385 Câu Hỏi Thực Tế Về Hoá Học

385 CÂU HỎI VÀ ĐÁP VỀ
HOÁ HỌC VỚI ĐỜI SỐNG
0
Lêi nãi ®Çu
Gi¸o dôc thÕ kØ 21 dùa trªn c¬ së x©y dùng x· héi häc tËp víi 4 trô cét lµ:
- Häc ®Ó biÕt (cèt lâi lµ hiÓu)
- Häc ®Ó lµm (trªn c¬ së hiÓu)
- Häc ®Ó cïng sèng víi nhau (trªn c¬ së hiÓu nhau)
- Häc ®Ó lµm ngêi (trªn c¬ së hiÓu b¶n th©n)
MÆt kh¸c tríc sù bïng næ th«ng tin vµ sù l·o ho¸ nhanh cña kiÕn thøc con
ngêi muèn tån t¹i vµ ph¸t triÓn ®Òu ph¶i häc thêng xuyªn, häc suèt ®êi.
Ho¸ häc lµ mét khoa häc nghiªn cøu çc chÊt vµ sù biÕn ®æi cña chóng.
Çc chÊt t¹o nªn mäi vËt thÓ cña thÕ giíi v« sinh vµ h÷u sinh, chÝnh chóng t¹o
nªn c¶ c¬ thÓ chóng ta.
Ho¸ häc chÕ ra nh÷ng chÊt r¾n h¬n kim c¬ng, bÒn h¬n s¾t thÐp, trong
h¬n pha lª, ®Ñp h¬n nhung lôa.
Cuèn s¸ch “385 c©u hái vµ ®¸p vÒ ho¸ häc víi ®êi sèng” gióp çc em
häc sinh më réng kiÕn thøc ho¸ häc vµ nhÊt lµ tËp vËn dông kiÕn thøc ®Ó gi¶i
thÝch çc hiÖn tîng thêng gÆp trong ®êi sèng, lao ®éng s¶n xuÊt, thiªn nhiªn
vµ m«i trêng. Cuèi s¸ch gióp cho sù hiÓu biÕt vÒ ho¸ häc cña çc em s©u
s¾c,h¬n vµ h÷u Ých h¬n.
§èi víi çc thÇy c« gi¸o, cuèn s¸ch cung cÊp thªm t liÖu ®Ó cho çc bµi
d¹y häc trªn líp phong phó, sinh ®éng h¬n vµ hÊp dÉn h¬n.
T¸c gi¶
1
1. PhÌn chua lµ chÊt g× ?
PhÌn chua lµ muèi sunfat kÐp cña nh«m vµ kali. ë d¹ng tinh thÓ ngËm 24
ph©n tö H2O nªn cã c«ng thøc ho¸ häc lµ K2SO4.Al2(SO4)3.24H2O.
PhÌn chua cßn ®îc gäi lµ phÌn nh«m, ngêi ta biÕt phÌn nh«m cßn tríc c¶
kim lo¹i nh«m.
PhÌn nh«m ®îc ®iÒu chÕ tõ çc nguyªn liÖu lµ ®Êt sÐt (cã thµnh phÇn
chÝnh lµ Al2O3), axit sunfuric vµ K2SO4.
PhÌn chua kh«ng ®éc, cã vÞ ch¸t chua, Ýt tan trong níc l¹nh nhng tan rÊt
nhiÒu trong níc nãng nªn rÊt dÔ tinh chÕ b»ng kÕt tinh l¹i trong níc.
Còng do t¹o ra kÕt tña Al(OH)3 khi khuÊy phÌn vµo níc ®· dÝnh kÕt çc
h¹t ®Êt nhá l¬ löng trong níc ®ôc thµnh h¹t ®Êt to h¬n, nÆng vµ ch×m xuèng
lµm trong níc.
Anh ®õng b¾c bËc lµm cao
PhÌn chua em ®¸nh níc nµo còng trong
PhÌn chua rÊt cÇn cho viÖc xö lÝ níc ®ôc ë çc vïng lò ®Ó cã níc trong
dïng cho t¾m, giÆt.
V× côc phÌn chua trong vµ s¸ng cho nªn ®«ng y cßn gäi lµ minh phµn
(minh lµ trong s¸ng, phµn lµ phÌn).
Theo y häc cæ truyÒn th×:
PhÌn chua, chua ch¸t, l¹nh lïng
Gi¶i ®éc, t¸o thÊp, s¸t trïng ngoµi da
D¹ dµy, viªm ruét, thÊp tµ
Dïng liÒu thËt Ýt, thuèc ®µ rÊt hay
PhÌn chua lµm hÕt ngøa, s¸t trïng v× vËy sau khi c¹o mÆt xong, thî c¾t
tãc thêng lÊy mét miÕng phÌn chua to xoa vµo da mÆt cho kh¸ch.
PhÌn chua dïng ®Ó bµo chÕ ra çc thuèc ch÷a ®au r¨ng, ®au m¾t, cÇm
m¸u, ho ra m¸u (çc lo¹i xuÊt huyÕt).
2
2. Hµn the lµ chÊt g× ?
Hµn the lµ chÊt natri tetraborat (cßn gäi lµ borac) ®«ng y gäi lµ bµng sa
hoÆc nguyÖt th¹ch, ë d¹ng tinh thÓ ngËm 10 ph©n tö H 2O (Na2B4O7.10H2O).
Tinh thÓ trong suèt, tan nhiÒu trong níc nãng, kh«ng tan trong cån 900.
Tríc ®©y ngêi ta thêng dïng hµn the lµm chÊt phô gia cho vµo giß lôa,
b¸nh phë, b¸nh cuèn… ®Ó cho nh÷ng thø nµy khi ¨n sÏ c¶m thÊy giai vµ gißn.
Ngay tõ n¨m 1985 tæ chøc thÕ giíi ®· cÊm dïng hµn the lµm chÊt phô gia cho
thùc phÈm v× nã ®éc, cã thÓ g©y sèc, trôy tim, co giËt vµ h«n mª.
Natri tetraborat t¹o thµnh hîp chÊt mµu víi nhiÒu oxit kim lo¹i khi nãng
ch¶y, gäi lµ ngäc borac.
Trong tù nhiªn, borac cã ë d¹ng kho¸ng vËt tinkan, cßn kenit chøa
Na2B4O7.4H2O. Borac dïng ®Ó s¶n xuÊt men mµu cho gèm sø, thuû tinh mµu
vµ thuû tinh quang häc, chÊt lµm s¹ch kim lo¹i khi hµn, chÊt s¸t trïng vµ chÊt
b¶o qu¶n, chÊt tÈy tr¾ng v¶i sîi. Hµn the cßn ®îc dïng ®Ó bµo chÕ dîc phÈm.
Theo ®«ng y, hµn the cã vÞ ngät mÆn, tÝnh m¸t dïng h¹ sèt, tiªu viªm,
ch÷a bÖnh viªm häng, viªm h¹nh nh©n h¹ch, sng loÐt r¨ng lîi.
Hµn the ngät, mÆn, m¸t thay
Tiªu viªm, h¹ sèt, l¹i hay ®au ®Çu
Viªm häng, viªm lîi ®· l©u
Viªm h¹ch, viªm m¾t thuèc ®©u s¸nh b»ng.
T©y y dïng dung dÞch axit boric lo·ng lµm níc röa m¾t, dïng natri
tetraborat ®Ó chÕ thuèc ch÷a ®au r¨ng, lîi.
3. M× chÝnh (bét ngät) lµ chÊt g× ?
M× chÝnh lµ muèi natri cña axit glutaric, mét amino axit tù nhiªn, quen
thuéc vµ quan träng. M× chÝnh cã tªn ho¸ häc lµ monosodium glutamat, viÕt
t¾t lµ MSG. MSG cã trong thùc phÈm vµ rau qu¶ t¬i sèng ë d¹ng tù do hay ë
d¹ng liªn kÕt víi protein hoÆc lipÝt. Tuy ë hµm lîng thÊp, song chøc n¨ng cña
nã lµ mét gia vÞ, t¨ng vÞ cho thùc phÈm, lµm næi bËt sù t¬i sèng, cßn trong
chÕ biÕn lµm t¨ng sù ngon miÖng. Ngêi Hoa (vµ nhiÒu d©n téc Ch©u ¸) ®· lîi
dông chøc n¨ng nµy trong kÜ x¶o Èm thùc ®Ó chÕ biÕn çc mãn ¨n thªm phÇn
3
ngon miÖng trong çc nhµ hµng Trung Quèc. B¶n th©n MSG kh«ng ph¶i lµ
mét vi chÊt dinh dìng vµ chØ cã MSG tù do d¹ng ®ång ph©n L míi lµ chÊt t¨ng
vÞ, cßn ë d¹ng liªn kÕt víi protein vµ lipit th× kh«ng cã chøc n¨ng nµy. Nh÷ng
thøc ¨n giµu protein nh s÷a, thÞt, ç… chøa nhiÒu MSG d¹ng liªn kÕt. Ngîc l¹i ë
rau, qu¶, cñ l¹i tån t¹i ë d¹ng tù do nh nÊm cã 0,18%, cµ chua 0,14%, khoai t©y
0,1%.
Ngêi NhËt lóc ®Çu ph©n lËp MST tõ t¶o biÓn, cßn ngµy nay MSG ®îc
tæng hîp b»ng c«ng nghÖ lªn men.
M× chÝnh lµ mét gia vÞ nhµ hµng, ®«i khi hç trî cho mét kÜ thuËt nÊu
¨n tåi, thêng bÞ l¹m dông vÒ liÒu lîng.
§· cã nh÷ng ph¸t hiÖn vÒ di chøng cña bÖnh ¨n nhiÒu m× chÝnh mµ
ngêi ta gäi lµ “héi chøng hiÖu ¨n Tµu”: NhÑ th× cã c¶m gi¸c ngøa ran nh kiÕn
bß trªn mÆt, ®Çu hoÆc cæ cã c¶m gi¸c c¨ng cøng ë mÆt. NÆng th× nhøc
®Çu, chãng mÆt, buån n«n.
Nh vËy m× chÝnh cã ®éc h¹i kh«ng? §· kh«ng Ýt lÇn MSG ®îc ®em ra
bµn c·i ë çc tæ chøc l¬ng n«ng thÕ giíi (FAO) Y tÕ thÕ giíi (WHO). Uû ban
chuyªn gia vÒ phô gia thùc phÈm (JECFA). LÇn ®Çu tiªn (1970) ®îc quy
®Þnh r»ng lîng MGS sö dông an toµn hµng ngµy lµ 0 120mg/kg thÓ träng,
kh«ng dïng cho trÎ em díi 3 th¸ng tuæi. N¨m 1979 l¹i ®îc quy ®Þnh t¨ng lªn lµ -
150mg/kg thÓ träng. Tíi n¨m 1986 JECFA l¹i xem xÐt l¹i vµ x¸c ®Þnh lµ MSG
“kh«ng cã vÊn ®Ò g×”.
Tãm l¹i, MSG lµ an toµn trong liÒu lîng cho phÐp. §iÒu ®¸ng lu ý lµ
m× chÝnh kh«ng ph¶i lµ vi chÊt dinh dìng mµ chØ lµ chÊt t¨ng vÞ mµ th«i
4. S« ®a lµ chÊt lµ g× ?
Ngµy tõ thêi cæ xa, ngêi ta ®· biÕt ®Õn thuû tinh vµ xµ phßng. §Ó s¶n
xuÊt ra chóng ta, ph¶i dïng natri cacbonat (s«®a) khai th¸c trªn bê cña nh÷ng hå
s«®a ë Ch©u Phi vµ ch©u Mü hoÆc thu ®îc tõ tro cña nh÷ng loµi thùc vËt
mäc díi biÓn vµ bê biÓn ë ch©u ¢u. Kho¶ng 150 n¨m vÒ tríc, s« ®a b¾t ®Çu
®îc s¶n xuÊt b»ng ph¬ng ph¸p c«ng nghÖ. Mét ngêi Ph¸p tªn lµ L¬Blan ®· t×m
ra qui tr×nh ®Çu tiªn s¶n xuÊt s« ®a. Nhng tõ n¨m 1870, ph¬ng ph¸p cña ngêi
4
BØ tªn lµ Solvay cã lîi nhuËn lín h¬n ®· ®Èy lïi ®îc ph¬ng ph¸p cña L¬ Blan
vµ n¨m 1916; nhµ m¸y cuèi cïng s¶n xuÊt theo ph¬ng ph¸p nµy ®· bÞ ®ãng
cöa.
S«®a cã ý nghÜa cùc kú quan träng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Nã ®îc
dïng ®Ó s¶n xuÊt çc chÊt tÈy röa vµ chÊt lµm s¹ch trong c«ng nghiÖp thuû
tinh vµ c«ng nghiÖp dÖt. Trong ngµnh luyÖn kim, ngêi ta dïng nã ®Ó t¸ch lu
huúnh ra khái s¾t vµ thÐp; s«®a ®îc dïng trong s¶n xuÊt natri silicat, natri photphat vµ
natri aluminat, men sø, s¬n dÇu vµ c«ng nghiÖp dîc phÈm. C«ng nghiÖp da,
cao su, ®êng; s¶n xuÊt thùc phÈm, vËt liÖu nhiÕp ¶nh còng cÇn ®Õn s«®a.
Nã lµ thµnh phÇn kh«ng thÓ thiÕu trong viÖc lµm s¹ch níc !
5. Sîi ho¸ häc lµ g× ?
Sîi ho¸ häc lµ sîi t¹o thµnh tõ çc chÊt h÷u c¬ thiªn nhiªn vµ çc polime
tæng hîp.
Sîi ho¸ häc chia lµm hai nhãm lín: sîi nh©n t¹o vµ sîi tæng hîp. Sîi nh©n
t¹o thu ®îc khi chÕ biÕn ho¸ häc çc polime t¹o sîi, thu ®îc nhê tæng hîp ho¸
häc. Çc lo¹i sîi poliamit, polieste, polipropilen vµ nhiÒu sîi kh¸c n÷a nh capron,
nilon, lavsan,v.v… lµ sîi tæng h¬p.
Sîi nh©n t¹o ra ®êi tríc sîi tæng hîp. Ngay tõ n¨m 1853, ë Anh ngêi ta ®·
®Ò xuÊt viÖc t¹o sîi m¶nh dµi v« tËn tõ dung dÞch nitroxenluloza trong hçn
hîp rîu vµ ete. Ngêi ta ®· s¶n xuÊt çc lo¹i sîi nµy trªn quy m« c«ng nghiÖp,
çch ®©y kh«ng l©u l¾m vµo cuèi thÕ kû XIX, ®Çu thÕ kû XX. T¬ visco, s¶n
xuÊt tõ n¨m 1905, ®Õn nay vÉn cha mÊt ý nghÜa. Sîi visco thu ®îc tõ dung
dÞch xenluloza ®Ëm ®Æc trong xót lo·ng. Tõ n¨m 1910 ®Õn 1920, ngêi ta
tiÕn hµnh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp tõ xenluloz¬ axetat.
LÞch sö sîi tæng hîp b¾t ®Çu n¨m 1932. Lóc ®ã, ë §øc b¾t ®Çu s¶n
xuÊt c«ng nghiÖp sîi tæng hîp ®Çu tiªn lµ polivinylclorua dïng vµo môc ®Ých
kü thuËt. Khi clo ho¸ tiÕp polivinylclorua ta ®îc nhùa peclovinyl, tõ ®ã cã thÓ
s¶n xuÊt ra lo¹i sîi bÒn vÒ mÆt ho¸ häc: sîi clorin. N¨m 1930, ngêi ta b¾t ®Çu
s¶n xuÊt sîi tõ nhùa poliamit, lµ polime tæng hîp t¬ng tù protein. Trong ph©n tö
cña chóng, còng gièng nh trong protein, cã çc nhãm amit- CO-NH- lÆp l¹i
5
nhiÒu lÇn. Çc sîi poliamit ®Çu tiªn lµ nilon vµ capron, vÒ mét sè tÝnh chÊt
cßn tèt h¬n c¶ t¬ thiªn nhiªn. Nh÷ng sîi tæng hîp cã b¶n chÊt ho¸ häc kh¸c nh
polieste, poliolefin (trªn c¬ së trïng hîp etylen),v.v… còng xuÊt hiÖn.
Vª nguyªn lý, c«ng nghÖ s¶n xuÊt sîi tæng hîp lµ ®¬n gi¶n: ®ïn khèi
nãng ch¶y hoÆc dung dÞch polime qua nh÷ng lç rÊt nhá cña khu«n kÐo vµo
mét buång chøa kh«ng khÝ l¹nh, t¹i ®©y, qu¸ tr×nh ®ãng r¾n x¶y ra, biÕn
dßng polime thµnh sîi. B»ng çch ®ã, ta thu ®îc sîi capron vµ nilon.
ChØ t¬ h×nh thµnh liªn tôc ®îc cuèn vµo èng sîi.
Nhng kh«ng ph¶i tÊt c¶ çc lo¹i sîi ho¸ häc ®Òu ®îc s¶n xuÊt ®¬n gi¶n
nh vËy. Qu¸ tr×nh ®ãng r¾n sîi axetat x¶y ra trong m«i trêng kh«ng khÝ nãng,
®Ó ®ãng r¾n chØ t¬ cña sî visco vµ mét lo¹i sîi kh¸c l¹i x¶y ra trong çc bÓ
®«ng tô chøa çc ho¸ chÊt láng ®îc chän läc ®Æc biÖt. Trong qu¸ tr×nh t¹o sîi,
trªn çc èng sîi ngêi ta cßn kÐo c¨ng ®Ó çc ph©n tö polime d¹ng chuçi trong sîi
cã mét trËt tù s¾p xÕp chÆt chÏ h¬n (s¾p xÕp song song nhau). Khi ®ã, lùc t-
¬ng t¸c gi÷a çc ph©n tö t¨ng lªn lµm ®é bÒn c¬ häc cña sîi còng t¨ng lªn. Nãi
chung, tÝnh chÊt cña sîi chÞu ¶nh hëng cña nhiÒu yÕu tè kh¸c nhau nh thay
®æi tèc ®é nÐn Ðp, thµnh phÇn vµ nång ®é çc chÊt trong bÓ ®«ng tô, nhiÖt
®é cña dung dÞch kÐo sîi vµ cña bÓ ®«ng tô (hoÆc buång kh«ng khÝ), thay
®æi kÝch thíc lç cña khu«n kÐo. Lç cµng nhá th× sîi cµng m¶nh vµ lùc bÒ
mÆt sÏ cµng ¶nh hëng nhiÒu ®Õn tÝnh chÊt cña v¶i lµm tõ sîi nµy. §Ó t¨ng
nh÷ng lùc ®ã, ngêi ta thêng dïng çc khu«n kÐo víi lç cã tiÕt diÖn h×nh sao.
§èi víi çc chuyªn gia dÖt th× ®é dµi kÐo ®øt, do sîi bÞ ®øt díi t¸c dông
cña träng lîng chÝnh nã, ®îc xem nh mét ®Æc trng quan träng vÒ ®é bÒn cña
sîi. Víi sîi b«ng thiªn nhiªn, ®é dµi ®ã thay ®æi tõ 5 ®Õn 10km, t¬ axetat tõ 30
®Õn 35km, sîi visco tíi 50 km, sîi polieste vµ poliamit cßn dµi h¬n n÷a. Ch¼ng
h¹n víi sîi nilon lo¹i cao cÊp, ®é dµi kÐo ®øt lªn tíi 80km.
Sîi ho¸ häc ®· thay thÕ mét çch cã kÕt qu¶ çc lo¹i sîi thiªn nhiªn lµ t¬,
len, b«ng vµ kh«ng Ýt trêng hîp vît çc lo¹i sîi thiªn nhiªn vÒ chÊt lîng.
S¶n xuÊt sîi ho¸ häc cã tÇm quan träng lín lao ®èi víi nÒn kinh tÕ quèc
d©n, gãp phÇn n©ng cao phóc lîi vËt chÊt cho con ngêi vµ cã kh¶ n¨ng ®¸p
6
øng nhu cÇu ngµy cµng t¨ng cña nh©n d©n vÒ çc mÆt hµng th«ng dông: v¶i,
çc s¶n phÈm dÖt kim vµ t¬ l«ng nh©n t¹o.
6. Saccarin lµ chÊt g× ?
Lµ chÊt tinh thÓ kh«ng mµu cã vÞ ngät, Ýt tan trong níc. §îc ®iÒu chÕ
tõ toluen. Saccarin th¬ng m¹i lµ tinh thÓ muèi natri ngËm níc cña saccarin, ngät
h¬n ®êng 500 lÇn. Dïng thay cho ®êng khi cã bÖnh tiÓu ®êng. C¬ thÓ kh«ng
hÊp thô ®îc saccarin.
