
një bohçe me rroba, ecte në në bri të kaut s’u fshihka dhembja
këmbë duke marrë arratinë dhe as ndër kisha s’u shkruaka
nga masakrat e përjetuara historia,
buzë detit në Sajadhë dhe u mizori si kjo kujt tjetër i panë sitë,
lodh shumë. Mendoi ta hidhte atje çam i ndyrë, këtej çam i
bohçen, por aksidentalisht djegur,
hodhi fëmijën. O Zot çfarë vallë veten të bindnim se hak
bëri ajo nënë nga një pakui- kishim
desi nga hallet që po iknin mizorinë?!”
për t’i shpëtuar vrasjeve. I iku Në Shqipëri këto nëna u bënë
mendja nënës së shkretë. heroina se familjet kërkonin ta
Paramithia dhe banorët e saj jetonin dhe ia nisën nga e para,
janë dëshmitarët okularë se si ndërtuan furra për bukë e byreqe,
nënat çame panë me sytë e ngritën katandinë, lindën famijë
tyre vrasje pa fuind, gjakun dhe i rritën me copa e çika që
që rridhte rrëke, panë djegiet vetëm ato dinin t’i sajonin
e fëmijhëev, çnderimet e mundësitë. I rritën ashtu keq e keq
vajzave, masakrimin e bur- fëmijët nëpër barake ku u ven-
rave dhe hataja e madhe që i dosën familje të tëra. Duruan këto
gjeti se humbën gjithëçka. nëna edhe kur burrat ua internoi
Sanije Bollati ka mbetur Enver ziu në Llozhan e Maliq më
simbol i masakrimit 1949 se nuk pranuan burrtat të
shumëplanësh që iu bë një bëheshin mish për top për grekun.
vajze çame, një gruaje, një Më pas nënat çame me nikoqiratt
nëne si krim kundër (kujdesin e veçantë) u bënë edhe
njerëzimit që ndodhi në atë viktima të fyerjeve dhe deperson-
qytet. Nënat çam i panë të alizimit, prekjes në dinjitet dhe
gjitha, i vuajtën të gjitha, të fukarallëkun kur më 1960 u sajua
gjitha nuk i ngushëlloi askush ai i ashtuquajturi “grupi çam” dhe
dhe drejtësia nuk u zbatua. burrat vuajtën në punëra të rën-
asnjëherë domta, nënat përballonin vuajtjet
Vajza greke, Tulla e kërkoi në shtëpi për të ushqyer, veshur e
dhe nuk e gjeti motrën e saj, mbathur fëmijët mes skamjes dhe
pamundësive. Veç ato dhe
Zoti e dinë se si ia arrinin të
përballonin ngarkesat e
kohës.
Eh, kjo “ehh” që del nga
shpirti se edhe nëna ime
përballoi mungesën e burrit
nga internimi në Gfjermani
dhe u gëzua që erdhi gjallë,
por u desh edhe burgosja në
Shqipëri. Në pleqërinë e
shpejtë i dridheshin duart
nga kazma dhe lopata, tezga
e karroca në ndërtim apo në
ferma buqësore. Por
asnjëherë këto nëna të
mrekullueshme nuk harruan
të kishin vëmendjen dhe
kujdesin, me krenari dhe të
pastra për familjet dhe
veçanërisht për fëmijët.
Edhe një saksi manxura
(Majorana hortensis L –
latinisht) duhej të potisej
(vaditej) që të jeshillonte e
të mbushte me erë të mirë
shtëpinë dhe ishte si lulja
nishan e Çamërisë. Edhe një
qumushtor çam e donte
shtëpia, edhe një pjatë
llapsana (lakra të egra) e
donte sufraja, por edhe
rrallë e për mall ndonjë
sapunhallva apo bakllava
që e tresnin me ato duart e
tyre të arta ato nëna.
Shkrimtari Fahri Dahri, një
intelektual i nderuar mes
çamëve, shprehet kështu “
Pasqyrimi i Nënave çame
në rrjetet sociale, për mua
ka disa kuptime : - Deri dje
i kishim nëpër shtëpi, i
donim dhe na donin, sot ato
na mungojnë. I shofim në
ëndërr, i kemi në disa foto,
por jo shumë, se bërja foto
në ato kohë, kur Nënat tona
rronin, ishin të rralla,
kryesisht foto për letra-
njoftimi, rrallë, tek-tuk
bëheshin foto. Ishin
vështirësitë e kohës,
teknologjia e pa zhvilluar, përçmim, u bë emër
etj. – Nga këto nëna u pezhorativ edhe sht-
garantua vazhdimësia e etërisht në kohën e diktat-
genit. Besoj ju ndodh të urës. Por në kujtesën dhe
gjithëve kur gonet (nipat e shpirtin tonë, në
mbesat) e Nu-ve (kështu trashëgiminë dhe historinë
thirreshin nënat çame), e Çamërisë, po aq sa edhe
afrohen tek fotot e atyre, në memorien e çdo shqip-
ata që janë pranë habiten tari që i njohu dhe jetoi
për ngjajshmërinë. Uaa sa pranë tyre, nënat çame
i ngjan gjyshes, dhe burrat çamë mbetën të
stërgjyshes... - Ruhet nderuar dhe kryelartë, të
respekti ndaj të parëve
tanë. Kujtohet vendi nga
papërsëritshëm për të cilët
krenohemi dhe kemi
kanë qenë ato Nu-të e gjithnjë dashuri.
menduara, të hijshme, të
fisëshme, zemërbardha,
me mandile të bardha
mbuluar kokën, jelekët
qëndisur aq bukur me
tumane copa të shtrenjta të
blera tek tregtarët hebrej
të Janinës që i ruajtën
nëpër sepete. Po, vërtet të
veçanta. - Ato na ndjekin
dhe ne ndjehemi krenar
për ato Nëna të pashoqe. -
Kur i shofim në këto rrjete
sociale, menjëherë
përfytyrimi fluturon atje,
në vendin e lindjes të atyre
Nu-ve. Në krahinën etnike
shqiptare të Çamërisë. Sa
shumë kujtime na sjellin
ndërmend këto fotot e Nu-
ve çame!!”.
O Zot sa mall, por edhe sa
dhimbje, sa dashuri dhe sa
sakrifica dhe sot nuk i
kemi ato nëna, na ikën
ndër vite me brnga në
zemër se nuk e panë më
vatanin e lindjes dhe
shtëpitë e tyre
stërgjyshore. Nuk ishte
mallkim, por padrejtësia
tragjike e një shteti
shovinist që barbarisht i
vrau bijtë e nëave çame
dhe ato nuk panë ditë të
bardha, po aq sa përjetuan
dhimbjen e fyrjeve se fjala
“çam” u bë fyerje,
 V o l u m e 1 4 , Is s u e
NAFI ÇEGRANI
SFIDË PRANGAVE TË UDB-
ZHGËNJIMI I SHQIPTARËVE
SPIUNI I MALLKUAR MUAMER VISHKO
SI I NJOHA REXHEP KRASNIQIN DHE
HASAN DOSTIN
mbase kishte qenë gabim, që si shqiptar isha
marrë me shkrime në kushtet e një regjimi
njëpartiak, ku censura e UDB-së të rrinte
vazhdimisht si hije mbi kokë. Kështu mendoja,
duke qëndruar i molisur dhe i torturuar në
qelinë e ngushtë me mure të trasha, në të cilën,
përveç zinxhirëve dhe prangave me të cilat më
mbanin lidhur, s’kishte asgjë tjetër. Gjithsesi
nuk munda ta kuptoja pse vepronin kështu dhe
ç’prapavijë kishte komploti, në kohën kur të
kafshonin kobrat dhe kur frika vdiste para
tmerrit.
HATAJA
Përjetoja mundime të tmerrshme. Më rrihnin,
derisa e humbja veten, edhe këmbën ma kishin
thyer. Megjithëkëtë, assesi nuk mund t'i
pranoja akuzat e rreme, shpifjet dhe insinu-
atat... Jetën në errësirë dhe vuajtjet në këtë
bunker, i përjetoja si të isha njeri prej çeliku.
Njeriun në pranga, në vitet më të mira, më
dobiprurëse, ata të pashpirtët e bëjnë si leckë, si
thes patatesh, për ai qëndron, nuk jepet, nuk
gjunjëzohet... Qëndron, edhe pse për çdo ditë e
kafshojnë gjarpërinjtë e burgut. Asnjëherë nuk
më shkonte ndër mend të kërkoja mëshirë nga
të pamëshirshmit. E dija se me mua është
drejtësia dhe populli im i shumëvuajtur. E,
populli është si bjeshka, si një lumë i gjatë, si
një det i gjerë e i pafund... Ai nga gjiri i tij ka
nxjerrë kreshnikë të cilëve u ka thurur këngë, i
ka gdhendur në legjendë dhe i ka madhështuar
në tingujt e lahutës. Mjerisht, në këtë arë me
kallinj të artë, ka pasur dhe ka edhe egjër.
Në rastin tim të hidhur, i tillë ishte Arif Zeqiri,
spiun kryesor, i lindur në Tërnovë, me shtëpi
në Bajicë të Poshtme afër Gostivarit... Ai ishte
një hibrid i shartuar, me baba shqiptar dhe nënë
boshnjake. “Njeri” pa sythë e rrënjë... Ndaj, kur
na ballafaquan, nuk më befasoi roli i tij i ndyrë.
Mirë, e di, këtu është burg, mirëpo, unë kam
një dhembje, një therje që, duke u përplasur
nëpër hekurishtet e muret e trasha e të ftohta të
qelisë, kthehet e më cimbin në zemër, në tru, në
unin tim. Janë dhembje të shkaktuara nga
xhelatët e pashpirt që zbatonin verbërisht
urdhrat e hetuesve dhe të udbashëve xhahilë.
-Qëndro tash, he, nënën tënde shqiptare! Ktheje
fytyrën nga muri. Shpejt! Kokën poshtë, mos
lëviz!,- ma priste rreptë ai.
-Po luajte vendit, prite dajakun!- më ndërsehej i
dyti.
-Rrashtën e ke si guri. Ne do të ta zbusim!- më
kërcënohej i treti.
Heshtja. Ndoshta më provokonin. E dija se po
të kundërshtoja, do të fillonin torturat, do të më
hidhnin nëpër bodrumet e errëta, do të më
qëllonin me grushte, shkelma e dru... Do të më
“shëtisnin” nga qelia në qeli, ku kundërmonte
era qelbësirë dhe lagështia, dhe ashtu të
dërrmuar, do të më linin të shtrirë në beton, që
njëri prej tyre të më gulfaste me një plaf të
ndytë, me njolla gjaku... Ndërkohe, do të hynte
gardiani i cili më “këshillonte” të mos bëhesha
kokëfortë, por t’u nënshtrohesha urdhrave të
tyre.
E, unë kurrsesi të thyhesha dhe me ngulm
qëndroja në bindjet e mia, edhe pse nuk më
jepnin të haja e të pija gjë...
Një natë para Vitit të Ri, në qelinë time të errët
hyri një njeri-hije, i gjatë, veshur në mënyrë
elegante.
-Si të quajnë?- më pyeti.
Iu përgjigja me gjakftohtësi.
-Je i uritur?- vazhdoi të me pyeste, sikur të mos
isha i burgosuri i tij.
-Jo,jo...- i thashë.
-E di, ti je Nafi Çegrani. Dëgjo, të lutt’ e mira!
2 2
NAFI ÇEGRANI SFIDË PRANGAVE TË UDB-
Mos u bën kokëfortë, e aq më
pak, agresiv... Lodhe pak
rradaken, nëse do ta mbash mbi
supe... Duhet të bashkëpunosh
me ne... Në një resor special. Do
të udhëtosh nëpër vende të
Perëndimit; në SHBA, Kanada...
Bota do të informohet se je i
likuiduar, e ti do të jetosh si bej,
me shumë para dhe me emër
tjetër... Do të ta ndërrojmë
pamjen, do të të bëjmë operacion
plastik. As nëna jote s’ka për të
të njohur! Ja, merre!
Nënshkruaje aktin se pranon të
bashkëpunosh, -më tha
“vizitori” i rastit, për të cilin më
vonë kuptova se kishte qenë
shefi i Qendrës së SHSSH- së të
Sarajevës.
-As sot, as nesër. Nuk
nënshkruaj kurrfarë akti. As
zërin s’dua të ta dëgjoj më. Nuk
më interesojnë këto punë... Jam
shqiptar, njeri i drejtë, dhe si i
tillë dëshiroj të vdes!
I irrituar, ai përplasi derën e
hekurt të qelisë. Pas pak hynë dy
gardianë dhe nisën të më irri-
tonin e të më torturonin...
Isha mësuar me metodat e tyre,
por ata nuk hiqnin dot dorë. Disa
herë radhazi përpiqeshin të më
“përfitonin”, të më angazhonin
për punët dhe qëllimet e tyre, për
detyra speciale dhe aksione
operative në Perëndim... Zbato-
nin metoda të ndryshme, të cilat
i dinin vetëm shërbimet sekrete...
Dikur ato i dija edhe unë,
prandaj kisha vendosur të
bëhesha më syçelë, më i kuj-
desshëm dhe sekretet që i dija që
herët në SHSSH, vendosa t’i
gropos... Mirëpo, ç’dëshironin
tash ata nga unë, kur pas të
gjitha atyre vuajtjeve më kishin
shqiptuar dënimin më të rëndë
që ekzistonte atëherë në Ju-
gosllavi. Për mua vinin pranvera
të rënda, të vonuara... Jeta ka-
lonte, e unë si shqiptar jetoja për
fytyrë... Mirëpo, karvani i
vuajtjeve të mia nuk mbaroi me
kaq.
Nga mesi i korrikut të vitit 1986,
më shpunë në një qeli të
“Pavijonit II”, me pretekst se
nga burgu kisha lëshuar ilegal-
isht informata me shkrim për
opinion. Kjo i kishte xhindosur
pa masë “rojet engjëj” dhe
kapadainjtë e tyre, të cilët si
hiena dhe urithë, që hapnin nën
këmbët e tyre varrin e njerëzve
të pafajshëm.
-Nafi, s’e prisnim këtë prej teje.
Ti na demoralizove të gjithëve.
Mendo pak... Të japim shans dhe
mundësi. Tash ke kohë... Do të
vijmë pak më vonë të shihemi
përsëri,- më thanë dy agjente të
Sigurimit Shtetëror dhe u
zhdukën.
Po atë natë erdhën edhe tre të
tjerë të policisë sekrete. Më
morën me vete. Nëpër terrin e
natës udhëtonim me një veture të
tipit “Volvo”, e cila dikur u ndal
para një ndërtese të bukur. Ishte
kjo një vilë e SHSSH-së për
nevoja zyrtare, buzë detit...
Isha në Herceg-Novi....
-E sheh ku të sollëm? Është një
vilë-hotel shumë i rehatshëm, i
qetë. Çlirohu dhe bëj qejf. Ke të
drejtë të kërkosh ç’të do zemra.
Për ty është caktuar një
femër që do të të shërbejë.
Prej saj kërko çdo gjë që
dëshiron..., -më tha oficeri
operativ.
Nga një dritare të madhe
shikoja detin që më dukej
si një pasqyrë e argjendtë.
Mbi të ndriçonte hëna.
Ishte një natë romantike, e
unë isha në burg...
Buzëqeshja dhe fytyra e
njomë e saj, nuk mund t’i
shuante dhembjet dhe
vuajtjet që i ndjeja në
shpirt. Femra që më
shërbente ishte e re, rreth
23-26 vjeç. Ishte një
bionde me flokë të
mbledhura pas e të lidhura
me një fjongo të kuqe të
mëndafshtë, që i binte në
qafë. Unë isha mjaft i
kujdesshëm me të, pasi e
dija, përkatësisht ma
merrte mendja se mund të
ishte bashkëpunëtore e
SHSSH-së. Ndërkohë, më
dukej se ajo ishte dashu-
ruar me mua. Me tregonte
se çfarë instruksionesh i
kishin dhënë, si të më
imponohej e të më afrohej,
por edhe të mbante mend
çdo fjalë që do t’ia thosha.
“Ti, pra, bukuroshja ime,
qenke me detyra sekrete
këtu me mua”, -thosha në
vetvete. E, meqë e dija se
ç’mision kishte, rrëfimet e
saj i pritja ftohtë.
Megjithëkëtë, ajo ishte një
seks-bombë dhe shumë
simpatike. Më tha se e
quanin “Azra”... Sigurisht,
që ky ishte emri konspira-
tiv i saj.
-Nëse je mashkull, shqip-
tar i vërtetë, nëse nuk më
tradhton, do të të tregoj
sinqerisht, se tash e tre
muaj më mbajnë ligjërata
për ty, për personalitetin
tënd, për shprehitë e tua,
për temperamentin dhe
tekat e tua. Duan të të bëj
për vete, të mësoj si merr
frymë e pastaj të të
“përpunoj” për ata.
Prandaj, të lutem, mbaju
dhe mos më tradhto!- më
tha “Azra”.
E falënderova dhe iu
përgjigja shkurt: -“Azra”,
vepro siç ta thotë zemra.
Unë jam ky që jam dhe
s’kam kurrfarë lidhjesh
me këto
punë të ndyra që më
ngarkohen.
Ajo nuk tha asgjë, dhe
vetëm klithi: -O, Zot,
ndihmoje këtë njeri!- tha
dhe doli nga një derë
tjetër.
-Bukur është të qëndrosh
këtu, Nafi? Çfarë pamje
impresionuese ka deti...,-
më tha njëri prej hetuesve
që kishte ardhur të më
“vizitonte”.
-Po të them, në qoftë se
vepron si të “këshillojmë”
ne, vërtetë do të jesh
njeriu më i lumtur në
botë... Më kupton?
-Zoti më ndihmoftë! Unë
jam njeriu më i pafat me
ju. Mallkuar qofshi! -bërtita. Ende
pa përfunduar, njëri prej tyre ma
afroi grushtin te hundët dhe m’u
kërcënua se do të m’i thyente
dhëmbët e artë, por unë nuk
frikësohesha, ngaqë në qelitë e
burgut kisha përjetuar tortura edhe
më të rënda.
-Ka kohë që e dimë se je agjent i
CIA-s, prandaj nuk pajtohesh të të
dërgojmë me detyra speciale në
Amerikë, ose në ndonjë shtet tjetër
përtej Atlantikut, -më tha tjetri.
-Jo, jo, s’është e vërtetë, kjo është
një marrëzi shkuar marrëzisë.
S’kam lidhje as me ju e as me CIA
-n tuaj të imagjinuar. Unë jam
vetëm një intelektual shqiptar, që
gjatë kësaj periudhe “në liri” kam
admiruar literaturën, poezinë,
gazetarinë. E preferoj, e dëshiroj
vetëm atë që është e mirë për
njeriun, për njerëzimin.
-Mirë, mirë... Por një gjë duhet ta
kesh të qartë: ne të falëm jetën,
prandaj duhet të jesh i bindur se ne
do të riedukojmë.
-Hajde, bre, të lumtë, ç’thua
kështu?! Nuk mund ta besojmë!-
tha tjetri, i cili pastaj u ul në një
kolltuk të thellë e të bute dhe
ndezi një cigare. Të gjithë më
analizonin, si dinin dhe si donin.
Unë vetëm heshtja.
-Ç’dëshiron tash, ë ë ë?!- më
provokoi hetuesi i tretë.
-S’kam më ç’të them,- iu përgjig-
ja.
-Mirë de, po si e ndien veten në
këtë rehati?
-Si askush tjetër. Si në Sent-Luis!-
ua ktheva enkas, plot ironi.
-Po ç’di ti për Sent-Luisin?- më
pyeti menjëherë hetuesi i parë.
-Me siguri di, se kam lexuar
literaturë dhe kam parë filma për
të...
-Fort mirë, por kjo s’ka rëndësi.
Këtu po flasim si miq, si shoku me
shok...
-Çfarë miqsh! Ju mund të jeni
vetëm armiqtë e mi!- ua ktheva në
mënyrë të rreptë dhe kategorike.
-Ne do të ta shpëlajmë trurin. Do
të zbrazim si një thes dhe do të
shtrijmë përtokë, e kuptove? Do të
ta punojmë ashtu, që të urrejë
populli yt, të afërmit e tu, bash-
këshortja jote, fëmijët e tu,- tha
tjetri i ngërdheshur në fytyrë, në
mënyrë ironike dhe tendencioze.
-Nuk më ha palla për ju! Të
mallkuar!- ua ktheva.
Ata e humbën durimin dhe filluan
të më godisnin me shqelma e me
grushte, në trup e në kokë. Nga
hunda më rridhte gjak, ndërsa
trupi më ishte bërë zi, si copa
plumbi.
Më vonë ma prishën “rehatinë” e
vilës dhe më dërguan në një spital,
ku roja më rrinte pranë ditë e natë.
Pas një jave “mjekimi”, përsëri më
sollën në burgun e Zenicës dhe më
futën në një qeli, plotësisht të
vetmuar. Me gjithë këto vuajtje
dhe tortura të papara, mbijetova.
Dëshmitarë kisha muret e trasha,
errësirën e burgut dhe ftohtësinë e
tij. Por mbeta gjallë, gjallë dhe i
pathyeshëm... Më mbante shpresa
se edhe për mua një ditë do të
agonte dielli...
Ditë gushti janë. Vapë e rëndë, por
shumë më të padurueshëm ishin
gardianet dhe hapat e mërzitshëm
e monotonë të tyre, të cilët sil-
P a g e 9
leshin, zgërdhiheshin dhe më
thoshin se keq po shkruhej për
mua.
-Ka më keq, se të më likuidoni?!
S’ka!- ua ktheja me një gjakftoh-
tësi e cila i xhindoste edhe më.
Vërtet, kështu edhe ishte. Tor-
turat dhe tmerret që përjetoja, i
dija vetëm unë dhe lëkura ime.
Ato nuk do të mund t’i duronin
as bishat e malit! Çuditem me
veten, se si kam mbetur gjallë
dhe me mend në kokë. Mbase
kisha fat që i njihja metodat dhe
mjetet
policore që i përdornin ndaj
viktimave të tyre dhe për-
gatitesha psikologjikisht që t’i
duroja! Por jo, ndërgjegjja e
pastër ishte ajo që më ndihmonte
ta ruaja vetëdijen dhe mendjen e
shëndoshë. Ndryshe, të burgo-
surit e kategorisë sime përfun-
donin keq: çmendeshin ose
bënin vetëvrasje. Tërthorazi më
“ndihmonin” shumë edhe
hetuesit dhe
agjentët që e kishin montuar këtë
proces të mallkuar. Brofja në
këmbë dhe sillesha poshtë e lart,
duke menduar për netët e gjata
pa gjumë, për marrjen në pyetje,
net e net me radhë...
Më pyetnin ç’dija për
“veprimtarinë” nacionaliste dhe
irredentiste në Kosovë dhe
Maqedoni... Ç’mendim kisha për
gazetarët shqiptarë në Shkup dhe
në Prishtinë. Kërkonin të thosha
së paku, edhe një fjalë për ta si
“armiq të shtetit”. Unë nuk kisha
çfarë t’u thosha tjetër, përveç
asaj që mendoja: -Nëse i konsid-
eroni armiq njerëzit që duan dhe
shkruajnë poezi, prozë, ata që
merren me gazetari dhe shkrime
nga fusha e kulturës kombëtare
shqiptare, ata që nderojnë his-
torinë dhe të kaluarën e popullit
të tyre, atëherë edhe unë jam i
tillë... Ja ku më kini. Këtu nuk ka
dilema. Unë krenohem dhe ndaj
fatin tragjik me bashkëkombësit
e mi, qofshin ata nga Shkupi,
Tirana, Prishtina, ose ata që
jetojnë dhe veprojnë në Çikago,
Nju-Jork... Atëherë, pa mbaruar
fjalinë, ma mbulonin kokën me
batanije dhe më qëllonin me sa
fuqi kishin. Kështu vazhdonte
simfonia e rëndë e jetës sime,
derisa një dite mora letër nga
avokati Milan Vujin, e pastaj
edhe nga Velko Guberina. Edhe
i pari edhe i dyti, më porositnin
se do të luftonin vetëm për të
vërtetën, kundër këtij procesi të
montuar dhe akt-gjykimeve të
pabaza që i merrnin institucionet
gjyqësore.
-Ju, o njerëz të mirë, si avokatë
të vyer që jini, e dini mirë, por
kurrsesi mos harroni se këtu nuk
janë të interesuar të mbrohet
drejtësia dhe e vërteta, të mbro-
het njeriu i pafajshëm. Nuk e
dini ju, si bëhej trupi im kur më
rrihnin dhe torturonin, kur mi
lidhnin sytë dhe më shëtisin
korridoreve të ngushta si labi-
rinte, që të talleshin me mua.
-Ky është njeri i mirë. Do t’i
pranojë të gjitha që kërkojmë
prej tij. Ai e di se kështu duhet të
jetë...- zgërdhiheshin.
-Gabim e keni! Ju kam thënë se
s’kam ç’të pranoj! -klithja i
 P a g e 1 0 O u r W o r d s

