Biomedisch model: Christopher Boorse (1977)

- Normaal functioneren van alle fysiologische processen in lichaam

- Abnormaal functioneren= ziek zijn (statistisch gezien)
- Diagnose: Functionele tests en onderzoek (bloedtest, röntgenfoto etc.)
- Oplossing: Quick fix therapie (medicatie/ chirurgie)

Voordelen
Ziekte vaststellen= harde wetenschap
Medische autoriteit behouden
Ziekte=abnormaliteit dekt veel ziektes
(breed)
Harde basis: gevoel/cultuur irrelevant
Beperkt/simpel
Niet elke functionele abnormaliteit is ziekte
(topsporter: abnormaal gespierd hart ->
juist gunstig)
Sommige abnormaliteiten = statisch
normaal (gaatjes in tand)
Hoe onderscheid je ergere ziektes en
minder ergere?
Lichamelijke ziekte (blind) t.o.v ziekte door
maatschappelijke invloed (burnout )
Mensen zijn genetisch niet gelijk

Biomedisch model+ culturele dimensie: Jerome Wakefield (1992)

-Fysiologische dysfunctie + wordt als schadelijk beschouwd binnen een cultuur of

maatschappij = ziek
- Je kan dus abnormaal functioneren en niet ziek zijn doordat het niet als schadelijk wordt
gezien.

Voordelen
Niet elke disfunctie hoeft behandelt te Geen harde wetenschap meer -> moeilijker
worden om diagnose te stellen
De sociale en culturele dimensies worden Sommige culturen zijn gewoon ongezond
benadrukt (ringen om nek)

Holistisch model 1:
- De mens staat centraal
- draait niet om dysfunctie van onderdeel van de mens, maar niet functioneren van de mens
als geheel.
- Functionele abnormaliteiten (zonder effect op kwaliteit mens) = niet ziek

Fulford: Een mens kan niet meer wat hij/zij normaalgesproken kan
- Basis norm : Dat wat een mens aankan (handelingen/prestaties)
- Iemand ligt onder deze basisnorm= ziek
Nadeel: Wat je normaal doet, is dat goed? (op de bank chips eten)
Lenart Nordenfelt: Iemand niet meer in staat activiteiten te verrichten, waar diegene gelukkig van
wordt
-Sport+koken+ yoga= gelukkig
- Verlamming-> kan deze handelingen niet meer doen = ziek
- Individuele waarden belangrijk
- Diagnose: vragen aan individu waar diegene gelukkig van wordt en of diegene instaat is het
te doen
Nadeel: Weet je waar je gelukkig van wordt? -> Nee = geen bepaling van gezondheid

Werkhoven: Wat iemand instaat is om te toen VS wat diegene maximaal zou kunnen doen
gezien het wezen dat hij/zij is.
-Dichter bij de max = gezonder
Nadeel: Stel je doet teveel (maximaal vermogen) over een te lange periode -> problemen
later.

Voordelen
Kleine defecten hoeven de gezondheid niet Begin stadium ziekte (a-symptomatische
te beïnvloeden stadia) -> geen invloed op mens als geheel -
>niet ziek
Ziekte wordt persoonlijk gemaakt (drie Mensen die hoge ambities hebben (niet
theorieën heirboven) haalbaar)-> altijd ziek ?
Mensen met te lage ambities -> nooit ziek
Aangeboren aandoeningen-> niet ziek, want
dat is hun norm

Holistisch model 2: Biopsychosociaal model

- Kijkt ook naar mens als geheel (hollistisch) niet alleen onderdelen
- WHO= Wereld Gezondheids (health ) Organisatie
- Niet alleen fysieke oorzaken
- Welbevinding en maatschappelijk functioneren ook belangrijk
- “Gezondheid is een staat van compleet lichamelijk, geestelijk en maatschappelijk
welbevinden en niet slechts afwezigheid van ziekte of gebrek”

Voordelen
Niet alleen lichamelijk maar ook
psychologische en maatschappelijke
oorzaken
Gezondheidszorg dient ook psychisch
welbevinden en maatschappelijk
functioneren te benaderen
Heel breed, alles kan eronder vallen:
-Ontslag van werk
-Hond is dood
Psychisch welbevinden daalt-> ongezond?
Niet goed meetbaar meer, gehele kwaliteit
van leven moet in acht genomen worden
Geluk

Hedonisme (hedon = geluk)

- Geluk= gevoel
- Aangename ervaringen – pijn = geluk
- Genot maximaliseren en pijn minimaliseren (Epicurus) -> ataraxia= mentale
rust heerst.
- Meer aangename= gelukkiger
- Of iets aangenaam is of niet is persoonlijk -> meer soorten levens gelden als
gelukkig
- Terug te brengen naar neurologische paden (neuropsychologische activatie
in het brein systeem, dopamine)