CO
C6 H 4 NH
SO2
7. ThÇn sa lµ chÊt g× ?
Lµ kho¸ng vËt thuû ng©n sunfua HgS, nguyªn liÖu chñ yÕu ®Ó s¶n
xuÊt thuû ng©n.
8. Cholesterol lµ chÊt g×?
Lµ mét sterol chÝnh cã phæ biÕn trong m« ngêi, ®éng vËt vµ mét sè
thùc vËt, díi d¹ng tù do hay este víi axit bÐo m¹ch dµi lµ chÊt cÇn thiÕt cho c¬
thÓ (thµnh phÇn cña protein, huyÕt thanh, mµng tÕ bµo, chÊt t¹o homon giíi
tÝnh, axit mËt…) nhng nÕu cã nhiÒu cholesterol trong m¸u sÏ t¹o ®iÒu kiÖn
cho chÊt bÐo giµu axit bÐo no b¸m vµo thµnh trong cña ®éng m¹ch ®Õn møc
cã thÓ ng¨n m¸u kh«ng lu th«ng.
9. ADN lµ chÊt g× ?
Lµ nh÷ng axit nucleic vµ cã ph©n tö khèi lªn tíi hµng chôc triÖu ®vc (hay u).
ADN lµ thµnh phÇn chñ yÕu cña nhiÔm s¾c thÓ trong nh©n tÕ bµo
cña phÇn lín sinh vËt, cã vai trß quyÕt ®Þnh nh÷ng ®Æc trng di truyÒn b»ng
çch ®iÒu chØnh sù tæng hîp protein trong tÕ bµo.
10. Qu¶ ít vµ h¹t tiªu chøa chÊt cay lµ chÊt g× ?
7
Chóng cã nh÷ng lo¹i ancaloit kh¸c nhau. Ancaloit lµ lo¹i hîp chÊt h÷u c¬
cã chøa nit¬ cã tÝnh baz¬, thêng cã nguån gèc thùc vËt, ®a sè cã cÊu tróc phøc
t¹p, thêng lµ çc chÊt dÞ vßng.
Ancaloit trong ít cã tªn lµ capsicain. ChÊt nµy pha lo·ng 10 v¹n lÇn vÉn
cßn rÊt cay.
Ancaloit trong h¹t tiªu lµ hai chÊt cã tªn lµ chavixin vµ piperin. ChÊt
chavixin t¹o ra vÞ cay h¾c cña h¹t tiªu.
11. Cån kh« lµ chÊt g× ?
ë çc nhµ hµng thêng dïng lo¹i cån kh« ®Ó ®èt thay cho bÕp ga khi ¨n
çc mãn lÈu. §ã chÝnh lµ cån ®îc cho vµo mét chÊt hót dÞch thÓ, lo¹i bét nµy
hiÖn ®îc s¶n xuÊt v× nhiÒu môc ®Ých kh¸c nhau: cho vµo t· lãt, cho vµo ®Êt
chèng tr¹ng th¸i h¹n h¸n kÐo dµi, cho vµo cån… thÝ dô chÊt norsocryl cña h·ng
Snow Business cã thÓ biÕn mét lîng dung dÞch cã träng lîng lín h¬n chÊt nµy
tíi 500 lÇn thµnh chÊt kh«.
12. Cloramin lµ chÊt g× mµ s¸t trïng ®îc nguån níc ?
Lµ chÊt NH2Cl vµ NHCl2. Khi hoµ tan cloramin vµo níc sÏ gi¶i phãng ra
clo. Clo t¸c dông víi níc t¹o ra HOCl.
Cl2 + H2O  HOCl + HCl
HOCl cã phÇn tö rÊt nhá, dÔ hÊp thô trªn mµng sinh häc cña vi sinh vËt,
ph¸ huû protein cña mµng, c¶n trë tÝnh b¸n th©m cña mµng, thay ®æi ¸p suÊt
thÈm thÊu cña tÕ bµo vµ lµm chÕt vi khuÈn, nÊm.
HOCl cã tÝnh oxi ho¸ rÊt m¹nh nªn ph¸ ho¹i ho¹t tÝnh mét sè enzim trong
vi sinh vËt, g©y chÕt cho vi sinh vËt.
Cloramin kh«ng g©y ®éc h¹i cho ngêi dïng níc ®· ®îc khö trïng b»ng
chÊt nµy.
13. Bét giÆt gåm nh÷ng chÊt g× ?
Bét giÆt lµ hçn hîp d¹ng bét, xèp bao gåm chÊt tÈy röa tæng hîp, chÊt
ho¹t ®éng bÒ mÆt cao (thÝ dô natri ®o®exylbenzen sunfunat) s« ®a, çc phô
gia (tripoliphotphat, cacboximetyl xenluloz¬) chÊt tÈy tr¾ng, chÊt th¬m...
14. Bét tÈy lµ chÊt g× ?
8
Lµ clorua v«i Ca(OCl)2.CaCl2.8H2O, hoÆc biÓu diÔn thµnh phÇn
chÝnh lµ CaOCl2. ChÊt bét tr¾ng, mïi clo, ph©n huû trong níc vµ trong axit,
®iÒu chÕ b»ng çch cho clo t¸c dông víi v«i t«i.
2Ca(OH)2+ 2Cl2  Ca(OCl)2+ CaCl2+ 2H2O
15. Níc Booc®o lµ g× ?
Lµ hån hîp dung dÞch ®ång sunfat vµ s÷a v«i, dïng lµm chÊt diÖt nÊm
cho c©y trång, nhÊt lµ cho cµ chua, nho (ch÷a bÖnh xo¨n l¸ do nÊm)
16. Níc cêng toan lµ g× ?

Lµ hçn hîp gåm mét thÓ tÝch dung dÞch axit nitric ®Æc vµ 3 thÓ tÝch
dung dÞch axit clohidric ®Æc. Cã tÝnh oxi ho¸ m¹nh, hoµ tan ®îc vµng, b¹ch
kim vµ hîp kim kh«ng tan trong çc dung dÞch axit v« c¬ th«ng thêng.
17. Níc ®¸ kh« lµ g× ?
Lµ cacbon ®ioxit CO2ë d¹ng r¾n, khi bay h¬i thu nhiÖt rÊt lín, lµm h¹ nhiÖt
®é cña m«i trêng xung quanh. Dïng b¶o qu¶n thùc phÈm khi chuyÓn ®i xa.
18. DÇu chuèi lµ chÊt g× ?
DÇu chuèi lµ este cña axit axetic vµ rîu amylic.
Dầu chuối cã c«ng thøc lµ CH3COOC5H11
19. Th¹ch aga - aga lµ chÊt g× ?
Aga - aga (ch÷ Malaysia nghÜa lµ rong) lµ hçn hîp chÊt t¸ch ra tõ mét sè
lo¹i rong biÓn, thµnh phÇn chñ yÕu lµ polisaccarit (70%). Dung dÞch 0,5 -
1,5% trong níc s«i, khi nguéi ®«ng tô l¹i thµnh th¹ch aga - aga ®îc dïng trong
ho¸ häc, vi sinh häc, c«ng nghiÖp thùc phÈm (lµm møt, kÑo viªn…)
20. Ami¨ng lµ chÊt g× ?
§ã lµ kho¸ng chÊt d¹ng sái, cã thµnh phÇn ho¸ häc lµ silicat cña magic,
canxi vµ mét sè kim lo¹i kh¸c. Ami¨ng bÒn víi axit, chÞu nhiÖt, cã thÓ kÐo
thµnh sîi, dÖt v¶i may quÇn ¸o chèng ch¸y, dïng lµm vËt liÖu çch nhiÖt, çch
®iÖn, vËt liÖu x©y dùng nh xi m¨ng ami¨ng. HiÖn nay nhiÒu níc cÊm dïng v×
chÊt nµy cã thÓ g©y bÖnh ung th vµ bÖnh phæi.
21. Apatit lµ chÊt g× ?
9
Apatit lµ kho¸ng chÊt chøa photpho cã c«ng thøc chung lµ Ca 5X (PO4)3
(X lµ F, Cl hay OH) phæ biÕn nhÊt lµ floapatit. ë tØnh Lµo Cai níc ta tr÷ lîng
apatit lªn tíi hµng tØ tÊn, Apatit lµ nguyªn liÖu chÝnh ®Ó s¶n xuÊt ph©n l©n,
phot pho (dïng trong quèc phßng, lµm diªm, thuèc trõ s©u), axit photphoric
22.Cao su lµ g× ?
Cao su lµ vËt liÖu cã tÝnh ®µn håi (®Æc tÝnh cã thÓ biÕn d¹ng khi
chÞu lùc bªn ngoµi t¸c dông nhng l¹i trë l¹i h×nh d¹ng ban ®Çu khi lùc t¸c dông
kh«ng cßn). Cao su cã thÓ bÞ kÐo d·n gÊp 10 lÇn chiÒu dµi ban ®Çu. TÝnh
®µn håi cña cao su lµ do tÝnh linh ho¹t cña çc ph©n tö trong m¹ch polime. Tuy
nhiªn trong thùc tÕ, cao su lµ hçn hîp çc polime, nªn nÕu lùc ngoµi t¸c ®éng
qu¸ m¹nh th× cao su mÊt hoµn toµn tÝnh ®µn håi. Vµo n¨m 1839, nhµ ho¸ häc
MÜ Charles Goodyear ®· ph¸t minh ra kÜ thuËt lu ho¸ cao su cã t¸c dông lµm
t¨ng ®Æc tÝnh c¬ lÝ cña cao su, do ®ã më réng rÊt nhiÒu kh¶ n¨ng øng dông
cña nã.
Cao su thiªn nhiªn lµ poli-cis-isopren ®îc lÊy chñ yÕu tõ c©y cao su
(Hevea barasiliensis) ®îc trång nhiÒu ë Nam MÜ. C©y cao su ®îc trång ë níc ta
tõ n¨m 1887 vµ hiÖn nay ®îc trång tËp trung ë çc tØnh miÒn §«ng Nam Bé.
Cao su tæng hîp (Cao su Buna, cao su Buna-S, …) ®îc ph¸t triÓn m¹nh
tõ chiÕn tranh thÕ giíi lÇn II do sù khan hiÕm cao su thiªn nhiªn. HÇu hÕt çc
cao su tæng hîp ®Òu lµ s¶n phÈm cña c«ng nghiÖp dÇu má.
23. Teflon lµ chÊt g× ?
Teflon cã tªn khoa häc lµ politetrafloetilen (-CF 2-CF2-)n.§ã lµ lo¹i polime
nhiÖt dÎo, cã tÝnh bÒn cao víi çc dung m«i vµ ho¸ chÊt. Nã bÒn trong kho¶ng
nhiÖt ®é réng tõ - 1900C ®Õn + 3000C, cã ®é bÒn kÐo cao (245 - 315kg/cm 3)
vµ ®Æc biÖt cã hÖ sè ma s¸t rÊt nhá vµ ®é bÒn nhiÖt cao, tíi 400 0C míi b¾t
®Çu th¨ng hoa, kh«ng nãng ch¶y, ph©n huû chËm. Teflon bÒn víi m«i trêng
h¬n c¶ vµng vµ platin, kh«ng dÉn ®iÖn.
Do cã çc ®Æc tÝnh quÝ ®ã, teflon ®îc dïng ®Ó chÕ t¹o nh÷ng chi tiÕt
m¸y dÔ bÞ mµi mßn mµ kh«ng ph¶i b«i mìi (v× ®é ma s¸t nhá), vá çch ®iÖn,
tr¸ng phñ lªn ch¶o, nåi… ®Ó chèng dÝnh.
10
24. ChÊt mµu azo lµ chÊt g× ?
Tõ phenyl amin (anilin) vµ çc arylamin kh¸c, ngêi ta tæng hîp ®îc mét
lo¹t (hµng tr¨m ngh×n) chÊt mµu azo lµm phÇn nhuém kh¸c nhau cã c«ng thøc
chung lµ : Ar - N = N-Ar
Tuú theo cÊu tróc cña çc gèc aryl (phenyl, naphtyl...) nèi víi nhãm azo -
N = N - mµ cã ®îc çc chÊt mµu azo cã mµu s¾c ®á, xanh, tÝm hay vµng kh¸c
nhau... ®Ñp, bÒn.
§Ó tæng hîp chÊt mµu azo, ngêi ta cho mét arylamin ph¶n øng víi
HNO2HCl ë 0 - 50C thµnh arylamonihalogenua, råi ph¶n øng tiÕp víi mét aren
ho¹t ®éng (aren cã nhãm thÕ lo¹i mét). Ngoµi hîp chÊt mµu monoazo (cã mét
nhãm azo) cßn cã thÓ tæng hîp çc chÊt mµu ®i azo (cã hai nhãm azo), tri azo
(cã ba nhãm azo)...
25. Sîi thuû tinh vµ sîi quang lµ g× ?
a- Khi kÐo thuû tinh nãng ch¶y qua mét thiÕt bÞ cã nhiÒu lç nhá, ta ®îc
nh÷ng sîi cã ®êng kÝnh tõ 2 ®Õn 10 m (1 micromet = 10-6m) gäi lµ sîi thuû
tinh.
B»ng ph¬ng ph¸p li t©m hoÆc thæi kh«ng khÝ nÐn vµo dßng thuû tinh
nãng ch¶y, ta thu ®îc nh÷ng sîi ng¾n gäi lµ b«ng thuû tinh. Sîi thuû tinh kh«ng
gißn vµ rÊt dai, cã ®é chÞu nhiÖt, ®é bÒn ho¸ häc vµ ®é çch ®iÖn cao, ®é
dÉn ®iÖn thÊp.
Nguyªn liÖu ®Ó s¶n xuÊt sîi thuû tinh dÔ kiÕm, rÎ tiÒn, viÖc s¶n xuÊt
kh¸ ®¬n gi¶n, nªn hiÖn nay ®îc dïng réng r·i trong çc lÜnh vùc kÜ thuËt kh¸c
nhau: s¶n xuÊt chÊt dÎo thñy tinh: lµm vËt liÖu läc; chÕ t¹o vËt liÖu çch
®iÖn: may ¸o b¶o hé lao ®éng chèng ch¸y, chèng axit; lãt çch nhiÖt cho çc cét
chng cÊt: lµm vËt liÖu liªn kÕt trong chÕ t¹o m¸y, x©y dùng; chÕ t¹o sîi quang
v.v..
b- Sîi quang, cßn gäi lµ sîi dÉn quang, lµ lo¹i sîi b»ng thuû tinh th¹ch anh
®îc chÕ t¹o ®Æc biÖt, cã ®é tinh khiÕt cao, cã ®êng kÝnh tõ vµi micromet
®Õn vµi chôc micromet. Do cã cÊu t¹o ®Æc biÖt, nªn sîi quang truyÒn ®îc
xung ¸nh s¸ng mµ cêng ®é bÞ suy gi¶m rÊt Ýt. Sîi quang ®îc dïng ®Ó t¶i th«ng
11
tin ®· ®îc m· ho¸ díi d¹ng tÝn hiÖu xung laze. Mét cÆp sîi quang nhá nh sîi
tãc còng cã thÓ truyÒn ®îc 10000 cuéc trao ®æi ®iÖn tho¹i cïng mét lóc. HiÖn
nay, sîi quang lµ c¬ së cho ph¬ng tiÖn truyÒn tin hiÖn ®¹i, ph¸t triÓn c«ng
nghÖ th«ng tin, m¹ng internet ®iÒu khiÓn tù ®éng, m¸y ®o quang häc v.v…
Çp quang lµ çc sîi quang ®îc bäc çc líp ®ång, thÐp vµ nhùa.
26. Thuèc chuét lµ chÊt g× ?
T¹i sao nh÷ng con chuét sau khi ¨n thuèc chuét l¹i ®i t×m níc uèng. VËy
thuèc chuét lµ g× ? Çi g× ®· lµm chuét chÕt ? NÕu sau khi ¨n thuèc mµ kh«ng
cã níc uèng nã chÕt mau h¬n hay l©u h¬n ?
Thuèc chuét lµ Zn3P2 sau khi ¨n Zn3 P2 bÞ thuû ph©n rÊt m¹nh, hµm lîng
níc trong c¬ thÓ chuét gi¶m, nã kh¸t vµ ®i t×m níc:
Zn3P2 + 6H2O  3Zn(OH)2+ 2PH3
ChÝnh PH3 ®· giÕt chÕt chuét.
Cµng nhiÒu níc ®a vµo  PH3 tho¸t ra cµng nhiÒu  chuét cµng nhanh
chÕt. NÕu kh«ng cã níc chuét chÕt l©u h¬n.
27. 2,4-D, 2,4,5-T vµ §ioxin lµ nh÷ng chÊt g× ?
Vµo kho¶ng nh÷ng n¨m 1940 - 1948 ngêi ta ph¸t hiÖn thÊy r»ng axit 2,4
- ®iclophenoxiaxetic (2,4-D) , axit 2,4,5 -triclophenoxiaxetic (2,4,5-T) ë nång
®é cì phÇn triÖu cã t¸c dông kÝch thÝch sù sinh trëng thùc vËt nhng ë nång ®é
cao h¬n chóng cã t¸c dông tiªu diÖt c©y cá. Tõ ®ã chóng ®îc s¶n xuÊt ë quy
m« c«ng nghiÖp dïng lµm chÊt diÖt cá ph¸t quang rõng rËm. Trong qu¸ tr×nh
s¶n xuÊt 2,4-D vµ 2,4,5-T lu«n t¹o ra mét lîng nhá t¹p chÊt lµ ®ioxin. §ã lµ mét
chÊt cùc ®éc, t¸c dông ngay ë nång ®é cùc nhá (cì phÇn tØ) , g©y ra nh÷ng tai
ho¹ cùc k× nguy hiÓm (ung th, qu¸i thai, dÞ tËt…).
OCH2COOH OCH2COOH
Cl Cl Cl O Cl
Cl Cl O Cl
Cl
Cl § ioxin
2,4,5-T
2,4-D
12
Trong cuéc chiÕn tranh ë ViÖt Nam , §Õ quèc MÜ r¶i xuèng MiÒn Nam
níc ta hµng v¹n tÊn chÊt ®éc mµu da cam trong ®ã chøa 2,4-D , 2,4,5-T vµ
®ioxin mµ hËu qu¶ cña nã vÉn cßn cho ®Õn ngµy ngay.
28. §en ailin lµ chÊt g× ?
Trang phôc mµu ®en ®îc nhiÒu ngêi a chuéng.
ChÊt mµu ®en ®Ó nhuém v¶i cã nhiÒu lo¹i, trong ®ã cã “®en anilin”.
“§en anilin” ®îc ®iÒu chÕ trùc tiÕp trong thïng nhuém v¶i hoÆc sîi, v× nã
kh«ng tan trong níc. §Ó ®iÒu chÕ “®en anilin”, ngêi ta cho anilin t¸c dông víi
chÊt oxi ho¸ m¹nh nh KClO3, K2Cr2O7 víi chÊt xóc t¸c lµ muèi s¾t hay ®ång.
N¨m 1834, F.F Runge ®· x¸c ®Þnh cÊu t¹o cña “®en anilin” thuéc lo¹i
para - quinonimit:
N = = N
29. Thñy tinh h÷u c¬ plexiglas lµ chÊt g× ?

CH3
Polimetyl lµ lo¹i chÊt dÎo nhiÖt, rÊt bÒn,
CH2 C
CH 3OCO
n
cøng, trong suèt. Do ®ã ®îc gäi lµ thuû tinh h÷u c¬ hay plexiglas. Plexiglas
kh«ng bÞ vì vôn khi va ch¹m vµ bÒn víi nhiÖt. Nã còng bÒn víi níc, axit, baz¬,
x¨ng, ancol, nhng bÞ hoµ tan trong benzen, ®ång ®¼ng cña benzen, este vµ
xeton. Ph©n tö khèi cña plexiglas cã thÓ tíi 5.10 6. Plexiglas cã khèi lîng riªng
nhá h¬n thuû tinh silicat, dÔ pha mµu vµ dÔ t¹o d¸ng ë nhiÖt ®é cao.