RAJO QORAJ- LONDON SADIK BEJKO Shënim: si u bë kjo intervistë?

atë që Tare e quan pjesa e “pazbuluar” e këtyre shkrimta- shkencore, pasi në vendin duhet ta kthejmë atë drejt Kujtoj këtu se, kur Martin sionale, edhe politikan,
rëve dhe nëse po, si sugjeroni të bëhet një hulumtim i tillë? tonë ekzistojnë njerëzit nesh, ne duhet ta njohim e Camaj ka qenë në mërgim, edhe ka drejtuar Katedrën e
A duhet të përfshihen në këtë çështje institucione shken- kompetentë për ta bërë këtë. të themi kjo është pjesë përmes poezisë së tij ai krijoi Gjuhës dhe Letërsisë
core, siç është edhe Akademia? Hulumtimi që ka bërë në përbërëse e historisë sonë. Dukagjinin, krijoi atdheun në Shqipe në Romë. Ka qenë
Sa i përket botimit të Auron Tares, duhet kuptuar se ka një mënyrë individuale Auron Le të qëndrojmë pra, larg mungesë. Rikrijoi poetikisht figura më e njohur në rrjetet
histori të fshehtë të këtyre shkrimtarëve dhe duhet pranuar. Tare, është aq sa është, zemëratave politike. për së largu atdheun e tij me albanologjike në kohën e
Ka pasur gjithmonë të fshehta në historitë e të gjithë ndërsa një hulumtim shken- Politika që ndante njerëzit të gjitha simbolet, shenjat e vet. Vepra e tij artistike,
shkrimtarëve në mbarë botën edhe ne i kemi pasur tonat. cor, shterues, i nivelit në blloqe ka marrë fund, i mitet që ka Shqipëria. Ai e shkencore, publicistike s’ka
Mirëpo, ky studim duhet çuar më tej dhe duhet studiuar i akademik kërkon mbështet- kaloi së kaluarës. Mua më ngjalli atdheun në mungesën qenë në asnjë moment
plotë dhe me kompetenca nga struktura të specializuara. je financiare. Unë ftoj jo intereson e ardhmja, ajo e e tij dhe vdiq i dëshiruar për antikombëtare. Përkundrazi.
Nuk është hera e parë që lindin të tilla debate, por ne duhet vetëm akademikët, por pse letërsisë së madhe dhe të. Ndër të tjera, Koliqi ka
të mësojmë ta trajtojmë jo si një histori policeske, por si jo edhe një media të madhe, autorëve të tillë që nuk Nga ana tjetër, Koliqin, që profetizuar, ka bërë dy
ngjarje që do jetë në ndihmë të kulturës. Studime të veçanta që të ngarkojë publicistë që vdesin kurrë. ndonëse akuzohet se ka parashikime shumë in-
kanë hedhur dritë mbi “jetën tjetër” të personaliteteve të janë të prirë dhe që kanë A ka pasur ndonjë element ndihmuar fashizmin, në teresante. Në vitin 1971
ndryshme, por qasja është me shumë rëndësi. Shkrimi i aftësi kulturore për ta antikombëtar në veprat e veprën e tij nuk gjejmë asnjë botoi “Rrënjët lëvizin” dhe
Tares ishte formuluar në mënyrë të tillë sikur ai na kishte studiuar këtë çështje. Ky Martin Camajt apo të shenjë ku ai t’i thurë himn paralajmeroi se do të bjerë
zbuluar dy spiunë dhe ky është vështrimi sipas mentalitetit aspekt i jetës a i soci- Ernest Koliqit? fashizmit apo të përçojë ide komunizmi. Më tej bëri një
të kohës së monizmit, të diktaturës. Tare edhe diskutimin e ologjisë kulturore bëhet Jo vetëm që veprat e tyre fashiste. Vepra të tij si “Hija poezi që ia dedikoi së bijës,
ka nxitur në këtë drejtim dhe kjo është e gabuar. pjesë e kulturës sonë nëse s’kanë pasur elemente të e maleve”, “Tregtar flamu- ku i thoshte se ajo do të
Unë jam për hapjen e arkivave, studimin e tyre dhe pastaj ne duhet e studiojmë me tilla antikombëtare, por e jsh”, “Pasqyrat e Narçizit” arrinte ta shikonte
le t’i lëmë njerëzit e lirë të bëjnë interpretime. aparatin e duhur dhe e asnjë autori që ka jetuar kanë hedhur themelet e Shkodrën, ndërsa ai vetë jo.
Në çdo skenar të mundshëm, asnjë zbulim s’do të mund ta studiojmë në mënyrë sht- jashtë Shqipërisë nuk ka prozës, e tregimit modern Kështu ndodhi. Vdiq pa u
rrëzojë veprën e këtyre dy personaliteteve. Këto histori të eruese, jo që ta anatemojmë. pasur elemente të tilla. shqiptar, bashkë me Mitrush kthyer në atdhe.
zbuluara kanë të bëjnë me jetën, por jo me veprën e tyre. Të themi me mendjelehtësi, Asnjë autor nga ata që Kutelin. Revista e mre- Ju thoni se në diasporë nuk
Të bësh një vëzhgim për shkrimtarët që kanë qenë jashtë pa u thelluar, që kjo është kanë jetuar në diasporë kullueshme “Shejzat”, përsëri ka pasur shkrimtarë me
Shqipërisë, kërkon një punë, një program që kushton. Nëse histori policeske, e papastër. nuk ka pasur vepra an- është vepër e tij. Koliqi ka vepra antikombëtare, po
shteti shqiptar e programon, kjo mund të bëhet në mënyrë Jo, në asnjë mënyrë. Në tikombëtare. qenë një figurë shumëdimen- brenda vendit ka pasur të

Skerdilajd Konomi, the face of Hope in Albania...( never will he be forgotten)

RAJO QORAJ- LONDON SADIK BEJKO Shënim: si u bë kjo intervistë?

