MUDURNU 

VADİSİ KOMPLEKS 
KİNEMATİK YENİLME 
MEKANİZMALARININ İHA TEKNOLOJİSİ 
VE HAT ETÜDLERİ KULLANILARAK 
DEĞERLENDİRİLMESİ
Arzu ARSLAN KELAM1, Prof. Dr. Haluk AKGÜN1, Doç. Dr. Mustafa Kerem KOÇKAR2
1 Jeoloji Müh. Bölümü, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara
2Deprem Mühendisliği Uygulama Ve Araştırma Merkezi, Gazi Üniversitesi, Ankara

2. ULUSAL HEYELAN SEMPOZYUMU
 Giriş Çalışmanın Amacı Metodoloji Sektörler Sonuçlar

Mudurnu
Çalışma Alanı

Mudurnu; Bolu’nun güneybatısında, Abant gölünün yaklaşık

15 km güneyinde yer alan tarihi bir Anadolu yerleşimidir.
Batıda Göynük (Bolu), doğuda Seben (Bolu), güneyde
Nallıhan (Ankara) ilçeleri ile çevrili olan, tarihi ipek yolu
üzerinde yer alan ve eski Ankara-İstanbul yolu üzerinde bir
kavşak noktasıdır.
Şekil 1: Lokasyon haritası (Google Earth, 2018)

2
 Giriş Çalışmanın Amacı Metodoloji Sektörler Sonuçlar

Sarp bir vadide kurulmuş olan

Mudurnu İlçesi; jeolojik koşullar,
topoğrafya, yağış özellikleri, insan
etkisi ve sismik aktivite sonucunda
oluşan kütlesel şev duraysızlıklarından
etkilenmektedir.

1961 - 2016 yılları arasında yamaç

şevlerinde meydana gelen afetlerin
84'ü yağışların, hava koşullarının ve
depremlerin ikincil etkilerinin neden
olduğu kütle hareketleri ve kaya
düşmelerinden kaynaklanmıştır.

3
Şekil 2: Mudurnu Vadisi’ndeki yamaç şevleri ve evlerin konumu
 Giriş Çalışmanın Amacı Metodoloji Sektörler Sonuçlar

Şekil 3: Kaya düşmesi

yoğunluk haritası
(Afet İşleri G.M.,
2008)

Şekil 4: Heyelanlı yerleşim

birimlerinin mekansal dağılımı
(Afet İşleri G.M., 2008)

İlçe, eğimi dik olan vadideki şevlerin konumu nedeniyle, geçmişte meydana gelen ve gelme potansiyeli olan
duraysızlıklar açısından oldukça tehlikeli bir bölgedir. Vadideki bu yamaç şevi duraysızlıkları insan yaşamını,
yerleşim alanlarını ve tarihi yapıları tehdit etmektedir.

Vadinin doğu ve batı yakasındaki şev duraysızlıkları farklı yenilme mekanizmalarına sahiptir. Doğu yakasındaki
birimler kaya düşmesine yatkın iken batı yakasındaki birimler kompleks kaya kütlesi yenilmelerine (i.e.
düzlemsel, kamalanma, devrilme tipi yenilmelerin kombinasyonu) yatkındır.

Mudurnu vadisi şevlerindeki yenilmelerin önüne geçmek için kaya kütlelelerinin doğru ve güvenilir bir şekilde
karakterize edilmesi gereklidir. 4
 Giriş Çalışmanın Amacı Metodoloji Sektörler Sonuçlar

Bu çalışmanın amacı,
 Kaya kütlesini tanımlayıp mekanik özelliklerini belirlemek,
 Yenilme mekanizmalarını analiz ederek yenilme potansiyeli olan bölgeleri ve bu bölgelerde meydana
gelebilecek yenilme türlerini ortaya koymak ve buna göre vadiyi sektörlere ayırmak,
 Numerik yöntemler ile boyutlu modeler yardımıyla bu yenilmeleri detaylı olarak analiz etmek,
 İnsan yaşamı ve tarihi yapıları tehdit eden bu duraysızlıklar için uygun önlem ölçütleri önermektir.

5
 Giriş Çalışmanın Amacı Metodoloji Sektörler Sonuçlar

Mudurnu ilçe merkezinde bulunan jeolojik birimler Kuvaterner

alüvyon, Kretase yaşlı Yenipazar formasyonu ve Jura yaşlı Mudurnu
formasyonudur

Batı yakası yamaçlarındaki kireçtaşları Geç Kretase yaşlı Yenipazar

formasyonunun Değirmenözü üyesidir.

-Değirmenözü üyesi bir şerit şeklinde mostra verir ve beyaz-bej

renkli kireçtaşlarından oluşur.

-Yenipazar formasyonu’nun alt seviyelerinde bulunur ve şelf

ortamında çökelmiştir.

6
 Giriş Çalışmanın Amacı Metodoloji Sektörler Sonuçlar

Bolu, üç farklı basenin (Anatolit-Torid bloğu, İzmir-Ankara kenedi ve

Sakarya zonu) bindirme fayları ile tektonik olarak bir araya geldiği bir
bölgede yer almaktadır.