Víi nh÷ng tÝnh chÊt u viÖt nh vËy plexiglas ®îc dïng lµm kÝnh m¸y
bay, « t«, kÝnh trong çc m¸y mãc nghiªn cøu, kÝnh x©y dùng, ®å dïng gia
®×nh, trong y häc dïng lµm r¨ng gi¶, x¬ng gi¶, kÝnh b¶o hiÓm… NhiÒu c¬ së
vËt liÖu x©y dùng coi thuû tinh h÷u c¬ lµ thuû tinh kim lo¹i.
NhiÒu níc s¶n xuÊt thuû tinh h÷u c¬ víi nh÷ng tªn kh¸c nhau: acripet
(NhËt), ®iakon (Anh), impelex(MÜ) ve®ril (ý)
30. TuyÕt nh©n t¹o lµm tõ chÊt g× ?
13
Khi gi¶ lµm tuyÕt r¬i ë r¹p h¸t hay phim trêng, giíi kÜ x¶o ®Òu dïng tuyÕt
nh©n t¹o b»ng chÊt dÎo. Tuy nhiªn, khi xong viÖc, hä kh«ng thÓ thu gom hÕt
chóng, nhÊt lµ trªn çc bËu cöa, dÉn ®Õn « nhiÔm m«i trêng. Çc nhµ ho¸ häc §øc
®· t¹o ra mét lo¹i tuyÕt míi, rÊt dÔ ph©n huû, v× lµm tõ…tinh bét khoai t©y.
S¶n phÈm nµy lµ cña Frithjof Baumann vµ céng sù ë ViÖn c«ng nghÖ
Ho¸ häc Fraunhofer ë Karlsruhe (§øc). §Ó lµm ra nã, ngêi ta cã thÓ dïng tinh bét
khoai t©y, ng«, thËm chÝ t¶o biÓn. Khi ®îc phun vµo trong kh«ng khÝ, lo¹i
tinh bét nµy ho¸ thµnh mét d¹ng bät xèp, tr«ng gièng nh tuyÕt. Tuy nhiªn ®Õn
lóc nµy, Baumann vÉn cha thÓ lµm cho tuyÕt gi¶ r¬i díi d¹ng b«ng, mµ chØ cã
thÓ m« pháng çch r¬i cña çc côm tuyÕt lín. v× thÕ nhãm nghiªn cøu vÉn
®ang tiÕp tôc c¶i tiÕn nã.
Khi ®îc dÊp Èm võa ph¶i, tuyÕt khoai t©y sÏ dÝnh kÕt víi nhau võa ®ñ
®Ó ®¾p ngêi tuyÕt hay t¹o ra çc cét b¨ng, cßn khi phun ®Ém níc, chóng sÏ tan
ra. Trong kh«ng khÝ lo¹i tuyÕt nµy r¬i rÊt ®Ñp, nhng nã kh«ng hiÖn ra trªn
mÆt ®Êt, v× qu¸ nhÑ.
Çc nhµ nghiªn cøu cña viÖn Fraunhofe ®· thö nghiÖm chóng trong nhµ
h¸t quèc gia ë Karlsruhe, vµ cung cÊp 5 tÊn tuyÕt cho mét ch¬ng tr×nh khoa
häc gi¶ tëng trªn ti vi, cã tªn gäi lµ hµnh tinh b¨ng gi¸.
31. ChÊt g©y nghiÖn lµ nh÷ng chÊt g× ?
Ma tuý dï ë d¹ng nµo khi ®a vµo c¬ thÓ con ngêi cã thÓ lµm thay ®æi
mét hay nhiÒu chøc n¨ng sinh lÝ.
Ho¸ häc ®· nghiªn cøu lµm râ thµnh phÇn ho¸ häc cña nh÷ng chÊt ma tuý
tù nhiªn, ma tuý nh©n t¹o vµ t¸c dông sinh lÝ cña chóng. Tõ ®ã sö dông chóng
nh lµ mét lo¹i thuèc ch÷a bÖnh hoÆc ng¨n chÆn t¸c h¹i cña çc chÊt g©y
nghiÖn.
Ma tuý gåm nh÷ng chÊt bÞ cÊm nh thuèc phiÖn, cÇn sa, heroin, cocain,
mét sè thuèc ®îc dïng theo chØ dÉn cña thÇy thuèc nh moocphin, seduxen,
nh÷ng chÊt hiÖn nay cha bÞ cÊm sö dông nh thuèc l¸, rîu…
Ma tuý cã t¸c dông øc chÕ, gi¶m ®au, kÝch thÝch m¹nh mÏ hoÆc g©y
¶o gi¸c.
14
Ma tuý ®îc ph©n lo¹i theo nguån gèc tù nhiªn hay nh©n t¹o hoÆc theo
møc ®é g©y nghiÖn. Sau ®©y xin giíi thiÖu mét sè chÊt g©y nghiÖn phæ
biÕn.
 Rîu:Tuú thuéc nång ®é vµ çch sö dông, rîu cã thÓ t¸c dông tèt hoÆc
lµm suy yÕu nghiªm träng søc khoÎ con ngêi. Víi nhiÒu ngêi, uèng mét lîng nhá
rîu còng dÉn ®Õn ph¶n øng chËm ch¹p, xö trÝ kÐm linh ho¹t, thÇn kinh dÔ bÞ
kÝch ®éng g©y ra nh÷ng trêng hîp ®¸ng tiÕc nh tai n¹n, hµnh ®éng b¹o ngîc…
Trong rîu thêng chøa mét chÊt ®éc h¹i lµ etanal CH3-CHO, g©y n«n nao khã
chÞu, nÕu nång ®é cao cã thÓ dÉn ®Õn tö vong.
 Nicotin:( C10H14N2) cã nhiÒu trong c©y thuèc l¸. Nã lµ chÊt láng s¸nh
nh dÇu, kh«ng mµu, cã mïi thuèc l¸, tan ®îc trong níc. Khi hót thuèc l¸, nicotin
thÊm vµo m¸u vµ theo dßng m¸u ®i vµo phæi. Nicotin lµ mét trong nh÷ng chÊt
®éc m¹nh (tõ 1 ®Õn 2 giät nicotin cã thÓ giÕt chÕt mét con chã), tÝnh ®éc
cña nã cã thÓ s¸nh víi axÝt xianhi®ric HCN. Nicotin chØ lµ mét trong sè çc
chÊt ho¸ häc ®éc h¹i cã trong khãi thuèc l¸ (trong khãi thuèc l¸ cã chøa tíi 1400
hîp chÊt ho¸ häc kh¸c nhau). Dung dÞch nicotin trong níc ®îc dïng lµm thuèc trõ
s©u cho c©y trång. Nh÷ng ngêi nghiÖn thuèc l¸ thêng m¾c bÖnh ung th phæi
vµ nh÷ng bÖnh ung th kh¸c.
 Cafein :( C8H10N4O2) cã nhiÒu trong h¹t cµ phª, l¸ chÌ. Cafein lµ chÊt
kÕt tinh kh«ng mµu, vÞ ®¾ng, tan trong níc vµ rîu. Cafein dïng trong y häc víi
lîng nhá cã t¸c dông g©y kÝch thÝch thÇn kinh. NÕu dïng cafein qu¸ møc sÏ
g©y bÖnh mÊt ngñ vµ g©y nghiÖn.
 Moocphin: Cã trong c©y thuèc phiÖn, cßn gäi lµ c©y anh tóc. Moocphin
cã t¸c dông lµm gi¶m hoÆc mÊt c¶m gi¸c ®au ®ín. Tõ moocphin l¹i tinh chÕ ®îc
heroin cã t¸c dông h¬n moocphin nhiÒu lÇn, ®éc vµ rÊt dÔ g©y nghiÖn.
 Hassish:lµ ho¹t chÊt cã trong c©y cÇn sa cßn gäi lµ bå ®µ cã t¸c dông chèng
co giËt, chèng n«n möa nhng cã t¸c dông kÝch thÝch m¹nh vµ g©y ¶o gi¸c.
 Thuèc an thÇn nh lµ seduxen, meprobamat… cã t¸c dông ch÷a bªnh,
g©y mÊt ngñ, dÞu c¬n ®au nhng cã t¸c dông g©y nghiÖn.
15
 Amphetamin : ChÊt kÝch thÝch hÖ thÇn kinh dÔ g©y nghiÖn, g©y
cho¸ng, rèi lo¹n thÇn kinh nÕu dïng thêng xuyªn.
NghiÖn ma tuý sÏ dÉn ®Õn rèi lo¹n t©m, sinh lÝ. ThÝ dô nh: rèi lo¹n tiªu
ho¸, rèi lo¹n chøc n¨ng thÇn kinh, rèi lo¹n tuÇn hoµn, h« hÊp. Tiªm chÝch ma
tuý g©y truþ tim m¹ch dÔ dÉn ®Õn tö vong.
Do ®ã, ®Ó phßng chèng ma tuý, kh«ng ®îc dïng mét sè thuèc ch÷a bÖnh
qu¸ liÒu chØ ®Þnh cña b¸c sÜ, kh«ng sö dông thuèc khi kh«ng biÕt tÝnh n¨ng
t¸c dông vµ lu«n nãi kh«ng víi ma tuý.
32. Nham th¹ch do nói löa phun ra lµ chÊt g× ?
Bªn díi vá tr¸i ®Êt lµ líp dung nham gäi lµ macma, ë ®é s©u tõ 75 km
®Õn kho¶ng gÇn 3000 km. NhiÖt ®é cña líp dung nham nµy rÊt cao (2000 -
25000C) vµ ¸p suÊt rÊt lín (tíi 1,4 triÖu atmotphe). Khi vá tr¸i ®Êt vËn ®éng
m¹nh ë nh÷ng n¬i cã cÊu t¹o máng, cã vÕt ®øt g·y th× líp dung nham nµy phun
ra ngoµi sau mét tiÕng næ lín.
Macma cÊu t¹o ë d¹ng b¸n láng gåm silicat cña s¾t, cña magiª. Dung
nham tho¸t ra ngoµi sÏ nguéi dÇn vµ r¾n l¹i t¹o thµnh nham th¹ch.
33. Nguyªn tè ®Êt hiÕm lµ g× ?
§ã lµ 14 nguyªn tè ho¸ häc xÕp ë phÝa díi cña b¶ng tuÇn hoµn. Gäi lµ
®Êt hiÕm v× çc oxit cña chóng rÊt gièng víi çc oxit kh¸c trong ®Êt, ®ång thêi
chØ cã mét sè Ýt çc níc cã nguån nguyªn liÖu chøa çc nguyªn tè nµy. H¬p
chÊt cña çc nguyªn tè ®Êt hiÕm ngµy cµng ®îc øng dông réng r·i trong çc
ngµnh c«ng nghiÖp thuû tinh, gèm sø, ®iÖn tö, vËt liÖu quang häc, vËt liÖu tõ…
ViÖt Nam, Trung Quèc, Ên §é, Mü, Australia… cã nhiÒu nguyªn liÖu
®Êt hiÕm, trong khi ®ã Anh, Ph¸p, NhËt l¹i cha t×m thÊy.
34. V× sao than ®¸ chÊt thµnh ®èng lín cã thÓ tù bèc ch¸y?
Do than t¸c dông víi O 2 trong kh«ng khÝ t¹o ra CO 2, ph¶n øng to¶ nhiÖt.
NhiÖt to¶ ra ®îc tÝch gãp dÇn, khi ®¹t tíi nhiÖt ®é ch¸y cña than th× than sÏ tù
bèc ch¸y.
35. V× sao khi ®èt, khÝ CO ch¸y cßn khÝ CO2 l¹i kh«ng ch¸y?
16
Do trong CO2, nguyªn tö C ®· cã sè oxi ho¸ cao nhÊt lµ +4 råi. Trong CO
nguyªn tö C míi cã sè oxi ho¸ +2, khi t¸c dông víi O2 nã t¨ng lªn +4.
36. V× sao kh«ng thÓ dËp t¾t ®¸m ch¸y cña çc kim lo¹i K, Na, Mg,...
b»ng khÝ CO2?
Do çc kim lo¹i trªn cã tÝnh khö m¹nh nªn vÉn ch¸y ®îc trong khÝ quyÓn
CO2
ThÝ dô: 2Mg + CO2  2MgO + C
37. V× sao kh«ng dïng chai thuû tinh mµ ph¶i dïng chai b»ng nhùa
(chÊt dÎo) ®Ó ®ùng dung dÞch axit flohi®ric HF?
Do axit HF lµ axit yÕu nhng cã tÝnh chÊt ®Æc biÖt lµ ¨n mßn thuû tinh
v× nã t¸c dông ®îc víi oxit silic cã trong thµnh phÇn cña thuû tinh.
SiO2 + 4HF  SiF4 + 2H2O
Ngêi ta thêng lîi dông tÝnh chÊt nµy ®Ó kh¾c ch÷ lªn thuû tinh.
38. V× sao muèi th« dÔ bÞ ch¶y níc?
Muèi ¨n cã thµnh phÇn chÝnh lµ natri clorua, ngoµi ra cßn cã mét Ýt çc
muèi kh¸c trong ®ã cã magiª clorua. Magiª clorua rÊt a níc, nã hÊp thô níc trong
kh«ng khÝ vµ còng rÊt dÔ tan trong níc.
Magiª clorua cã vÞ ®¾ng. Níc ë mét sè khe nói cã vÞ ®¾ng lµ do cã hoµ
tan magiª clorua. Trong níc biÓn còng cã kh«ng Ýt magiª clorua. Níc cßn l¹i sau
khi muèi kÕt tinh ë çc ruéng muèi gäi lµ níc ãt th× cã ®Õn h¬n mét nöa lµ
magiª clorua. Ngêi ra dïng níc ãt ®Ó s¶n xuÊt xi m¨ng magiª oxit, vËy liÖu
chÞu löa vµ c¶ kim lo¹i magiª.
39. V× sao b«i v«i vµo chç ong, kiÕn ®èt sÏ ®ì ®au?
Do trong näc cña ong, kiÕn, nhÖn (vµ mét sè c©y) cã axit h÷u c¬ tªn lµ
axit fomic. V«i lµ chÊt baz¬, nªn trung hoµ axit lµm ta ®ì ®au.
2HCOOH + Ca(OH)2  (HCOO)2Ca + 2H2
40. V× sao ban ®ªm kh«ng nªn ®Ó nhiÒu c©y xanh trong nhµ?
17
Do ban ®ªm kh«ng cã ¸nh s¸ng c©y kh«ng quang hîp, chØ h« hÊp nªn
hÊp thô khÝ O2 vµ th¶i ra khÝ CO2 lµm trong phßng thiÕu O2 vµ qu¸ nhiÒu
CO2.
Ban ngµy do cã ¸nh s¸ng mÆt trêi, c©y quang hîp nªn hÊp thô CO 2 vµ
th¶i ra O2 (nhí chÊt diÖp lôc)
as
6nCO2 + 5nH2O (C6H10O5)n + 6nO2
clorophin
41. V× sao nÐm ®Êt ®Ìn xuèng ao lµm ç chÕt?

§Êt ®Ìn cã thµnh phÇn chÝnh lµ canxi cacbua CaC 2, khi t¸c dông víi níc
sinh ra khÝ axetilen vµ canxi hi®roxit.
CaC2 + 2H2O  C2H2 + Ca(OH)2
Axetilen cã thÓ t¸c dông víi H2O t¹o ra an®ehit axetic. Çc chÊt nµy lµm
tæn th¬ng ®Õn ho¹t ®éng h« hÊp cña ç v× vËy cã thÓ lµm ç chÕt.
42. V× sao ngêi ta thêng dïng tro bÕp ®Ó bãn c©y?
Trong tro bÕp cã chøa muèi K2CO3 cung cÊp nguyªn tè kali cho c©y.
43. V× sao muèi NaHCO3 ®îc dïng ®Ó chÕ thuèc ®au d¹ dµy?
NaHCO3 dïng ®Ó chÕ thuèc ®au d¹ dµy (bao tö) v× nã lµm gi¶m lîng
axit HCl trong d¹ dµy nhê ph¶n øng:
NaHCO3 + HCl  NaCl + CO2 + H2O
44. V× sao trong c«ng nghiÖp thùc phÈm, muèi (NH 4)2CO3 ®îc dïng
lµm bét në?
(NH4)2CO3 ®îc dïng lµm bét në v× khi trén thªm vµo bét m×, lóc níng b¸nh
(NH4)2CO3 ph©n huû thµnh çc chÊt khÝ vµ h¬i nªn lµm cho b¸nh xèp vµ në.
(NH4)2CO3 t0 2NH3 + CO2  + H2O
45. V× sao khi c¬m bÞ khª ngêi ta thêng cho vµo nåi c¬m mét mÈu
than cñi?
Do than cñi xèp cã tÝnh hÊp phô nªn hÊp phô mïi khÐt cña c¬m khª.
lµm cho c¬m ®ì mïi khª.
46. V× sao níc rau muèng ®ang xanh khi v¾t chanh vµo th× chuyÓn
sang mµu ®á?
18
Cã mét sè hîp chÊt ho¸ häc gäi lµ chÊt chØ thÞ mµu, chóng lµm cho dung
dÞch thay ®æi mµu khi ®é axit thay ®æi.
Trong rau muèng (vµ vµi lo¹i rau kh¸c) cã chÊt chØ thÞ mµu nµy. Trong
chanh cã chøa 7% axit xitric. V¾t chanh vµo níc rau lµm thay ®æi ®é axit, do
®ã lµm thay ®æi mµu níc rau. Khi cha v¾t chanh, níc rau muèng cã mµu xanh
lÐt lµ chøa chÊt kiÒm canxi.
47. V× sao kh«ng dïng níc chÌ khi uèng t©n dîc?
Trong l¸ chÌ cã chøa 20% tanin vµ 1  1,5% cafein, çc chÊt nµy cã thÓ
liªn kÕt víi mét sè ho¹t chÊt cña t©n dîc, do ®ã lµm gi¶m hiÖu qu¶ cña thuèc.
48. V× sao v¾t chanh vµo cèc s÷a ®Æc cã ®êng sÏ thÊy cã kÕt tña?
Trong s÷a cã thµnh phÇn protein gäi lµ cazein. Khi v¾t chanh vµo s÷a sÏ
lµm t¨ng ®é chua tøc lµm gi¶m ®é PH cña dung dÞch s÷a. Tíi PH ®óng víi
®iÓm ®¼ng ®iÖn cña cazein th× chÊt nµy sÏ kÕt tña. Khi lµm phomat ngêi ta
còng t¸ch cazein råi cho lªn men tiÕp. ViÖc lµm ®Ëu phô còng theo nguyªn t¾c
t¬ng tù nh vËy.
49. V× sao ¨n s¾n (cñ m×) hay m¨ng cã khi bÞ ngé ®éc?
¡n s¾n hay m¨ng bÞ ngé ®éc khi chóng chøa nhiÒu axit xianhi®ric
(HCN). ë d¹ng tinh khiÕt axit xianhidric lµ chÊt khÝ mïi h¹nh nh©n, cã vÞ
®¾ng vµ rÊt ®éc. NhiÖt ®é nãng ch¶y lµ - 13,3 0C, tan trong níc, rîu, ete vµ lµ
axit rÊt yÕu. Trong thiªn nhiªn gÆp ë d¹ng liªn kÕt trong mét sè thùc vËt (h¹t
mËn, ®µo, cñ s¾n, m¨ng t¬i).
S¾n luéc hay m¨ng luéc hoÆc xµo nÊu cã vÞ ®¾ng lµ chøa nhiÒu axit
xianhi®ric, cã nguy c¬ bÞ ngé ®éc. Khi luéc s¾n cÇn më vung ®Ó axit
xianhi®ric bay h¬i. S¾n ®· ph¬i kh«, gi· thµnh bét ®Ó lµm b¸nh th× khi ¨n
kh«ng bao giê bÞ ngé ®éc v× khi ph¬i kh« axit xianhi®ric sÏ bay h¬i hÕt.
Trong c«ng nghÞªp axit xianhi®ric ®îc ®iÒu chÕ b»ng çch oxi ho¸ hçn
hîp khÝ metan (CH4) vµ amoniac (NH3), cã xóc t¸c platin. Axit xianhi®ric lµ
nguyªn liÖu ®iÒu chÕ tæng hîp çc chÊt cao ph©n tö. Axit xianhi®ric ë d¹ng tù
do dïng lµm chÊt x«ng h¬i chèng c«n trïng g©y bÖnh.
19
Muèi cña axit xianhi®ric nh kali xianua (KCN) dïng trong tæng hîp h÷u
c¬, trong nhiÕp ¶nh vµ ®Ó t¸ch kim lo¹i vµng, b¹c ra khái quÆng.