tillë?
Është një histori që duhet parë.
U shprehët se shkrimtarët në
çdo kohë e vend kanë nevojë
për mbështetje për botimin e
veprave të tyre. Ndërsa Camaj
dhe Koliqi sponsorizoheshin
nga struktura të huaja, qoftë
edhe ato të Shërbimit In-
teligjent. A duhet parë dhe
financimi që bëhej në vend për
vepra të realizmit socialist,
shpesh edhe në shërbim të
propagandës?
Të gjitha shtetet në botë
paguajnë për përhapjen dhe
promovimin e vlerave kul-
turore kombëtare. Struktura të
veçanta si Instituti gjerman
“Gëte”, Instituti italian “Dante
Aligeri” investojnë për të
përhapur kulturat e vendeve
përkatëse nëpër botë. Arti i
kushton çdo vendi, sepse çdo
vend kërkon të identifikohet
përmes shkrimtarëve, artistëve
të tij të mëdhenj. Betejën me
kohën gjithmonë e fitojnë
artistët që janë vërtet të tillë
dhe kjo vlen për të gjitha
vendet. Realizmi socialist
tek ne ka sponsorizuar dhe
shkrimtarë të dobët, por prej
asaj periudhe kanë mbetur
dhe shkrimtarë të mëdhenj.
Me atë pjesë të artit socreal-
ist që është konsumuar me
kohën, nuk kemi pse mer-
remi më. Çdo kohë ka
skarcitetet e saj. Shkrimtarët
pa vlera letrare filtrohen
vetiu, nuk mbetet gjë prej
tyre.
Për rastin e autorëve që
kanë pasur elemente an-
tikombëtare në veprën e
tyre, mendoj se duhen bërë
studime.
AKADEMIKU
PROFESOR SHYQRI
NIMANI SHKOI NE
PERJETESI
VEPRA E TIJ DO TE
RROJE PERJETE
A tike në vend, themelues e shin pllakatin, ilustrimet, të mbahen në Teatrin
udhëheqës institucionesh, logot, përgatitjen grafike të Kombëtar të Kosovës prej
FOTO E DALE NE BASH- profesor universitar dhe librit, si dhe të gjitha orës 14 deri në 15. Po aty
KINEE NEW YOURKUT njëri prej zërave më unikë, disiplinat e aplikueshme në do të mbahet edhe mbledhja
KUR QE I FTUAR PER TE ndër të tjera edhe kaligraf grafikë. komemorative përderisa
SHPREHUR EMOCIONET i Deklaratës së Pavarësisë, varrimi do të bëhet në orën
E BUKURSHKRIMIT TE shkruar në pergamenë. Në vitet 1976–1978 qëndroi 17:00
PROAMBULES SE për hulumtim artistik në
PAVARSISE SE KO- U lind më 6 maj të vitit Japoni dhe më pas bëri Vdekja e Shyqri Nimanit
SOVES 1941 në Shkodër. Kreu udhëtime studimore në Angli, është cilësuar si humbje e
studimet në Akademinë e Francë, Itali, Shqipëri, Rusi, madhe për artin e Kosovës.
Akademiku profesor shyqri Arteve Aplikative në Spanjë, Greqi, SHBA, Singa-
nimani shkoi ne perjetesi Beograd më 1967, ku por e të tjera. Realizoi disa Kryeministri Albin Kurti
vazhdoi edhe studimet ekspozita personale në vend deklaroi se Nimani është
Shyqri Nimani, njëri prej pasuniversitare. Për shumë dhe jashtë, e gjurmët e figura qenësore e fillesave
artistëve më të shquar vjet ishte mësimdhënës i mjeshtërisë së tij artistike dhe të zhvillimit të dizajnit
shqiptarë, nismëtar i grafi- dizajnit grafik në janë të pashlyeshme edhe grafik në Kosovë si fu-
kës në këto anë që ka lënë Fakultetin e Arteve në nëpërmjet logove. Është autor shëveprim, ku ishte “edhe
gjurmë të pashlyeshme Universitetin të Prishtinës. i logos së Universitetit të bartës i proceseve të ngritjes
nëpërmjet veprave e logove Për një dekadë ishte Prishtinës, Galerisë së Arteve profesionale e arsimore të
të institucioneve qendrore të drejtori i parë i Galerisë së të Kosovës, Kosovafilmit, gjeneratave të reja të kësaj
Kosovës, ka vdekur të Arteve të Kosovës, prej RTV Prishtinës, “Grand fushe në vend”.
enjten. Ai ishte 82-vjeçar. vitit 1979. Hotel Prishtinës” e shumë të
Lajmin për vdekjen e tij e tjerave. “Si figurë kozmopolite,
ka dhënë familja Nimani. Sipas biografisë së tij në ishte nxitësi dhe organiza-
Fjalorin Enciklopedik të Lamtumira e fundit do të tori kryesor në themelimin e
Artisti shumëdimensional Kosovës, krijimtaria jepet të premten në Prishtinë Galerisë Kombëtare të
ka qenë bartës i jetës artis- artistike e Nimanit përf- dhe paraprakisht homazhet do Kosovës, dhe të koleksionit
 V o l u m e 1 4 , Is s u e 2 2 P a g e 1 1

PROF DR MARC WELLERANALIZE RRETH MARREVESHJEVE TE BRUKSELIT MIDIS SHTETITE

deklaruar:
Nuk e kam pranuar marrëveshjen
franko-gjermane. Nuk gjeni këso
deklarate nga unë. Unë kam
thënë se e kam pranuar kon-
ceptin dhe se jemi të gatshëm të
punojmë për zbatimin e
marrëveshjes deri në një kufi.
Ky ka mbetur pozicioni i Serbisë
që prej atëherë. Kryetari Vuçiq
duket se po insiston se Serbia
nuk detyrohet nga Marrëveshja
Bazë dhe se mund t’i zbatojë
vetëm dispozitat që ajo mund t’i
përzgjedhë lirshëm.
VI. Pranimi i kërkesës së Serbisë
që të mos u nënshtrohet dety-
rimeve
BE-ja dhe qeveritë mike, përf-
shirë edhe SHBA-në, kanë
konstatuar se Marrëveshja Bazë
është obligim ndërkombëtar i
detyrueshëm. Mirëpo, në prak-
tikë, kjo nuk ka pasur asnjë
efekt. Në fakt, e kundërta
ka ndodhur. Lehtësuesi
saktësisht po e përcjell
linjën e ofruar nga Qeve-
ria e Serbisë. Nuk ka
insistuar se marrëveshja
është e detyrueshme në
raport me Republikën e
Serbisë, dhe se zyrtarisht
duhet të shpallet si e tillë
nga Serbia për ta pasur
këtë status. Nuk ka in-
sistuar që së paku në
ndonjë mënyrë që ajo të
ketë pasur një efekt prak-
tik. Në fakt, Lehtësuesi e
ka përqafuar mu qasjen e
Republikës së Serbisë.
Ajo i ka shtyrë vetëm dhe
ekskluzivisht çështjen apo
çështjet në interes të
Republikës së Serbisë në
negociatat vijuese pas
Ohrit. Pra, të gjitha bisedi-
met janë fokusuar në
mekanizmin për ta zbatuar
nenin 7 të Marrëveshjes.
Natyrisht argumenti i Repub-
likës së Serbisë se ajo nuk do
dhe nuk mundet të nënshkruajë
çfarëdo marrëveshjeje më
Kosovën është thjesht nonsens.
E vërtetë, procedura e manifes-
timit të pajtimit me një tekst
nëpërmjet komunikimit jofor-
mal me Lehtësuesin, në vend të
komunikimit me palën tjetër, u
zbatua në disa raste nga re-
spekti që i bëhej Republikës së
Serbisë. Megjithatë, Serbia në
të kaluarën ka nënshkruar
marrëveshje formale me Koso-
vën, përfshirë edhe ato nën
ombrellën e procesit të normal-
izimit udhëhequr nga BE-ja.
Për shembull, marrëveshja për
“Drejtësinë” miratuar në pro-
cesin e normalizimit ishte
nënshkruar formalisht nga të
dyja palët.
Ky rast është ndryshe në çdo
aspekt. Esenca e kësaj
“Marrëveshjeje Bazë” të re
është pikërisht se kjo do të
ishte marrëveshje formale. Republika e Serbisë do të të detyrohet ta pranojë re-
Kjo ka qenë ajo që Repub- lejohej, hëpërhë, të mbante zultatin dhe ta zbatojë atë,
lika e Kosovës kishte lloga- pikëvështrimin e vet de jure pavarësisht se sa i paekui-
ritur dhe që e shtyri atë që për statusin, ndërkohë që do libruar është.
të ofronte që ta nënshkru- ta trajtonte Kosovën de
ante, me gjithë disa facto si një subjekt të plotë
Republika e Kosovës zyrtarisht
hamendje. Është evidente të së drejtës ndërkombëtare.ka kërkuar nga Lehtësuesi që ta
që kjo ishte pritja e BE-së paraqesë një plan zbatimi që do
dhe e shteteve përkrahëse. Vetë fakti se Lehtësuesi ia ta balanconte performancën e
Ndryshe, pse duhej përgat- mundëson Republikës së zbatimit të detyrimeve që dalin
itur për një ceremoni Serbisë përfitimet nga nga Marrëveshja Bazë. Ky
nënshkrimi të nivelit të lartë Marrëveshja Bazë dhe ishte rasti me propozim-
në Paris? Aneksi pa kërkuar nga ajo aneksin e zbatimit që kishte
që të nënshkruajë, e dësh- qenë mbi tavolinën e bisedi-
Qartazi, nuk ka kuptim të mon disbalancën e jashtëza- meve për nja katër muaj, derisa
nënshkruhet marrëveshja konshme në qasjen gjatë papritur u refuzua pa asnjë
me Republikën e Kosovës gjithë negociatave Ajo që konsultim, pikërisht para nisjes
që thotë se raportet do të Republika e Serbisë refuzon së negociatave në Ohër.
zhvillohen në përputhje me të bëjë është disi e
të drejtën ndërkombëtare, pranueshme, edhe nëse kjo Tashmë Lehtësuesi i ishte
po qe se Serbia refuzon, mu është në kundërshtim me përgjigjur kësaj kërkese me
në atë çast, të futet në raport objektin esencial dhe qëlli- formulën se Republika e Ser-
me Kosovën në nivel të së min e marrëveshjes. bisë nuk do ta pranonte këtë
drejtës ndërkombëtare dhe Pikëpamjet e Kosovës, nga qasje — mu qasjen që Lehtësi-
ta nënshkruajë në ana tjetër, nuk merren fare mi e kishte shprehur në të
marrëveshje formale. Kjo e parasysh. Në vend të kësaj, gjitha bisedimet që nga koha
mohon vetë konceptin e Republika e Kosovës i kur propozimi i Aneksit ishte
nismës franko-gjermane. nënshtrohet një presioni që paraqitur më 4 dhjetor. Sërish,

Albania heading toward a

new Dictatorship where the
parliament commits fraud
the president follows and
the premier orders it….
(we’ll See what’ll happen to
freedom in 2016-2018) If
the past is forgotten than DEAD
it’ll be repeated!! A look into the past shadows
Youth’s energy while AKZ robbed
it!!!

Shkrime nga Nafi Cegrani

zemëruar.
-Mirë, mirë! Vështirë do
ta kenë nëna dhe fëmijët e
tu. Gruaja mund të të
martohet. I kupton ti mirë,
këto të gjitha! -më thoshin
me ironi, duke qeshur si
vagabondë.
Tërë natën më merrnin në
pyetje pa ndonjë sistemim,
ashtu shkel e shko, duke
më torturuar, munduar,
fyer e poshtëruar. Njeriu
normal e ka të lehtë të
nxjerrë përfundimin, se
hetuesit e këtillë të pash-
pirt, nuk kishin asgjë
njerëzore. Ndërronin
qëndrim; bëheshin “të
mirë”.
Më kujtohet se një
mëngjes pas torturave hyri
dikush në qelinë time dhe
më hodhi përpara një
pako, si bohçe: -Merri
këto, vishu! Të lirojmë.
Nga duart m’i hoqën
prangat e hekurta. Golgota
po perëndonte, mendoja.
Meqë, sipas tyre, kisha
qenë serioz dhe i dëgjueshëm, në
mbështetje të kërkesës sime më
transferonin në burgun
“Idrizovo” të Shkupit. Por edhe
atje do t’u jem halë në sy deri në
çastin kur do të konsideronin se,
megjithatë, gjithçka ka fund dhe
do të më lironin të shkoja në
shtëpi. Fundshekull është. Vallë
do të mbyllet një kapitull i madh
padrejtësish për ne shqiptarët?, -
Mendoja dhe gjykoja, me
shpresë se do të lindte një ditë e
re.
Gardiani ndërkohë më dha një
letër të shkruar me aq pedanteri,
në makinë moderne shtypi. E
lexova. Kërkesa ime për trans-
ferim në burgun “Idrizovo” ishte
refuzuar për arsye se organet
“kompetente” të Maqedonisë,
nuk pajtoheshin të transfer-
ohesha atje. Gjithë kjo, ky kom-
plot i çuditshëm, më shtynte të
dyshoja më shumë se burimet e
kësaj “dasme” të kurdisur
kundër meje, i ka fillet te by-
lykbashët e policisë në rela-
cionin Shkup-Gostivar - Zenicë -
Beograd - Sarajevë dhe anasjel-
las. Më mbanin si në ndonjë varr mbi vdekjes pas zëvendësimit të dënimit policor. Muret laheshin me gjak. Ishte
tokë, në të cilin kalamendeshin skelete të me pushkatim, me 20-vjet burg në kjo një kulturë policore e shtetit juridik
gjallë e të përbuzur, të molisur, të thyer e gjykimin e dytë. Më thanë: “20-vjet jugosllav, që zbatohej ndaj “fajtorëve”
të fyer. burg! Vdekje e ngadalshme dhe me shqiptarë, me qëllim që t’ua shtinin
këste!”. frikën në palcë.
*** Mendimet më fluturonin te bash- -Ja, i tillë është trajtimi për ju. Kështu
këshortja dhe fëmijët e mi të mitur, që vijnë urdhrat nga Beogradi,- thoshin
Librin fillova ta shkruaj në një fshehtësi kishin mbetur në mëshirën e fatit. gardianët cinikë dhe të pashpirt. E, ne
shumë të madhe, në qeli të ndryshme në Vallë, do të mund të jetonin në skam- qëndronim prapa grilave të hekurta në
Burgun Qendror të Zenicës. Shkronjat e je dhe të përbuzur? Kisha frikë për ballë, e pas shpine mure të trasha betoni.
para nisa t’i radhis në pranverën e vitit fatin e tyre dhe ndjekjet e vazhduesh- Nuk shihnim as diell, as hënë. Nuk dinim
1984, menjëherë sa e shporra Qelinë e me që mund t’u nënshtroheshin pas as kur agonte, as kur binte terri i natës...
Vdekjes... Dua të them, se nga tmerret e pompozitetit që i dha shtypi jugosllav Kështu kalonin ditët, javët, muajt...
përjetuara nuk kam mundësi të shpre- i kohës në prag, gjatë dhe pas mbyll- Një ditë në qelinë time sollën një të
hem, ashtu siç shprehesha dikur... Droja jes së procesit të montuar të Zenicës. burgosur. Quhej Esad Malbashiq nga
gjithnjë nga syri i rrezikshëm i nepërkave Unë me familjen ishim viktimë e një Travnku. Nuk e pyeta pse e kishin bur-
policore-gjyqësore që me vëzhgonin hap politike të shfrenuar, e cila kërkonte gosur dhe as që e kisha ndër mend të
më hap... Nëse zbulohesha duke shkruar, haraç në njerëz të pafajshëm që e zhvilloja bisedë me të, por ai, ende pa u
pushteti komunist i kohës do ta vlerëson- çmendnin mbi të gjitha kulturën, “rehatuar” mirë, m’u drejtua:
te atë si veprim i “propagandës gjuhën dhe traditat shqiptare... -Dua t’ju bëj disa pyetje. A do të më
armiqësore”. Pikërisht, në mbështetje të Mendimet m’i ndërpreu rropatja e përgjigjeni sinqerisht?
qëndresës sime dhe në mungesë të fak- dyerve të hekurta. Hyri gardiani me -Po, do të përgjigjem,- i thashë.
teve policore, unë i shpëtova më të një kupë në dorë dhe ma hodhi përpa- -A dashuroni dike? Keni dashur ndonjë
rëndës: pushkatimit. ra... Gjellë pa mish, pa shije. Si të femër? Ç’ka ndodhur me gruan tuaj? A e
Nuk dija si ta filloja këtë libër të shkruar hash mishin tënd. Ushqimi në burg doni ende?
nga gjaku dhe lëkura ime, në kushte dhe është jokalorik, pa kripë. Ujë nuk -Po, edua, por...
rrethana të burgut. Në atë errësirë, nuk mund të pish kur të pihet. Nga vjeshta -Ç’do të thotë kjo “por”....?!
isha ai që isha dikur. Tani e përjetoja e vonë të burgosurve u jepnin nga një -Unë tash jam i burgosur. Në liri
golgotën e terrorizmit dhe të përdhosjes mollë. Natën dëgjoheshin gjëmë dhe dashuroja Norën dhe Irmën. Po, po...
morale, e përjetoja daljen nga qelia e klithma që i shkaktonte kamxhiku edhe Irmën.... I kam dashur si sytë e
 P a g e 1 2 O u r W o r d s

