Professional Documents
Culture Documents
11 Heyelan Hareketlerinin Izlenmesinde Yeni Bir Yaklasim Fiber Optik Teknolojisi
11 Heyelan Hareketlerinin Izlenmesinde Yeni Bir Yaklasim Fiber Optik Teknolojisi
HAREKETLERİNİN
İZLEMENMESİNDE YENİ BİR YAKLAŞIM:
FİBER OPTİK TEKNOLOJİSİ
A r z u A RS L A N K E L A M 1 , Pro f. D r. H a l u k A KG Ü N 1 , D O Ç . D R . M U S TA FA K E R E M KO Ç K A R 2
1 J e o l o j i Mü h . B ö l ü mü , O r ta D o ğ u Te k n i k Ü n i v e r s i te s i , A n ka r a
2 D e p r e m Mü h e n d i s l i ğ i U y g u l a ma Ve A r a ş t ı r ma Me r kez i , G a z i Ü n i v e r s i te si , A n ka r a
2. ULUSAL HEYELAN SEMPOZYUMU
İçerik
1. Giriş
2. Mevcut Sistemler
2.1. Fiber optik nedir?
2.2. Neden fiber optik?
2.3. Fiber optik sistemin özellikleri
3. Çalışmanın Amacı ve İçeriği
4. Uygulama Alanı
5. Metodoloji
6. Verilerin Değerlendirilmesi
7. Heyelan İzleme ve Erken Uyarı Sistemi
8. Sistemin Geliştirilmesi
9. Sonuç ve Öneriler
15.08.2017 2
1. GİRİŞ Bartın (Nisan, 2017) Gansu‐Çin (2013)
15.08.2017 3
1. GİRİŞ
Bu nedenlerle günümüzde, heyelanlardan kaynaklı tehlikelere dair farkındalık ve
risk yönetimi kavramına verilen önem ülkemizde hızla artmaktadır. Bunun
sonucunda, izleme sistemlerinin afet risk yönetiminde kullanımı
yaygınlaşmaktadır.
AFAD‐Afet Risk Yönetimi
Planı
15.08.2017 4
2. Mevcut Sistemler
• Uydu ve hava fotoğrafları
• GPS
• PS‐InSAR
• LIDAR (Light Detection and Ranging)
• İnklinometre ölçümleri
• Tiltmetreler
• Ekstensometre ölçümleri
15.08.2017 5
2.1. Neden Fiber Optik?
Fiber optik sistemler;
◦ Kolay ve otomatik veri transferi sağlar,
◦ İletim hızı yüksektir,
◦ Hafiftir ve kolay taşınabilir,
◦ Elektromagnetik bağışıklığa sahiptir,
◦ Çevre koşullarına karşı dirençlidir,
◦ Düşük maliyetlidir,
◦ Eş zamanlı izleme olanağına sahiptir.
15.08.2017 6
2.2. Fiber Optik Nedir?
Çekirdek
µm
µm
µm
Kılıf
Kaplama
Lazer ışığı bir noktadan diğerine gönderen bir iletim ortamıdır. Çekirdeğin kırılma indisi kılıfınkinden
daha büyük olduğu için kablo içerisine gönderilen ışık Snell yasasına göre çekirdeğe hapsolarak burada
ilerlemektedir.
15.08.2017 7
2.3. Fiber Optik Sistem
Fiber optik sistem; fiber kablolar, kabloya lazer ışık gönderip geri
yansıyan ışığı toplayan bir cihaz ve sensörlerden oluşur.
Bu çalışmada kablonun kendisi sensor olarak kullanılmıştır ve
kullanılan cihaz BOTDA (Optik Zaman Alanı Analizcisi)
yöntemiyle çalışan DSTS (Fiber Optic Distributed Strain and
Temperature Sensors‐BOTDA Module)’dir.
Bu sistem bir fiber kablo serimi için zıt yönlerden gelen lazerlere
ihtiyaç duyar. Bu durum, iki lazer arasındaki frekans farkı fiberin
Brillouin frekansına eşit olduğunda cihazın verdiği grafikte belirli
yerlerde yarattığı pik (tepe) noktalarıyla oluşmaktadır
Bu sistem, 1 m konumsal çözünürlüğe sahiptir ve 3 kilometrelik
bir hat boyunca 0.1µε çözünürlükte gerinim değerlerini tespit
edebilmektedir.
Bu sayede, heyelandaki deformasyon sebebiyle fiber kabloda
meydana gelen değişimler tespit edilmektedir.