50. V× sao sau khi ¨n tr¸i c©y kh«ng nªn ®¸nh r¨ng ngay ?
Çc nhµ khoa häc khuyÕn ço: Ai ¨n tr¸i c©y th× ph¶i mét giê sau míi ®-
îc ®¸nh r¨ng. T¹i sao vËy ? chÊt chua (tøc axit h÷u c¬) trong tr¸i c©y sÏ kÕt hîp
víi nh÷ng thµnh phÇn trong thuèc ®¸nh r¨ng theo bµn ch¶y sÏ tÊn c«ng çc kÏ
r¨ng vµ g©y tæn th¬ng cho lîi. Bëi vËy ngêi ta ph¶i ®îi ®Õn khi níc bät trung
hoµ lîng axit trong tr¸i c©y nhÊt lµ t¸o, cam, nho, chanh.
51. V× sao çc ®å vËt b»ng b¹c ®Ó l©u ngµy thêng bÞ x¸m ®en ?
Do b¹c t¸c dông víi khÝ O2 vµ khÝ H2S cã trong kh«ng khÝ t¹o ra b¹c
sunfua cã mµu ®en.
4Ag + O2+ 2H2S  2Ag2S + 2H2O
52. V× sao dïng ®å dïng b»ng b¹c ®ùng thøc ¨n, thøc ¨n l©u bÞ «i ?
Khi b¹c gÆp níc sÏ cã mét lîng rÊt nhá ®i vµo níc thµnh ion. Ion b¹c cã
t¸c dông diÖt khuÈn rÊt m¹nh. ChØ cÇn tØ gam b¹c trong 1 lÝt níc còng ®ñ
diÖt çc vi khuÈn. Kh«ng cho vi khuÈn ph¸t triÓn nªn gi÷ cho thøc ¨n kh«ng bÞ
«i thiu.
53. V× sao dïng dao (b»ng thÐp) c¾t lª, t¸o th× bÒ mÆt chç c¾t sÏ bÞ
®en ?
Trong lª, t¸o vµ nhiÒu lo¹i tr¸i c©y cã chøa tanin. Tanin cßn gäi lµ axit
tanic, nã t¸c dông víi s¾t t¹o thµnh s¾t (III) tanat cã mµu ®en. Tanin cã vÞ ch¸t,
qu¶ hång cã vÞ ch¸t do rÊt nhiÒu tanin.
Tanin tinh khiÕt lµ chÊt bét mµu vµng, dÔ tan trong níc.
Cã khi kh«ng dïng dao b»ng s¾t ®Ó c¾t lª, t¸o, hång mµ sau mét lóc, chç
c¾t vÉn bÞ th©m ®en ®ã lµ do kÕt qu¶ cña nhiÒu biÕn ®æi ho¸ häc. Trong
ph©n tö tanin cã chøa nhiÒu gèc phenol, çc gèc nµy rÊt mÉn c¶m víi ¸nh s¸ng
vµ rÊt dÔ bÞ oxi ho¸ bëi oxi cña kh«ng khÝ biÕn thµnh çc oxit cã mµu ®en.
V× vËy tanin thêng ®îc b¶o qu¶n trong çc b×nh thuû tinh sÉm mµu. Trong
c«ng nghiÖp tanin dïng ®Ó thuéc da vµ chÕ mùc mµu ®en.
20
54. V× sao h¬ con dao ít lªn ngän löa, con dao sÏ cã mµu xanh ?
§ã lµ do ë nhiÖt ®é cao s¾t t¸c dông víi níc t¹o nªn oxit s¾t tõ Fe3O4 lÊp
l¸nh mµu lam. Líp ¸o mµu lam nµy lµ tÊm mµng b¶o vÖ s¾t, lµm cho s¾t
kh«ng bÞ gØ vµ kh«ng bÞ ¨n mßn.
ë çc nhµ m¸y ngêi ta ®em çc chÕ phÈm b»ng thÐp cho vµo dung dÞch
natri nitrat hoÆc hçn hîp natri nitrat vµ natri hidroxit ë nhiÖt ®é tõ 140 ->
1500C. Sau mét thêi gian nhÊt ®Þnh trªn bÒ mÆt sÏ sinh ra mét líp máng mÇu
lam, sau ®ã lÊy ra vµ nhanh chãng cho vµo níc l¹nh, råi l¹i ®em xö lÝ b»ng níc
xµ phßng, dÇu nãng mÊy phót. Ngêi ta gäi biÖn ph¸p nµy lµ “t«i muèi”. Çc
chÕ phÈm qua t«i muèi sÏ cã tuæi thä dµi h¬n.
55. V× sao thuû tinh thêng cã mµu xanh ?
Do cã chøa hîp chÊt cña s¾t. NÕu chøa hîp chÊt s¾t (II) th× cã mµu
xanh cßn chøa hîp chÊt s¾t (III) th× cã mµu vµng n©u.
Nãi chung thuû tinh chøa 1->2% s¾t th× sÏ cã mµu xanh hoÆc vµng
n©u.
Thuû tinh quang häc kh«ng mµu chØ chøa kh«ng qu¸ 3 phÇn v¹n s¾t.
56. V× sao thuû tinh l¹i cã thÓ tù thay ®æi mµu ?
ViÖc chÕ t¹o thuû tinh ®æi mµu còng t¬ng tù nh chÕ t¹o thuû tinh thêng,
chØ kh¸c lµ ngêi ta thªm vµo nguyªn liÖu chÕ t¹o thuû tinh mét Ýt chÊt c¶m
quang nh b¹c clorua hay b¹c bromua… vµ mét Ýt chÊt t¨ng ®é nh¹y nh ®ång
clorua. ChÊt nh¹y c¶m lµm cho thuû tinh biÕn ®æi nh¹y h¬n.
Sù ®æi mµu cã thÓ gi¶i thÝch nh sau: Khi bÞ chiÕu s¸ng, b¹c clorua t¸ch
thµnh b¹c vµ clo. B¹c sÏ lµm cho thuû tinh sÉm mµu. Khi kh«ng chiÕu s¸ng
n÷a, b¹c vµ clo l¹i gÆp nhau, t¹o thµnh b¹c clorua kh«ng mµu, lµm cho thuû
tinh l¹i trong suèt.
57.V× sao thªm muèi qu¸ sím th× ®Ëu kh«ng nhõ ?
Çc bµ mÑ thêng nh¾c nhë: Khi nÊu ®Ëu chí cho muèi qu¸ sím, ®iÒu
nµy cã thÓ gi¶i thÝch mét çch khoa häc nh sau: Trong ®Ëu nµnh kh«, níc rÊt
Ýt. Do ®ã cã thÓ coi nã nh mét dung dÞch ®Æc, vµ líp vá lµ mét mµng b¸n
21
thÉm. Khi nÊu, níc bªn ngoµi sÏ thÈm thÊu vµo trong ®Ëu lµm ®Ëu nµnh në to
ra, sau mét thêi gian çc tÕ bµo trong h¹t ®Ëu bÞ ph¸ vì lµm cho ®Ëu mÒm.
NÕu khi nÊu ®Ëu ta cho muèi qu¸ sím th× níc ë bªn ngoµi cã thÓ kh«ng
®i vµo trong ®Ëu, thËm chÝ níc trong ®Ëu sÏ thÈm thÊu ra ngoµi do nång ®é
muèi trong níc muèi bªn ngoµi lín h¬n nhiÒu so víi nång ®é muèi trong ®Ëu
nÕu cho muèi qu¸ nhiÒu.
Th«ng thêng khi nÊu ch¸o ®Ëu xanh, ch¸o ®Ëu ®á kh«ng nªn thªm ®êng
qu¸ sím hoÆc nÊu thÞt bß, thÞt lîn kh«ng nªn cho muèi qu¸ sím v× còng sÏ khã
nÊu nhõ.
58. V× sao ¨n ®êng glucoz¬ l¹i c¶m thÊy ®Çu lìi m¸t l¹nh ?
NÕu b¹n cho mét th×a ®êng glucoz¬ vµo lìi trong c¶m gi¸c ngät ngµo
c¶m nhËn ®îc cßn cã c¶m gi¸c m¸t l¹nh. V× sao vËy ? Glucoz¬ t¹o ra mét dung
dÞch ®êng trªn lìi, sù ph©n bè çc ph©n tö ®êng trong qu¸ tr×nh hoµ tan lµ qu¸
tr×nh thu nhiÖt, do ®ã ta c¶m thÊy ®Çu lìi m¸t l¹nh.
59. V× sao thøc ¨n nÊu khª ch¸y dÔ g©y ung th ?
Theo çc chuyªn gia cña tæ chøc y tÕ thÕ giíi, nÊu thøc ¨n qu¸ ch¸y dÔ
g©y ung th. ChÊt asparagin trong thùc phÈm díi nhiÖt ®é cao sÏ kÕt hîp víi ®-
êng tù nhiªn trong rau qu¶, hay çc thùc phÈm giµu chÊt cacbohi®rat t¹o thµnh
chÊt acylamid, t¸c nh©n chÝnh g©y ra bÖnh ung th.
¨n nhiÒu thÞt hun khãi vµ çc chÊt b¶o qu¶n thùc phÈm chøa nitrosamin
cã trong rau ng©m, thÞt hun khãi lµm gia t¨ng ung th miÖng, thùc qu¶n, thanh
qu¶n, d¹ dµy. ¨n nhiÒu chÊt bÐo cã liªn quan ®Õn ung th vó, ®¹i trµng, trùc
trµng, niªm m¹c tö cung.
Thuèc trõ s©u nitrofen lµ chÊt g©y ung th vµ dÞ tËt bµo thai. Ho¸ chÊt
®éc h¹i ethinnylestradiol vµ bisphenol A cã trong tói nilong vµ hép nhùa t¸i sinh
dïng ®ùng thøc ¨n g©y h¹i cho bµo thai.
60. V× sao g¹o nÕp l¹i dÎo ?
Tinh bét cã 2 lo¹i amiloz¬ vµ amilopectin nhng kh«ng t¸ch rêi nhau, trong
mçi h¹t tinh bét, amilopectin lµ vá bao bäc nh©n amiloz¬. Amiloz¬ tan ®îc
trong níc, amilopectin hÇu nh kh«ng tan, trong níc nãng amilopectin tr¬ng lªn
t¹o thµnh hå. TÝnh chÊt nµy quyÕt ®Þnh ®Õn tÝnh dÎo cña h¹t cã tinh bét.
22
Trong mçi h¹t tinh bét, lîng amilopectin chiÕm 80%, amiloz¬ chiÕm kho¶ng
20%, nªn c¬m g¹o tÎ, ng« tÎ, b¸nh m×, thêng cã ®é dÎo b×nh thêng. Tinh bét
trong g¹o nÕp, ng« nÕp chøa lîng amilopectin rÊt cao, kho¶ng 98% lµm cho
c¬m nÕp, x«i nÕp, ng« nÕp luéc…rÊt dÎo, dÎo tíi møc dÝnh.
61. V× sao níc m¾t l¹i mÆn ?
Níc m¾t mÆn lµ v× trong mét lÝt níc m¾t cã tíi 6g muèi. Níc m¾t sinh
ra tõ tuyÕn lÖ n»m ë phÝa trªn mi ngoµi cña nh·n cÇu. Níc m¾t thu nhËn ®îc
muèi tõ m¸u (trong mét lÝt m¸u cã 9 g muèi). Níc m¾t cã t¸c dông b«i tr¬n nh·n
cÇu, lµm cho nh·n cÇu kh«ng bÞ kh«, bÞ xíc vµ v× cã muèi nªn cßn cã t¸c dông
h¹n chÕ bít sù ph¸t triÓn cña vi khuÈn trong m¾t.
62. V× sao phÝa trªn cïng cña ngän löa l¹i cã mµu xanh ?
V× ë chç ®ã nhiÖt ®é cña ngän löa cao nhÊt. B×nh thêng khi nhiÖt ®é
vît qu¸ 10000C th× ngän löa sÏ cã mµu xanh hoÆc mµu tr¾ng, díi 10000 C cã
mµu ®á.
63. V× sao axit nitric ®Æc l¹i lµm thñng quÇn ¸o ?
Axit nitric ®Æc lµ mét dung m«i cña xenluloz¬. NÕu bá mét nhóm b«ng
vµo axit nitric ®Æc l¾c nhÑ mét lóc, nhóm b«ng sÏ tan hÕt.
Khi axit nitric ®Æc dÝnh vµo quÇn ¸o nã sÏ hßa tan xenluloz¬ ngay nªn
sÏ xuÊt hiÖn lç chç çc lç thñng.
Khi bÞ axit nitric lo·ng d©y vµo quÇn ¸o, tuy quÇn ¸o kh«ng bÞ thñng
ngay, nhng khi quÇn ¸o kh«, nång ®é axit t¨ng vµ trë thµnh ®Æc sÏ lµm thñng
quÇn ¸o.
NÕu quÇn ¸o bÞ d©y axit nitric cÇn giÆt ngay b»ng mét lîng lín níc.
64. V× sao v÷a tr¸t têng ph¶i sau mÊy ngµy míi cøng l¹i ®îc ?
Khi b¹n ®Õn mét c«ng trêng x©y dùng b¹n sÏ thÊy nh÷ng ngêi thî x©y dïng
çt vµng ®Ó trén v÷a x©y. Lo¹i v÷a v«i nh·o dÎo nµy chØ sau mÊy ngµy lµ trë nªn
hÕt søc r¾n, nhê ®ã çc viªn g¹ch cã thÓ g¾n chÆt víi nhau bÒn v÷ng. §iÒu nµy
®îc gi¶i thÝch nh sau: V÷a v«i tr¸t têng cã chøa v«i t«i [lµ Ca(OH)2] ®Ó trong
kh«ng khÝ sau vµi ngµy do hai biÕn ®æi:
-V÷a v«i lµ mét chÊt keo, do ®ã khi níc trong v÷a v«i bay h¬i mét phÇn
Ca(OH)2 sÏ kÕt tinh trong dung dÞch qu¸ b·o hoµ. Çc tinh thÓ cña v«i kÕt tinh
trong chÊt keo sÏ biÕn thµnh mét tinh thÓ r¾n ch¾c.
23
- Do t¸c dông cacbonat ho¸, Ca(OH) 2 t¸c dông víi CO2 trong kh«ng khÝ
víi sù cã mÆt cña níc t¹o thµnh CaCO3 tinh thÓ.
Hai biÕn ®æi trªn ®ång thêi x¶y ra khi v÷a v«i tiÕp xóc víi kh«ng khÝ
lµm cho v÷a tr¸t têng cøng l¹i.
65. V× sao hµng ngµn loµi hoa cã hµng tr¨m mµu s¾c kh¸c nhau ? Cã
ph¶i hµng tr¨m mµu s¾c kh¸c nhau øng víi hµng tr¨m chÊt kh¸c nhau
kh«ng ?
Ngêi ta ®· ph©n tÝch mµu s¾c cña trªn 4000 loµi hoa vµ thÊy r»ng
hµng tr¨m mµu s¾c kh¸c nhau kia chØ lµ sù biÕn ®æi biÕn ®æi cña 7 mµu c¬
b¶n lµ ®á, n©u, vµng, lôc, lam, tÝm vµ tr¾ng. Trong ®ã phÇn lín s¾c mµu
cña hoa lµ sù biÕn ho¸ gi÷a çc mµu ®á, tÝm vµ lam. PhÇn nhá h¬n lµ sù biÕn
®æi gi÷a çc mµu vµng, n©u vµ ®á.
Nghiªn cøu kÜ h¬n, ngêi ta cßn biÕt r»ng trong hoa cã chøa mét lo¹i chÊt
gäi lµ “hoa thanh tè”, mét hîp chÊt h÷u c¬ phøc t¹p t¹o thµnh bëi benzen vµ
benzopyran mµu s¾c cña nã cã thÓ thay ®æi thïy theo sù thay ®æi ®é PH cña
dÞch tÕ bµo cña hoa. DÞch tÕ bµo cã tÝnh kiÒm hoa cã mµu lam, cã tÝnh axit
hoa cã mµu ®á cßn khi trung tÝnh cã mµu tÝm.
66. V× sao trong mét ngµy hoa phï dung cã thÓ ®æi mµu tíi 3 lÇn ?
Hoa phï dung ®æi mµu 3 lÇn trong ngµy. Buæi s¸ng mµu tr¾ng, buæi tra
mµu phít hång, buæi chiÒu mµu hång ®Ëm h¬n.
Loµi hoa, tríc sau chØ biÕn ®æi thay nhau gi÷a çc mµu tr¾ng, hång,
vµng, da cam, ®á. §ã lµ do t¸c ®éng cña chÊt caroten thay ®æi trong thùc vËt.
Së dÜ cã tªn nh vËy v× lÇn ®Çu tiªn nã ®îc chiÕt suÊt tõ cñ carot. ë d¹ng tinh
khiÕt nã lµ nh÷ng tinh thÓ mµu ®á rÊt ®Ñp.
Caroten lµ mét lo¹i s¾c tè thêng thÊy trong mäi ®o¸ hoa. Trong s÷a ®éng
vËt, trong chÊt bÐo còng cã s¾c tè nµy nhng nhiÒu h¬n c¶ lµ trong cñ carot
(chÊt mµu vµng da cam) Caroten lµ mét hi®rocacbon no vµ cã c«ng thøc lµ
C40H56, trong ph©n tö cã 11 liªn kÕt ®«i vµ 2 vßng no.
67. V× sao khi tªn löa b¾n tróng m¸y bay ta thÊy xuÊt hiÖn khãi
mµu n©u ?
24
Nit¬ (IV) oxit NO2 ®îc dïng lµm chÊt oxit ho¸ trong nhiªn liÖu phãng tªn löa.
Khi tªn löa b¾n tróng m¸y bay th× ë vÞ trÝ tªn löa tróng ®Ých xuÊt hiÖn
®¸m khãi mµu n©u. §ã lµ do trong tªn löa cßn d nhiªn liÖu lµ NO2. Khi ®Çu
®¹n ch¹m næ, ®ång thêi nhiªn liÖu d còng bèc h¬i. NÕu tªn löa kh«ng b¾n
tróng môc tiªu sÏ bay hÕt ®µ vµ tù huû, khi ®ã nghe tiÕng næ vµ quan s¸t ta
chØ thÊy khèi tr¾ng v× lóc nµy trong tªn löa ®· hÕt nhiªn liÖu.
68. V× sao cã khÝ metan tho¸t ra tõ ruéng lóa ?
§¸nh gi¸ lîng khÝ metan hµng n¨m tho¸t ra vµ ®i vµo khÝ quyÓn ®ang
lµ mét th¸ch thøc víi çc nhµ khoa häc. Nh÷ng ®¸nh gi¸ nµy ®ßi hái viÖc ph©n
tÝch mét lîng khæng lå çc sè liÖu.
Nh÷ng nghiªn cøu ë Trung Quèc cho thÊy cã mét lîng lín khi metan sinh
ra tõ sù thèi r÷a çc vËt thÓ h÷u c¬ tõ ruéng lóa. Ngêi ta íc chøng kho¶ng 1/7 l-
îng khÝ metan tho¸t vµo khÝ quyÓn hµng n¨m lµ tõ ho¹t ®éng cµy cÊy !
Ngêi ta ®· tiÕn hµnh 1300 thÝ nghiÖm trong mïa gieo trång trong n¨m
1988 vµ 1989 ë Giang Ch©u (Trung Quèc) cho thÊy lîng khÝ metan tho¸t ra
trung b×nh lµ 58mg/(m2.h). Con sè nµy ë Ch©u ¢u vµ B¾c MÜ lµ 4 -
6mg/(m2.h)
69. V× sao cã thÓ biÕn tro x¬ng thµnh ®¸ quý ?
C«ng ty TifGem t¹i Chicago (Mü) cã s¸ng kiÕn biÕn tro x¬ng cña ngêi
qu¸ cè thµnh nh÷ng viªn ngäc v× trong tro x¬ng cã chøa cacbon. Ngêi ta dïng lß
sÊy siªu nãng ®Ó biÕn tro x¬ng thµnh than ch×, sau ®ã nÐn chóng l¹i ®Ó t¹o
ra nh÷ng viªn kim c¬ng xanh vµ vµng cã gi¸ tõ 2700 ®« la tíi 20.000 ®« la.
Thµnh c«ng cña c«ng ty LifeGem sÏ t¹o sù thay ®æi trong vÊn ®Ò t×m
n¬i an nghØ cho ngêi qu¸ cè.
