FILIPINO SA AGHAM, TEKNOLOHIYA,

INHINYERIYA, MATEMATIKA AT IBA PANG

KAUGNAY NA LARANGAN

Agham
Ang salitang siyensiya o science ay mula sa salitang
Latin na scientia na nangangahulugan ng karunungan.
Ito ay higit na kilala ng mga Pilipino sa tawag na agham.
Ito ay tumutukoy sistematikong pag-aaral gamit ang
sistematikong pamamaraan upang subukin ang
katotohanan sa likod ng mga haka-haka. Ang layunin
nito ay maparami at mapalawak ang datos upang
maka pagbuo ng teorya.

1. Biyolohiya - Nakatuon sa pag-aaral ng buhay at

mga nabubuhay na organismo kabilang ang
kanilang estruktura, mga tungkulin, paglago,
ebolusyon, distribusyon at taksonomiya.

2. Kemistri - Nakatuon sa komposisyon ng mga

substance, properties at mga reaksyon at
interaksyon sa enerhiya at sa sarili ng mga ito.

3. Pisika - Nakatuon ito sa mga property at

interaksyon ng panahon, espasyo, enerhiya at
matter. Mula ito sa Griyego na Phusike o
kaalaman sa kalikasan.
4. Earth Science/Heolohiya Ito ay sumasaklaw sa
pag-aaral ng mga planeta sa kalawakan, ng
mga bato kung saan gawa ito at ang mga
proseso ng kanilang pagbabago, at iba pang
pisikal na elemento kaugnay ng pagbuo,
estruktura at mga penomena nito.
5. Astronomiya - Pag-aaral na kinapapalooban ng
pagmamasid at pagpapaliwanag ng mga
kaganapang nangyayari sa labas ng daigdig at
ng himpapawid nito. Pinag-aaralan nito ang
pinagmulan, pagbabago at mga katangiang
pisikal at kemikal ng mga bagay na
napagmamasdan sa kalangitan (na nasa labas
ng atmospera), pati ang mga kaugnay na mga
proseso at kababalaghan.
6. Matematika Ito ay siyensiya ukol sa
sistematikong pag-aaral sa lohika, at ugnayan
ng mga numero, pigura, anyo, espasyo,
kantidad, at estruktura na inihahayag sa
pamamagitan ng mga simbolo. Ang mga
matematika ay lumulutas ng katotohonan o
kamalian ng mga konhektura sa pamamagitan
ng mga matematikal na pagpapatunay na mga
argumentong sapat upang mahikayat ang ibang
mga matematiko sa balidad nito.
Teknolohiya
Ang teknolohiya ay pinagsamang salitang Griyego na
techne (sining, kakayahan, craft o parang kung paano
ginagawa ang bagay); at logos o salita, pahayag, o
binigkas na pahayag. Ang praktikal na aplikasyon ng
mga impormasyon at teoryang pansiyensiya. Umaasa ito
sa mga teoryang pansiyensya. Ito ang paglikha at
paggamit ng iba’t ibang pamamaraan o kaugnayan ng
buhay, kapaligiran, kalikasan at lipunan
Information Technology (IT)
Ito ay tumutukoy sa pag-aaral at gamit ng telnolohiya
kaugnay ng pagbibigay at paglilipat ng impormasyon,
datos at pagpoproseso. Tumutukoy rin ito sa pag-unawa,
pagpaplano, pagdidisenyo, pagbuo, distribusyon,
pagpoprograma, suporta, solusyon, at operasyon ng
mga software at kompyuter.
Inhinyeriya
Ito ay nagmula sa salitang Kastila na ingeniera o
ingenieria. Ito ay nakatuon sa paglalapat ng agham
upang matugunan ang pangangailangan ng
sangkatauhan. Naisasagawa ito sa pamamagitan ng
aplikasyon ng mga prinsipyong siyentipiko, matematika
at praktikal na karanasan upang makabuo ng mga
disenyo at mapagana ang mga estruktura o makina
ayon sa sistematikong proseso o pamamaraan.
Metodong IMRaD ang kadalasang ginagamit sa
Siyensiya at Teknolohiya

I - Introduksyon - Nakapaloob dito ang problema,

motibo, layunin. Background at pangkalahatang
pahayag. Bakit isinagawa ang pag-aaral? Ang mga
tanong na dapat sagutin? Ano ang pinatunayan ng
hipotesis? ‘
M- Metodo - Nakapaloob ang mga modelo at panukat
na gagamitin, ano, kailan, saan, paano, gagamitin ang
materyal. Sino-sino ang sangkot? (Disenyo ng Pag-
aaral, Respondente at paraan ng pagpili, Lugar ng Pag-
aaral, Hakbang na Isasagawa, Instrumentong gagamitin,
Istatistikang Panunuri)
R - Resulta - Nakapaloob dito ang resulta ng ginawang
empirikal na pag-aaral. Tama ba ang hipotesis?
Ipapakita ito sa pamamagitan ng mga tsart, graph, plot
at iba pang graphic organizer
a - Analisis - Nakapaloob ang analisis ng isinagawang
pag-aaral batay sa resulta.
D - Diskusyon - Nakapaloob dito ang diskusyon at
konklusyon ng isinagawang pag-aaral. Ano ang
implikasyon ng resulta? Bakit? Ano ang maitutulong nito
sa lipunan sa hinaharap? May mga paglabag ba ito sa
etika? Makabuluhan ba ito? Masasabi bang malaking
kontribusyon ito sa sangkatauhan.
1. Haynayan (biology) - isang natural na agham
na nauukol sa pag-aaral ng buhay at mga
nabubuhay na organismo
2. Mikhaynayan (microbiology) - isang natural na
agham ukol pag-aaral sa miktataghay o
microorganism
3. Mulatling Haynayan (molecular biology) -
pag-aaral ng mga istruktura at tungkulin ng
mulatil o molecule sa mga nabubuhay na
organismo
4. Palapuso (cardiologist) - isang dalubhasa ng
palapusuan o cardiology
5. Palabaga (pulmonologist) - isang dalubhasa
ng palabagaan o pulmonology
6. Paladiglap (radiologist) - isang dalubhasa ng
paladiglapan o radiology
7. Sihay (cell) - ang pinakapayak na kayarian ng
mga buhay na organismo
8. Muntilipay (platelet) - mga selula o sihay na
may mahalagang papel sa pagpagaling ng mga
sugat na dumadaan sa daluyan ng dugo
9. Kaphay (plasma) - isang bahagi ng dugo na
ang pangunahing trabaho ay ang transportasyon
ng mga ensyma, nutrisyon, at hormona
10. Iti, daragis, balaod (tuberculosis) - impeksyon
sa baga na nagmumula sa isang uri ng ishay o
bacteria, ang Myobacterium tuberculosis
11. Sukduldiin, altapresyon (hypertension) -
isang medikal na kondisyon kung saan ang
presyon ng dugo sa mga malaking ugat ay labis
na mataas
12. Mangansumpong (arthritis) - ang pamamaga
sa mga kasu-kasuan na nagiging sanhi ng
kawalan ng kakayahang maiunat o maibaluktot
at paninigas ng bahaging ito
13. Piyo (gout) - isang uri ng mangansumpong o
rayuma na dulot ng abnormal na metabolismo
ng uric acid.
14. Balinguyngoy (nosebleed) - pagdurugo ng ilong