15.08.2017 8
3. Çalışmanın Amacı ve İçeriği
15.08.2017 9
3. Çalışmanın Amacı ve İçeriği
Sanayi Bakanlığı, Tekno Girişim Sermayesi Desteği (TGSD)
◦ Heyelan Ve Şev Duraylılığının Risk Değerlendirme, İzleme Ve Erken Uyarı Sistemi (Geolab Geoteknik, 2012) (ODTÜ Jeoloji
Mühendisliği Danışmanlığında).
Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Bilimsel Araştırma Projesi (BAP)
◦ Heyelan Alanlarındaki Şevlerin Deformasyon Karakteristiği Özelliklerinin Doğrulanması ve Değerlendirilmesi (Proje No: BAP‐
03‐09‐2016‐005).
AFAD, Ulusal Deprem Araştırma Projesi (TUSAK‐UDAP)
◦ Kocaeli İlinde Heyelan Hareketlerinin Erken Uyarı Sistemleri ile İzlenmesi, Depremle Meydana Gelen Sismik Hareketin ve
Diğer Faktörlerin (Hidrojeolojik, Hidrolojik, Yağış Koşulları) Heyelan Kütle Hareketlerinde Meydana Gelen Deformasyonlar
Üzerindeki Etkilerinin ve Hassasiyetlerinin İncelenmesi (ODTÜ‐Gazi Üniversitesi Ortak Proje) (Proje No: UDAP‐Ç‐17‐04).
15.08.2017 10
3. Çalışmanın Amacı ve İçeriği
Fiber optik sistemlerle çalışmalara başlanması (Fiber optik kablo seçimi)
15.08.2017 11
3. Çalışmanın Amacı ve İçeriği
Fiber optik kablo seçimi
Laboratuvar çalışması (ODTÜ Arge)
İlksel saha çalışmaları (ODTÜ Arge)
Heyelan simülatörünü gösteren teknik çizim; a. Bariyer, b.
Sistemin Kocaeli’ndeki pilot sahaya uygulanması Modele konulan malzeme ile model arasındaki arayüz, c. Fiber
kablo için delikler, d. Palanga sistemi, e. Ayak, f. Kapak.
15.08.2017 12
4. Uygulama Alanı
Sitenin tehdit
altındaki
kısmı
Sitenin sosyal
tesisi
15.08.2017 14
4. Uygulama Alanı
Bu alanda 2010 yılında bir
heyelan meydana gelmiş ve
burada önemli bir kütle hareketi
gözlenmiştir.
15.08.2017 15
4. Uygulama Alanı
15.08.2017 16
4.1. Uygulama Alanının Jeolojik Özellikleri ve Depremselliği
15.08.2017 17
4.1. Uygulama Alanının Jeolojik Özellikleri ve Depremselliği
Çalışma
Alanı
Çalışma alanı, 1. Derece Deprem Bölgesinde yer almaktadır.
15.08.2017 18
4.1. Uygulama Alanının Jeolojik Özellikleri ve Depremselliği
Çalışma alanında meydana gelmiş heyelanların dağılımı ve tipleri (AFAD‐ Heyelan yoğunluk haritası ve MTA
heyelan envanter haritasından derlenerek hazırlanmıştır).
15.08.2017 19
4.2. Uygulama Alanındaki İmkanların Geliştirilmesi
Sürekli izleme süresince arazide bulunması gerekli olan ekipmanın güvenli bir
şekilde muhafaza edilmesi ve hava koşullarından etkilenmemesi için
kabin/konteynıra ihtiyaç duyulmuştur.
Bu ihtiyaç, Kocaeli İl Afet ve Acil Müdürlüğü tarafından tahsis edilen konteynır ile
sağlanmıştır.
Konteynır Kocaeli Büyükşehir Belediyesi ve Başiskele Belediye’si yardımıyla alana
taşınmıştır.
Fiber optik izleme ve erken uyarı sistemini oluşturan cihazların çalışabilmesi için
konteynıra elektrik hattı çekilmiştir ve internet bağlantısı sağlanmıştır.
15.08.2017 20
4.2. Uygulama Alanındaki İmkanların Geliştirilmesi
15.08.2017 21
4.2. Uygulama Alanındaki İmkanların Geliştirilmesi
15.08.2017 22
5. Metodoloji
Fiber optik kabloların heyelan içerisine doğru ve güvenilir bir şekilde
yerleştirilmesi amacıyla heyelanın deformasyona maruz kalacağı ve kütle
hareketinin yoğun olduğu bölgelerin uyumluluğu farklı yöntemlerle kontrol
edilerek fiber kabloların uygun konfigürasyonlarla yerleştirilmesi için test
çalışmaları yapılmıştır.