70. V× sao gäi ®¬teri lµ nguyªn liÖu cña t¬ng l¹i ?
§¬teri lµ mét ®ång vÞ cña hidr« ( ). Çc h¹t nh©n cña ®¬teri khi kÕt
hîp víi nhau sÏ to¶ ra mét n¨ng lîng rÊt lín. Mét kilogam ®¬teri khi kÕt hîp
thµnh nguyªn tö Heli sÏ cho n¨ng lîng t¬ng ®¬ng khi ®èt 40.000 tÊn than.
Ph©n tö níc nÆng do 2 nguyªn tö ®¬teri ho¸ hîp víi mét nguyªn tö oxi
mµ thµnh.
25
Trong níc biÓn, trung b×nh cø 6000 ph©n níc th× cã mét ph©n tö níc
nÆng. Trong mét lÝt níc biÓn cã gÇn 0,02 gam ®¬teri. Tæng tr÷ lîng cña ®¬teri
trong níc biÓn cã ®Õn 25.000 tØ tÊn, t¬ng ®¬ng víi 5000 tØ tØ tÊn dÇu má.
T¹i sao nãi ®¬teri lµ nguyªn liÖu cña t¬ng lai cßn hiÖn t¹i l¹i cha sö dông
®îc ? VÊn ®Ò ë chç lµ hiÖn nay cha n¾m ®îc kÜ thuËt khèng chÕ ph¶n øng
nhiÖt h¹ch tæng hîp h¹t nh©n nµy.
71. Axit clohi®ric cã vai trß nh thÕ nµo ®èi víi c¬ thÓ ?
Axit clohi®ric cã vai trß rÊt quan träng ®èi víi qu¸ tr×nh trao ®æi chÊt
cña c¬ thÓ. Trong dÞch vÞ d¹ dµy cña ngêi cã axit clohi®ric víi nång ®ä
kho¶ng tõ 0,0001 ®Õn 0,001 mol/l (cã ®é pH t¬ng øng lµ 4 vµ 3) . Ngoµi viÖc
hoµ tan çc muèi khã tan, axit clohi®ric cßn lµ chÊt xóc t¸c cho çc ph¶n øng
thuû ph©n çc chÊt gluxit (chÊt ®êng, bét) vµ chÊt protein (chÊt ®¹m) thµnh
çc chÊt ®¬n gi¶n h¬n ®Ó c¬ thÓ cã thÓ hÊp thô ®îc.
Lîng axit clohi®ric trong dÞch vÞ d¹ dµy nhá h¬n hoÆc lín h¬n møc
b×nh thêng ®Òu m¾c bÖnh. Khi trong dÞch vÞ d¹ dµy, axit clohi®ric cã nång
®é nhá h¬n 0,0001 mol/l (pH > 4,5) ta m¾c bÖnh khã tiªu, ngîc l¹i, nång ®é lín
h¬n 0,001 mol/l (pH < 3,5) ta m¾c bÖnh î chua. Mét sè thuèc ch÷a ®au d¹ dµy
cã chøa muèi natri hi®rocacbonat NaHCO3(cßn gäi lµ thuèc muèi) cã t¸c dông
trung hoµ bít axit trong d¹ dµy.
NaHCO3 + HCl  NaCl + CO2 + H2O
Trong c«ng nghiÖp, mét lîng lín axit clohi®ric dïng ®Ó s¶n xuÊt çc
muèi clorua vµ tæng hîp çc chÊt h÷u c¬.
Hµng n¨m trªn toµn thÕ giíi s¶n xuÊt hµng triÖu tÊn axit clohi®ric
72. Mét sè dÞch láng th«ng thêng cã ®é pH nh thÕ nµo ?
MÉu pH
DÞch d¹ dµy 1-2
Níc chanh 2,4
GiÊm 3,0
Níc nho 3,2
Níc cam 3,5
Níc tiÓu 4,8-7,5
Níc ®Ó ngoµi kh«ng 5,5
khÝ
Níc bät 6,4 - 6,9
S÷a 6,5
26
M¸u 7,3-7,45
Níc m¾t 7,4
73. pH vµ sù s©u r¨ng liªn quan víi nhau nh thÕ nµo ?
R¨ng ®îc b¶o vÖ bëi líp men cøng, dµy kho¶ng 2mm. Líp men nµy lµ hîp
chÊt Ca5(PO4)3OH vµ ®îc t¹o thµnh b»ng ph¶n øng :
(1)
Qu¸ tr×nh t¹o líp men nµy lµ sù b¶o vÖ tù nhiªn cña con ngêi chèng l¹i
bÖnh s©u r¨ng.
Sau b÷a ¨n, vi khuÈn trong miÖng tÊn c«ng çc thøc ¨n cßn lu l¹i trªn r¨ng
t¹o thµnh çc axit h÷u c¬ nh axit axetic, axit lactic. Thøc ¨n víi hµm lîng ®êng
cao t¹o ®iÒu kiÖn tèt nhÊt cho viÖc s¶n sinh ra çc axit ®ã.
Lîng axit trong miÖng t¨ng, pH gi¶m, lµm cho ph¶n øng sau x¶y ra:
.
Khi nång ®é OH- gi¶m, theo nguyªn lÝ L¬ Sa-t¬-li-ª, c©n b»ng (1)
chuyÓn dÞch theo chiÒu nghÞch vµ men r¨ng bÞ mßn, t¹o ®iÒu kiÖn cho s©u
r¨ng ph¸t triÓn.
BiÖn ph¸p tèt nhÊt phßng s©u r¨ng lµ ¨n thøc ¨n Ýt chua, Ýt ®êng, ®¸nh
r¨ng sau khi ¨n. Ngêi ta thêng trén vµo thuèc ®¸nh r¨ng NaF hay SnF2, v× ion F-
t¹o ®iÒu kiÖn cho ph¶n øng sau x¶y ra.
Hîp chÊt Ca5(PO4)3 F lµ men r¨ng thay thÕ mét phÇn Ca5(PO4)3OH.
Tríc ®©y, ë níc ta mét sè ngêi cã thãi quen ¨n trÇu lµ tèt cho viÖc t¹o
men r¨ng theo ph¶n øng (1), v× trong miÕng trÇu cã v«i t«i Ca(OH) 2, chøa Ca2+
vµ OH- lµm cho c©n b»ng (1) chuyÓn dÞch theo chiÒu thuËn.
74. Cuéc sèng ë ®é cao vµ qu¸ tr×nh s¶n sinh hemoglobin liªn quan víi
nhau nh thÕ nµo ?
Qu¸ tr×nh sinh lÝ bÞ ¶nh hëng bëi ®iÒu kiÖn m«i trêng. Sù thay ®æi
®ét ngét vÒ ®é cao cã thÓ g©y ra ®au ®Çu, buån n«n, mÖt mái vµ khã chÞu.
§©y lµ triÖu chøng cña sù thiÕu oxi trong çc m«.
27
Sèng ë ®é cao vµi tuÇn hoÆc vµi th¸ng sÏ dÇn dÇn vît qua ®îc chøng
say ®é cao vµ thÝch nghi dÇn víi nång ®é oxi thÊp trong kh«ng khÝ.
Sù kÕt hîp oxi víi hemoglobin (Hb) trong m¸u ®îc biÓu diÔn mét çch
®¬n gi¶n nh sau:
(Hemoglobin) (Oxi hemoglobin)

HbO2 ®a oxi ®Õn çc m«. BiÓu thøc cña h»ng sè c©n b»ng lµ :
ë ®é cao 3 km, ¸p suÊt riªng phÇn cña oxi vµo kho¶ng 0,14 atm so víi 0,3
atm ë ngang mùc níc biÓn. Theo nguyªn lÝ L¬ Sa-t¬-li-ª, nång ®é oxi gi¶m sÏ
lµm cho cÇn b»ng trªn chuyÓn dÞch sang tr¸i g©y ra bÖnh thiÕu oxi trong çc
m«. HiÖn tîng nµy buéc c¬ thÓ ngêi ph¶i s¶n sinh ra nhiÒu ph©n tö
hemoglobin h¬n vµ c©n b»ng sÏ chuyÓn dÞch tõ tr¸i qua ph¶i, t¹o ®iÒu kiÖn
cho viÖc h×nh thµnh oxihemoglobin. ViÖc s¶n sinh thªm hemoglobin x¶y ra tõ
tõ. §Ó ®¹t ®îc c«ng suÊt ban ®Çu ph¶i cÇn tíi vµi n¨m. Çc nghiªn cøu chØ
r»ng, çc c d©n sèng l©u ë vïng cao cã møc hemoglobin trong m¸u cao, ®«i khi
cao h¬n 50% so víi nh÷ng ngêi sèng ngang mùc níc biÓn.
75. Thùc phÈm ®îc chia thµnh nh÷ng nhãm nµo ?
Con ngêi muèn tån t¹i vµ ph¸t triÓn cÇn ph¶i ¨n. Thùc phÈm lµ nh÷ng
chÊt mang l¹i cho c¬ thÓ “nguyªn liÖu” ®Ó s¶n sinh n¨ng lîng; t¹o ra tæ chøc
tÕ bµo; sinh s¶n ra çc tÕ bµo; hay çc chÊt míi ®Ó thay thÕ vµ dù tr÷ khi c¬
thÓ cÇn.
V× chÊt dinh dìng kh«ng cã ®ång ®Òu trong thùc phÈm nªn ngêi ta chia
thùc phÈm ra lµm nhiÒu nhãm ®Ó ®¶m b¶o sù c©n ®èi. Mü chia thùc phÈm
thµnh 4 nhãm lµ: b¬ - s÷a, thÞ - rau, rau - qu¶ vµ b¸nh m× - ngò cèc. ViÖt Nam
chia 5 nhãm lµ: gluxit, lipit, protein chÊt kho¸ng vµ vitamin.
76. C¬ thÓ chóng ta cÇn nh÷ng hîp chÊt h÷u c¬ thiÕt yÕu nµo ?
28
C¬ thÓ chóng ta còng chøa hµng ngh×n lo¹i çc ph©n tö h÷u c¬ vµ v« c¬
nªn còng ®îc s¾p xÕp thµnh lo¹i thiÕt yÕu vµ kh«ng thiÕt yÕu ®Ó chó ý khi
nu«i dìng.
Cã 24 hîp chÊt h÷u c¬ thiÕt yÕu lµ: 9 amino axit, 2 axit bÐo vµ 13 vitamin.
Cã 15 thµnh phÇn thiÕt yÕu v« c¬ lµ: canxi, photpho, i«t, magie, kÏm, ®ång,
kali, natri, clo, coban, crom, mangan, molip®en vµ selen (cã thÓ kÓ c¶ asen,
vana®i vµ thiÕc).
Çc chÊt trªn c¬ thÓ lÊy tõ thùc phÈm nh amino axit lÊy tõ thÞt, trøng,
s÷a… axit bÐo kh«ng no lÊy tõ ®Ëu nµnh… vitamin lÊy tõ rau qu¶ nh vitamin
A trong qu¶ gÊc, vitamin C trong qu¶ chanh, cam, bëi…
77. Ç nãc, gan cãc, mËt ç tr¾m cã chøa ®éc tè g× ?

Ç nãc rÊt ®éc v× cã chøa ®éc tè tetraodontoxin, gan cãc vµ trøng cãc
®éc v× chøa bufotoxin, mËt ç tr¾m ®éc v× cã mét ancol steroit g©y ®éc lµ 5
 cyprinol…
78. Nªn ¨n nh thÕ nµo ?
§Ó cung cÊp ®Çy ®ñ çc chÊt thiÕt yÕu cho c¬ thÓ cÇn ph¶i biÕt çch
¨n nh thay ®æi thùc phÈm (thêng gäi lµ ¨n ®æi b÷a) vµ ¨n võa ®ñ kh«ng qu¸
thiÕu hoÆc qu¸ thõa dinh dìng.
79. Thùc phÈm ¶nh hëng tíi t©m tr¹ng con ngêi nh thÕ nµo ?
Ngµy nay ngêi ta kh¼ng ®Þnh thùc phÈm kh«ng chØ cã ¶nh hëng ®Õn
søc khoÎ mµ cßn ¶nh hëng tíi t©m tr¹ng con ngêi.
 Thøc ¨n giµu protein (chÊt ®¹m) lµm cho b¹n vui t¬i h¼n lªn. Chóng
gióp c¬ thÓ s¶n sinh ra dopamin vµ norpinephrin lµm t¨ng nhiÖt lîng c¬ thÓ
khiÕn cho b¹n ®îc tËp trung h¬n vµ cßn cã t¸c dông gi¶m ®îc stress. NÕu nh
trong b÷a ¨n s¸ng vµ tra b¹n dïng mét lîng protein thÝch hîp sÏ gióp cho b¹n
tØnh t¸o, minh mÉn h¬n.
29
 Thøc ¨n giµu chÊt gluxit (chÊt bét) cã t¸c dông lµm cho b¹n ®ì c¨ng
th¼ng, Ýt bÞ stress vµ thêi gian ®Ó c¬ thÓ phôc håi sau mÖt mái ng¾n h¬n.
Khi ¨n thøc ¨n cã hµm lîng gluxit cao th× ®ång thêi còng t¨ng lîng amino axit
tryptophan ®a ®Õn n·o, ë ®ã chóng ®îc biÕn ®æi thµnh serotonin cã t¸c dông
lµm dÞu hÖ thÇn kinh.
 Thøc ¨n ngät cã t¸c dông lµm dÞu c¬ thÓ. Khi c¬ thÓ tiÕp nhËn nh÷ng
thøc ¨n ngät th× lîng ®êng trong m¸u t¨ng lªn, ®ång thêi ph¶n øng ho¸ häc cña
c¬ thÓ còng ®îc t¨ng cêng, khiÕn b¹n c¶m thÊy dÔ chÞu h¬n. §Æc biÖt kÑo
s«c«la cã chøa chÊt phenyletylamin vµ mét sè chÊt kh¸c cã t¸c dông kÝch
thÝch hÖ thÇn kinh, g©y c¶m gi¸c khoan kho¸i.
 Tr¸i c©y nh chuèi cã chøa nhiÒu chÊt dopamin vµ norpinephrin lµ
nh÷ng s¶n phÈm cña n·o cã t¸c ®éng m¹nh ®Õn c¶m gi¸c. Tr¸i t¸o cung cÊp cho
c¬ thÓ chÊt x¬, pectin, nguyªn tè bo gióp duy tr× ®é bÒn cña x¬ng, gi÷ ®îc
phong ®é tØnh t¸o, linh ho¹t.
 Níc kho¸ng cã ¶nh hëng rÊt nhiÒu ®Õn t©m träng con ngêi. C¬ thÓ
chóng ta rÊt cÇn nhiÒu nguyªn tè vi lîng. Ch¼ng h¹n, thiÕu magie c¬ thÓ dÔ
bÞ l©m vµo t×nh tr¹ng trÇm uÊt, b¬ phê, thËm chÝ cßn cã thÓ dÉn ®Õn h«n
mª. Ngoµi níc kho¸ng, thøc ¨n giµu nguyªn tè magie lµ çm, g¹o tÊm, ngò cèc.
 §å uèng cã chøa chÊt cafein cã t¸c dông lµm cho c¬ thÓ ho¹t b¸t, nhanh
nhÑn h¬n. Song kh«ng nªn dïng lîng cao v× cã thÓ g©y n«n nao, çu kØnh vµ
®au ®Çu. Uèng s÷a gióp b¹n ngñ ngon vµ tØnh t¸o h¬n khi thøc dËy.
80. Vitamin lµ b¹n hay lµ thï ?
N¨m 1970, nhµ ho¸ häc hai lÇn ®îc gi¶i Nobel lµ Lainux Pauling (lÇn thø
nhÊt vµo n¨m 1901) ®· gi¶i thÝch vitamin C lµ mét chÕ phÈm v« h¹i, tèt nhÊt,
cã t¸c dông thÇn kú, cã kh¶ n¨ng ch÷a khái bÖnh c¶m l¹nh. Hµng ngµy chØ cÇn
uèng liÒu tõ 1 ®Õn 4 gam vitamin C, nÕu c¶m nÆng h¬n th× uèng liÒu cao
h¬n. Vitamin C chøa axit ascocbic. Axit nµy t¹o thµnh çc tinh thÓ kh«ng mµu,
dÔ hoµ tan trong níc, ®îc tæng hîp trong çc d¹ng c©y xanh cã diÖp lôc sèng
trªn c¹n hay díi níc. Con ngêi ®· mÊt kh¶ n¨ng tæng hîp axit nµy tõ ®êng do
mÊt kh¶ n¨ng chÕ t¹o mét lo¹i men trong qu¸ tr×nh tiªu ho¸.
30
GÇn ®©y çc nhµ nghiªn cøu ®· chøng minh lµ dïng vitamin C liÒu cao
cã kh¶ n¨ng gi¶m m¹nh søc ®Ò kh¸ng cña c¬ thÓ chèng bÖnh c¶m l¹nh. Hä ®·
x¸c ®Þnh lµ c¬ thÓ cã thÓ chèng l¹i t×nh tr¹ng thõa vitamin C, tuy nhiªn qu¸
tr×nh th¶i lo¹i vitamin C vÉn tiÕp tôc cho ®Õn khi trong c¬ thÓ b¾t ®Çu
thiÕu hôt trÇm träng vitamin C. C¬ thÓ cµng nhËn ®îc vitamin C, th× vitamin
C l¹i cµng bÞ th¶i lo¹i nhiÒu. ë Canada, n¨m 1965 ®· ghi nhËn trêng hîp çc trÎ
s¬ sinh ®· m¾c bÖnh thiÕu vitamin C, thêng gäi lµ bÖnh Scocbut. Ngêi ta
thÊy r»ng çc bµ mÑ chóng ®· uèng vitamin liÒu cao v× nghÜ lµ sÏ b¶o vÖ ®-
îc søc khoÎ thai nhi. Nhu cÇu hµng ngµy vÒ vitamin C cña ngêi khoÎ m¹nh dao
®éng tõ 0,05 ®Õn 0,1 gam. Trong trêng hîp bÞ c¶m l¹nh, cã thÓ chØ nªn t¨ng
liÒu ®Õn 1 gam th«i.
81. ¨n thÕ nµo ®Ó b¶o vÖ tim m¹ch ?

Theo çc b¸c sÜ tõ thÕ kû XX tríc ®©y cho ®Õn thÕ kû XXI nµy, bÖnh
tim m¹ch vÉn lµ nguyªn nh©n tö vong sè 1 cña loµi ngêi. Theo Tæ chøc Y tÕ
ThÕ giíi, cø 4 gi©y trªn mÆt ®Êt l¹i cã mét nhåi m¸u c¬ tim, vµ cø 5 gi©y mét
tai biÕn m¹ch n·o ! ë çc níc ®ang ph¸t triÓn nh ViÖt Nam, sè ngêi chÕt do
bªnh tim m¹ch ®ang t¨ng nhanh chãng.
Nh÷ng bÖnh chÕt ngêi nµy, dï lµ bÖnh tim nh nhåi m¸u c¬ tim hay bÖnh
m¹ch nh tai biÕn m¹ch n·o, ®Òu cã chung mét nguyªn nh©n lµ v÷a x¬ ®éng
m¹ch. Ph¶i ng¨n chÆn ®îc v÷a x¬ ®éng m¹ch, míi cã thÓ gi¶m bít ®îc tö vong
vÒ bÖnh tËt ! ¨n uèng hîp lý chÝnh lµ mét biÖn ph¸p quan träng ®Ó ng¨n
chÆn v÷a x¬ ®éng m¹ch, tøc lµ ®Ò phßng nhåi m¸u c¬ tim vµ tai biÕn m¹ch
n·o. Cho nªn kh«ng riªng g× nh÷ng bÖnh nh©n tim m¹ch nªn theo, mµ c¶ nh÷ng
ngêi khoÎ m¹nh b×nh thêng còng cÇn chó ý.