Shkrime nga Nafi Cegrani

ballit. -Të kuptoj... Të kuptoj, -më
tha Esadi.
Esad Malbashiqi më rrëfente gjerë e
gjatë për jetën e tij dhe për të mo-
trën, e cila kishte qenë shumë e
bukur. Interesohej për Shkupin dhe
shkupjanët, për jetën që bëhej atje.
Ndërkohë u afruam, u miqësuam.
Motra e tij, Fatima, më sillte librat
që i kërkoja, natyrisht, gjoja për të
vëllain, Esadin... E falënderoja
Fatën, për kujdesin dhe ndihmën e
madhe që më jepte ato ditë të
vështira, duke më sjellë libra të
çmuar për lexim. Nuk e harroj
porosinë e saj të shkruar në një faqe
libri: “Ti, Nafi, je njeri i mirë.
Allahu të ndihmoftë! Shko gjithnjë
rrugës së drejtë, duke kërkuar
mëshirën dhe dashurinë e Allahut!
Fata!”.
Një ditë, papritur më transferuan
nga ajo qeli dhe më vendosën në
një tjetër, së bashku me Drago
Banushiqin. Jeta në qelitë “e
rëndomta”, në krahasim me atë
të vdekjes, ishte shumë më e
lehtë. Si i dënuar me vdekje,
nuk e jetoja më atë moment
psikik, duke pritur për çdo çast
të trokiste dera e të më nxirrnin
xhelatët para tytave të
pushkëve... E gjatë dhe e
mundimshme, ishte koha e
kaluar në këto qeli të errëta...
Mirëpo, çdo fillim ka edhe një
fund.
Nga dita që dola nga qelia e
vdekjes, fillova të merrja frymë
më lirisht. Nuk kisha më pranga
në duar e këmbë. Shpresoja në
ditët që do të vinin... Mbase nuk
do t’i lija eshtrat në këtë
skëterrë. Kjo ma trazonte
shpirtin.
Më duket se ishte
buzëmbrëmje, kur në qelinë
time ia behu një grup
xhandarësh, gardianësh, dy
hetues të panjohur, të veshur
me rroba civile, të cilëve u
printe Ante Bërnada. Kjo
“vizitë” kaq e vonshme
ngjalli dyshim tek unë. Men-
jëherë filluan të ma shpalonin
shtrojë-mbulojën, librat, letrat
dhe fotografitë e më të
dashurve të mi. I hidhnin dhe
i shkelnin me këpucë e çiz-
me, si agjentët e Gestapos në
kampet e përqendrimit.
Gardianët dhe agjentët, si një
tufë e egër ujqish, papritmas
më rrëzuan dhe filluan të më
godisnin me sa fuqi kishin,
me grushte, shkelma, shufra
gome, duke më sharë pan-
dërprerë nënën shqiptare.
Nuk dorëzohesha; përkundra-
zi, qëndroja, i shaja dhe i
pështyja:
-Idiotë! Nënën tuaj çetnike-
ustashe.
Ata tërboheshin dhe në atë
histeri më binin aq shumë,
saqë humbja ndjenjat. Kur
merrja veten, dridhesha nga i
ftohti dhe ethet. Isha i larë në
gjak. Në mëngjes kërkoja
ndihmë mjekësore, por
drejtori i burgut, Hajrudin
Jarac, as që e çante kokën për
hallet e mia. Ai dhe koman-
danti Izeir Skoplak,
përpiqeshin të më bindnin te
nënshkruaja formular-lutjen
që të më çonin në një shtëpi
përmirësuese (KPD). Atje,
më thoshin, se gjoja do ta kisha më mirë, sepse
do të gjendesha në mesin e njerëzve që ushtro-
jnë zejet e veta dhe unë do të punoja e nuk do
të vuaja si në këto qeli. Nuk pajtohesha me ta
dhe, në vend të kësaj, shkrova një kërkesë për
rigjykim me të cilin kërkoja të më lironin
plotësisht nga burgimi i mëtejshëm. Përgjigje
nuk mora kurrë. Si duket, kërkesa ime ishte
hedhur në ndonjë kosh mbeturinash. Ja, çfarë
është njeriu!
Sidoqoftë, nuk hiqja dorë nga kërkesa. Kurrë
nuk mund të pajtohesha me faktin se isha
burgosur i pafaj dhe se organet e hetuesisë
vepronin në mënyrë shtazarake, të
kundërligjshme. Të nesërmen në mëngjes, në
adresë të instancave më të larta juridike të
Jugosllavisë, drejtova një kërkesë të re, me të
cilën kërkoja të transferohesha në burgun e
Idrizevës, afër Shkupit. Njëherazi, dëshiroja të
shqyrtohej ankesa ime në mbështetje të ligjeve
që atëherë vlenin për qytetarët e RS të
Maqedonisë. Mandej, edhe farefisin e kisha

Shaban Murati-anëtar i aradhës së Rilindasve

Shembull 11: Shpërbërja që duhet të kishte bërë minis- Serbinë në të gjithë organiz-
tarë, Shaban Murati bëhet drejtpërdrejt Shembulli 9: Zhbërja institucionale në tri me cense të shpikur e të tria e jashtme për deklaratat mat ndërkombëtarë, ku ajo
anëtar me të drejta të plota i aradhës së dekada, por me hapa të shpejtë në dekadën e sponsorizuar e popullit serbe dhe greke, ne bëjmë ka forcën e fjalës. Pra, në
Rilindasve. Ndërkohë shteti, institucionet fundit. Dëmtim i përfaqësimit të Kosovës, shqiptar në pakica, por deklarata kundër qeverive në Perëndim, falë deklaratave
shkollorë deri tek Akademia prodhojnë dëmtim i kufijve të Shqipërisë me detin, lënia pa mbrojtje e Kosovë. Për këtë, Z. Murati të përfaqësuesit të Repub-
një histori, ku vetëm kontabiliteti i merce- dëmtim i autoktonisë politike të truallit me pakicave tona në shtetet, formulon konstatimin e likës së Shqipërisë, ndërk-
narit dhe fataliteti i refugjatit gjejnë varreza ushtarësh grekë, dëmtim i jugut të që na rrethojnë. vrullshëm: “Zhbërja e kombit ombëtarët njohin një popull
frymëzim. Shqipërisë me asociacion grek, për të relativi- nis me mohimin e shumicës shqiptar që nuk përkon
zuar republikën serbska në veri. ShqipëriaShembull 12: Krijimi i një së kombit”. aspak me popullin shqiptar.
Shembulli 7: Lehtësia me të cilën z. zyrtare e mban me vetëdije vogëlsinë e vet,
populli imagjinar, atij
Murati analizon sjelljen e armikut na duke shfaqur pareshtur shenja përuljeje ndaj
jugosllav, duke dëmtuar Shembulli 13: Shumë shpesh Le të themi se korruptimi i
shpie në konkluzionin se me punë siste- shtetit grek në jug, nga i cili merr si përgjigje
zyrtarisht, në çdo rast që rikthehen në shënimet e politikës shqiptare në çdo
matike dhe kolektive është shumë e ligjin e luftës dhe mohimin e masakrës ndaj
ofrohet, popullin shqiptar ambasadorit dëshmitë se për rrafsh ka nisur me korrupti-
thjeshtë të jemi shtet normal, ku mund të popullsisë çame, dhe një shteti në veri, Ser-
në vijimësinë e vet fizike marrëdhëniet mes shteteve min e idesë së kombit.
organizohen burimet dhe inteligjencat bisë, nga e cila merr si përgjigje mosnjohjen e
dhe historike. Me shqiptarëve është e do- Ndaj, cilido prej nesh, që
individuale. Përkundër qëndron: in- gjenocideve të kryer mbi shqiptarët në veri e
deklaratën e tre liderave të mosdoshme dakordësia e habitet se përse ne jemi
diferenca e përgjithësuar e opinionit ndaj në lindje të kufijve tanë londinezë. “Ballkanit të Hapur”, në Serbisë, ndërsa për shoqëri e korruptueshme,
terminologjisë, vendosja në pritje të 18 dhjetor 2021, e cila nis marrëdhëniet e Shqipërisë më harron se ne kemi lindur
përcaktimit nga të tjerët, zgjedhja për tëShembulli 10: Dëmtimi zyrtar i anëtarësimeve me fjalët “Dëshira e Serbinë, Kosova është një dhe jemi edukuar, në
mos zgjedhur një qëndrim. tanë në strukturën euro-atlantike të NATO-s popullit tonë…”, ambasa- prani e tepërt ose edhe e mënyrë sistematike, shken-
me dy sjellje: përkëdhelje e Greqisë që mban dori Murati na dëfton një panevojshme. core, historiografike dhe
Shembulli 8: Ligësia operon me format e ligjin e luftës (paradoksi në të cilin ne e prej akteve më të përsëri- arsimore, me idenë e kom-
levantinëve kozmopolitikë dhe trashëgim- hedhim NATO-n), përkëdhelje e Serbisë që tur edhe pse më të Shembulli 14: Detyrat, që bit të korruptuar: me prani-
tarëve të komunistëve tashmë pa ide- është një vend anti-NATO. Fyerje e KiE me papërgjegjshëm të ale- nuk ka kryer shteti shqiptar min fatal të idesë së kombit
ologji. Të dy shpallin se kurthi historik fjalimin një orësh të kryeministrit, pikërisht ancave me armikun ekzis- në cilësinë kushtetuese të të ndarë. Shkenca zyrtare ka
është Kosova, dhe se shpëtimi është një kur Kosova përgatit aplikimin në KiE. tencial. Në vend të shtetit shqiptar, përkundër korruptuar qenien e
botë lindore. dhjetëra notave proteste, mbrojtjes së paepur për popullit, idenë e kombit dhe
 V o l u m e 1 4 , Is s u e 2 2 P a g e 1 3

LUAN RAMA
LUAN RAMA heshtje e madhe. Iu kujtua
Një fragment nga libri im “Një kohë pa kohë”, tri romane në fare mirë kur para luftës,
një libër. Ky fragment është pjesë e “Nata e gjatë e Alberto në vitin e parë të konserv-
Savianit”... Eshtë relativiteti i kohës që i bashkon këto tri atorit, vinte tek Alberto. E
romane. Të gjithë ne jetojmë në një kohë relative, ku nocioni dinte se lart, në katin e
kohë është i veçantë për secilin nga ne.May be an image of parë, majtas, ndodhej
book and text dhoma e Albertos dhe në
të djathtë ajo e prindërve
*** të tij. Kujtoi sallonin
... “Ishte një ditë plot diell dhe një dritë e bardhë qumështi poshtë me një llampadar
kishte pushtuar qytetin, rrugët, shtëpitë dhe një ndjesi gëzimi të bukur, pianon, bibli-
shpërndahej ngado, ashtu si dhe drita. Laura kapërceu një otekën e vjetër gjer në
portë të vjetër e të madhe druri pas së cilës mbretëronte një tavan dhe një sahat në mur
që kishte një tingull mjaft melodi-
oz. Dritaret e mëdha binin në
oborrin e pasmë, ku kishte plot
zambakë dhe një akacie të madhe.
Po ngjiste shkallët kur ndërkohë
një grua doli tek porta.
- Jam Laura Simoni, - i tha ajo, -
folëm dje në telefon. Nuk di nëse
zonja Saviani ...
- Po, po, ajo ju pret. Në fillim nuk
e kuptoi se cila ishit, por i tregova
se kishit qenë mikesha e dikursh-
me e djalit të saj, Albertos, sopra-
no Simoni.
Laura tundi kokën. duke i thënë:
- Tani forcat e kanë lënë dhe - Ka ardhur zonja
nuk shikon më. Ka vite që është Simoni... soprano!
verbuar. - Ah, - psherëtiu
Laura qëndroi një çast e tron- gruaja e moshuar dhe
ditur nga ky lajm. Ato kaluan ngriti kokën, edhe
korridorin e gjatë dhe ja tek pse nuk shikonte,
hynë në sallonin e madh, ku në duke kërkuar në
cep, pranë një pianoje të vjetër, mendjen e saj drejti-
qëndronte ulur në kolltuk nëna e min nga fytyra e asaj
Albertos. Ato ndaluan pranë saj gruaje.
dhe gruaja iu afrua shumë pranë, Laura i mori dorën.