Çalışma alanı, Kuzey Anadolu Fay Zonu (KAFZ) sebebiyle sismik

olarak aktif bir bölgede yer alır.

Mudurnu, KAFZ’ın İsmetpasa-Yeniçağa segmanının etkisi altındadır.

Mudurnu ve çevresinin sismik aktivitesi incelendiğinde hem tarihsel Şekil 5: Mudurnu ve çevresinde kaydedilen depremler
hem de aletsel dönemde bölge ve çevresinde önemli depremler (Cambazoğlu, 2012).

meydana gelmiştir.

• Tarihsel dönemde (2100-1900) 6 adet hasar yapıcı deprem (Sipahioğlu

et al., 1991)
• Aletsel dönemde 9 adet hasar yapıcı deprem

Alan Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası’na göre 1. Derece deprem

bölgesindedir (AFAD, 1996). 7
Şekil 6: Hasar yapan depremlerin dağılımı (AİGM, 2008)
 Batı yakasındaki kaya kütlesi duraysızlıkları
Yenilmeler süreksizlik kontrollüdür.

Bu süreksizlik setleri düzlemsel, kamalanma ve devrilme tipi yenilmelere sebep olabilir

(Hoek ve Bray, 1981).

16.10.2018 8
16.10.2018 9
Giriş Çalışmanın Amacı Metodoloji Sektörler Sonuçlar

• Saha çalışmaları:
İHA uygulaması
Hat etüdleri
• Kaya kütlesi ve süreksizlik özelliklerinin belirlenmesi (tür,
sayı, aralık, açıklık, dolgu malzemesi, pürüzlülük, dalgalılık,
devamlılık, blok boyutu, su koşulları) ve vadinin sektörlere
bölünmesi
• Sektörlerdeki yenilme mekanizmalarının belirlenmesi

10
Giriş Çalışmanın Amacı Metodoloji Sektörler Sonuçlar

İHA ile çalışma alanının görüntülerinin

oluşturulması

Vadi boyunca yamaçlardaki şev yönelimlerinde jeolojik

ortama bağlı olarak deformasyona ve sıkışmaya dayalı
farklılıklar olduğu gibi şev aynası yönelimleri de buna
bağlı olarak farklılıklar göstermektedir.

Bu durum bölgenin daha hassas ve sektörlere ayırarak

yapılacak olan karakterizasyon çalışmalarına ihtiyacı
olduğunu göstermektedir.

Ancak, vadinin geniş bir alanda olması ve şev

eğimlerin yüksek olması, problemli yamaçlarda her
bölgede bu şekilde detaylı çalışma yapmanın zorluğunu
ortaya çıkarmaktadır. 11
 Giriş Çalışmanın Amacı Metodoloji Sektörler Sonuçlar

İHA ile çalışma alanının görüntülerinin oluşturulması

Vadide bütünleşik bir çalışma yapabilmek ve yamaçların tamamında karakterizasyon çalışmaları

yapabilmek için bu yöntem kullanılmıştır. Bu amaçla yapılan bu çalışmada vadi yamaçlarında kireçtaşı
birimlerdeki süreksizlik düzlemlerinin görüntüleri İHA yardımıyla elde edildikten sonra bölgenin nokta
bulutu oluşturulmuştur.

12
 Giriş Çalışmanın Amacı Metodoloji Sektörler Sonuçlar

Arazide yapılan hat etüdü çalışmaları

Kaya kütlelerinin mühendislik jeolojisi özelliklerini,

kaya kütlesindeki hakim süreksizlikleri ve bunların
farklı şevler üzerindeki etkilerini değerlendirmek
amacıyla arazi çalışmaları yapılmıştır.

Birimleri kaya kütlesindeki hâkim süreksizliklerin

yüzey koşullarını, yönelimlerini vb. (tür, sayı, aralık,
açıklık, dolgu malzemesi, pürüzlülük, dalgalılık,
devamlılık, blok boyutu, su koşulları) belirlemek
amacıyla çalışma sahasındaki ulaşılabilen
yamaçlarda hat etütleri yapılmıştır.

13
 Giriş Çalışmanın Amacı Metodoloji Sektörler Sonuçlar

Sahada yüzeylenen birim ince taneli kireçtaşıdır. ISRM sınıflandırma

sitemlerine göre kaya kütlesi:

Pembemsi gri-açık gri

Orta derecede sağlam ve sağlam kayaç
Az ayrışmış ve bozunmuş.
2 eklem takımı ve 1 tabaka düzlemi
Dalgalı pürüzlü ve dalgalı düz
Açıklıklar genellikle açık ile orta derecede geniş (yer yer çok sıkı)
Kil, siltli kil veya kalsit dolgu
Çok düşük ve çok yüksek aralıkta devamlılık
Az ve orta derecede aralıklı
Süreksizlik setleri, orta ve geniş boyutlu bloklardan oluşmaktadır .

