Akademia Górniczo-Hutnicza

im. Stanisława Staszica w Krakowie

Wydział Wiertnictwa, Nafty i Gazu

Eksploatacja złóż ropy naftowej – ćwiczenia laboratoryjne

Bartłomiej Swoszowski
Rok III
Numer indeksu: 306983
 Kwasowanie próbek rdzeni skalnych

Próbka skalna Dolomit Wapień z domieszką piaskowca

Kwas Kwas solny
4HCl + CaMg(CO3)2 = CaCl2 + MgCl2 + 2HCl + CaCO3 = CaCl2 + H2O +
Równanie reakcji 2H2O + 2CO2 CO2
Ilość wydzielonego CO2, cm3 114,5 231
Węglanowość, % 46,98164 94,78392
Kwas solny bardzo gwałtownie reaguje ze skałami węglanowymi. W próbce z wapieniem z domieszką
piaskowca niemalże nie zostało nic, widoczne było gwałtowne pienienie. Dolomit jako skała posiadająca w
swoim składzie więcej związków nie reaguje aż tak gwałtownie i efektywnie.

Próbka skalna Dolomit Wapień z domieszką piaskowca

Kwas Kwas octowy
CaMg(CO3)2 + 4CH3COOH = 2CH3COOH + CaCO3 =
(CH3COO)2Mg + (CH3COO)2Ca + 2H2O + (CH3COO)2Ca+ H2O + CO2
Równanie reakcji 2CO2
Ilość wydzielonego CO2, cm3 28,5 31,5
Węglanowość, % 11,69412 12,92508
Kwas octowy jest kwasem słabszym co jest widoczne po ilości wydzielonego CO2. ,a także po produktach
reakcji.

Kwasowanie ma na celu obróbkę ściśle określonej warstwy złoża. W zależności od ciśnienia złożowego
stosujemy odpowiednie stężenie kwasu. Kwasowanie działa na strefę przyodwiertową.
 Pomiar temperatury zapłonu frakcji olejowej i temperatury krzepnięcia ropy
naftowej

Badano temperaturę zapłonu oleju napędowego:

𝑇1 = 123℃
𝑇2 = 124℃
Badano temperaturę krzepnięcia ropy naftowej „Grobla”:
𝑇1 = 16℃
𝑇2 = 14℃
Po przekroczeniu temperatury zapłonu ilość wytwarzanych par jest niewystarczająca do podtrzymania
palenia, gdyż w stan pary przedostaje się zbyt mała ilość oleju napędowego wymagana do podtrzymania
palenia. Po wypaleniu się tych par płomień gaśnie.
Badanie temperatury krzepnięcia wyraźnie wskazuje jakie problemy mogą mieć pojazdy wyposażone w
silniki o zapłonie samoczynnym napędzane olejem napędowym w okresie zimowym. Z tego powodu paliwa
produkuje się w specjalnej wersji przeznaczonej na okres zimowy. Stosuje się różnego rodzaju dodatki
zmniejszające temperaturę krzepnięcia lub dodatkowo podgrzewa. Na podstawie literatury [1] stwierdzono,
że temperatura krzepnięcia odpowiada najbardziej polskiej ropie BMB, której temperatura płynięcia wynosi
12°C.

Pomiar gęstości ropy naftowej

Otrzymana masa w czasie pomiaru, g

Pomiar
Pusty piknometr ropa woda destylowana alkohol
1 17,55 39,43 43,75 38,77
2 17,55 39,43 43,75 38,77

Gęstość wyznaczona w temperaturze otoczenia, g/cm3

Badana ciecz
termoaerometr waga Mohra piknometr
Ropa naftowa 0,833 0,832 0,8752

Etanol, 96 % mas. 0,807 0,803 0,8488

Woda 1 1 1,048

Najbardziej dokładną metodą w porównaniu z tablicami wzorcowymi, jest waga Mohra, przy niej
błąd jest granicy 0,002 względem wartości wzorcowej. Ropa o gęstości 0,832 jest podobna do ropy
Brent Blend z Wielkiej Brytanii, ze względu na gęstość zaliczana jest do ropy średniej.
 Pomiar współczynnika lepkości cieczy wiskozymetrem Höplera

ciężar kulki gęstość kulki

średnica kulki [mm] [N] [kg/m3] Stała kulki gęstośc cieczy [kg/m3]
15,634 43701,4196 2227 0,07376 833

Czas Średni Lepkość Lepkość

Temperatura ciężar właściwy kulki
opadania czas dynamiczna dynamiczna 21837,962
[N/m3]:
Lp. [C] [s] [s] [Pas] [cP]
1 19 89,5
2 19 85 86,83 0,0085632 8,5632 ciężar właściwy
8171,73
cieczy [N/m3]:
3 19 86
1 30 56
2 30 56 56 0,00552256 5,52256
3 30 56
1 40 43
2 40 42 42,33 0,00417479 4,17479
3 40 42