Çc nghiªn cøu gÇn ®©y n¨m 2000 ®a ra nhiÒu lêi khuyªn vÒ ¨n uèng
nh sau:
1.H¹n chÕ çc thøc ¨n cã nhiÒu acid bÐo b·o hoµ, v× chóng lµ çc nguyªn
liÖu ®Ó c¬ thÓ tæng hîp ra cholesterol xÊu(LDL-C). Cô thÓ lµ nªn bít ¨n çc
mì ®éng vËt, ®Æc biÖt lµ mì bß, mì cõu (90% chÊt bÐo lµ acid bÐo b·o hoµ);
31
råi ®Õn b¬ s÷a. Mì lîn, mì gµ, mì chim Ýt acid bÐo b·o hoµ h¬n nªn còng
kh«ng cÇn kiªng kü l¾m. §Æc biÖt mì ç tuy lµ mì ®éng vËt, nhng l¹i cã Ýt
acid bÐo b·o hoµ, vµ nhiÒu acid bÐo kh«ng b·o hoµ, nªn ¨n nhiÒu ®Ó b¶o vÖ
tim m¹ch. Nªn chó ý r»ng çc dÇu thùc vËt nãi chung chøa Ýt acid bÐo b·o hoµ,
nhng cã 2 ngo¹i lÖ: dÇu dõa vµ dÇu cä (palm oil) chøa acid bÐo b·o hoµ nhiÒu
kh«ng kÐm çc mì ®éng vËt 45%! Çc nhµ chuyªn khoa tim m¹ch khuyÕn ço
r»ng tû lÖ acid bÐo b·o hoµ kh«ng nªn qu¸ 10% tæng sè calo; ë ngêi t¨ng
cholesterol th× kh«ng nªn qu¸ 7%.
2. H¹n chÕ nh÷ng thøc ¨n cã nhiÒu cholesterol nh b¬ (cã nhiÒu trong
s÷a), trøng, ãc, bÇu dôc, tim, gan, t«m, cua… Kh«ng nªn ¨n qu¸ 300 mg
cholesterol mçi ngµy, ngêi ®· t¨ng cholesterol th× kh«ng nªn qu¸ 200mg.
Tríc ®©y, ¨n Ýt cholesterol lµ lêi khuyªn sè 1 ®Ó gi¶m bÖnh tim m¹ch.
Tuy nhiªn çc t¸c gi¶ gÇn ®©y kh«ng b¾t kiªng cholesterol nghiªm ngÆt nh
ngµy xa vµ cho r»ng mét chÕ ®é ¨n h¹ cholesterol kh«ng nhÊt thiÕt lµ mét chÕ
®é Ýt cholesterol. Hä thÊy r»ng ¨n cholesterol kh«ng h¹i b»ng ¨n çc acid bÐo
b·o hoµ. ThÝ dô mét lßng ®á trøng 17 gam chøa 220mg cholesterol, tríc kia ng-
êi ta chØ cho ¨n mçi tuÇn kh«ng ®Õn 2 qu¶, th× nay çc nhµ tim m¹ch häc cho
phÐp ¨n mçi tuÇn 6 qu¶;
82. §èi víi c¬ thÓ muèi iot cã vai trß nh thÕ nµo ?
§Ó c¬ thÓ khoÎ m¹nh, con ngêi cÇn ®îc cung cÊp ®Çy ®ñ çc nguyªn tè
ho¸ häc cÇn thiÕt. Cã nh÷ng nguyªn tè cÇn ®îc cung cÊp víi khèi lîng lín vµ cã
nh÷ng nguyªn tè cÇn ®îc cung cÊp víi khèi lîng nhá (vi lîng). Iot lµ mét nguyªn
tè vi lîng hÕt søc cÇn thiÕt ®èi víi con ngêi. Theo çc nhµ khoa häc, mçi ngµy
c¬ thÓ con ngêi cÇn ®îc cung cÊp tõ 1.10-4 ®Õn 2.10-4 gam nguyªn tè iot.
C¬ thÓ tiÕp nhËn ®îc phÇn iot cÇn thiÕt díi d¹ng hîp chÊt cña iot cã
s½n trong muèi ¨n vµ mét sè lo¹i thùc phÈm. Nhng viÖc thiÕu hôt iot vÉn thêng
x¶y ra. HiÖn nay, tÝnh trªn toµn ThÕ Giíi mét phÇn ba sè d©n bÞ thiÕu iot
trong c¬ thÓ. ë ViÖt Nam , theo ®iÒu tra míi nhÊt, 94% sè d©n thiÕu hôt iot ë
nh÷ng møc ®é kh¸c nhau.
32
ThiÕu hôt iot trong c¬ thÓ dÉn ®Õn hËu qu¶ rÊt tai h¹i. ThiÕu iot lµm
n·o bÞ h h¹i nªn ngêi ta trë nªn ®Çn ®én, chËm ch¹p, cã thÓ ®iÕc, c©m, liÖt
chi, lïn. ThiÕu iot cßn g©y ra bÖnh bíu cæ vµ hµng lo¹t rèi lo¹n kh¸c, ®Æc biÖt
nguy hiÓm ®èi víi bµ mÑ vµ trÎ em.
§Ó kh¾c phôc sù thiÕu iot, ngêi ta ph¶i cho thªm hîp chÊt cña iot vµo
thùc phÈm nh : muèi ¨n, s÷a, kÑo…
ViÖc dïng muèi ¨n lµm ph¬ng tiÖn chuyÓn t¶i iot vµo c¬ thÓ ngêi ®îc
nhiÒu níc ¸p dông.
Muèi iot lµ muèi ¨n cã trén thªm mét lîng nhá hîp chÊt cña iot (thêng lµ
KI hoÆc KIO3 ). ThÝ dô: Trén 25 kg KI vµo mét tÊn muèi ¨n.
Ngêi ta còng cho thªm hîp chÊt iot vµo bét canh, níc m¾m…
ViÖc dïng muèi iot thËt dÔ dµng vµ ®¬n gi¶n. VÒ mïi vÞ, mµu s¾c,
muèi iot kh«ng kh¸c g× muèi ¨n thêng. Tuy nhiªn hîp chÊt iot cã thÓ bÞ ph©n
huû ë nhiÖt ®é cao. V× vËy ph¶i thªm muèi iot sau khi thùc phÈm ®· ® îc nÊu
chÝn.
83. Çc hîp chÊt v« c¬ chøa kim lo¹i cã t¸c dông ch÷a bÖnh nh thÕ
nµo ?
Çc lo¹i dîc phÈm tuy hÇu hÕt lµ çc hîp chÊt h÷u c¬ nhng ngêi ta còng
nghiªn cøu nhiÒu hîp chÊt v« c¬ ®Ó dïng vµo viÖc ch÷a bÖnh.
B»ng çc ph¬ng ph¸p nghiªn cøu ®Æc trng vËt lý cña çc nguyªn tö kim
lo¹i nh tÝnh phãng x¹, tÝnh thuËn tõ…ngêi ta cã thÓ ph©n tÝch c¬ chÕ t¸c
dông cña çc lo¹i thuèc, ®Æc biÖt lµ vai trß cña çc nguyªn tö kim lo¹i. §iÒu
nµy kh«ng nh÷ng cho phÐp hiÓu ®îc tÝnh n¨ng, t¸c dông cña chóng mµ cßn
cho phÐp t×m tßi cã ®Þnh híng çc lo¹i thuèc míi.
84. Cã ph¶i hîp chÊt chøa platin ch÷a ung th ?
Tõ nh÷ng n¨m 1965 ngêi ta ®· nhËn thÊy ho¹t tÝnh øc chÕ sù ph¸t triÓn
cña çc vi khuÈn cña chÊt cisplatin vµ ®· thö dïng chÊt nµy ®Ó ch÷a bÖnh ung
th ë ngêi.
33
Ngµy nay çc chÕ phÈm chøa platin thuéc nh÷ng thuèc hiÖu qu¶ nhÊt vµ
®îc sö dông ®Ó ch÷a ung th cÊp. Çch thuèc chøa platin ®îc dïng ®Ó ch÷a ung
th nh: ung th buång trøng, ung th ruét, ung th phæi…
Tuy cisplatin lµ mét t¸c nh©n chèng ung th tèt nhng qu¸ ®éc. V× vËy ng-
êi ta t×m çch bµo chÕ ra nh÷ng thuèc míi vÉn gi÷ ®îc ho¹t tÝnh ®ã nhng Ýt
®éc h¬n.
ViÖc thö ho¹t tÝnh chèng ung th cña hµng lo¹t chÊt kh¸c nhau vµ nh÷ng
nghiªn cøu ®éng häc vÒ sù thÕ phèi tö cho thÊy r»ng khi thay ®æi phèi tö ho¹t
tÝnh chèng ung th vÉn ®îc duy tr×, cßn ®éc tÝnh th× liªn quan trùc tiÕp tíi ®é
linh ®éng cña phèi tö bÞ thÕ. Ph¸t hiÖn nµy ®a ®Õn viÖc ®iÒu chÕ hµng lo¹t
dÉn xuÊt malonat víi ®é linh ®éng thÊp h¬n so víi cisplatin, trong ®ã
cacboplatin ®· ®îc chän ®Ó ®¸nh gi¸ l©m sµng. KÕt qu¶ thö nghiÖm hoµn
toµn x¸c nhËn çc dù ®o¸n. Tõ 1984 cacboplatin ®· ®îc phÐp sö dông ë Anh
vµ nhiÒu níc kh¸c.
Kho¶ng 10 chÕ phÈm platin kh¸c ®· ®îc thö nghiÖm l©m sµng ë çc níc
kh¸c nhau. Trõ tetraplatin çc chÊt cßn l¹i ®Òu lµ phøc chÊt cña Pt (II) víi çc
nhãm bÞ thÕ cã ®é linh ®éng thÊp h¬n ë cisplatin.
85. Cã ph¶i hîp chÊt chøa vµng ch÷a viªm khíp ?

Çc hîp chÊt cña vµng ®· ®îc dïng ®Ó ch÷a bÖnh tõ nh÷ng n¨m 1920
nhng ngêi ta vÉn cha râ c¬ chÕ t¸c dông cña chóng.
Cã nhiÒu b»ng chøng vÒ hiÖu qu¶ ch÷a bÖnh cña çc hîp chÊt chøa
vµng nhng ngêi ta vÉn lo ng¹i vÒ ®éc tÝnh cña chóng. Cã ngêi cßn ®Ò nghÞ
chÊm døt viÖc sö dông çc hîp chÊt cña vµng ®Ó ch÷a bÖnh viªm khíp.
Gi¶i thÝch c¬ chÕ t¸c dông cña vµng, mét sè t¸c gi¶ cho r»ng vµng bao
v©y çc nhãm thiol ho¹t ®éng. Mét sè kh¸c chØ ra r»ng vµng øc chÕ viÖc sinh
s¶n çc d¹ng oxi ho¹t ®éng nh ion peroxit çc gèc hy®roxyl vµ peroxyl ë mµng
vµ dÞch tÕ bµo.
34
GÇn ®©y çc nhµ ho¸ häc v« c¬ ®· ®iÒu chÕ ®îc hîp chÊt Auranofin
chøa çc phèi tö t¹o phøc bÒn vµ cã tÝnh ¸i mì, cã thÓ dïng lµm thuèc uèng, cã
t¸c dông t¬ng tù nh çc thuèc tiªm.
86. Cã ph¶i hîp chÊt chøa gali ch÷a m¸u t¨ng canxi ?
ë Mü ngêi ta ®· cho phÐp dïng galinitrat Ga (NO 3)3 ®Ó ch÷a bÖnh m¸u
t¨ng canxi ¸c tÝnh. ViÖc nµy xuÊt ph¸t tõ kinh nghiÖm thu ®îc khi dïng mét
®ång vÞ cña gali trong chuÈn ®o¸n bÖnh x¬ng. Ngêi ta nhËn thÊy r»ng ngoµi
çc u x¬ng, gali còng tËp trung c¶ ë mét sè u kh¸c, nhÊt lµ trong b¹ch huyÕt.
Nh÷ng nghiªn cøu nh»m x¸c ®Þnh sím çc khèi u cïng víi viÖc quan t©m
dïng çc hîp chÊt cña kim lo¹i lµm t¸c nh©n chèng ung th ®· thóc ®Èy ý ®Þnh
thö ho¹t tÝnh chèng ung th cña Ga(OH)3 kh«ng phãng x¹ trªn chuét. Tõ kÕt qu¶
nghiªn cøu trªn chuét, ngêi ta b¾t ®Çu nghiªn cøu trªn ngêi. KÕt qu¶ thö
nghiÖm trªn bÖnh nh©n bÞ bÖnh m¸u t¨ng canxi cho thÊy thuèc cã hiÖu qu¶
trong viÖc ®a møc canxi trong m¸u trë l¹i b×nh thêng vµ kh«ng cã ph¶n øng
phô. Sù rót canxi tõ x¬ng ®îc øc chÕ trùc tiÕp.
87. Cã ph¶i hîp chÊt chøa bitmut ch÷a viªm loÐt ®êng tiªu ho¸ ?
Çc hîp chÊt cña bitmut ®· ®îc dïng ®Ó ch÷a çc rèi lo¹n ë ®êng tiªu ho¸
(d¹ dµy, ruét), tõ kho¶ng 2 thÕ kû nay.
GÇn ®©y mèi quan t©m l¹i t¨ng lªn khi vµo n¨m 1982 ngêi ta ph¸t hiÖn
ra vi khuÈn H.pylori trong mµng d¹ dµy cña bÖnh nh©n viªm d¹ dµy.
Mét lo¹i thuèc dùa trªn bitmut lµ antacid ®· tá ra cã hiÖu qu¶ trong viÖc
ch÷a loÐt d¹ dµy, cã lÏ do t¸c dông diÖt khuÈn chän läc cña nã. VÒ mÆt ho¸
häc hiÖu qu¶ gi÷a chèng loÐt cã thÓ lµ do dung dÞch keo cña bitmut xitrat bÞ
kÕt tña trong m«i trêng axit cña d¹ dµy díi d¹ng oxiclorua vµ oxixitrat. Do sù
kÕt tña nªn líp mµng b¶o vÖ ®îc h×nh thµnh sÏ ng¨n c¶n sù khuyÕch t¸n ngîc
l¹i cña ion H+ vµ do ®ã kÝch thÝch sù t¸i t¹o biÓu m«.
HiÖn nay thuèc nµy ®îc sö dông rÊt réng r·i trong ch÷a bÖnh viªm loÐt
®êng tiªu ho¸ vµ so víi çc lo¹i thuèc kh¸c th× bÖnh Ýt bÞ t¸i ph¸t h¬n. §ã cã
thÓ lµ do sù triÖt tËn gèc vi khuÈn H.pylori cña thuèc.
35
88. Cã ph¶i hîp chÊt chøa kim lo¹i dïng chuÈn ®o¸n vµ ch÷a bÖnh
b»ng tia phãng x¹.
Trong y häc h¹t nh©n ngêi ta chuÈn ®o¸n bÖnh b»ng çch ®a mét h¹t
nh©n bøc x¹  vµo c¬ thÓ, sau ®ã dïng mét m¸y dß ®Ó ghi nhËn sù ph©n bè
cña ®ång vÞ phãng x¹ ®Ó x¸c ®Þnh vÞ trÝ mang bÖnh vµ tr¹ng th¸i cña nã. H¹t
nh©n phãng x¹ hay ®îc sö dông nhÊt lµ tecnixi. TÝnh u viÖt cña nã lµ ë chç nã
ph¸t ra photon  thuÇn nhÊt thuËn lîi cho viÖc ghi nhËn mµ kh«ng bÞ nhiÔu
bëi çc tia  vµ  cã h¹i. Chu kú b¸n huû cña nã lµ 6 giê võa ®ñ ®Ó ghi nhËn
mµ bÖnh nh©n kh«ng ph¶i chÞu bøc x¹ qu¸ l©u. MÆt kh¸c tecnexi ®îc s¶n
xuÊt kh¸ dÔ dµng trong çc lß ph¶n øng h¹t nh©n nªn t¬ng ®èi rÎ vµ dÔ kiÕm.
NhiÒu chÕ phÈm y häc phãng x¹ cña tecnexi ®îc ®iÒu chÕ tõ sau n¨m 1980
®· ®îc x¸c ®Þnh cÊu t¹o kh¸ tØ mØ vµ dïng ®Ó chuÈn ®o¸n bÖnh tim hay x¸c
®Þnh bÖnh n·o v.v.. Mét trong nh÷ng thµnh c«ng gÇn ®©y lµ ®iÒu chÕ ®îc
progestin chøa tecnexi ®¸nh dÊu ®Ó chuÈn ®o¸n ung th vó.
Çc ion kim lo¹i cã gi¸ trÞ lín trong y häc nhê tÝnh thuËn tõ. Céng hëng
thuËn tõ lµ ph¬ng ph¸p chuÈn ®o¸n quan träng dùa trªn sù kh¸c nhau vÒ tèc ®é
håi chuyÓn proton cña níc trong çc m« kh¸c nhau vµ chuyÓn çc sù kh¸c nhau
nµy thµnh nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt gióp chuÈn ®o¸n bÖnh.
89. Ho¸ häc víi b¶o qu¶n rau qu¶ nh thÕ nµo ?
B¶o qu¶n rau qu¶ sau khi thu ho¹ch lµ mét viÖc rÊt quan träng nh»m
chèng h háng vµ gi¶m sót chÊt lîng.
- Dïng çc ho¸ chÊt ®Ó chèng n¶y mÇm vµ diÖt vi sinh vËt g©y h háng
rau qu¶. Ch¼ng h¹n nh ®Ó chèng n¶y mÇm cho khoai t©y, hµnh, cµ rèt vµ mét
sè rau, cñ kh¸c, ngêi ta thêng dïng chÕ phÈm MH- HO (hidrazit cña axit malic),
phun dung dÞch 0,25% lªn c©y ngoµi ®ång, 3-4 tuÇn lÔ tríc khi thu ho¹ch. Ng-
êi ta cßn chèng n¶y mÇm khoai t©y b»ng ancol nonilic (C9H19OH) ë d¹ng h¬i.
- §Ó b¶o qu¶n b¾p c¶i ngêi ta phun chÊt diÖt nÊm pentaclonitrobenzen
lªn b¾p c¶i tríc khi xÕp vµo kho.
- §Ó b¶o qu¶n chuèi t¬i, cam t¬i ngêi ta phun thuèc diÖt nÊm topsin - M.
36
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, chÊt diÖt nÊm ®îc dïng nhiÒu lµ benlate
(C14H18H4O3).
ë Céng hoµ Liªn Bang §øc ®· s¶n xuÊt chÕ phÈm b¶o qu¶n qu¶ t¬i cã tªn
th¬ng m¹i lµ protexan. Protexan lµ chÊt láng kh«ng mïi, kh«ng vÞ vµ kh«ng
®éc nªn kh«ng ¶nh hëng tíi søc khoÎ cña ngêi tiªu dïng. Ngêi ta nhóng qu¶ vµo
dung dÞch protexan råi hong kh«, dung dÞch bèc h¬i vµ t¹o thµnh mµng máng
b¶o vÖ ë ngoµi vá qu¶. Mµng protexan cã t¸c dông gi¶m tæn thÊt khèi lîng qu¶
trong qu¸ tr×nh b¶o qu¶n, gi¶m cêng ®é h« hÊp, lµm chËm qu¸ tr×nh chÝn nªn
cã thÓ b¶o qu¶n qu¶ l©u dµi h¬n, gi÷ nguyªn h¬ng vÞ tù nhiªn vµ thµnh phÇn
dinh dìng cña qu¶.
90. Ho¸ häc víi chÕ biÕn rau qu¶ nh thÕ nµo ?
- Çc qui tr×nh c«ng nghÖ ®Ó chÕ biÕn rau qu¶ thµnh çc d¹ng s¶n
phÈm kh¸c nhau nh ®å hép, sÊy kh«, rîu vang qu¶.. ®Òu cÇn ®Õn mét sè ho¸
chÊt.
+ §Ó t¨ng hiÖu qu¶ cho qu¸ tr×nh röa s¹ch nguyªn liÖu vµ m¸y mãc, thiÕt
bÞ cña nhµ m¸y hoa qu¶ ngêi ta dïng çc ho¸ chÊt cã tÝnh s¸t trïng m¹nh hoÆc
cã t¸c dông tÈy röa cao. Röa nguyªn liÖu th× dïng çc ho¸ chÊt cã chøa clo ho¹t
®éng nh clorua v«i. §Ó röa m¸y mãc, thiÕt bÞ vµ lµm vÖ sinh nhµ xëng ngêi ta
dïng dung dÞch xót hoÆc natricacbonat.
+ §Ó bãc vá çc lo¹i qu¶ khã bãc vá nh mËm, cµ chua, mµng mói cam,
quÝt hoÆc mét sè qu¶, cñ cã vá máng nh cµ rèt, khoa t©y… ngêi ta dïng dung
dÞch NaOH. Nhóng çc lo¹i qu¶, cñ nµy vµo dung dÞch NaOH nång ®é 1-2% ë
70 - 800C trong thêi gian tõ 10-300 gi©y (tuú lo¹i qu¶, cñ) th× vá sÏ trãc hÕt.