Arazi çalışması sırasında su sızıntısı gözlenmiş ve bazı lokasyonlarda bu

durum önemli ölçüde alterasyon ve renk değişimlerine sebep olmuştur. 14
 Giriş Çalışmanın Amacı Metodoloji Sektörler Sonuçlar

Saha gözlemleri ve İHA görüntülerinden elde edilen nokta bulutu birlikte değerlendirilmiş, vadi yamacındaki süreksizlik
düzlemlerini ve buna bağlı şev duraylılığını etkileyen şev aynası yönelimleri dikkate alınarak çalışmalar farklı sektörlere
bölünmüştür.

15
 Sektör 1

S2

S1 TD

16
 Sektör 2

S2

S1
TD
17
 Sektör 3

S2

TD

S1

18
 Sektör 4

S2

TD
S1

19
 Sektör 5

S2

TD

S1

20
 Sektör 6

S2

TD
S1

21
 Sektör 1  Sektör 2  Sektör 3  Sektör 4  Sektör 5  Sektör 6 

Devrilmeye sebep olabilecek bloklar küçük ve orta boyutludur, ancak düzlemsel ve kama türü kayma potansiyeli olan kaya
kütleleri çok büyük boyuttadır. Bu nedenle, bölge için kritik olan düzlemsel ve kama türü kaymadır. 22
 Giriş Çalışmanın Amacı Metodoloji Sektörler Sonuçlar

 İHA ile toplanan görüntüler ve oluşturulan nokta bulutuN arazi gözlemleri ile birlikte değerlendirilmiş ve
sonucunda vadi 6 sektöre bölünmüştür.

 Sektörler ayrı ayrı değerlendirilerek kinematik olarak mümkün yenilme türleri (düzlemsel kayma, kama tipi
kayma, devrilme türü yenilme) belirlenmiştir.

 Nokta bulutu kullanılarak Mudurnu gibi geniş ve dik yamaçları olan bir vadinin tamamında ve
ulaşılamayacak alanlarda kaya kütlelerinin karakterize edilebilmesi sağlanmıştır.

 Görüntülerin yardımı ile çalışma alanı, hat etütleriyle yapılması mümkün olmayan bir şekilde ayrıntılı
olarak incelenmiştir.
 Bununla birlikte, İHA teknolojisinin avantajlarına rağmen, sahada
yapılan ölçümler; verilerinin karşılaştırılması ve sonuçların doğruluğu
ve güvenilirliğinin test edilmesi için kullanılmıştır.

 Bundan sonra sektörler için boyutlu modelleme çalışmaları yapılarak

yenilme tipleri detaylı incelenecek ve tehlike sınırları belirlenecektir.
23
Bölgedeki kaya duraysızlığı tehlikesinin önüne geçmek, kütle
hareketlerinin alanda yaratacağı etkileri değerlendirmek için numerik
modelleme çalışmaları yapılacak ve tehlike zonları belirlenerek buna
göre önlem ölçümleri alınacaktır.

Örnek olarak:

Devrilme, akma vb. küçük boyutlu kaya kütlelesi yenilmelerini

engellemek için kaya dolgu istinat duvarlarının oluşturulmalıdır.

Büyük boyutlu düzlemsel kaymaların ve kaya düşmesi kontrolü için

vadi boyunca bulonlu çelik hasır, kaya tutucu bariyer ve kaya
perdeleri kullanılmalıdır. Özellikle kaya perdeleri büyük bloklu kaya
kütlelerini aşağıya yönlendirmede ve kopan parçaların sıçramasını
önlemede etkilidir.

24
 TEŞEKKÜRLER
Teşekkür Ederim

25
 Referanslar
Afet İşleri Genel Müdürlüğü. Türkiye’de Afetlerin Mekansal ve İstatistiksel Dağılımı Afet Bilgileri Envanteri AFAD; 2008.
Aksay A, Pehlivan Ş, Gedik İ, Bilginer E, Duru M, Akbaş B, Altun İ. 1/500.000 ölçekli Zonguldak paftası. MTA; 2002.
Cambazoğlu, S. (2012). Preparation Of A Source Model For The Eastern Marmara Region Along The North Anatolian Fault Segments And
Probabilistic Seismic Hazard Assessment Of Düzce Province. Master Thesis, METU, Ankara, p. 154.
Hoek E, Bray J. Rock Slope Engineering. 3rd ed. London: Inst. Mining and Metallurgy; 1981.
ISRM. Suggested Methods for the Quantitative Description of Discontinuities in Rock Masses. Rock characterization, Testing and Monitoring. Ed.
Brown T. Oxford: Pergamon Press; 1981.
Riquelme AJ, Abellan A, Tomas R, Jaboyedoff M. A New Approach for Semi-automatic Rock Mass Joints Recognition from 3D Point Clouds.
Computer&Geosciences; 2014, 68: 38-52.
Rocscience. Dips, Graphical and statistical analysis of orientation data. Rocscience Inc. 54 St. Patrick St. Toronto, Ontario MT 1V1, Canada; 2017.

26