Pomiar współczynnika lepkości ropy kapilarą Ubbelohdego

Czas przepływu
[s] Średni czas [s] Lepkość kinematyczna [mm^2/s]
190
Ropa 191 191,67 5,927835052
194

31
Woda - ciecz
33 32,33 1
wzorcowa
33
Stała kapilary = 0,030927835
Jak możemy zauważyć wraz ze wzrostem temperatury przy badaniu na wiskozymetrze Hoplera maleje
lepkość dynamiczna co jest naturalną rzeczą dla węglowodorów. Jak można zauważyć, podniesienie
temperatury o 20°C powoduje prawie dwukrotny spadek lepkości.
Przy badaniu lepkości kinematycznej za pomocą kapilary Ubbelohdego wykonujemy pomiary tylko w
temperaturze otoczenia, ponieważ ciężko byłoby utrzymać stałą temperaturę podczas całego badania.
Wszystkie wyniki mieszczą się w zakresach podawanych w literaturze oraz są podobne do wartości
tablicowych.
Wynik lepkości kinematycznej na przypadku ropy naftowej jest bardzo zbliżony dla wyniku lepkości ropy
Brent Blend .
 Pomiar napięcia powierzchniowego
Metoda stalgmometryczna [n] Metoda tensometryczna [mN/m]

Próba 1 Próba 2 Próba 1 Próba 2 Próba 3

Woda destylowana
68 70 64,2 58,8 58,5
Próba 1 Próba 2 Próba 1 Próba 2 Próba 3
Ropa naftowa
140 145 25,2 23,8 24
Próba 1 Próba 2 Próba 1 Próba 2 Próba 3
Toluen
139 137 27,8 27,7 27,8

Napięcie powierzchniowe Napięcie powierzchniowe

Rodzaj cieczy Ilość kropel [mN/m], metoda [mN/m],metoda
stalgmometryczna tensjometryczna
Woda destylowana 69,00 55,42 55,42
Ropa naftowa 142,50 23,88 22,29
Rozpuszczalnik (toluen) 138,00 24,27 25,43

Dokładne poznanie wartości napięcia powierzchniowego danej ropy pozwala na dobranie odpowiednich
środków dedykowanych do nawadniania (zatłaczania) złóż ropy naftowej. Otrzymane wartości napięcia
powierzchniowego dla ropy znajdują się w poprawnych granicach dla ropy, aczkolwiek ropy o tej samej
gęstości i innej lepkości mogą posiadać inną wartość napięcia powierzchniowego. W rejonie Bałachany i Bibi-
Eibat napięcie powierzchniowe ropy wynosi odpowiednio 28,9 oraz 29,2 mN/m (gęstość tych rop wynosi ok.
875-880 kg/m3).

Gazodźwig

Objętościowe natężenie przepływu Pomiar, [s]

powietrza, [dm3/min] 1 2 3
70 69 53 61
104 40 38 38
138 21 22 21
166 20 18 18
210 16 16 15

Wydatek cieczy, [m3/h]

wydatek gazu, [m3 /h]
1 2 3
4,2 0,0522 0,0679 0,0590
6,24 0,0900 0,0947 0,0947
8,28 0,1714 0,1636 0,1714
9,96 0,1800 0,2000 0,2000
12,6 0,2250 0,2250 0,2400

Do stworzenia części krzywej charakterystycznej gazodźwigu użyto wartości uśrednionych dla wyników
pomiaru przy różnych wydatkach gazu. Na podstawie uzyskanego kształtu paraboli wyznaczono wzór funkcji
kwadratowej, wykorzystując wielomianową linię trendu, opisujący powstałą krzywą. Na podstawie
otrzymanego wzoru określono miejsca zerowe, wierzchołek oraz punkt przecięcia stycznej przechodzącej
przez początek układu współrzędnych z parabolą.

Wydatek Wydatek
Prędkość Prędkość
objętościowy objętościowy
pozorna pozorna
gazu cieczy
0,0 0,000 0,000 0,000
2,0 1,132 0,040 0,023
4,2 2,378 0,082 0,046
6,3 3,567 0,120 0,068
7,5 4,246 0,141 0,080
10,2 5,775 0,186 0,105
12,6 7,134 0,224 0,127
13,6 7,714 0,239 0,136
14,0 7,926 0,245 0,139
16,0 9,059 0,274 0,155
18,0 10,191 0,301 0,170
20,0 11,323 0,326 0,185
22,0 12,456 0,350 0,198
24,0 13,588 0,372 0,211
26,0 14,720 0,393 0,222
27,3 15,428 0,405 0,229
30,0 16,985 0,429 0,243
35,0 19,816 0,466 0,264
40,0 22,647 0,492 0,279
45,0 25,478 0,509 0,288
50,0 28,309 0,515 0,292
55,0 31,139 0,512 0,290
60,0 33,970 0,498 0,282
65,0 36,801 0,475 0,269
70,0 39,632 0,441 0,250
75,0 42,463 0,398 0,225
80,0 45,294 0,344 0,195
85,0 48,125 0,281 0,159
90,0 50,955 0,207 0,117
95,0 53,786 0,124 0,070
100,0 56,617 0,030 0,017
101,5 57,466 0,000 0,000
 Krzywa gazodźwigu