Sau ®ã söa l¹i b»ng níc s¹ch nhiÒu lÇn. B»ng çch nµy, çc mói cam, quÝt vµ
qu¶ sÏ s¹ch hÕt vá mµ vÉn gi÷ nguyªn h×nh tr¹ng ban ®Çu.
+ §Ó ng¨n ngõa sù biÕn ®æi mµu rau, qu¶ khi chÕ biÕn nh chuèi bÞ
th©m ®en, cµ chua mÊt mµu ®á t¬i, cïi v¶i thiÒu mÊt mµu tr¾ng ®Ñp… ngêi
ta dïng çc chÊt chèng oxi ho¸ nh SO2, axit ascobic (Vi tamin C) axit xitic.
37
+ §Ó t¨ng h¬ng vÞ cho níc qu¶, qu¶ ®ãng hép ngêi ta dïng axit xitric (axit
chanh) hoÆc axit malic (axit t¸o). Víi rîu qu¶ ngêi ta dïng axit xitrtic, axit tactric
(axit nho).
Víi da chuét, cµ chua, gi¸ ®ç xanh… th× kh«ng thÓ thiÕu axit axetic.
Rau dÇm giÊm (giÊm lµ dung dÞch axit axetic 5%, vÞ chua) cïng víi ®êng,
muèi ¨n vµ gia vÞ t¹o cho s¶n phÈm cã h¬ng vÞ chua - ngät rÊt ®Æc trng vµ
hÊp dÉn. Axit axetic cßn cã t¸c dông øc chÕ ho¹t ®éng cña vi sinh vËt, gi÷ cho
s¶n phÈm b¶o qu¶n ®îc dµi ngµy.
Trong chÕ biÕn rau qu¶, rÊt cÇn chÕ biÕn çc d¹ng b¸n chÕ phÈm ®Ó
dù tr÷ nguyªn liÖu khi mïa thu h¸i ré.
§Ó b¶o qu¶n b¸n chÕ phÈm rau qu¶ ngêi ta dïng çc ho¸ chÊt cã thÓ t¹o
ra SO2 hoÆc dïng axit benzoic, axit sobic vµ muèi cña chóng.
Khi dïng SO2 ®Ó b¶o qu¶n b¸n chÕ phÈm, ngêi ta nãi b¸n chÕ phÈm ®·
®îc sunfit ho¸. Hµm lîng SO2 cã t¸c dông b¶o qu¶n lµ 0,1 - 0,2%. Axit benzoic
hoÆc natri benzoat cã t¸c dông diÖt vi sinh vËt m¹nh ®èi víi çc lo¹i cµ chua.
Hµm lîng ®Ó cã t¸c dông diÖt vi sinh vËt lµ 0,05 - 0,1%. Dïng víi hµm lîng cao
h¬n sÏ lµm cho s¶n phÈm cã vÞ nång, ch¸t do ho¸ chÊt g©y ra.
Axit sobic lµ chÊt b¶o qu¶n çc b¸n chÕ phÈm rau qu¶ cã nhiÒu u ®iÓm
h¬n so víi SO2 hoÆc axit benzoic v× nã kh«ng g©y ®éc cho ngêi sö dông vµ
kh«ng t¹o ra h¬ng vÞ l¹ cho s¶n phÈm. S¶n phÈm cµng chua (®é PH cµng nhá)
th× t¸c dông diÖt vi sinh vËt cña axit sobic cµng m¹nh.
91. Thµnh phÇn çc muèi trong níc biÓn nh thÕ nµo?
Thµnh phÇn muèi Trong 1 kg níc TØ lÖ %
NaCl 27,2 77,8
MgCl2 3,8 10,9
MgSO4 1,7 47,0
CaSO4 1,2 3,6
K2SO4 0,9 2,5
CaCO3 0,1  0,3
MgBr2 vµ çc thµnh phÇn 0,1  0,2
38
kh¸c
Tæng sè 35,0 100
Muèi trong níc biÓn:

70% bÒ mÆt tr¸i ®Êt lµ biÓn. TØ lÖ gi÷a muèi vµ níc trong níc biÓn lµ
kho¶ng 3/100 tøc lµ cã 3% muèi trong níc biÓn.
92. ë ®©u cã cung ®iÖn b»ng muèi?
S©u h¬n 100 m díi lßng ®Êt trong nói, má muèi ë Ba Lan cã mét cung
®iÖn lµm b»ng muèi. C«ng tr×nh nµy ®îc t¹o dùng tõ thÕ kû 17. Çc chØnh
thÓ ®iªu kh¾c, gi¸ ®Ìn chïm treo trÇn vµ c¶ ®Õn çc gian phßng ®Òu ®îc lµm
b»ng muèi.
93. Lµm thÕ nµo ®Ó cã con bím b»ng muèi kÕt tinh?
Uèn d©y thÐp thµnh h×nh con bím vµ quÊn b«ng sîi quanh d©y thÐp råi
®Æt vµo níc muèi ®Ëm ®Æc. Níc muèi tõ tõ bay h¬i vµ ®Çu çc sîi b«ng xuÊt
hiÖn çc tinh thÓ muèi. §îi cho tinh thÓ muèi xuÊt hiÖn ë kh¾p çc sîi b«ng, ta
l¹i chuyÓn sang níc muèi ®Ëm ®Æc kh¸c. Sau kho¶ng 10 ngµy ta cã con bím
b»ng muèi kÕt tinh, tr«ng rÊt ®Ñp.
94. Dïng muèi lµm kem que nh thÕ nµo?
NhiÖt ®é cña níc ®¸ lµ 00C. NÕu cho muèi ¨n vµo nhiÖt ®é sÏ gi¶m
xuèng díi 00C. Lîi dông tÝnh chÊt nµy ®Ó lµm kem que nh sau: C¾m que tre
vµo « ®ùng níc tr¸i c©y råi ®Æt c¶ vµo khay ®¸ cã ®ùng níc ®¸ hoµ tan nhiÒu
muèi ¨n. TÊt c¶ cho vµo lµm l¹nh. Níc tr¸i c©y sÏ nhanh chãng ®«ng l¹i thµnh
kem que.
95. V× sao níc biÓn cã muèi?
BiÓn c¶ lµ "quª h¬ng" cña muèi. Muèi ¨n (NaCl) chiÕm 85% çc lo¹i
muèi hoµ tan trong níc biÓn. Gi¶ sö nÕu chóng ta t¸ch ®îc tÊt c¶ muèi khái níc
biÓn rêi r¶i ®Òu trªn lôc ®Þa th× líp muèi sÏ cao tíi 153 m. Cßn lµm bay h¬i
toµn bé níc biÓn th× ®¸y biÓn sÏ cã líp muèi dµy tíi 60 m.
39
§Ó t×m hiÒu nguån gèc cña muèi trong níc biÓn çc nhµ khoa häc ®· tèn
nhiÒu c«ng søc tõ viÖc ph©n tÝch, so s¸nh níc biÓn vµ níc s«ng, cho ®Õn
nghiªn cøu ®Êt ®¸ sau c¬n ma, thËm chÝ cßn nghiªn cøu hµng lo¹t nói löa n÷a.
Cuèi cïng hä ®· ph¸t hiÖn ra bÝ mËt cña muèi biÓn. Ho¸ ra, ®¹i d¬ng trong qu¸
tr×nh l©u dµi h×nh thµnh lóc ban ®Çu ®· hoµ tan tÊt c¶ çc lo¹i muèi kho¸ng.
§ång thêi nham th¹ch th«ng qua qu¸ tr×nh phong ho¸ (nham th¹ch bÞ t¸c ®éng
l©u ngµy cña ma, n¾ng, giã b·o vµ vi sinh vËt) ®· kh«ng ngõng bÞ ph©n gi¶i
vµ s¶n sinh ra çc lo¹i muèi, sau ®ã theo çc dßng s«ng ®Ó ra ®¹i d¬ng. VËy
s«ng ngßi, nham th¹ch vµ çc nói löa díi ®¸y biÓn chÝnh lµ nguån gèc cung
cÊp chñ yÕu çc lo¹i muèi cho biÓn c¶.
96. BiÓn ChÕt n»m ë ®©u?
"BiÓn ChÕt" n»m ë biªn giíi Palestin vµ Jordan, gäi lµ "biÓn" nhng thùc
ra "BiÓn ChÕt" chØ lµ çi hå kh¸ lín.
MÆt b¾c cña "BiÓn ChÕt" cã s«ng Jordan ch¶y vµo, cßn mÆt Nam lµ
cöa s«ng Hasa. BiÓn chÕt kh«ng hÒ cã ®êng níc th«ng víi bÊt kú ®¹i d¬ng
nµo. Tõ bao ®êi nay níc hå cha bao giê ch¶y ngîc vÒ hai con s«ng trªn. Níc
trong hå cã nång ®é muèi ngµy cµng cao, do n»m trong khu vùc cã khÝ hËu
cùc nãng, nªn níc hå bèc h¬i rÊt nhiÒu mµ lîng muèi l¹i kh«ng hÒ gi¶m ®i.
HiÖn nay hµm lîng muèi cña BiÓn ChÕt ®· ®¹t ®Õn 23  25%, tøc cø 10 kg
níc hå th× cã 2 kg muèi. §©y còng lµ níc hå cã hµm lîng muèi cao nhÊt thÕ giíi.
Do hµm lîng muèi cao nªn søc ®Èy cña níc kh¸ lín ®Õn møc cã thÓ n»m võa
ph¬i n¾ng võa ®äc b¸o trªn mÆt biÓn. V× hµm lîng muèi qu¸ cao nªn trõ vµi
loµi rong t¶o ra ch¼ng cã sinh vËt nµo cã thÓ tån t¹i ®îc. C©y cá trªn bê hå
còng chØ l¬ th¬, tha thít cßn quanh hå hiÕm khi ch¼ng cã bãng ngêi. V× vËy
ch¼ng cã çi tªn nµo thÝch hîp h¬n çi tªn "BiÓn ChÕt".
97. ChÊt lîng níc ë çc nguån kh¸c nhau nh thÕ nµo?
Níc bay h¬i tÝch tô trong khÝ quyÒn lµ kh¸ s¹ch. Khi trë vÒ tr¸i ®Êt díi
d¹ng ma hoÆc tuyÕt råi di chuyÓn trªn mÆt ®Êt hoÆc ngÊm qua ®Êt vÒ
40
phÝa biÓn, níc sÏ cã thªm t¹p chÊt mµ nång ®é vµ b¶n chÊt kh¸c nhau tuú vïng,
vµ tuú giai ®o¹n cña chu tr×nh.
Níc ma.
Tuy kh¸ tinh khiÕt nhng níc ma vÉn chøa çc khÝ, mét sè muèi tan vµ c¶
nh÷ng chÊt r¾n kh«ng tan cã thÓ cã trong khÝ quyÓn.
Níc trªn mÆt ®Êt (s«ng suèi)
Níc ma ch¶y trªn mÆt ®Êt cã thÓ chøa axÝt v× ngoµi viÖc ®· hÊp thô
mét sè khÝ cã tÝnh axÝt trong khÝ quyÓn (nh SO2, CO2) nã cßn hoµ tan çc
axÝt cacboxylic vµ cacbon ®ioxit sinh ra do qu¸ tr×nh ph©n huû thùc vËt.
Ngoµi ra nã cßn hoµ tan ®îc çc muèi kho¸ng gÆp trªn dßng ch¶y. Níc axÝt
nµy sÏ hoµ tan ®îc çc muèi vµ kho¸ng gÆp trªn dßng ch¶y. Níc axit nµy sÏ hoµ
tan ®îc mét sè quÆng theo ph¶n øng sau:
KAlSi3O8(r) + 2H+(aq) + 9H2O(1)  2K+(aq) + 4H4SiO4(aq) + Al2Si2O5(OH)4(r)
(fenspat) (Cao lanh)
Do vËy níc mÊt dÇn tÝnh axit.
Níc trªn mÆt ®Êt cßn cã thÓ bÞ « nhiÔm bëi vi sinh vËt n÷a.
Níc biÓn:
Nång ®é çc ion tan trong níc biÓn lín h¬n nhiÒu so víi níc trªn mÆt ®Êt
vµ níc ngÇm:
Çc nguyªn nh©n lµ:
- Níc biÓn bay h¬i liªn tôc, trë l¹i díi d¹ng ma vµ mang theo chÊt tan
- Níc ®i cµng xa míi ®Õn biÓn sÏ cµng hoµ tan nhiÒu muèi.
- Nh÷ng lîng lín quÆng ®îc ®a tõ bÒ mÆt qu¶ ®Êt tíi çc ®¹i d¬ng díi
d¹ng macma.
Mäi nguyªn tè ho¸ häc ®Òu cã trong çc ®¹i d¬ng nªn ®¹i d¬ng ®îc coi
nh mét kho quÆng lín nhÊt thÕ giíi. Níc ®¹i d¬ng chøa kho¶ng 40 triÖu tÊn
chÊt r¾n tan trong mçi kil«met khèi níc.
41
Nguyªn tè Sè tÊn/km3 Nguyªn tè Sè tÊn/km3 Nguyªn tè Sè tÊn/km3
Clo 22.000.000 In®i 23 B¹c 0,2
Natri 12.000.000 KÏm 12 Lantan 0,2
Magie 1.600.000 S¾t 12 Kripton 0,2
Lu huúnh 1.000.000 Nh«m 12 Neon 0,1
Canxi 450.000 Molip®en 12 Ca®imi 0,1
Kali 44.000 Selen 4 Vonfram 0,1
Brom 75.000 ThiÕc 3 Xenon 0,1
Cacbon 32.000 §ång 3 Gemani 0,1
Stronti 9.000 Asen 3 Crom 0,05
Bo 5.600 Urani 3 Thori 0,05
Silic 3.400 Niken 2 Scan®i 0,05
Flo 1.500 Vana®i 2 Ch× 0,02
Agon 680 Mangan 2 Thuû 0,02
ng©n
Nit¬ 590 Titan 1 Gali 0,02
Liti 200 Antimoan 0,5 Bitmut 0,02
Rubi®i 140 Coban 0,5 Niobi 0,01
Photpho 80 Xesi 0,5 Tali 0,01
Iot 68 Xeri 0,5 Heli 0,01
Bari 35 Ytri 0,2 Vµng 0,005
98. Lµm ma nh©n t¹o nh thÕ nµo?
Níc tån t¹i trong m©y díi d¹ng h¬i, d¹ng láng vµ d¹ng tinh thÓ. Th«ng th-
êng ë 00C níc ®ãng b¨ng, nhng trong nh÷ng ®¸m m©y, dï ë -200C, çc h¹t níc nhá
li ti vÉn ë thÓ láng. ChØ khi nhiÖt ®é h¹ xuèng - 40 0C, níc trong ®¸m m©y míi
kÕt tinh hoµn toµn. Sè lîng tinh thÓ níc trong m©y phô thuéc vµo çc "h¹t
nh©n kÕt tinh" lµ çc h¹t b¨ng chøa trong ®ã, cßn gäi lµ "mÇm kÕt tinh".
Çc nhµ khoa häc tõ l©u ®· ph¸t hiÖn tinh thÓ b¹c iotua (AgI) cã cÊu t¹o
rÊt gièng cÊu t¹o cña çc h¹t b¨ng nªn cã thÓ dïng lµm "mÇm kÕt tinh". ChØ víi
42
1g AgI ®· t¹o ra ®îc tõ 1012  1016 trung t©m kÕt tinh, lµm ngng tô mét lîng n-
íc lín ë d¹ng khÝ t¹o ra ma hoÆc tuyÕt.
B¹c Iotua lµ mét ho¸ chÊt rÊt ®¾t, v× vËy çc nhµ ho¸ häc ®· nghiªn cøu
t×m çc chÊt thay thÕ rÎ tiÒn h¬n ®ã lµ ch× Iotua (PbI 2); 1,5 - ®ioxinaftalen; n-
íc ®¸ kh« (CO2 r¾n) vµ nhiÒu chÊt h÷u c¬ kh¸c.
Dïng çc chÊt trªn lµm ma víi ®iÒu kiÖn lµ trªn trêi ®· cã s½n nh÷ng
®¸m m©y. Ngêi ta dïng m¸y bay ®Ó r¾c çc chÊt trªn vµo m©y.
Nhê ph¬ng ph¸p nµy ngêi ta ®· cøu mét vô gieo trång bÞ h¹n khi s¾p thu
ho¹ch, t¨ng ®é Èm khi mïa mµng bÞ l©m nguy hoÆc b¾t mét c¬n ma sím ®Ó
cã bÇu trêi quang ®·ng tríc ngµy héi lín.
Cã nh÷ng k× olympic mïa ®«ng, ngêi ta ®· dïng ph¬ng ph¸p nµy ®Ó
lµm t¨ng lîng tuyÕt lªn tõ 10  15%. NÕu tÝnh ®îc híng giã vµ x¸c ®Þnh
®óng ®Þa ®iÓm r¾c ho¸ chÊt, cã thÓ lµm ma ë nh÷ng ®iÓm ch¸y rõng, khi
ngän löa míi bïng lªn. Bé l©m nghiÖp níc CHLB Nga ®· nhiÒu lÇn cøu hµng
ngh×n hecta rõng Xiberi khái thÇn löa.
99. Lµm thÕ nµo ®Ó ng¨n ngõa ma ®¸?
R¾c vµo ®¸m m©y nh÷ng "h¹t nh©n kÕt tinh" kh«ng nh÷ng "thay trêi
lµm ma" mµ cßn ng¨n ngõa ®îc ma ®¸, nh÷ng h¹t b¨ng ®ang lín dÇn chuÈn bÞ
cho ma ®¸, kh«ng lín lªn ®îc n÷a do nh÷ng "mÇm kÕt tinh" b»ng ho¸ chÊt
tranh cíp ®é Èm. Çc h¹t b¨ng nhá li ti nhiÒu h¬n, nhng kh«ng ®¹t ®Õn kÝch
thíc cña h¹t ma ®¸. Trªn ®êng r¬i xuèng mÆt ®Êt chóng bÞ tan ra vµ trë thµnh
c¬n ma b×nh thêng.
HiÖn nay ®· cã nh÷ng ra ®a khÝ tîng dù b¸o sù h×nh thµnh nh÷ng ®¸m
m©y chøa nh÷ng h¹t b¨ng. Çc tªn löa vµ ®¹n chøa ho¸ chÊt ®îc ®iÓu khiÓn
®Ó b¾n tróng ®Ých. Nhê vËy mµ nhiÒu vïng réng lín ë çc níc tiªn tiÕn ®·
tr¸nh ®îc sù tµn ph¸ cña ma ®¸ ®èi víi mïa mµng.
100. Lµm thÕ nµo ®Ó ph¸ tan s¬ng mï?
S¬ng mï, thñ ph¹m g©y ra nh÷ng vô tai n¹n ®êng thuû, ®êng bé vµ ®êng
kh«ng.
43
Ngêi ta r¾c hoÆc b¾n vµo khãi s¬ng mï çc lo¹i h¹t nÆng cã tÝnh hót
Èm nh muèi ¨n (NaCl) trén víi xi m¨ng mÞn, çc chÊt ho¹t ®éng bÒ mÆt, çc
chÊt tÝch ®iÖn...
Nh÷ng h¹t níc l¬ l÷ng, dµy ®Æc trong s¬ng mï khi gÆp "mÇm kÕt tinh"
sÏ ®«ng tô khiÕn mËt ®é cña chóng trong kh«ng khÝ gi¶m dÇn vµ cuèi cïng
r¬i xuèng díi d¹ng nh÷ng h¹t níc.
Bªn c¹nh ph¬ng ph¸p ho¸ häc, ngêi ta cßn dïng çc ph¬ng ph¸p kh¸c. ë Mü,
ngêi ta ph¸ s¬ng mï b»ng m¸y bay trùc th¨ng. Çnh qu¹t cña m¸y bay hót dßng
kh«ng khÝ kh« ë çc líp tÇng cao xuèng xua tan s¬ng mï. S©n bay Orly cña
Ph¸p ph¸ s¬ng mï b»ng luång kh«ng khÝ nãng do mét hÖ th«ng tua bin ®Èy ra,
híng vµo ®êng b¨ng.