Shkrime nga Nafi Cegrani

shumë më afër. Mirëpo,
pas dy ditësh më sollën
vendimin e Gjykatës së
Bosnjë-Hercegovinës, në
të cilin thuhej se kërkesa
ime nuk mund të mirato-
hej, sepse Gjykata e RS
të Maqedonisë, nuk
pajtohej të transfer-
ohesha në Shkup.
Po atë natë, një gardian
hyri në qelinë time dhe
me urdhëroi të bëhesha
gati, t’i mblidhja plaçkat
dhe ta lija qelinë. Më tha,
se do të më çonte në një
vend tjetër. Nuk e kup-
tova ku dhe kur, por
shpejt e shpejt i morra
shënimet që i mbaja gjatë
gjithë asaj kohe, për
ditarin tim.
-E di ku po të çojmë? -
më pyeti gardiani.
-Jo, -iu përgjigja shkurt.
-Nafi, e di se nuk je
fajtor, qëndro vëllaçko.
Më mirë do ta kesh në
KPD, sesa këtu t’i do të
lësh kockat, -shtoi ai me
një zë të mekur.
-Po të isha fajtor, ose
sadopak të isha i përzier,
vetë do të kërkoja të
vdisja këtu, or mik, në
këtë qeli. Shumë
gënjeshtra u thanë dhe e
rënduan shpinën time,
shumë gazeta shpifën
dhe gënjyen, që publiku
të bindej se isha fajtor,
por të gjithë e dinë se
këtu jam plotësisht i
pafajshëm...
Nuk vonoi dhe më
shpunë në “Zyrën e
Pranimit” në KPD të
Zenicës. Aty më ra të
shihja dhe të takoja disa
bashkatdhetarët e mi nga
Kosova, kryesisht intel-
ektualë dhe punëtorë,
arsimtarë e studentë etj..
Ata i kishte sjellë
pushteti monist të vuanin
këtu dënime si
“separatistë”,
“nacionalistë”,
“irredentistë”. Serbët e
bënin këtë vetëm e vetëm
që të shuante hovin dhe
vrullin liridashës të
inteligjencies dhe të
popullit shqiptar në
përgjithësi. Ishin këtu në
burg vetëm pse ishin
shqiptarë që në 1981-
1985, kishin ngritur zërin
e tyre në Kosovë.
Më fotografuan, kështu e
donte procedura, më dhanë
numrin 1288/85 dhe ma
tërhoqën vërejtjen që ta mbaja në
mend. Mendoja se njeriu i
dënuar me 20-vjet burg, mund të
harronte edhe emrin e vet e jo
më numrin, po qe se nuk vjen
ndonjë kohë tjetër që do të
shkatërronte këto mure qelish.
Kjo zandanë e Zenicës ekzis-
tonte tash e 100 vjet më parë. E
kishte ndërtuar pushteti austro-
hungarez me mure të larta e të
trasha prej guri dhe betoni, rreth
e rrotull me disa vend-kontrolle
ku rrinin ditë e natë, rojat që
vëzhgonin të burgosurit dhe
qelitë e tyre. Në hyrjen kryesore
të këtij burgu të rrethuar me tela
elektrikë, ishte një derë e vogël
hekuri, e cila hapej e mbyllej
automatikisht, kur nëpër të çdo
ditë hynin e dilnin persona
zyrtarë dhe njerëz të tjerë.
Këtu filloi faza e dyte e vuajtjeve
dhe mundimeve të mia. Që të
mos i harroja më të afërmit e mi
dhe të ruaja kujtimet nga ditët e
para të paraburgimit dhe të
dënimeve të njëpasnjëshme, nisa
të shkruaja, por edhe këtu më
sillnin pengesa. Mirëpo, va-
zhdimisht më mbante shpresa se
do të vinte dita kur do t’i
shpaloja të gjitha dhe ta ndjeja
veten të lumtur, por jo edhe të
kënaqur, sepse fatbardhësia ime
ishte përdhosur që ditën kur
policët m’i kishin shtrënguar
prangat. Gjatë ditës punoja në
fonderi me një brigadë pune të
përbërë kryesisht nga shqiptarët,
në mesin e të cilëve ishte edhe
njëfarë Vojisllav Sheshel, i
vetqujajtur Çetnik Vojvoda.
Rreth tij gjithnjë qëndronin Basri
Musmurati dhe të dënuar të tjerë
nga Kosova, të cilët e ushqenin
Sheshelin me pite. Kur njëherë i
pyeta se pse vepronin në atë
mënyrë, pasi do të vinte koha
kur këtij Shesheli do t’ia shohim
sherrin në Kosovë, disa nga ata
më thanë se edhe ai ishte i
dënuar nga regjimi titist.
VDEKJA E NËNËS
Kishin kaluar gati dy vjet që nga
koha kur shkjajtë më kishin
lidhur këmbë e duar me zinxhirë
dhe më mbanin në qelinë
skëterrë, qelinë e vdekjes. Pas
kaq kohësh, ishte hera e parë që
dëgjoja nga goja e gardianit se
duhet të bëhesha gati sepse kisha
vizitë. As që e kisha idenë se
kush mund të ishte personi që
vinte të më takonte, pasi këtë
nuk ta thoshte njeri.
Më nxorën nga qelia dhe
vazhdova rrugën nëpër një
korridor ku nuk kishte
ndriçim të mjaftueshëm,
ku ndjeva menjëherë
dhimbjen e syve pasi edhe
pse drita ishte e dobët
kisha dy vjet pa e parë atë
me sy. Po kështu prej kaq
kohësh nuk kisha parë
njeri me sy, veç gardia-
nëve të zinj të burgut. Nuk
e dija se në ç’stinë
jetonim, pra nuk shquaja
dot në ishte verë, vjeshtë e
vonë, apo....
Nuk kaluan vetëm disa
minuta kur më thanë se
duhet të futesha në një
dhomë në të cilën më ulën
në një karrige me
këmbëza hekuri të
mbërthyer fort në çimento.
Përpara kisha një paravan
xhami të trashë. Nga ana
tjetër, ku ndaheshin dy
botë, mu duke sikur nëpër
të krisurat e pllakës së
qelqtë pashë fytyrën e
nënës sime, atë fytyrë të
cilën e mikloja me mall të
madh në shpirt. Mu bë se
shihja atë fytyrë hyjnore
prej nëne, e cila tanimë po
më dukej e ngatërruar, e
thyer dhe e thinjur. Në të
dalloja qartë rrudha të
thella vuajtjesh dhe
dhimbjesh të
papërshkruara. Sytë e saj
më shikonin si të harlisur
nga përmallimi, e në atë
moment ata ngjanin me
detin që e kishin vërshuar
stuhi të tërbuara. Nuk
kishte faj e shkreta plakë
që ngjante me ujkonjën që
i kishin rrëmbyer këly-
shin, pasi edhe asaj xhe-
latët ia kishin marrë djalin
dy vjet më parë.
“Po ç’të kanë bërë të
zinjtë o bir i nënë!? Si të
morën në qafë o shpirt i
nënës! Zoti i vraftë o
bir!”, thoshte ime më me
ngadalë dhe më vërente
me sytë e përlotur.
“Nishta ne govori na
albanski, jer prekinemo
odma posetu!” (Nuk duhet
të flisni në gjuhën shqipe,
sepse ndryshe do t’u
presim vizitën), tha egër,
vrazhdë dhe prerë gardiani
që ishte caktuar të
qëndronte aty gjatë kohës
që ne bisedonim.
“Po nëna ime nuk di asnjë
fjalë në gjuhën tuaj”,
thashë me vete pasi nuk doja të ma
prisnin bisedën më nënën, për të
cilën më kishte marrë malli
shumë.
Megjithatë nuk mu durua, ndaj
dhe me të njëjtin ton iu ktheva
mbikëqyrësit: “Nëna ime nuk e
flet serbo-kroatishten.....Ajo.....”.
Kaq munda të thosha se menjëherë
ngriti zërin gardiani dhe me
kërcënim më tha të mos jepja
sqarime, pasi atij nuk i interesonte
asgjë nga ato që thosha. “Prekini,
bez komentara!” (Mbylle pa
koment), tha ai dhunshëm. Pas
kësaj lotët e nënës ngrinë aty ku
kishin vërshuar, në ullitë e mërzisë
së saj për djalin e arrestuar dhe e
mbani qindra kilometra larg, në
burgjet e Bosnjës, në qelitë e
Zenicës, ku luheshin tangot e
tmerrit dhe vdekjes së sigurt.
Vizita e nënës zgjati vetëm disa
minuta. E pashë të ndahej nga unë
me dhimbjen në gji, me mallkimin
për ata që i kishin burgosur djalin
pa bërë asgjë, me akuza të stisura.
Ajo e dinte si i biri ishte aty pse
nuk duronte padrejtësitë dhe ishte
njeri me dinjitet dhe shpirt shqip-
tar deri në vdekje. Ajo e dinte se
ç’djalë kishte rritur dhe edukuar.
Kjo ishte vizita e parë dhe e fundit
pas viteve të tëra. Nga ai çast nuk
e pashë nënë time të përvuajtur.
Shikimin e saj e kërkoja shpesh në
skëterrën e qelisë famëkeqe, por
nuk e gjeja. Kujtoja fytyrën e saj
aq fisnike dhe të dashur prej nëne,
sytë e lotuar nga dhembja dhe
mërzia. Ndonjëherë e shihja në
ëndërr, ku më behej se fliste
ngadalë dhe e mallëngjyer pa-
masë. Më fliste për fëmijët e mi të
cilët ajo i donte shumë.
(Nëna pësuar një hemorragji
cerebrale, por edhe në çastet e
fundit kishte belbëzuar emrin tim.
Disa herë kishte dalë nga gjendja e
komës dhe kishte parë rreth e
rrotull dhe përlotej nga mungesa e
djalit të saj, që ishte në pranga.
Ajo u shua përgjithmonë pas një
operacioni të gjatë në spitalin e
Shkupit.)
“Sa herë vinte në vete, sytë i
drejtonte nga dera, thoshte emrin
tënd, të kërkonte. Ajo u shua nga
malli për ty”, më shkruanin në
letrat e shpeshta që më dërgonin
gruaja dhe fëmijët. Ky ishte një
nga episodet e jetës së përditshme
të shqiptarëve nën zgjedhën sllave.
Kështu më kishte thënë shpesh
edhe babai im, ai veterani i
sprovuar i frontit të Sremit,
shpirtin e të cilit nuk e thyen dot
stuhitë e akullta të kësaj lufte të
ftohtë psikike dhe torturat që iu
shkaktonte spiunazhi dhe propa-
ganda udbashiane serbo- qetë. Le të qaje... I ka
maqedonase dhe e disa shqip- vdekur nëna!
tarëve të shitur. Këtë skenë kaq
Prindërit e mi, familja dhe të humane dhe hallin
gjithë ata që më njihnin, ishin të tim të madh, nuk do
vetëdijshëm se ky proces i ta harroj sa të jetë
Zenicës, ishte i montuar dhe i jeta. Kjo ndodhi në
gënjeshtërt dhe më shumë një qershor të vitit
kundërpërgjigje për shqiptarinë 1985...
time, krenarinë dhe shpirtin tim Kështu kalonin njëri
kryengritës. Tangoja e Zenicës pas tjetrit ditët e
ishte vetëm një nga qindra burgut, ndërsa unë
procese të tilla të kurdisura me stoicizëm
kundër shqiptarëve, që nuk ishte përpiqesha t’i kaloja
gjë tjetër veçse diskriminim vuajtjet dhe dhemb-
nacional. Sipas kësaj logjike jet, sepse luftoja për
shqiptari duhej të dënohej kur një të drejtë
ishte i pafajshëm vetëm pse themelore: pafajësinë
ishte shqiptar, pra “i rrezik- time. Isha betuar se
shëm” ndaj shtetit jugosllav. tërë jetën do të
Kjo ishte saga e shqiptarëve. luftoja për kauzën e
Edhe unë, si i pambrojtur, i drejtësisë, sepse
pafajshëm prisja dënimin me asgjë nuk kishte të
vdekje në qelitë më të tmerrsh- bënte me “provat” që
me të Zenicës, në Bosnje. Por më kishin gjykuar
deshi zoti mbeta gjallë për të dhe dënuar. Gjatë
rrëfyer nga fillimi në fund gjykimeve që
historinë time, që është një nga bëheshin kundër
ato të shqiptarëve ku ndër të meje, hamendëso-
tjera në kujtesë më kanë mbetur heshin edhe shumë
edhe lotët e nënës sime, nga e veprime të tjera gjatë
cila kanë mbetur tashmë një qëndrimit tim në
grusht eshtrash dhe varri ku Romë, në Nju-Jork,
gjithnjë qaj..... kontaktet që kisha
*** vënë me disa intel-
Ishte një pasdite plot me diell. ektualë shqiptarë në
Mendimet me ishin tretur dhe Amerikë, kur ende
hedhur pas shtatë malesh e isha punëtor i Sig-
fushash, atje ku kisha lindur. U urimit Shtetëror.
çudita kur dëgjova një zë të Diskutohej për
thekshëm nëpërmjet altopar- qëndrimet dhe
lantit, i cili më lajmëronte t’i bindjet e mia si
paraqitesha shërbimit. shqiptar dhe intel-
-Ç’është kjo tash? -i thashë ektual. Sigurisht,
vetes, ndërsa në kokë më sil- këtu edhe qëndronte
leshin gjithfarë mendimesh e motivi dhe e vërteta
rastesh që mund t’i ndodhin për burgosjen time.
njeriut, kur njëri prej nëpunësve Kjo ishte burgosje
të zyrës së paraqitjes, më do- politike dhe prapavijë
rëzoi telegramin që më kishte e menduar mirë për
ardhur, të cilin e hapa dhe një proces si ai i
fillova të lexoja. Nuk u besoja Zenicës. Publiku,
syve dhe asaj që lexoja: “Nëna populli im, aq më
ka vdekur”... Ndërtesa nisi të më pak ai ndërkombëtar,
rrotullohej, ndërkohë që më nuk dinin asgjë për
kaploi një mallëngjim i këtë, por vjen dita
papërshkruar. Dëshiroja të dhe ndriçohet motivi
bërtisja: “Ej, nënë, nëna ime! A i këtij procesi mon-
është e mundur që ke vdekur? struoz. E, jeta edhe
Jo, jo, ti je gjallë, nëna ime e këtu në burg va-
dashur!” zhdonte me avazin e
Lotët më shkonin rrëke nëpër tmerreve që sillte
mollëza. Rreth meje u mblodhën nata...
shumë të burgosur, të cilët Punoja në ndërresa
çuditeshin nga gjendja në të katër-brigadëshe.
cilën ndodhesha. Askush nuk e Natën kryeja punët
dinte se ç’më kishte gjetur. më të rënda në fond-
Dikush në mesin e tyre, tha me eri. Me mua punonte
një zë të lartë, por të butë: edhe Vojisllav
“Burra! Ta lemë këtë njeri të Sheshel, i
 P a g e 1 4 O u r W o r d s

PROF DR MARC WELLERANALIZE RRETH MARREVESHJEVE TE BRUKSELIT MIDIS SHTETITE

standardi mbi të cilin po zhvillohen
negociatat është që të akomodohet
cilado sjellje penguese e palës
tjetër, përfshirë edhe pretendimin se
është punë e Serbisë t’i zgjedhë se
cilat obligime të Marrëveshjes Bazë
dhe Aneksit do që t’i zbatojë. Është
vështirë të kuptohet se përse Repub-
lika e Kosovës do të duhej të ishte e
impresionuar me këtë argument, i
cili thjesht është në përputhje me
deklaratën e Republikës së Serbisë
se nuk ka asnjë detyrim ndaj kësaj
marrëveshjeje bazë.
VII. Çrregullimi i balancës së
interesave në marrëveshjen e supo-
zuar
Kjo ka pasur për rezultat një format
krejtësisht të pabalancuar negociat-
ash që Republika e Kosovës nuk
mund të pritet se mund ta
përkrahë me pjesëmarrjen e
mëtejme. Nëse Marrëveshja
Bazë është e obligueshme,
atëherë është e obligueshme në
të gjitha aspektet. Dhe vetë
esenca e një marrëveshjeje
ndërkombëtare është se njëra
palë nuk mund të jetë e privi-
legjuar duke iu lejuar se cilat,
nëse ka ndonjë, nga detyrimet
që i përmban marrëveshja
zgjedh për t’i zbatuar.
Krahas humbjes së sekuencimit
të detyrimeve dhe ndjenjës së
balancës së realizimit të dety-
rimeve nga palët, qasja aktuale
gjithashtu lë jashtë disa nga
dispozitat më pak të prekshme
të Marrëveshjes Bazë që janë të
një interesi të posaçëm për
Kosovën. Këto janë dis- Bazë. Përderisa nuk do të për ta pranuar Marrëveshjen Bazë, pavarësisht
pozitat e raporteve të mira kishte njohje formale të disa hamendësimeve te pikat e tjera. Mënjani-
fqinjësore, veprimi në pajtim Kosovës nga Republika e mi i këtij përfitimi plotësisht e turbullon
me parimet e OKB-së, bara- Serbisë, së paku Serbia do ta marrëveshjen e supozuar.
zia sovrane, pavarësia dhe nënshkruante formalisht një
integriteti, etj. Aktualisht nukmarrëveshje sipas të drejtës Në vend se ta përshtaste procesin që do ta
ka asnjë përfillje të rëndësisë ndërkombëtare dhe një që do merrte parasysh këtë disbalancë, Lehtësuesi
së këtyre dispozitave kur ta konfirmonte zbatimin e thjesht ka vazhduar tutje thuajse Marrëveshja
bëhet fjalë për zbatimin. rregullave dhe parimeve Bazë dhe Aneksi janë plotësisht në fuqi te të
Megjithatë, Marrëveshja bazike të së drejtës ndërk- dyja palët. Në fakt, ka krijuar trysni shumë të
Bazë dhe Aneksi e thonë ombëtare në raport me Koso- madhe ndërkombëtare ndaj Republikës së
shprehimisht se Kosova ka të vën. Kjo do të mund të ishte Kosovës që të nisë së zbatuari një kontribut
drejtë të insistojë në zbatimin një hap i rëndësishëm për kyç për Serbinë e që është më i zorshmi për
e të gjitha dispozitave të tyre,Kosovën në përpjekjen e saj Kosovën. Njëkohësisht, nuk ka asnjë shpresë
përfshirë edhe ato të një për t’i zgjeruar raportet me për elementet e tjera të zbatimit.
karakteri programatik. shtetet e treta, përfshirë edhe
pesë shtetet mosnjohëse të VIII. Shkelje materiale
Pa dyshim, kjo është mu BE-së dhe për t’u bërë
çështja që e ka trazuar bal- anëtare e institucioneve të Republika e Serbisë madje as që e pranon se ka
ancën e detyrimeve që Koso- tjera ndërkombëtare. Sërish lidhur marrëveshje të obligueshme dhe se të
va ka pasur të drejtë të priste ky ishte përfitimi kyç që e njëjtën e ka mohuar në kuptimin e nenit 60 të
kur u pajtua me Marrëveshjen shtyu Republikën e Kosovës Konventës së Vjenës për Ligjin mbi Traktatet,