0,3000

0,2500 y = 0,0003x2 + 0,0157x

Wydatek cieczy [m3/h]

0,2000

0,1500

0,1000

0,0500

0,0000
0 2 4 6 8 10 12 14
Wydatek gazu [m3/h]

Krzywa charakterystyczna gazodźwigu

0,6

0,5

0,4
Wydatek cieczy[m3/h]

0,3

0,2

0,1

0
0 20 40 60 80 100 120
Wydatek gazu [m3/h]
Wzór funkcji kwadratowej: −0,0003𝑥 2 + 0,0157𝑥
Miejsca zerowe: 𝑥1 = 0 𝑥2 = 101,7
Wierzchołek paraboli W: 𝑝 = 50 𝑞 = 0,515
Punkt przecięcia stycznej: 𝑥 = 16,02 𝑦 = 0,2736
𝑚3
Maksymalny wydatek gazu Vmax dla rozpatrywanego modelu wynosi 50 [ ℎ ]. Po przekroczeniu zadanej
wartości będzie następował stopniowy spadek wydatku cieczy.
𝑚3
Optymalny wydatek gazu Vopt dla rozpatrywanego modelu wynosi 16,02 [ ℎ ].

Widoczne są miejsca przejściowe w przepływach i rodzaju przepływu, niewielka zmiana prędkości pozornych
może diametralnie zmienić rodzaj przepływu medium. Zbliżając się ku maksimum zauważamy przepływy
pierścieniowe i pierścieniowo-falowe. Dla wydatku optymalnego zachodzi przepływ pierścieniowo-falowy.
Po uzyskaniu maksimum przepływ utrzymuje się o charakterze pierścieniowym.
 Badanie procesu emulgowania ropy naftowej z wodą

Temperatura 20°C [cm3] Temperatura 50°C [cm3]

Czas po jakim został odczytany odstój
1 5 10 15 1 5 10 15
[min]
I probówka: 15 ml ropy parafinowej +
0 2 2 2 1 3 4 5
15 ml wody destylowanej
II probówka: 15 ml ropy parafinowej +
0 0 1 2,5 2 4 5 6
15 ml solanki
III probówka: 15 ml ropy aromatycznej
15 15 15 15 X X X X
+ 15 ml wody destylowanej
IV probówka: 15 ml ropy aromatycznej
15 15 15 15 X X X X
+ 15 ml solanki
V probówka: 15 ml ropy aromatycznej
+ 15 ml wody destylowanej + 0,5 ml 15 15 15 15 X X X X
środka Rokamid
VI probówka: 15 ml ropy aromatycznej
+ 15 ml wody destylowanej + 0,5 ml 12 12 14 14,5 14 14,5 15 X
środka ABS Na
VII probówka: 15 ml ropy parafinowej
+ 15 ml wody destylowanej + 0,5 ml 0 0 0 0 0 0 0 Przejściowe
środka Rokamid
VIII probówka: 15 ml ropy parafinowej
+ 15 ml wody destylowanej + 0,5 ml 0 6 10 15 4 15 X X
środka ABS Na
W zadaniu została użyta jako ropa parafinowa ropa z kopalni Kryg, zaś jako ropy aromatycznej
użyliśmy ropy superlekkiej z kopalni Ciechnów
Użyta ropa aromatyczna nie tworzy w ogóle emulsji co może być spowodowane zawartością środków
powierzchniowo-czynnych użytych w trakcie obróbki tej ropy. Przy ropie, w której nie doszło do rozdziału
należało podgrzać próbki w celu rozbicia emulsji (w temperaturze otoczenia emulsja nie rozdzielała się lub
rozdzielała się minimalnie). Na podstawie przeprowadzonych badań stwierdzono, że deemulgatory w ropie
aromatycznej spowolniły jej rozdział. W przypadku ropy parafinowej w temperaturze otoczenia lepiej sobie
poradził środek Rokamid, zaś w przypadku wyższej temperatury jego właściwości zanikły, a uaktywnił się
środek ABS.

Bibliografia
- https://www.brenntag.com/media/documents/poland/downloads/geopetrol-xi-chemiczne-
nawadnianie.pdf
- Wykonywanie zabiegów intensyfikacji wydobycia ropy naftowej – Witold Górski
- „Vademecum rafinera” Praca zbiorowa pod redakcją J. Surygały, WNT, Warszawa 2006
– „Geologia złóż ropy naftowej i gazu ziemnego” – I.O. Brod, N.A. Jeremienko, Wydawnictwa geologiczne,
1957 Warszawa
- Materiały z zajęć