Bu işlemler için, öncelikle heyelan geometrisi ve arazi çalışmaları sonucu elde
edilen zemin parametreleri ile limit denge analizleri (LDA) kullanılarak kayma
mukavemeti ve sonlu eleman yöntemi (FEM) kullanılarak deformasyon
analizleri ile modelleme çalışmaları yapılmıştır.
Ardından, fiber optik sistem için belirlenen aktif alana kablo seriminin gergin
durmasını sağlayacak sabitleme çubukları yerleştirilmiştir.
15.08.2017 23
5.1. Kablo Yerleşimi
15.08.2017 24
5.1. Kablo Yerleşimi
Konfigürasyonun
Şematik Gösterimi
15.08.2017 25
5.1. Kablo Yerleşimi
15.08.2017 26
6. Verilerin Değerlendirilmesi
Ocak 2016-Temmuz 2016 tarih aralığında sürekli olarak alınan veriler Meteoroloji Genel Müdürlüğü’nden
alınan yağış verisi ile birlikte değerlendirilmiştir. Gerinim (şekil değiştirme) yağış miktarıyla doğru orantılı
olarak artmaktadır.
Ocak 2016 Gerinim Değerleri Mart 2016 Gerinim Değerleri Haziran 2016 Gerinim Değerleri
1 1 1
0 0 0
‐1 70 90 110 130 150
‐1 70 90 110 130 150 ‐1 70 90 110 130 150
Gerinim (με)
Gerinim (με)
Gerinim (με)
‐2 ‐2 ‐2
‐3 ‐3 ‐3
‐4 ‐4 ‐4
‐5 ‐5 ‐5
‐6 ‐6 ‐6
Mesafe (m) Mesafe (m) Mesafe (m)
Gerinim (με)
‐1 75 95 115 135
Gerinim (με)
‐2 ‐2
‐2
‐3 ‐3
‐3
‐4 ‐4 ‐4
‐5 ‐5 ‐5
‐6 ‐6 ‐6
15.08.2017 Mesafe (m) Mesafe (m) Mesafe (m) 27
6. Verilerin Değerlendirilmesi
Ocak ayında alınan veri teknik aksaklıklardan dolayı yeterli olmadığından
Ocak‐Temmuz 2016
1
yağış etkisini tam olarak yansıtmamaktadır.
0
70 80 90 100 110 120 130 Ocak Birbirine yakın yağış ortalamasına sahip olan Şubat ve Mart aylarında aşırı
‐1 Şubat yağışlar sebebiyle gerinim değerlerinde artış olmuştur. Şubat ayındaki
Mart günlük ani bir yağış süreci heyelan bölgesindeki kütle hareketlerini
Gerinim (με)
‐2
Nisan
tetiklemiş ve fiber kabloyu kopartmıştır.
‐3 Mayıs
Haziran
Mart ayında yağışın artışı gerinimi de artırmış ve gerinim en yüksek
‐4 seviyeye ulaşmıştır. Nisan ayında yağışın azalması gerinimi etkilemiştir.
Temmuz
‐5
Mayıs ayında yağışın tekrar artması gerinimin de artmasına sebep olmuştur.
ortalama
‐6
Mesafe (m)
Yağış miktarının Nisan ayından daha fazla olduğu Haziran ayında da
gerinim değerleri (Şubat ayı gibi), ölçüm alınan yağışlı günlerin sayısının
Aylık Toplam Yağış az oluşu nedeniyle olması gerekenden daha az bir ortalama gerinim
200
Ocak
değerine sahiptir.
180
160 Şubat
Aylık Toplam Yağış (mm)
140 Mart
Ocak ve Haziran ayları arasında ölçümlenen gerinim aralığı yaklaşık 401-
120
Nisan 5005 με’dir. Gerinimdeki toplam (kümülatif) şekil değiştirme miktarı 260
100
80 Mayıs mm’ye karşılık gelmektedir.
60 Haziran
40
Temmuz
20
0
15.08.2017 Ay 28
7. Heyelan İzleme ve Erken Uyarı Sistemi
15.08.2017 29
7. Heyelan İzleme ve Erken Uyarı Sistemi
sınır değerler
10/16/2018 30
7. Heyelan İzleme ve Erken Uyarı Sistemi
Sınır değerler
sınır değerler
geçildiğinde sistem
alarm vermektedir.
15.08.2017 31
8. Sistemin Geliştirilmesi
◦ Yer altı ve üstü suyu seviyesi ve boşluk suyu basıncı kontrol sistemleri
◦ Sismik aktivite takibi çalışmalarına başlanmıştır.
