Diyot ile Doğrultma İşlemi

Yarım Dalga Doğrultucu

Yukarıdaki şekil yarım dalga doğrultma devresi olarak bilinen, AC’den DC’ye dönüştürme
işlevi olan bir devredir. Şekilde bir tam çevrim için ortalama değer sıfırdır. Yani bir
periyotluk sürede eksenin altında ve üstündeki alanların cebirsel toplamı sıfır olacaktır.

Şekilde sinyalin 0-T/2 periyotluk süresinde, sinyalin pozitif alternansında diyot iletimde
olacak ve Vç=Vg olarak çıkışa yansıyacaktır.

Şekilde sinyalin T/2-T periyotluk süresinde, sinyalin negatif alternansında diyot yalıtımda
olacak, yük için bir akış yolu olmayacaktır ve Vg çıkışa yansımayacaktır.

O halde bir periyotluk süre içerisinde pozitif alternanslar için çıkışta net bir pozitif alana sahip
olacaktır. Bu alan için ortalama değer;
Yukarıdaki örnekte kullanılan diyotun ideal olduğu kabul edilmiştir. Oysaki gerçekte silisyum
ya da germanyum yapılı diyotlar mevcut olup bunların iletime geçmesi için mutlak surette bir
eşik gerilimi ( ) uygulamak gerekir. Bu değer silisyum için 0.7V ve germanyum için
0.3V’dur.

Eğer uygulanan sinyalin tepe değeri olan , ’den çok büyükse ( ) bu durumda
ortalama değer için aşağıdaki eşitlik kullanılabilir.

Fakat birbirlerine nispeten yakın değerlerde ise bu durumda aşağıdaki eşitlik

kullanılmalıdır.

( )

Örnek: Aşağıdaki yarım dalağa doğrultma devresi için çıkış sinyalini çiziniz ve çıkışın dc
değerini tespit ediniz.
Çözüm:

Diyotun yönüne dikkat edilirse giriş sinyalinin pozitif alternansında iletimde olacak ve
uygulanan giriş gerilim diyot ideal olduğu için aynen çıkışa yansıyacaktır.

Kullanılan diyot silisyum yapıda olsaydı eşik gerilimi olacak ve

( ) ( )

Bulunan iki dc düzeyi arasındaki fark 0.2226V olacaktır.

Tam Dalga Doğrultucu

Köprü Tipi

Aşağıdaki şekilde gösterildiği üzere dört adet diyot bağlantısı ile oluşturulan ve çıkışın R
direnci üzerinden alındığı bağlantı tipi köprü olarak bilinir.

Giriş sinyalinin 0-T/2 aralığındaki periyodunda D1 ve D2 diyotları iletimde, buna karşın D3

ve D4 diyotları yalıtımda olacaktır. Diyot ideal olarak kabul edildiği durumda yük üzerindeki
gerilim olacaktır.

Giriş sinyalinin T/2-T aralığındaki periyodunda bu sefer D3 ve D4 diyotları iletimde, buna

karşın D1 ve D2 diyotları yalıtımda olacaktır. Diyot ideal olarak kabul edildiği durumda yük
üzerindeki gerilim olacaktır.
Burada önemli olan nokta her iki alternans için de yük direnci üzerinde meydana gelen
polarite işaretlerinin olmasıdır. Bu durumda çıkışta ikinci bir pozitif puls görülmesine neden
olunacaktır. Yarım dalga ile karşılaştırıldığında çıkıştaki alan iki katına çıktığı görülmektedir.
O halde dc düzeyi de iki katına çıkacaktır. Onun için ortalama dc değeri aşağıdaki şekilde
ifade edilir.

Eğer uygulanan sinyalin tepe değeri olan , ’den çok büyükse yani ( ) ise bu
durumda ortalama değer için aşağıdaki eşitlik kullanılabilir.

Fakat birbirlerine nispeten yakın değerlerde ise bu durumda aşağıdaki eşitlik

kullanılmalıdır.

( )

Örnek: genlikli sinüzoidal sinyal yapısı köprü tipi tam dalga doğrultucuya
uygulandığında devredeki diyotların silisyum yapıda olduğu kabul edilirse çıkış dc değerini
hesaplayınız.

Çözüm: diyotlar silisyum yapıda olduğu için ve olacaktır.

( )

( )

Örnek: Germanyum tipte diyotların kullanıldığı köprü tipi tam dalga doğrultucuya çıkışında
12V dc değerini elde edebilmek için girişte uygulanan alternatif sinyalin maksimum değer ne
olmalıdır?

Çözüm: diyotlar germanyum yapıda olduğu için ve olacaktır.

( )
Transformatörlü Doğrultucu

Diğer bir tam dalga doğrultucu devrede transformatör kullanılan tiptedir. Bu devrede
transformatörle birlikte doğrultma işlemi için iki adet diyot kullanılır. Burada dikkat edilmesi
gereken nokta, sekonder sargıda giriş sinyalinin oluşturulması için orta uçlu bir
transformatörün kullanılması gerektiğidir.

Sinyalin pozitif alternansında D1 diyotu iletimde D2 yalıtımda olacaktır.

Sinyalin negatif alternansında D2 diyotu iletimde D1 yalıtımda olacaktır.

Sinyalin her iki alternansı için R yük direnci üzerinde oluşan polaritenin aynı olduğu
görülmektedir.
Transformatör

Transformatör, kaynaktan doğrultucu devreye AC giriş voltajını bağlamak için kullanılır.

Transformatör kaynak voltajının arttırılmasına ve azaltılmasına izin verir

Basit AC devreden, bir transformatörün ikincil (çıkış) voltajı ( ) aşağıdaki eşitlik üzerinden
hesaplanır.

Burada sarım oranlarını, birincil (giriş) voltajını gösterir.

Yukarıdaki eşitlik dikkate alındığında;

N2 > N1 ise, birincil voltaj ikincil voltajdan daha azdır.

N2 < N1 ise, birincil voltaj ikincil voltajdan daha büyüktür.

N2 = N1 ise, o zaman V2 = V1 dir.

Örnek: Aşağıdaki devre üzerinden çıkış geriliminin tepe değerini bulunuz.

Çözüm:

ise (diyot ideal ise)

Kullanılan diyot Si tipte ise bu durumda çıkış gerilimi;