Shkrime nga Nafi Cegrani

vetëquajturi vojvodë çetnik, i cili ishte
dënuar “politikisht” dhe i cili kishte
botuar në Londër, librin “Ç’të
bëhet!” (Sta da se radi). Me mua ishin
edhe Hasan Çengiqi, Omer Behman dhe
të tjerë nga grupi i Alija Izetbegoviçit, të
cilët, si myslimanë ishin dënuar nga
pushteti i Stane Dollancit dhe Branko
Mikuliqit. Hasan Çengiqi thoshte se
pushtetit i nevojitej një grup i këtillë
shqiptarësh të dënuar dhe një proces i
këtillë i montuar, me qëllim që para
publikut sllav dhe më gjerë, shqiptarët të
paraqiteshin si “terroristë që vrasin e
presin” dhe të futej urrejtja ndërmjet
shqiptarëve e myslimanëve. Ndiqej një
politikë përçarëse ndërmjet shqiptareve
dhe myslimanëve të Bosnje-
Hercegovinës, sepse serbët i pengonte
afrimi i tyre dhe shtimi i natalitetit me
martesat e shqiptarëve me boshnjakët.
-Çfarë nuk u shkrua për Nafiun,- komen-
tonte Çengiqi.- Në gjyq thoshin se është
njeri i rrezikshëm, se ka gjuhë të mprehtë
si të Çezarit, ndërsa ai flet me stilin e
Roterdamit. Për këtë shkak edhe ia kishin
frikën dhe e dënuan me vdekje! Ishte dhe mbetet kjo një që të montonin kurthe
-Ata e dinin pafajësinë e Nafiut?! E dinin se ai periudhë me rëndësi ...Pas kthimit tim nga Ameri- tinëzake dhe akuza të rreme
një ditë do t’i demaskonte, prandaj iu turrën ta historike për mbarë ka, ku kisha emigruar ca vite se gjoja unë me një grup
shkelnin dhe ta shkatërronin,- thoshte profeso- kombin shqiptar, i cili me më parë, pa marrë leje dhe pa gazetarësh nga Radiotele-
ri Ante Kovaçeviç, i dënuar për veprimtari shekuj ka qenë i ndaluar, i paralajmëruar SDB-në ju- vizioni i Shkupit dhe
dhe lidhje kroate në Vjenë. syrgjynosur. gosllave në Shkup, për shkak redaksisë së "Flakës", kinse
Kryenim punë të rënda, por më rëndë peshon- Do të shkruaj edhe për të përplasjeve të mia kishim përgatitur "atentat"
te koha e humbur e rinisë nëpër ato qeli. Kur shumë operacione të parimore me krerët e këtij mbi kryetarin kinez Hua
do të agojë, vallë? Shpresë pas stuhisë... fshehta të spiunazhit të shërbimi, ose më mirë me Kua Fen, i cili asaj kohe
UDB-së, KOS-it jugosllav thënë, me ata pjestarë të UDB vizitonte Maqedoninë.
I syrgjynosur dhe i plagosur, qëndroja ballë në dëm të shqiptarëve, dhe -së që në fakt përbënin një Sipas versionit zyrtar të
për ballë me vdekjen, larg Itakës sime, larg do të mundohem të klan mafioz, e të cilët vepro- SDB-së, kinse unë, si
popullit tim, trim e bujar, i cili ndër shekuj e përmend ata shqiptarë që nin sipas interesave të tyre kryesori me një grup
ka lëruar dhe mbjellë Tokën me koka mar- u bënë vegël e sllavëve personale si shtet në shtet. gazetarësh shqiptarë si me
tirësh dhe e ka ujitur me djersën dhe gjakun e dhe tradhtuan vëllezërit e Çdop lëvizje e imja ishte, Sefer Musliun, Alush
ngrohtë të tyre. Në këtë tokë të butë e të vet. Do të përmend ata tanimë, në përcjellje, në Kamberin, Rahim Ganiun,
ashpër e ka siguruar bukën dhe ka jetuar nga shqiptarë që provokuan vëzhgim e survejim të va- Gani Bobin nga Gjakova,
Toka dhe Dielli. Ndaj edhe sot shqiptari e ka fatin e tyre tragjik, dhe zhdueshëm nga operativistë Sami Sherifin, Zekirja
zakon t’i hapë krahët dhe kraharorin, duke duke i zbërthyer këto dhe informatorë të SDB-së Bajrën nga Kaçaniku, vëlla
respiruar rrezet e diellit dhe freskinë që na i vendime me një analizë dhe KOS-it ushtarak (sepse, i Sali Bajrës etj., gjoja kemi
ledhaton zemrat e përvuajtura, e një freski profesionale do shpjegoj njëkohësisht isha edhe oficer mbajtur mbledhje në
shpirti fryn që nga Kosova e deri në Çamëri. arsyet përse ndodhën këto rezervë, që edhe për KOS-in banesën e gazetarit Skënder
Dhe e tërë kjo mbetet si FATI yni i gërshetuar deviacione tek disa bash- zgjoja interesim si shqiptar i Raufit, e prej aty kemi sjellë
me të gjitha ngjarjet tragjike dhe ngjyrat e këkombësit tanë. "rrezikshëm"). vendim për atentat mbi
pranverës së zgjuar, të vitit njëmijë e nën- Në verë të vitit 1978 po ky kryetarin kinez, me moti-
tëqind e tetëdhjetë e një, e që lanë gjurmë të SHTYLLË TURPI DHE klan satanësh i rrjetit të SDB- vacionin sepse i ka prishur
thella në vetëdijen njerëzore. DHUNE së, në çdo mënyrë u munduan Kina marrëdhëniet me
 V o l u m e 1 4 , Is s u e 2 2 P a g e 1 5

Shkrime nga Nafi Cegrani

Shqipërinë!? Dhe, që atë atentat duhej ta bëkam unë si njeri inatosur operativi. tjetri, në krah me Zylalin. bashian, në biseda të gjata, të
ish-zyrtar i SDB-së, meqë kisha njohuri të thella mbi teorinë - Ju mund të thoni çfarë të - Muhamerin e njoh, por kurrë nuk ashtuquajtura "informative". disi të lodhur, në
dhe praktikën e konspiracionit dhe të veprimtarive të shërbi- doni, por unë nuk kam kam punë me atë njeri të gjeneru- Këto janë edhe kujtimet e mia pritje pezull dhe në
meve të fshehta!... Gjatë biseda informative me Dushko lidhje me gjëra të cilat i ar. Ai është thjesht një mashtrues, për atë plan të dështuar të klanit dilema të gjata në
Trajkovski, Nikolla Ilievskin, Sveto Mitrevskin, Millosh imagjinoni në sektorët një gënjeshtar i cili për karrierë djallëzi të prirur të më bënin kohë se vallë ç'mund
Mootin, Vullnet Preshovën dhe disa shqiptarë të tjerë spiunë, tuaj, për të dënuar intel- dhe interesa të veta personale, e shantazhe dhe akuza, lojëra të të ndodhte, çfarë
u sqarova ashpër dhe i revoltuar se këto kurthe dhe shpifje ektualët shqiptarë! - ia spiunon edhe nënën e tij. (I tillë çuditshme spiunazhi, duke mund të sillte nata
ishin të palogjikshme dhe mjaft tendencioze. Personat që ktheva Vullnet Preshovës ishte edhe spiuni Saqip Kollari) insistuar të preknin intelektualin ose dita...)
përmendnin i njihja të gjithë, sepse ishim kolegë që mer- dhe Dushko Trajkovskit. Sipas versionit zyrtar të SDB-së shqiptar, duke krijuar ***
reshim me gazetari, por një gjë të këtillë as në ëndërr nuk na - Po për grupin tuaj terror- ishte ky "atentat" me akuza larg njëkohësisht edhe terrene tmerri Padrejtësitë ishin të
ka rënë në mend. ist ka çka të na rrëfejë realitetit. Unë mbeta i privuar nga dhe frikë psikike. Provokimet e shumta dhe të mëdha.
- Ne kemi fakte dhe argumente, kemi edhe materiale të edhe kolegu i gazetarisë liria plot tri ditë e tri netë të asaj tyre na bënin të ndjeheshim se Por unë, dija të ecja
shkruara se ju jeni marrë me këtë çështje dhe...! - thoshte i Mohamer Vishko! - tha vere në zyrat e "hetuesve" ud- nuk ishim të sigurt ose jetonim me kujdes, duke u