15.08.2017 32
8. Sistemin Geliştirilmesi
ODTÜ ‐BAP projesi kapsamında yapılan sondajlarla uygulanan derin piezometre sistemi sahaya yerleştirilmiştir.
15.08.2017 33
8. Sistemin Geliştirilmesi
Piezzometre
verilerinin
değerlendirilmesi
15.08.2017 34
Piezometre verisi (Nisan 2017)
15.08.2017 35
Ocak‐Nisan 2017 ayları arasındaki boşluk suyu basıncı ve yer altı su seviyesine göre
piezzometre verilerindeki değişimler
15.08.2017 36
Sismik Aktivitenin Etkisi
‐3
Bölgede sadece küçük depremler meydana gelmiştir
Gerinim (με)
15.08.2017 37
Kuvvetli Yer Hareketi İstasyonu
15.08.2017 38
Kuvvetli Yer Hareketi İstasyonu
Bu amaçla SARA ACEBOX ivmeölçer çalışma alanına yerleştirilmiştir. Çalışma anında Mayıs 2018’den bu
yana ivme ve hız verileri alınmaya ve sonuçların değerlendirilmesine başlanmıştır.
SARA ACEBOX ivmeölçer, 24 bit üç
eksenli kuvvet balansına sahip,
dinamik aralığı en az 150 dB,
frekans aralığı DC‐100 Hz,
örnekleme sayısı ≥200 Hz,
dinamik aralığı 140 dB’den büyük,
hassasiyeti +/‐2g, çalışma sıcaklığı
‐20 / +60 °C olan bir sistemdir.
15.08.2017 39
9. Sonuçlar ve Öneriler
Bu çalışmalar sonucunda fiber optik heyelan izleme ve erken uyarı sistemi arazide
başarıyla uygulanmıştır ve hali hazırda çalışır durumdadır.
Sistemin yaygın olarak kullanılmaya başlanması ile ülkemizde yaşanan heyelan
zararlarının önüne geçilebilmesi için önemli bir adım atılmış olacağı düşünülmektedir.
Türkiye’de ilk defa uygulanan bu proje kapsamında yapılan çalışmalar heyelan tehlikesi
ve risk çalışmalarına önemli katkı sağlayacak ve üreteceği ek bilgi ve/veya teknoloji ile
oluşturulacak erken uyarı sistemi ile heyelanların öncesinde ve hemen sonrasında
sahaya müdahale şansı tanıyacak ve bundan sonra yapılacak olan bu tür çalışmalara da
ışık tutacaktır.
15.08.2017 40
9. Sonuçlar ve Öneriler
Bu proje ile hayata geçirilen heyelan izleme projesinin başarı olması can kayıplarının önlenmesi ve maddi
zararların önüne geçilmesi gibi hayati önem taşıyan sonuçları doğurduğundan her yönden daha ayrıntılı
olarak irdelenmesi ve tecrübe edilmesi gereklidir.
Bu amaçla, sistemin hassasiyet analizlerinin genişletilerek hidrojeolojik ve hidrolojik koşulların sayısal
olarak değerlendirildiği ODTÜ‐BAP destekli bir proje 2017 yılı başında başlatılmış ve devam
ettirilmektedir.
Sismik aktivitenin heyelanlardaki kütle hareketi üzerindeki etkilerinin değerlendirilmesi ile ilgili daha
detaylı çalışmalar yapılması projenin güvenilirliğini ve başarısını daha da arttıracaktır. Bu amaçla 2018 yılı
başında bu projenin devamı niteliğinde bir proje önerisi de AFAD‐ UDAP programı tarafından kabul
edilmiş ve başlatılmıştır. Bu proje ile çalışmalarda diğer çalışmaların yanında (Hidrojeolojik, Hidrolojik,
Yağış Koşulları) özellikler depremle meydana gelen sismik hareketin ve buna bağlı hızların deformasyon
üzerindeki etkileri detaylı olarak araştırılmaktadır.
15.08.2017 41
Teşekkür
Bu çalışma, T. C. Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nın Ulusal Deprem
Araştırma Programı tarafından UDAP‐Ç14‐02 ve UDAP‐Ç17‐04 No’lu projerle ile
desteklenmektedir.
Çalışmalar sırasındaki destek ve katkıları için HAMA Mühendislik’e,
Projeye katkılarından dolayı AFAD Deprem Dairesi Başkanlığı yöneticileri ve çalışanlarına,
Planlama ve Zarar Azaltma Dairesi Başkanlığı’na ve proje kontrolörlerine,
Çalışılacak sahanın seçilmesinde ve konteynır tahsisi ve taşınması konusunda yardımları için
Kocaeli İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü Başkan ve çalışanlarına,
Konteynırın taşınması sırasındaki yardımları için Kocaeli Büyükşehir Belediyesi ve Başiskele
Belediyesi’ne teşekkür ederiz.