Voordelen
Welzijn = geluk : plausible
(wordt makkelijk door mensen
geaccepteerd omdat het is wat
ze geloven )
Nadelen
Op korte termijn (vertelt niest over geluk in lange
periode) -> feest

Wat geluk inhoud is niet Soms ben je gelukkiger dan je je voelt

specifiek is verschillend per
persoon

Pijn ervaring, maar toch gelukkig (zwangerschap)

Sommige aangename dingen moet je instaat zijn
uit te voeren

Mensen met een afwijking kunnen deze dingen

altijd uitvoeren, maar zijn niet per definitie
minder gelukkig dan “normale” mensen
Geen onderscheid tussen geluksgevoelens uit
verschillende bronnen stel bron van geluk is in
tegenspraak met welzijn theorie

Bezwaar:
Nozick’s ervaringsmachine
De werkelijkheid wordt nagebootst, waarbij je wakker kunt worden om wijzigingen te
verrichten in je fictieve leven. Je kan ervoor kiezen mee te maken wat je maar wilt
(alles aangenaam maken). Zou je instappen?
Antwoord: Nee
Geluk draait om meer dan alleen het ervaren van aangename dingen. Geluk bestaat
uit werkelijk dingen doen (liever dingen echt doen en pijn lijden), een echt persoon
(identiteit) zijn en het opdoen van ervaring.

Kritische vraag: zijn psychoactieve drugs dan niet allemaal mini ervaringsmachines en
ben je ook daadwerkelijk gelukkig wanneer je dit voelt bij gebruik van zulke drugs
Zwijnen filosofie :
- Geluk wordt alleen maar bepaald door dingen waar dieren ook blij van worden
(eten, geslachtsgemeenschap etc.) Mensen kunnen hogere vormen van geluk/plezier
ervaren en niet alleen fysiek genot.
- “Better to be a human dissatisfied than a pig satisfied” (better to be Socrates
dissatisfied than a fool satisfied)
Onderscheid tussen hoge “Geneugtes” (mensen) en lagere
“Geneugtes” (dieren ook) -> John Stuart Mill

Jeremy Bentham:
-Genot (intrinsieke goede) en pijn (intrinsieke slechte)
- Fysieke gevoelens

Nadeel: Geen onderscheid mens en dier voor zover dieren ook pijn en genot kunnen
ervaren. (Zwijnen theorie)

Feldman: attitude hedonisme

-Geluk is niet wat je sensorisch voelt, maar gaat om een wens of situatie die bereikt
wil worden: zwangerschap (pijn ellende) -> toch gelukkig
- Attitudegenot – attitudepijn = geluk
- Attitude balans negatief, ookal geluk balans postitief is
 Verlangens theorie:
-Dit alle verlangens zijn goed (slechte hypotheek-> Geen verbetering welzijn, echter
wel verlangen vervuld)
- Alleen geïnformeerde verlangens
Voordelen
Verschillen tussen personen toelaatbaar
“ik ben geluk want heb alles wat ik wil”
past goed in deze theorie
Objectiviteits theorie:
-Bepaalde criteria nodig wil je gelukkig zijn (maakt niet uit of je deze verlangt of niet)
- Zelfde lijst voor iedereen
Voordelen
Goed meetbaar
Praktisch inzetbaar
Geen sprake meer van adaptie,
preferenties, oordelen en attitudes
nadelen
Op korte of lange termijn niet vervullen,
maakt het uit wat betreft welzijn? Doen
onvervulde verlangens op korte termijn
afbreuk aan de welzijn? -> Nee zollang
in over een langere tijdsperiode
verlangens in groetere mate vervild kan
zien
Nieuwe verlangens na vervullen oude ->
najagen geluk (in tegenspraak met
welzijn)
Verlangens= welzijn ?
-Vervulling van een vrelangen brengt
welzijn omhoog
-Dat gene wat we verlangen brengt
welzijn omhoog
-Ervaring geen vereiste
Nier ervaren van de vervulling van een
verlangen -> Echt betere welzijn?
Verlangen iets doms-> effect op welzijn?
Nadelen
Wie maakt zo een lijst
Geen eigen zeggenschap wat betreft
hun geluk
Je kan alles op de lijst hebben en nog
steeds ongelukkig zijn
(in NL hebben we het goed, maar niet
iedereen gelukkig)
Niet echt relatie met welzijn meer
 kwaliteit van leven lijst