Shkrime nga Nafi Cegrani

orvatur që në mënyrë
profesionale t'i
përkushtohesha
gazetarisë dhe shkri-
meve, të cilat i adhuroja
me shpirt e zemër, studi-
oja i çrregullt edhe
gazetarinë në Shkup,
punoja me disa redaksi si
gazetar-honorar, e për
Radio Shkupin, programi
në gjuhën shqipe, për-
gatisja reportazhe dhe
emisione për fshatin...
Ecja rrugës sime, me
kujdes, çapoja trotuareve
të kryeqytetit ku jetoja,
por gjithnjë çdo shqisë
përcillte në tru ndjenjën e
pasigurisë dhe të përn-
djekjes, ngase e dija dhe
isha i vetëdijshëm se
kisha probleme me
aparatin e SDB-së dhe
KOS-it jugosllav, që nga
ato vite kur unë emi-
grova në SHBA. Për këtë
Shkupi dhe Beogradi
ishin mjaft të shqetësuar.
Kthimi im nga Amerika,
dukej se ua kishte
"zbutur" sadopak inatet
dhe brengosjen e tyre,
sepse si zyrtar i SDB-së
në kokë kisha shumë
fshehtësi të atij shërbimi,
të cilat i quanin si
"strogo pov" ose
"drzhavna tajna" etj. Por
kjo është një histori tjetër
për të cilët duhet shkruar
më detajisht dhe
gjerësisht një rast tjetër,
një kohë më të
përshtatshme.
...Më 14 janar të vitit
1979 në mënyrë misteri-
oze dikush ma dogji
banesën time në rr.
"Cvetan Dimov" nr.81/1-
5, gjersa unë me gruan
dhe fëmijët nuk jam
ndodhur në banesë. Pra,
kam qenë me siguri në
përcjellje nga ish-kolegët
e SDB-së ose nga ndonjë
"koleg". Banesa ime u
dogj dhe u bë shkrumb
në mënyrë perfide.
Versioni zyrtar dhe
gjykatësi "hetues"
konkluduan se zjarri ka
shpërthyer nga el-
ektrika?! Ky paragjykim
nuk ishte i saktë. Unë
edhe sot e kësaj dite jam
me bindje se, pas kësaj
tragjedie timen qëndron
dikush tjetër, sepse flaka
ka nisur që nga dera e
hyrjes dhe korridorit kah dhomat
e ndenjes dhe fjetjes, që do të
thotë (edhe sipas mendimit të
ekspertëve), nëse i është vënë
çepi i butonit me benzinë në
fund të derës hyrëse, anipse e
mbyllur, tepisoni e thith përbren-
da e që me një fije shkrepse i
jepet flaka. Kështu ka mundësi
dhe sigurisht që kështu ka
ndodhur realisht.
***
Dhe, pas vdekjes së Titos në
pranverë të vitit 1980 në Ju-
gosllavi nisën të frynin erëra të
stuhishme, për shqiptarët nisi jë
jetë më ndryshe, me baticat dhe
zbaticat, në zyrat dhe sektorët e
shërbimeve të fshehta dhe kabi-
netet e Komiteteve Qendrore të
LKJ, proktoheshin plane dhe
programe antishqiptare, e realiz-
imi i të cilëve do të fillonte me
pranverën e vitit 1981, kur edhe
vetë këto shërbime si UDB-ja
dhe KOS-i si dhe "qarkoret" dhe
"konkluzat" që sillnin Komitetet
Qendrore të Lidhjes Komuniste
nga Beogradi, nxitën demon-
stratat shqiptare në Kosovë dhe
më gjerë, me të vetmin qëllim:
"tani o kurrë" të bënin sajime,
hetime, survejime, burgosje e
arrestime, gjykime dhe push-
katime mbi shqiptarë, dhe me
këtë duke u arsyetuar para botës
se ne qenkemi popull i pa
"dëgjueshëm" dhe duhemi
ndëshkuar dhe dënuar.
Në fakt, ne shqiptarët, tanimë
nën kanxhat e UDB-së dhe KOS
-it ushtarak jugosllav ishim
kurban ballkanik, mish për top
në sagën e tmerrit... Por, demon-
stratat shqiptare në Kosovë e
gjetiu, asaj pranvere, pas vdekjes
së Titos, patën jehonë të madhe
në masat popullore dhe në analet
ndërkombëtare. Këtu janë, zaten,
fillet dhe nisma e shembjes së
Jugosllavisë. Nga ana tjetër edhe
mërgata shqiptare në vendet e
Evropës perëndimore, e sidomos
ajo andej Oqeanit, në SHBA, si
kurrë më parë ishin të bashkuar,
në mënyrë dinjitoze dhe nën
flamurin kuqezi dhe atë Ameri-
kan, hapëruan bulevardeve të
gjera të Nju Jorkut, Uashing-
tonit, Çikagos dhe Detroidit, në
veçanti bënë mjaft Lidhja Koso-
vare më 1981-82, në demonstra-
ta të kryesuara nga hafëz Hysni
Alika, Tefik Ashiku, Ekrem
Bardha, Hasan Dosti, Sami
Repishti, Naim Resuli, Ruzhdi
Selmani, Luan Gashi, Vasil
Andoni, Qazim Prodani, bile
edhe mjaft senatorë e kon-
gresmenë amerikanë, të cilët në
aspektin ndërkombëtar
dhe internacional i dhanë
forcë dhe uzdajë çështjes
hyjnore shqiptare në
përgjithësi...
...Fatumi im tragjik, si në
aspektin individual dhe në
atë kolektiv ndahet me atë
të popullit që i takoj. Dhe,
siç e përshkruaj në hyrjen
e librit tim "Ballë për ballë
me vdekjen", fill pas
demonstratave në Kosovë
(në vjeshtë të vitit 1981,
njerëz të panjohur të cilët
flisnin serbokroatisht,
herët në mëngjesin e një
tetorit, duke më prangosur
para syve të përgjumë të
gruas dhe fëmijëve të mi)
më kidnapuan dhe duke
më dëbuar me aeroplanin
e "Adrias..." më futën në
qelitë e përgjakura të
burgut famëkeq të Zenicës
në Bosnje. Nuk dija cili
ishte faji im, sepse nuk
kisha bërë ndonjë faj. Dhe
kurrë nuk më binte
ndërmend se çfarë më
kishin kurdisur dhe se
çfarë më priste me vite e
vite të tëra: i akuzuar
rrejshëm në proces të
montuar mua dhe shtatë të
tjerë. Aty u ndërprenë
edhe fillet dhe rrjedhat e
jetës sime normale, aty u
ndalën dhe hapat dhe ecja
ime në trotuaret e jetës,
mbet i pakryer edhe
reportazhi për Radio
Shkupin, të cilin e lashë
mbi tavolinën e punës në
banesën ku jetoja, duke
mos e ditur se nuk kthe-
hem më pranë familjes
sime. Gruaja dhe fëmijët
më kot kishin kërkuar me
muaj të tërë dhe me lotë
në sy që t'ua kthenin
babain në shtëpi.
Për mua, si shqiptar,
kishte nisur një golgotë e
madhe, një Odiseadë e
paparë tmerri, vdekje dhe
ferri, të cilën ma kishin
përgatitur shumë ustallarë
të klanit udbashian dhe të
krerëve të SJB-së ju-
gosllave në relacionin
Maqedoni-Bosnje e Her-
cegovinë, duke u përballur
me xhelatë të një hetuesie
komuniste (më mirë me
thënë: fashiste), të atij
sistemi të ngritur mbi
hipokrizinë dhe dogmën
paradoksale, të atij sistemi
dhe regjimi antishqiptar, i
cili për një dekadë të tërë do t'i
duhet të shembej fare. Dhe ashtu u
bë, por dhe mua, i akuzuar me
gënjeshtra të kurdisura dhe i
dënuar me vdekje-pushkatim,
madje 20 vjet burg të rëndë, për
diçka që nuk e kisha bërë dhe me
çka nuk kisha fare lidhje dhe
nevojë në jetën time si shqiptar, si
intelektual dhe prind i katër
fëmijëve të pambrojtur, më kush-
toi shumë shtrenjtë duke vuajtur
në kazamatat e Zenicës dhe
skëterrës së "Idrizovës" afro 12
vjet, hoqa të zitë e ullirit sidomos
në qelinë e vdekjes, ku 972 ditë i
prangosur, nuk dija në ishte jashtë
verë apo dimër, në binte shi e
dëborë, ose mugullonin lulet...
Megjithatë, mbijetova me dëshirë
për të shkruar dhe për të dëshmuar
të vërtetën, për ferrin e të gjallëve,
për Nëntë rrathët e Ferrit më të zi
se ai i Dante Aligerit, për të
dëshmuar prore për dosjet dhe
informatorët e UDB-së dhe KOS-
it, për ato masha të ndryshkura -
servilë, për arkivat sekrete të cilat
ende po mbahen të mbyllura me
nga shtatë dryna e kasaforta
komuniste, si ata në Batajnicë afër
Beogradit, të cilat i kam lexuar
dikur moti si ish-zyrtar i SDB-së
jugosllave. Të gjitha i kam në
kujtesë dhe në një kohë më të
përshtatshme do t'i rrëfej botërisht
për publikun e gjerë...
... Unë, Orfeu i vrarë, Orfeu i
gjallë. Unë Prometeu shqiptar, unë
- Robin Hud, i cili, falë Zotit,
mbeta gjallë. Mbeta gjallë për të
rrëfyer për breznitë që vijnë, për të
vërtetën e hyjnishme njerëzore.
Ky është dinjiteti im, një jetë
shqiptari!
ANKIMI - referenca nr.27290/08
Drejtuar: European Court of
Human Rights Strasbourg Lista
për dëshmitarë të mundshëm dhe
fakte të reja reale me disa citime të
deklaratave dhe të thënave të tyre
për rrethana të ndryshme, e të cilët
mund të pyeten nga ana e
Gjykatës ose ndonjë zyrtari të
hetuesisë së kësaj gjykate në
Strasburg, në çka mendoj se do të
ndihmojnë mjaft në zbardhjen e të
vërtetës së heshtur të kësaj çështje
të çuditshme, për çka unë kam
vuajtur dënime i pafajshëm, kam
pësuar dhe pasojat e rënda kanë
mbetur mbi mua dhe familjen time
të përvuajtur me vite e vite, dhe
unë i përvuajtur me epitetin si
"vrasës", e unë nuk kam vrarë deri
më sot asnjë njeri, sepse nuk kam
pasur nevojë. Prof. Dr. Remzi
Izairi i lindur më 1944 dhe me
banim të përhershëm jeton në
fshatin Çegran të ish-Republikës mësuar Arifin si të
jugosllave të Maqedonisë, ai gënjejë dhe duke e
thotë: "Kur isha si mjek- akuzuar kështu me
përcjellës i grupit të haxhinjve deklaratë të pavërtetë
në Arabinë Saudite, në mes të të Nafiun, ka dashur të
tjerëve në atë grup ishte edhe shpëtojë veten dhe
personi Vahedin Ramadani, i njëherit ka kryer
cili për t'u falë nga Perëndia urdhrat e dhënë nga
(Zoti), dhe për t'iu bërë "kabull" Temelko ose edhe
ose për t'u pranuar haxhi sipas nga Ante Bernada e
rregullave islamike, u lut para Bodul Nikica të
Zotit dhe të tjerëve, të cilët ishin Bosnjes... Por, jam i
prezentë, duke thënë: "Kurrë sigurt se këtë gjë, më
mos m'u pranoftë ky haxh, kurrë së miri e di edhe vetë
mos ma bëftë kabull, dhe për Hajrulla Huseini" -
këtë betohem në këtë tokë të thekson ky person
shenjtë para jush, o haxhilerë N.N. ashtu siç do t'i
dhe para Zotit, nëse Nafi ketë rrëfyer në besim
Çegrani është fajtor diçka, ai në Gjermani vetë
asnjeri nuk ka vrarë, as nuk ka Vahedin Ramadani.
kurrfarë lidhje me atë që e kanë Lus Gjykatën e
dënuar, por ne na kanë detyruar Strasburgut që sipas
ta akuzonim me deklarata të mundësive, edhe këtë
kurdisura dhe të pavërteta, duke person ta pyesë në
na rrahur me dajak deri në cilësinë e
vdekje inspektorët e Bosnjes dëshmitarit. Sepse,
dhe Temelku i Gostivarit, duke jam i bindur, edhe
na detyruar me rrena ta aku- nga këto rrethana ka
zonim edhe para gjyqit hetues, dhe është me rëndësi
sepse kështu ata kërkonin, të zbardhet e vërteta
vetëm e vetëm të dënohet anise i e pafajësisë sime. -
pafajshëm Nafi Çegrani. Kështu Në një bisedë të
kanë rrejtë ndaj tij edhe Hajrul- rastit, dëshmitari
lahi dhe Arif Zeqiri, por Nafiu Gani Bekteshi, i cili
nuk ka vrarë njeri, ai as që e ka mori pjesë në
njohur atë farë vajze të humbur seancën gjyqësore në
Melihe Daliq, as që ka qenë në Zenicë, ai deklaron:
vendin Kreçane, siç rren Arif "Nafi Çegranin e
Zeqiri, siç e kanë mësuar kamë marrë në qafë,
Temelku etj. Për këtë lus Zotin ai nuk ka vrarë njeri,
të m'i falë gabimet dhe as që e ka njohur
gjynahet". Ja, kjo është ajo që Meliha Deliqin, por
tha para nesh në Qabe Vahedin mua më ka thënë që
Ramadani i Çajlës", - përfundoi të flisja para
Dr. Remzi Izairi. Ndaj, lus Gjykatës së Zenicës,
Gjykatën e Strasburgut edhe në ashtu siç fliste edhe
këto rrethana ta pyes cilësinë e Ariq Zeqiri, se kinse
dëshmitarit Dr. Remziun. Në e kemi parë Nafiun
rrethana të ngjashme Gjykata në vendin "Kreçane"
mund të pyesë dhe për hir të së edhe pse asnjëherë
vërtetës reale, edhe haxhi Nex- nuk e kemi parë atje.
hat Jakupin nga fshati Çajlë e Por kështu u morën
Gostivarit, madje edhe vëllaun e vesh Temelko me
haxhi Nexhat Jakupit, emrin e të Arifin dhe in-
cilit nuk e kam të njohur, është spektorët e Bosnjes
afro 55-60 vjeçar, biond dhe që ta rëndonim
punon në Hanovër ose Frankfurt Nafiun e ai të likuj-
të Gjermanisë, ku momentalisht dohet dhe mua më
gjendet edhe Vahedin Ramada- dhanë një shumë të
ni, që para këtij personi N.N. ka madhe të hollash, më
deklaruar për pafajësinë time blenë kostume -
dhe se, sipas mendimit të tij dhe kanger, dhe më thanë
miqësisë që ka Arif Zeqiri me se kur të kem nevojë
Hajrullah Huseinin nga fshati për diçka, në krah e
Llakavicë i Gostivarit: "Me kam policinë e Gos-
siguri fajtor mund të jetë vetë tivarit. Unë kam
Arif Zeqiri, por duke e ditur rrejtur, se në fakt,
këtë fakt policia e Gostivarit dhe Nafiun asnjëherë nuk
Temelko Boshkovski, të cilët e kam parë në Kreça-
Nafiun e kanë pasur inat, e kanë ne, e fajet më së
P a g e 1 6 O u r W o r d s

Dead Albanians due to Current Dictatorship in Albania will they get a resolution? (not done yet)

Lirak Bejko Dead

I vdekur nga Diktatori dhe
vjedhjet e familjes se tij,
Berisha

One last dictator

in Albania Left to
be judged!!!
Not done Yet!!
BURG
V o l u m e 1 4 , Is s u e 2 2 P a g e 1 7

A truth and a crime that Albanian Ismail Kadare did to this young man & no one is held accountable
P a g e 1 8 O u r W o r d s

Vrasjet e pazgjidhura ne Shqiperi ——presim rezultatet shpejt….

Deputeti Fatmir Xhindi

Gentian Zguri….rezultatet???
V o l u m e 1 4 , Is s u e 2 2 P a g e 1 9

Vrasjet e pazgjidhura ne Shqiperi—-presim rezultatet shpejt...

Isa Copa duke hetuar pronat ne Gjirin e Lalzit te familjes Konomi —— presim rezultatet
 P a g e 2 0 O u r W o r d s

Ngjarjet e pazgjidhura ne Shqiperi——presim burgimin e perjetshem te familjes diktatoriale Berisha!!

Kush e Organizoi Protesten? Ku ishin Organizatoret?

4 Fajtore pa Faj gjenden vdekjen ne 21 Janar 2011

Kush drejton forcat shteterore mbrojtese? Cilat jane procedurat e Policise para se te vrase?

Pronare banke ne Shqiperi, e papune!! Si te behesh Bilionere ne 3 muaj!!! Elvana Hana mbesa e
L.Berisha..Burg
V o l u m e 1 4 , Is s u e 2 2 P a g e 2 1

Vrasjet e krime te ndryshme te pazgjidhura ne Shqiperi….Burg...

The Blair Connection

Vjedhja e lejuar ne Shqiperi e pronave per tu nder-

tuar rezervat ashtu dhe e mineralit te brendshem ne
Shqiperi.
FLuturime Falas me urdher te
….

Hilja e Investimeve te huaja ne Shqiperi!!! Si pastroen parate nga peshku qe eshte qelbur nga koka!!! Burg

Spitalet e Ndertuara me leke nga Tirana

ne Qipro, Ishujt Keimen nepermjet nje
grup manaxhimi ne New Jersey, USA.
Keshtu jane pastruar shume para te
vjedhura ndaj popullit SHqiptare.

Si mund te pastrosh parate e vjedhura

nga viti 96-2005 nepermjet llogarive pa
emer ne ishujt jasht Shqiperise...
 P a g e 2 2 O u r W o r d s

Disa Ngjarje e pazgjidhura ne Shqiperi nga Prokuroria...Kur vete Ina Rama ka frike per Femijet e saj!!

?
Duet nje Kryeprokuror allcak qe te
zbardhi ceshtjet te pazgjidhura qe nga vi- Perse nuk u pane dokumentat qe verifikonin
tet 1944!! fjalet e Albana Vokshit dhe e dergonin te qeli
ate me bashkepunetoret?

Disa nga ceshtjet qe kane kaluar pa hetuar ne Shqiperi!!

So far in Albania the only way to make it is to keep

your promises and Ilir Meta and spouse is an ex-
ample of it….Will everyone else learn from it or
shatter in the high cliffs….the only victor in the Perse nuk u hetua shkelja e kushtetutes Shqiptare
election battles!!!! nga Prokuroria? A thua ka marr fund drejtesia?

Bilioneret e Rinj te pa Prekur ne Shqiperi qe bejn hesapet me $$$ e popullit me keq se S. Berisha...te shohim
ndryshimin dhe per A. Xhillarin (burg apo jo)

The leader of Opposition before now Premier in Albania

rather spend $$ on luxury vacations in US rather than face
the facts and reality in Albania!! Could it be that he’s so
implicated with the GOV. that he can end up serving life
sentences? Time will tell

Njerezit vdesin ne Shqiperi sepse Sekseri I lejeve

te ndertimit ne tirane Alban Xhillari me E.ramen
nuk cajn koke perhapesira midis ndertesave qe te
kalojn makinat e urgjences. Me ato ne Shqiperi, A pyet njeri ku eshte burimi I
kercenimet dhe blerjet ecin, po jo me ne pertej milionave $$ qe ky njeri eshte
Oqeanit. kukull?
Alban Xhillari Sekseri I
Lejeve te ndertimit tani kush
eshte se E.Rama iku?
V o l u m e 1 4 , Is s u e 2 2 P a g e 2 3

Vjedhja e Mineraleve, Pergjegjesit!!!!Burg...

Mineralet ne very te shqiperise te

monopolizuara!!! Perse?

Floriri nepermjet mineraleve

Vdesin njerezit per tu pasuruar njerezit e Kryem-

inistrit Shqiptare bashk me Fatos Nanon si sekretar
PD’s ne Washington DC. USA

Fluturime me parate e mineria-

ve te populit Shqiptare...

Hilja e Investimeve te huaja ne Shqiperi!!! Njerezit pergjegjes...Burg...

Stream Oil Albania has a direct connec-

tion to Shkelzen Berisha as well as to his
sister Argita Berisha...te tjeret kane vec
1% si kukull qe jane...

Si mund te vjedhesh token parate e prona- Argita & SHkelzen Berisha Pergjegjes per
rit te tokes me ane te kompanive nafte fan- vjedhjen e naftes nga pronaret….
tazme nderkoh fshiet nga pas vete KM.
 P a g e 2 4 O u r W o r d s

Disa mbikqyrje nga pertej Oqeanit mbi familjen Balliu!!!! BURG

Fahri Balliu I paprekshem ne
abuzime ndaj popullit te el-
basanit!!! Ta kthej koken pas
te shohi rrobat e grisura qe ka
pas...
Henris Balliu Guilty as part of
Gerdec Tragedy as well as be-
ing part of it!!!