15.08.2017 42
İlginize Teşekkür Ederiz
15.08.2017 43
Kaynaklar
Arslan Kelam A., Koçkar M. K., Akgün H., 2016. Utilization of Optical Fiber System for Mass Movement Monitoring. Disaster Science and
Engineering, pp. 19‐24, 2(1).
Arslan A., Kelam M. A., Eker A. M. Akgün H., Koçkar M. K., 2014. Optical Fiber Technology to Monitor Slope Movement. Engineering
Geology for Society and Territory (eds. G. Lollino et al.), vol. 2, pp. 1425‐1429. Doi: 10.1007/978‐3‐319‐09057‐3_252.
Arslan A., 2015. Generation of an Early Warning System for Landslide and Slope Instability by Optical Fiber Technology. Yüksek Lisans Tezi,
Jeoloji Müh. Bölümü, ODTÜ, Ankara
Arslan A., Koçkar M. K., Akgün H., 2016. Utilization of Optical Fiber System for Mass Movement Monitoring. International Symposium on
Natural Hazards and Hazard Management, Karabük University, Karabük.
Arslan A., Akgün H., Koçkar M. K., Eker A. M., Kelam M.A., 2015. Slope Movement Monitoring With Optical Fiber Technology, EUROCK 2015
& 64th Geomechanics Colloquium, Salzburg
Arslan A., Kelam M.A., Eker A. M., Akgün H., Koçkar M. K., 2015. Heyelan Hareketlerinin İzlenmesinde Fiber Optik Teknolojisinin Kullanımı
Türkiye’nin Afet Risk Yönetimi On Yedinci Yuvarlak Masa Toplantısı.
Arslan A., Kelam M.A., Eker A. M., Akgün H., Koçkar M. K., 2014. Optical Fiber Technology to Monitor Slope Movement” IAEG‐International
Association for Engineering Geology and the Environment, XII Congress ‐ Torino, Italy, September 15‐19, 2014, G. Lollino et al.
(eds.), Engineering Geology for Society and Territory – Volume 2, DOI: 10.1007/978‐3‐319‐09057‐3_252, Springer International
Publishing Switzerland 2015, p. 1425‐1431.
Kelam, M. A., Eker, A.M., Akgün, H., Arslan, A., and Koçkar, M.K., 2013. Heyelan ve Şev Duraylılığının İzlenmesinde yeni bir Yöntem: Fiber
Optik Teknolojisi, 66. Türkiye Jeoloji Kurultayı, 1‐5 Nisan, ODTÜ Kültür ve Kongre Merkezi, Ankara, Özet Kitabı (Türkçe ve
İngilizce Özet), Vol:1, 312‐313.
15.08.2017 44
Kaynaklar
Cambazoğlu, S., 2012. Preparation Of A Source Model For The Eastern Marmara Region Along The North Anatolian Fault Segments And
Probabilistic Seismic Hazard Assessment Of Düzce Province. Yüksek Lisans Tezi, Jeoloji Müh. Bölümü, ODTÜ, Ankara.
Geolab Jeoteknik, 2012. Heyelan ve Şev Duraylılığının Risk Değerlendirme, İzleme ve Erken Uyarı Sistemi. Sanayi Bakanlığı,
Teknogirişim Sermayesi Desteği, proje bitirme raporu.
Gökçe, O., Özden, Ş. & Demir, A., 2008. Türkiye’de Afetlerin Mekansal Ve İstatistiksel Dağılımı Afet Bilgi Envanteri. T.C. Bayındırlık ve
İskan Bakanlığı Afet İşleri Genel Müdürlüğü Afet Etüt ve Hasar Tespit Daire Başkanlığı, Ankara, Türkiye.
Göncüoğlu, M. C., Erendil, M., Tekeli O., Aksay, A., Kuşçu İ. & Ürgün, B. M., 1992. Introduction to the Geology Of Armutlu Peninsula. ISGB‐
92 Guide Book, Ankara, Türkiye.
Hama Mühendislik, 2013. Heyelan Risk Analizi Takip ve Erken Uyarı Sistemi (HERATEUS). KOSGEB Arge İnovasyon Desteği, Proje
bitirme raporu
T.C Bayındırlık ve İskan Bakanlığı (1996), “Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası”, Afet İşleri Genel Müdürlüğü, Deprem Araştırma
Dairesi Başkanlığı, Ankara.
15.08.2017 45