Martha Nussbaum
-Capabilities-theorie: vertegenwoordiging van welzijn aan de hand van wat iemand instaat is
te doen
- Positieve capabilities-> betere welzijn
-Lijst aan capabilities (Amartya Sen had deze niet )

Kwaliteit van leven

Vaststellen gezondheidsstaat:
EuroQol- EQ-5D-3L: 3 keuzes, 5 domeinen
5 domeinen:
1. Mobiliteit
2. Zelf verzorging
3. Gewoonlijke activiteiten
4. Pijn/ oncomfortabel
5. Angst/derpressie

Voordelen:
- Erg goed in het meten van slechte gezondheid- statussen
- Lage administratieve last
- Veel vertalingen
- Goedkoop
Nadelen:
- Maar 3 levels per domein
- Niet erg goed in het meten van relatief goede -statussen

Kwaliteit van leven vaststellen

Na het invullen van de vragenlijst,
krijg je een code. Bijvoorbeeld
12232.
De waarde van een
gezondheidstoestand kan met behulp
van EQ-5D worden vastgesteld door
voorkeuren tussen verschillende
gezondheidstoestanden te
vergelijken.
De bekendste methodes om
voorkeuren te bepalen:
1. Time trade-off (TTO)
Vragen als: wat is beter, 6 jaar met
volle gezondheid leven of 10 jaar
leven met ongemakken?
2. Discrete choice experiments
(DCE)
Vragen als: wat is beter, toestand A
(kan dit wel, en dit niet) of
toestand B (kan dat wel en dat niet)?
3. The visual analogue scale (VAS)
4. Standard Gamble (SG)
1. Time trade-off (TTO)

-Vragen als: wat is beter, 6 jaar met volle gezondheid leven of 10 jaar leven met ongemakken?

-Levensjaren inleveren om gezondheid te winnen

2. Discrete choice experiments (DCE)

Vragen als: wat is beter, toestand A (kan dit wel, en dit niet) of toestand B (kan dat wel en dat
niet)?

3. The visual analogue scale (VAS)

Pijnschaal

4. Standard Gamble (SG)

Twee alternatieven (A en B), 1 met kans (p) op dood. Hoe groot mag p worden om toch voor
alternatief B te kiezen.

Epidemiologisch onderzoek

bestudering van de verschillende factoren die het optreden, de verspreiding, de preventie en de

beheersing van ziekte, letsel en andere gezondheidsgerelateerde gebeurtenissen in een bepaalde
menselijke populatie beïnvloeden.

Farmacoeconomisch onderzoek

berekend hoeveel kosten een behandeling met een nieuw geneesmiddel met zich meebrengt in
relatie tot hoeveel gezondheidswinst deze behandeling oplevert

Middenhersenen: de regulatie van zintuigelijke en motorische functies. visuele en auditieve

reflexen

Pons (lager gedeelte hersenstam): houdt met twee stevige armen de kleine hersenen vast en
verzorgt daarmee het contact tussen grote en kleine hersenen. De pons zorgt ervoor dat
prikkels van het evenwichts- en gehoororgaan doorgegeven worden aan de kleine hersenen.

Hipocampus: Opslag van informatie in het geheugen, de ruimtelijke oriëntatie en het

controleren van gedrag dat van belang is voor de overleving.
De amygdala en de hippocampus, zorgen samen voor de verwerking van emotionele
herinneringen. Het limbisch systeem bestaat uit meerdere hersendelen, waaronder de
hippocampus en de amygdala. Alle hersendelen van je limbisch systeem werken nauw samen
en kunnen elkaar beïnvloeden, ze spelen een rol bij emotie, het emotionele geheugen,
motivatie en genot.

via de remmende neurotransmitter GABA en reguleren zo de CRF-productie door de De

hippocampus en amygdala blijken sterk betrokken te zijn in de regulatie van de HPA-
activiteit. Over het algemeen zorgt de hippocampus voor een inhibitie (remming) van de
HPA-as terwijl de amygdala deze meestal faciliteert in zijn werking. hypothalamus en
daarmee de stressreactie.

Bij elke stressprikkel, van welk aard dan ook, wordt de HPA-as geactiveerd. Bij activatie
van deze as communiceert de paraventriculaire kern (PVN) van de hypothalamus met de
hypofyse aan de hand van corticotropine releasing factor (CRF) waarop de hypofyse
reageert met de productie van hormonen adrenocorticotroop hormoon (ACTH) en
vasopressine. Deze hormonen zetten de bijnieren aan tot het produceren van cortisol.

Medula= verlengde merg : Ongecontroleerde functies, zoals hartslag en bloeddruk