A ka burra me ne ate vend???

700 Punetore te firmes Kurum ne
Elbasan ne proteste!

Kush nga keta nuk ka Ilegalisht Perfituar Financiarisht ne kurriz te popullit Shqiptare??? Te tere fajtore!!!

Human Right Violators as an inheritance from the so

called bearded man Tos Nano in Albania!!
V o l u m e 1 4 , Is s u e 2 2 P a g e 2 5

Lidhja Vokshi—Xheka —-Spahiu—-klani Berisha ...BURG

Albana Vokshi Florentia Xheka Arjan tartari

cfare kane keto te tre te perbashket/?
Jane kukuallat e Klanit Berisha duke mbajtur kompani
ne emer te tyre por qe gjenden Berishat nga pas

Kumbaret qe kane interesa financiare te perbashketa me opoziten e

Rames qe pagoi $$$ Fatos Nanos per postin e kryetarit!!!

Fatos Nano u debua nga posti Kryeministrit nga nderkombetaret Amerikane!!! Burg per vrasjen e Hajdarit

MIHAL DEDJA

Azem Hajdari I
vrare nga bash-
kepunimi Nano- Import Export I Droges ne kohen
Berisha!!! e Fatos Nanon ne Shqiperi ishte ne
kulm te larte te Europes...

Kryengritje
nga njerez Koha kur Ishte Fatos Nano ne pushtet ne
me arme per Shqiperi , kur krimi dhe rrembimi ishte 1
parate e mij perqind lart
vjedhura ne kohen piramidale
& ate qe vijoi me pas me fatosin
 P a g e 2 6 O u r W o r d s

Media, korrupsioni ne Shqiperi nga Berisha tek basha tek rama nuk ndeshkojn asnje ne RAPISCAN Scandal
A do e ndoshkoj njeri Rapis-
can dhe njerezit e tyre ne
shqiperi ne burgjet Ameri-
kane? A jane institucionet
Amerikane ok me korrup-
Sold billions of shares of con- sionin? SEC?
tract of Rapiscan for 50 cents
USD.

Vrasesi ne 21 janar tani ne krah te Edi Rames, vrasesit bashk ne zgjedhje, ai qe I nxorri dhe ai qe I qelloi...
V o l u m e 1 4 , Is s u e 2 2 P a g e 2 7

Te perziet mafia e naftes dhe tere diplomatet pjese e tyre...

Dritan prifti u Aktivizua per te prishur leket e naftes qe Meta do jepte me

urdher nga kompanite e naftes offshore qe moren urdher nga Berisha.

Urdheri jepet dhe prifti helmoet dhe vdes me pas….kush ka helmin dhe ku
po mbaet qe po vdesin shume me Lukemia...po perdoret stili Putin ne 20
vjetet e fundit ne Shqiperi per te helmuar njerezit…
Patozi pjese e droges me Edi Ramen...

Minatoret e shtypur dhe perse nuk investoet ne fabika ne shqiperi...

Minatoret ne MIHAL DEDJA

Shqiperi vdesin
se Saimir Mane
do te shkeli mbi
kafka njerezisht Droga qe filloi biznesin e pastrimit
per te pastruar te parave ne Shqiperi...perse nuk
parate e mafias... investoet ne fabrika por ne droge?

\
Lavatricja e parave te balkanit…
Escobar 2021
 P a g e 2 8 O u r W o r d s

A Funksionon Kontrolli Shtetit ne Shqiperi

Shembujt e Parave qe vijn

drejt SHBA nga vendi me I
Varfer ne Europe... Perse?
Poverty….

Berisha & Podesta group looses Albanian Americans oust the premier SB Jail & restitution for Podesta

The Albanian Mafia Lobbies

against the rest of Albanian Ameri-
cans!!! The Global War Continues..
Nje vrime ne uje me keshillat Will it escalate into world conflicts?
drejt Shqiperise….zvogelimi I
reputacionit te Podesta
Group per hir te familjes Ber-
isha… SO far no more Prem-
ier...how do you like those
apples?

Same status Quo as before, what’s

Is the money being diverted to the Podesta group
for retaliatory against those that tell the truth
outside of Albania? So far YES...the war goes on..
hiding behind AMB. LU in Alba-
nia? Who is controlling our US em-
bassy since its not our state dept…
Two embassies inside one in Alba-
nia: one that sells everything for a
price and is governed by local mafia
not our state dept, another who
deals in apps current rate 30k USD
a person...Time to clean house in
Albania
V o l u m e 1 4 , Is s u e 2 2 P a g e 2 9

Kosovo Border giving land to Montenegro, why?

Ghost salaries with foreign corp. in Albania… How EDVIN Rama launders money for the world in 2022
P a g e 3 0 O u r W o r d s

Declassified (continues)
V o l u m e 1 4 , Is s u e 2 2 P a g e 3 1

Declassified pg2
P a g e 3 2 O u r W o r d s

Declassified 3
V o l u m e 1 4 , Is s u e 2 2 P a g e 3 3

Declassified 4
 P a g e 3 4 O u r W o r d s

2nd New Pipeline in the hands of the Mafia in the Balkans...Will USAID Fund Mobsters or Freedom?

Sokol Olldashi the opposition inside the GOP in Albania gets assassinated and no one investigates...Suspect one ?
V o l u m e 1 4 , Is s u e 2 2 P a g e 3 5

Balkans 2 New Pipelines in the hands of the Mafia, Cold War? (land grab ownership Nazi style)

Vjollca Mece & Dritan Shtylla kidnapping/killing children in communism era in Albania now heading NGO!!!
 WE ARE ALSO ON THE WEB
WWW.NEWLIFEAACO.ORG

Non Profit Charitable

Organization

Cdo njeri mund te behet anetare dhe te bashkoet

“ N E W L I F E ” J E T A E R E me misionin tone per te krijuar nje shtet te vogul
ketu ne kete continent te madh. Te ndihmojme
njeri tjetrin qoft dhe me nje keshille te thjeshte.
1774 - 76 street
Suite D3 Kjo eshte nje thirrje per te informuar njeri
Brooklyn, New York tjetrin plus dhe per projekte te ardhshme qe jane
11214
ne pune e siper. Se shpejti nje Shkolle Shqipe
Phone: 718-594-0511
Fax: 201-795-4795
Anglishteje dhe nje vend ku te gjith njerezit te
E-mail: Endri@newlifeaaco.org gjejn nje strehim nga cdo hall apo nevoje. Bash-
kimi ben fuqi dhe Zemra e Vullnetarit nuk ka
cmim.
Building a Future One Person At a Time...

PROF DR MARC WELLERANALIZE RRETH MARREVESHJEVE TE BRUKSELIT MIDIS SHTETITE

po qe se Republika e Kosovës do
të donte të thirrej në këtë dis-
pozitë. Për pasojë, nuk do të ishte
madje as e domosdoshme që t’i
qasej doktrinës së shkeljes mate-
riale, që e mbron një palë në rastet
kur pala tjetër nuk u përmbahet
detyrimeve të një a më shumë
dispozitave esenciale për realiz-
imin e objektit dhe qëllimit të një
traktati.
Për më tepër, po javën e parë pas
arritjes së supozuar të
marrëveshjes, Republika e Serbisë
nisi ta shkelte. Një nga obligimet
që hyn në fuqi menjëherë pas
arritjes së marrëveshjes kërkon që
Republika e Serbisë “të mos e
kundërshtojë anëtarësimin e
Kosovës në çfarëdo organizate
ndërkombëtare”. Serbia e
kundërshtoi anëtarësimin e Koso-
vës në Këshillin e Evropës në
mënyrën më të qartë të
mundshme, duke votuar formal-
isht kundër lëndës për pranim,
vetëm pak ditë pasi supozohet se u
arrit marrëveshja.
Republika e Kosovës e ka njoftuar
Lehtësuesin për këtë dhe për një
sërë shkeljesh të tjera. Nuk ka
pasur ndonjë reagim të posaçëm,
pavarësisht rolit të veçantë që ka
Lehtësuesi për t’u siguruar se
zbatohet ajo që ka mbetur nga
Aneksi i Marrëveshjes Bazë. Edhe
një herë qasja duket se është ajo e
tolerimit të veprimeve ilegale të
Serbisë, ndërkohë që rritet trysnia
ndaj Kosovës për zbatimin e
detyrimeve që rrjedhin nga
Marrëveshja.
IX. Proces i padrejtë dhe i pabalan-
cuar: Shembulli i Ohrit
Kjo disbalancë në substancë
gjithashtu reflektohet në disbalancën
në proces. Debakli i Ohrit shërben si
shembull. Siç tashmë u tha, një
Projektaneks i zbatimit prej 8 nenesh
kishte qenë baza e bisedimeve me
palët që nga 4 dhjetori. Një javë para
se të niste rundi i bisedimeve të
nivelit të lartë, Lehtësuesi i vizitoi dy
kryeqytetet, duke kërkuar ende
kontribute. Kosova ofroi në varg
sugjerimesh konstruktive. Lehtësuesi
u largua duke treguar se rreth gjysma
e tyre ishin të pranueshme dhe do të
merreshin parasysh.
Delegacioni i Kosovës kishte planif-
ikuar të udhëtonte për në Ohër më 17
mars. Nga ora 21:00 të mbrëmjes,
natën para nisjes, pra vonë pas
mbylljes së orarit të punës, vetëm një
kopje e Projektaneksit të reviduar i
ishte dorëzuar Qeverisë së Kosovës.
Qeverisë iu krijua përshtypja se
madje nuk do t’i lejohej ta bënte një
fotokopje të dokumentit që iu do-
rëzua për ta shqyrtuar mes anëtarëve
të saj kyç. Përderisa Lehtësuesi e ka
mohuar ta ketë hartuar atë, pa dy-
shim se kjo ishte bindja që ishte
krijuar në majat e Qeverisë së Koso-
vës. E vërtetë ose jo, fakti se Qeveria
e pranoi një kërkesë të pazakontë që
të qarkullonte vetëm një kopje e këtij
dokumenti te anëtarët kyç për ta
shqyrtuar gjatë natës, tregon për
dëshirën e saj që të veprojë në
përputhje me procedurën e caktuar
nga Lehtësuesi, pavarësisht sa ab-
surde mund të dukej.
Sidoqoftë, pra vonë natën, pak para
nisjes, një version krejtësisht i ri i
Aneksit ishte dorëzuar, tash me 18
në vend të 8 paragrafësh dhe në tri
faqe në vend të faqes së vetme të
versionit paraprak.
Asnjë nga komentet përmbajtjesore
të ofruara nga Republika e Kosovës
nuk ishin marrë parasysh. Në vend të
kësaj, balanca e detyrimeve kishte
ndërruar në një numër të
rëndësishëm aspektesh edhe më
shumë në favor të Republikës së
Serbisë. Për disa nga këto ndryshime
dramatike më vonë u tha se ishin
gabim në hartim, të cilat, edhe po të
ishin të vërteta, nuk do të shërbenin
për të lavdëruar kompetencën e
Lehtësuesit në gjithë këtë
ndërmarrje.
Ky ndryshim i njëanshëm i kushteve
në natën para nisjes, u rezistua nga
qeveritë kyç të BE-së, që duket se
nuk ishin konsultuar fare për këto
ndryshime të rëndësishme në dëm të
Kosovës. Kjo e përfshinte edhe
propozimin që Lehtësuesi ta
emëronte veten si arbitër përfundim-
tar për çështjen e zbatimit të nenit 7,
duke i transformuar bisedimet për
Kishën Ortodokse Serbe nga kon-
taktet mes Kishës dhe autoriteteve të
Kosovës, në bisedime mes Serbisë
dhe Kosovës; duke e kufizuar obligi-
min e Serbisë që të mos e pengonte
anëtarësimin e Kosovës në organiza-
ta ndërkombëtare, vetëm në raport
me organizatat evropiane (pra, jo
OKB dhe organizatat e saj), duke i
kaluar fuqitë dhe funksionet e
strukturave paralele në mekanizmin
e nenit 7 dhe kështu, megjithatë, të
krijonte një rrafsh të ri të pushtetit,
etj.
Para se të nisnin bisedimet, delegacio-
nit të Kosovës iu sigurua se së paku
disa nga ndryshimet që ishin bërë në
shpejtësi dhe pa asnjë arsyetim a
sqarim, do të tërhiqeshin para nisjes së
negociatave të nesërmen. Megjithatë,
kjo nuk ndodhi dhe negociatat nisën
mbi bazën e dokumentit që ishte
ndryshuar njëanshëm dhe kaq thel-
bësisht, me gjithë protestën e shteteve
kyç të BE-së.
Të negocioje mbi këtë bazë përfa-
qësonte një disavantazh përmbajtjesor
për Kosovën. Në fakt, mbase është
dashur ta shtynte procesin derisa dhe
me kushtin që ky akt i njëanshëm të
korrigjohej. Pavarësisht, në interes të
përparimit, delegacioni i saj u ul për të
punuar, duke bërë komente madje edhe
për draftin e ri, duke e trajtuar atë si
bazën e bisedimeve. Natyrisht, në
çastin kur Republika e Serbisë para-
lajmëroi se nuk do ta nënshkruante,
cilido të ishte rezultati i bisedimeve të
mëtejme, nuk kishte më asnjë logjikë
që negociatat të vazhdonin. Procesi
degjeneroi dhe në fund, një skelet i
çuditshëm i asaj që kishte mbetur nga
Aneksi iu bashkua Marrëveshjes Bazë.
Nga versioni përfundimtar i asaj që u
quajt Aneks, u hoq kërkesa paraprake e
BE-së që disa obligime nga
Marrëveshja Bazë, relevante për të dyja
palët, posaçërisht për Kosovën, do të
hynin në fuqi vetëm pasi që Kosova,
njëanshëm, do t’i përmbushte disa nga
obligimet e saj. Pra, të gjitha obligimet
që rrjedhin nga Marrëveshja Bazë janë
në fuqi, me kushtin që Marrëveshja
Bazë është në fuqi. Pra, të gjitha
obligimet duhen përmbushur. Nuk ka
përparësi zbatimi të një obligimi mbi
tjetrin, që është e kundërta e qasjes së
zgjedhur nga Lehtësimi aktualisht.
Refuzimi i Lehtësuesit për
ta vendosur një plan zbati-
mi të qartë, të balancuar
dhe realist, nuk përputhet
me këtë përfundim.
X. Zbatimi vetëm i nenit 7,
e edhe këtë pjesërisht
Aktualisht i gjithë procesi
negociator është fokusuar te
neni 7. Në fakt, Lehtësimi
ka sugjeruar që të caktohet
një shteg i ndarë negociat-
ash, i ndarë, vetëm në
aspektin e zbatimit të nenit
7. Në këtë kontekst, shpesh
i bëhet referencë një
AKSHS, në vend se të
përdoret terminologjia e
përcaktuar në Marrëveshjen
Bazë.
Marrëveshja Bazë niset nga
marrëveshjet dhe gjuha
paraprake në raport me këtë
çështje. Neni 7 nuk ka të
bëjë me një AKSHS, por
me:
... arritjen e marrëveshjeve
specifike dhe garancive, në
përputhje me instrumentet
përkatëse të Këshillit të
Evropës dhe duke përdorur
përvojat ekzistuese evropi-
ane, për të siguruar një
nivel të përshtatshëm të
vetë-menaxhimit për
komunitetin serb në Kosovë
dhe mundësinë e ofrimit të
shërbimeve në disa fusha
specifike, përfshirë
mundësinë e ndihmës
financiare nga Serbia dhe
kanalet e drejtpërdrejta të