101. Lµm tan gi«ng b·o nh thÕ nµo?
§Ó lµm tan gi«ng b·o ngêi Nga dïng m¸y bay r¾c vµo ®¸m m©y nh÷ng
h¹t bét nÆng (çt, xi m¨ng) khiÕn ®¸m m©y nhanh chãng bÞ tan ra. Ngêi Mü
r¾c lªn ®¸m m©y nh÷ng sîi chØ nilon m¹ kim lo¹i. Sù phãng ®iÖn kiÓu hå
quang trong ®iÖn trêng g©y ion ho¸ kh«ng khÝ, t¨ng ®é dÉn ®iÖn vµ lµm
dÞu ®i sù phãng ®iÖn cña çc ®iÖn tÝch vµ nhê vËy cã thÓ triÖt tiªu sÊm
chíp.
Çc nhµ khÝ tîng häc r¾c çc chÊt kiÕt tinh vµo nh÷ng ®¸m m©y gi«ng,
ph©n bè l¹i n¨ng lîng vµ lµm gi¶m søc ph¸ ho¹i cña çc trËn b·o. Ch¼ng h¹n ë
Mü víi trËn b·o Dally n¨m 1979, b»ng çch "xö lý" nµy ngêi ta ®· lµm tèc ®é
giã gi¶m ®i 1/3.
Çc nhµ ho¸ häc còng dïng nh÷ng chÊt ho¹t ®éng bÒ mÆt ®Ó can thiÖp
vµo thêi tiÕt do lµm thay ®æi tÝnh chÊt cña bÒ mÆt níc vµ ®Êt. Dïng mét l-
îng nhá rîu bÐo ®a chøc t¹o líp mµng cùc máng trªn mÆt biÓn lµm gi¶m m¹nh
lîng níc bay h¬i vµ ng¨n chÆn ®îc sù h×nh thµnh nh÷ng ®¸m s¬ng mï nguy
hiÓm bao phñ c¶ng, nhÊt lµ vµo mïa l¹nh.
R¾c nh÷ng h¹t må hãng trªn mÆt ®Êt, ®iÒu chØnh ®îc tØ lÖ hÊp thô
tia bøc x¹, lµm thay ®æi chÕ ®é nhiÖt t¹i mét vïng réng lín.
44
Nh×n chung çc ph¬ng ph¸p ho¸ häc t¸c ®éng vµo thêi tiÕt cßn rÊt ®¾t,
kh«ng kinh tÕ v× thÕ cha ®îc sö dông réng r·i.
Con ®êng chÕ ngù thêi tiÕt cßn réng më, ®ang chê ®îi çc nhµ ho¸ häc
trÎ t×m ra çc ph¬ng ph¸p t¸c ®éng míi, çc ho¸ chÊt míi cã hiÖu qu¶ cao h¬n, rÎ
h¬n vµ kh¶ thi h¬n.
102. ThÕ nµo lµ m¸c xi m¨ng?

Xi m¨ng cã nhiÒu m¸c kh¸c nhau: 200, 250, 300, 400, 500 vµ 600. M¸c xi
m¨ng chØ t¶i träng (tÝnh b»ng kg lùc/cm2) mµ xi m¨ng ®· ho¸ r¾n cã thÓ chÞu
®îc kh«ng bÞ biÕn d¹ng sau 28 ngµy tõ khi trén víi níc.
103. §¸nh gi¸ chÊt lîng x¨ng nh thÕ nµo?
X¨ng dïng cho çc lo¹i ®éng c¬ th«ng dông nh « t«, xe m¸y lµ hçn hîp
hi®rocacbon no ë thÓ láng (tõ C5H12 ®Õn C12H26). ChÊt lîng x¨ng ®îc ®¸nh gi¸
qua chØ sè octan lµ phÇn tr¨m çc ankan m¹ch nh¸nh cã trong x¨ng. ChØ sè
octan cµng cao th× chÊt lîng x¨ng cµng tèt do kh¶ n¨ng chÞu ¸p lùc nÐn tèt nªn
kh¶ n¨ng sinh nhiÖt cao. n-Heptan ®îc coi lµ cã chØ sè octan b»ng zero cßn
2,2,4-trimetylpentan ®îc quy íc cã chØ sè octan b»ng 100. Çc hi®rocacbon
m¹ch vßng vµ m¹ch nh¸nh cã chØ sè octan cao h¬n çc hi®rocacbon m¹ch
kh«ng nh¸nh. X¨ng cã chØ sè octan thÊp nh MOGAS 83 thêng ph¶i pha thªm
mét sè phô gia nh tetraetyl ch× (C2H5)4 hoÆc lu huúnh. Çc phô gia nµy gióp
lµm t¨ng kh¶ n¨ng chÞu nÐn cña nhiªn liÖu nhng khi th¶i ra kh«ng khÝ g©y «
nhiÔm m«i trêng, rÊt h¹i cho søc khoÎ con ngêi. HiÖn nay, ë ViÖt Nam chñ
yÕu dïng x¨ng A90 hoÆc A92 lµ lo¹i x¨ng cã chØ sè octan cao - nh÷ng lo¹i
x¨ng nµy kh«ng cÇn ph¶i thªm çc phô gia nªn ®ì ®éc h¹i vµ Ýt g©y « nhiÔm
m«i trêng.
104. B×nh ch÷a ch¸y ho¹t ®éng nh thÕ nµo?
KhÝ CO2 kh«ng ch¸y vµ kh«ng duy tr× sù ch¸y cña nhiÒu chÊt, nªn ngêi
ta dïng nh÷ng b×nh t¹o khÝ CO2 ®Ó dËp t¾t çc ®¸m ch¸y. Tuy nhiªn, mét sè
kim lo¹i cã tÝnh khö m¹nh, thÝ dô Mg, Al,... khi ®èt nãng ch¸y ®îc trong khÝ
CO2:
45
105. §Êt ®Ìn ®· ®îc sö dông trong nh÷ng ngµnh kinh tÕ quèc d©n nµo ?
§Êt ®Ìn lµ mét ho¸ chÊt cã rÊt nhiÒu c«ng dông. Nã ®îc sö dông trong
nhiÒu ngµnh kinh tÕ quèc d©n nh giao th«ng vËn t¶i, c«ng nghiÖp, n«ng
nghiÖp, s¶n suÊt hµng tiªu dïng vµ nhÊt lµ lµm nguyªn liÖu trong c«ng nghiÖp
ho¸ chÊt.
106. §Êt ®Ìn ®îc s¶n xuÊt tõ khi nµo?

Cuèi thÕ kû 19, ®Êt ®Ìn (cã trong thµnh phÇn chÝnh lµ CaC 2) míi chØ
®îc s¶n xuÊt ë 12 níc trªn thÕ giíi. Thêi gian nµy, ®Êt ®Ìn chñ yÕu dïng ®Ó
th¾p s¸ng. Dùa vµo çc ph¶n øng sau:
Cho ®Õn n¨m 1911 vÉn cßn tíi 965 thµnh phè sö dông ®Êt ®Ó th¾p
s¸ng ®êng phè vµo ban ®ªm.
Trong nhiÒu n¨m tríc ®©y, ë níc ta, ®Êt ®Ìn ®îc sö dông ®Ó th¾p s¸ng
trong çc hÇm lß khai th¸c vµ vËn chuyÓn than. Ng d©n mét sè vïng ven biÓn
dïng ®Êt ®Ìn vµo viÖc th¾p s¸ng ®Ó ®¸nh b¾t ç, t«m do ®é d¸ng cña ngän
®Ìn ®Êt t¬ng ®¬ng víi bãng ®iÖn cã c«ng suÊt 60 - 80 W. ë n«ng th«n níc ta,
trong nhiÒu n¨m tríc ®©y ngêi ta còng dïng ®Êt ®Ìn ®Ó th¾p s¸ng trong
nh÷ng dÞp cã ®×nh ®¸m hoÆc lÔ tÕt.
107. §Ìn x× oxi - axetilen dïng ®Ó lµm g×?
KhÝ axetilen sinh ra khi cho ®Êt ®Ìn t¸c dông víi níc ®îc dïng lµm nhiªn
liÖu trong ®Ìn x× oxi - axetilen ®Ó hµn c¾t kim lo¹i do nhiÖt ®é ngän löa cã
thÓ lªn tíi 30000C.
§Ó s¶n xuÊt ®îc mét chiÕc xe ®Ñp ngêi ta ph¶i dïng tíi 3 kg ®Êt ®Ìn.
46
ViÖc hµn, c¾t kim lo¹i b»ng ®Ìn x× oxi - axetilen ®îc sö dông khi ®ãng
míi hoÆc söa ch÷a çc con tµu s«ng, biÓn hay x©y dùng, söa ch÷a çc c©y
cÇu, çc c«ng tr×nh x©y dùng.
Khi cÇn c¾t, ph¸ çc con tµu ®· bÞ h háng ®Ó tËn dông s¾t, thÐp cò
phôc vô cho ngµnh luyÖn çn thÐp ngêi ta còng dïng ®Ìn x× oxi - axetilen.
108. KhÝ axetilen ®· ®îc dïng lµm nguyªn liÖu ®Ó s¶n xuÊt çc chÊt
h÷u c¬ nh thÕ nµo?
Khi c«ng nghiÖp chÕ biÕn ho¸ häc dÇu má cha ph¸t triÓn (cho ®Õn
kho¶ng n¨m 1950) th× khÝ axetilen s¶n xuÊt tõ ®Êt ®Ìn lµ nguyªn liÖu chÝnh
cña c«ng nghiÖp s¶n xuÊt çc hîp chÊt h÷u c¬.
+ Ngêi ta cho khÝ axetilen t¸c dông víi khÝ hi®roclorua ®Ó ®îc vinyl
clorua, sau ®ã trïng hîp vinyl clorua thµnh polivinyl clorua.
Xóc t¸c
C H  CH + HCl CH2 = CH - Cl
Xóc t¸c
n CH2 = CH - CH2 - CH -
t0
Cl Cl n
Polivinyl clorua (PVC) ®îc coi lµ chÊt dÎo v¹n n¨ng. PVC dïng ®Ó s¶n
xuÊt ra mµng máng, bao b×, da gi¶, thïng ®ùng ho¸ chÊt, sîi chÞu ho¸ chÊt, çc
cÊu kiÖn x©y dùng... §Ó s¶n xuÊt 1 tÊn PVC ph¶i dïng tõ 17 - 2 tÊn ®Êt ®Ìn.
+ Còng trªn c¬ së cho khÝ axetilen t¸c dông víi khÝ hi®roclorua ngêi ta
®· cã çc c«ng nghÖ tiÕp theo chuyÓn ®æi thµnh butadien ®Ó s¶n xuÊt cao su
nh©n t¹o vµ hµng lo¹t monome cã gi¸ trÞ c«ng nghiÖp nh acrilonitril,
vinylaxetat, este cña axit acrylic,...
Trïng hîp vinylaxetat råi thuû ph©n ngêi ta thu ®îc polivinyacol. Tõ
polime nµy kÐo thµnh sîi bÒn, ®Ñp, chÞu ®îc ho¸ chÊt vµ thêi tiÕt, cã ®é hót
Èm cao ®îc gäi lµ vinylon. Nh vËy axetilen lµ nguyªn liÖu quan träng ®Ó gi¶i
quyÕt tèt vÊn ®Ò mÆc.
109. KhÝ axetilen ®îc dïng ®Ó s¶n xuÊt muéi than nh thÕ nµo?
Ngêi ta cßn dïng khÝ axetilen tõ ®Êt ®Ìn ®Ó s¶n xuÊt muéi than gäi lµ
muéi axetilen.
Sau khi lo¹i bá çc t¹p chÊt, khÝ axetilen ®îc chøa vµo bån lín råi dïng
nhiÖt ®é cao ®Ó ph©n huû axetilen t¹o ra cacbon (C) tinh khiÕt. Muéi axetilen
47
lµ nguyªn liÖu cao cÊp dïng cho çc ngµnh ®iÖn tö, s¬n, mùc in, chÕ t¹o thÐp
cøng, chæi than, chÕ biÕn cao su,... Ngµnh s¶n xuÊt pin tiªu thô rÊt nhiÒu muéi
than, b×nh qu©n ®Ó s¶n xuÊt 1 triÖu chiÕc pin R20 ph¶i cÇn tõ 2,7  3 tÊn
muéi than axetilen. Nhµ m¸y ®Êt ®Ìn Trµng Kªnh (H¶i phßng) lµ c¬ së ®Çu
tiªn trong níc s¶n xuÊt muéi than axetilen ®Ó cung cÊp cho ngµnh pin vµ çc
ngµnh kinh tÕ kh¸c.
110. Trong n«ng nghiÖp ®Êt ®Ìn dïng ®Ó lµm g×?
 Trong n«ng nghiÖp, tõ l©u ngêi ta ®· dïng ®Êt ®Ìn ®Ó rÊm qu¶ xanh,
kÝch thÝch qu¶ mau chÝn vµ chÝn ®ång lo¹t ë çc kho, thêng dïng ®Ó rÊm
døa, chuèi, cµ chua... vµo dÞp cuèi mïa ®«ng, ®Çu mïa xu©n.
Ngêi ta xö lý nân c©y døa b»ng ®Êt ®Ìn, c©y døa sÏ cho qu¶ to ®ång
®Òu, th¬m ngon, tØ lÖ ®êng cao vµ nhÊt lµ lµm cho døa ra hoa kÕt qu¶ tr¸i
vô.
§Êt ®Ìn cßn dïng ®Ó s¶n xuÊt ph©n ®¹m canxi xi©nmit (CaCN 2) dïng
bãn cho çc lo¹i c©y trång nh lóa vµ nhÊt lµ b«ng. Hµng n¨m h·ng DENKA cña
NhËt B¶n dïng tõ 300.000 ®Õn 500.000 tÊn ®Êt ®Ìn ®Ó x¶n xuÊt ph©n bãn
canxi xianamit.
 Mét s¶n phÈm phô n÷a mµ ngµnh s¶n xuÊt ®Êt ®Ìn lµ khÝ cacbon
oxit (CO). §ã lµ mét khÝ c«ng nghiÖp cã gi¸ trÞ, cã thÓ dïng ®Ó chÕ biÕn ho¸
häc hoÆc lµm nhiªn liÖu:
lß ®iÖn
CaO + 3C CaC2 + CO
v«i sèng than cèc
111. CÊu t¹o vµ nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña pin mÆt trêi thÕ nµo?
Ngêi ta dïng chÊt liÖu lµ nh÷ng tÕ bµo silic ®Ó lµm pin mÆt trêi (pin
quang häc). Tõ mét tinh thÓ silic, ngêi ta c¾t ra thµnh phiÕn nhá, phiÕn nµy cã
tÝnh dÉn ®iÖn N (©m). Trªn bÒ mÆt cã d¸n líp t¹p chÊt Bo (B) cã tÝnh dÉn
®iÖn P (d¬ng). Gi÷a P - N cã líp ph©n çch máng. Trªn bÒ mÆt hai líp P - N
®îc g¾n ®iÖn cùc dÉn ®iÖn ra ngoµi.
Nguyªn t¾c ho¹t ®éng: Líp P cã nh÷ng lç rÊt nhá ®Ó ¸nh s¸ng chiÕu tíi
líp N. Çc tia n¾ng cung cÊp n¨ng lîng vµo líp N khiÕn v« sè electron t¸ch ra
khái nguyªn tö líp silic khuyÕch t¸n vµ tÝch tô ë ®iÖn cùc ( - ) h×nh thµnh
48
®iÖn tÝch ©m. Cßn líp P do t¸c dông cña ¸nh s¸ng lu«n t¹o thªm nh÷ng ®iÖn
tÝch d¬ng vµ tÝch tô ë b¶n cùc ( + ). NÕu khÐp 2 m¹ch ®iÖn cùc sÏ cã dßng
®iÖn.
112. Lµm nÕn mµu nh thÕ nµo?
Ngµy tÕ (tÕt d¬ng lÞch vµ ©m lÞch) nÕu chóng ta cã hµng nÕn víi ngän
löa lung linh, ®ñ mµu s¾c ®Ó ®ãn giao thõa th× hay biÕt mÊy.
Xin m¸ch b¹n çch lµm ra nh÷ng c©y nÕn mµu. Th©n nÕn mµu ®á,
ngän löa còng cã mµu ®á. Th©n nÕn mµu xanh, ngän löa còng cã mµu xanh,...
vµ cßn to¶ ra mïi th¬m quyÕn rò n÷a.
Çch lµm:
 Th©n nÕn lµm b»ng parafin, cã thÓ mua parafin t¹i çc cöa hµng ho¸
chÊt hoÆc mua lo¹i nÕn rÎ tiÒn ®Ó lÊy parafin.
 ChÊt t¹o mµu cho th©n c©y nÕn lµ nh÷ng chÊt mµu cã thÓ tan trong
parafin nãng ch¶y nh metyl xanh (mµu xanh) auramin (mµu vµng), rodamin,
eosin (mµu ®á),...
Còng cã thÓ t¹o mÇu cho th©n c©y nÕn b»ng çch ®¬n gi¶n h¬n lµ dïng
phÊn mÇu ®Ó b«i lªn c©y nÕn.
 BÊc nÕn lµm b»ng sîi b«ng, sîi lanh,... kh«ng dïng sîi tæng hîp. §Ó bÊc
ch¸y kh«ng cã tµn cÇn tÈm bÊc b»ng dung dÞch natri borat hoÆc natri
photphat råi ph¬i kh«.
 ChÊt t¹o mµu cho ngän löa lµ çc muèi v« c¬.
Hoµ tan riªng tõng muèi v« c¬ vµo níc ®Ó ®îc dung dÞch b·o hoµ. TÇm
bÊc vµo dung dÞch muèi b·o hoµ råi ph¬i kh«.
Khi ch¸y ngän löa sÏ cã mµu nh sau:
 KCl hay KNO3 : Mµu tÝm (bëi K+)
 NaCl hay NaNO3 : Mµu vµng (bëi Na+)
 LiCl hay LiNO3 : §á th¾m (bëi Li+)
 CaCl2 hay Ca(NO3)2 : §á g¹ch (bëi Ca2+)
 BaCl2 hay Ba(NO3)2 : Xanh nân chuèi (bëi Ba2+)
49
 CuCl2 hay CuSO4 : Xanh da trêi (bëi Cu2+)
113. Lµm nÕn th¬m nh thÕ nµo?
 ChÊt th¬m: Dïng níc hoa hay tinh dÇu cã thÓ hoµ tan vµo parafin khi
nãng ch¶y.
Khi ®· chuÈn bÞ xong parafin ®Ó lµm th©n c©y nÕn cã mµu vµ cã mïi
th¬m; bÊc nÕn tÈm dung dÞch muèi v« c¬ t¹o mµu cho ngän löa, ta tiÕn hµnh
®æ khu«n ®Ó ®óc thµnh c©y nÕn.
Khu«n nÕn cã thÓ dïng çc èng b»ng kim lo¹i hay chÊt dÎo ®· cã s½n
hoÆc gß b»ng s¾t t©y.
§Æt bÊc vµo khu«n, sao cho ®óng t©m råi cè ®Þnh phÝa díi vµ phÝa
trªn. NÊu ch¶y parafin råi ®æ vµo khu«n. §Ó nguéi vµ th¸o khu«n.
Parafin nãng ch¶y ë 50 - 55 0C nhng cÇn ®un qu¸ nhiÖt ®é nµy. Thêng
®æ khu«n ë 60 - 650C. NÕu ®æ khu«n ë nhiÖt ®é thÊp h¬n, parafin sÏ ®«ng
cøng nhanh vµ bÒ mÆt nÕn kh«ng nh½n. ë nhiÖt ®é cao h¬n, ®é nhít qu¸nh
cña parafin thÊp lµm nã dÔ ch¶y qu¶ çc khe hë cña khu«n.
Cã thÓ ®óc c©y nÕn cã nhiÒu mµu, mçi khóc mét mµu hoÆc cã v©n
b»ng çch ®óc tõng khóc hay trén lÉn çc mµu.
Còng cã thÓ dïng mét chÊt ®Ó võa t¹o mµu cho th©n c©y võa t¹o mµu
cho ngän löa. ThÝ dô nh:
+ NÕn xanh l¸ c©y: Dïng Crom (III) oxit. Mµu ngän löa còng xanh l¸
c©y do ion Cr3+. §iÒu chÕ chÊt nµy b»ng çch nhiÖt ph©n muèi amoni
®icromat hoÆc nung nãng natri ®icromat víi lu huúnh.
+ NÕn vµng: Dïng natri cromat lµm mµu cho th©n nÕn. Ngän löa còng
vµng nhê ion Na+.
Trong nh÷ng ngµy lÔ lín chóng ta ®îc xem nh÷ng mµn ph¸o hoa rùc rì,
mu«n mµu. Ph¸o hoa còng ®îc chÕ t¹o theo nguyªn t¾c trªn.
114. ThÕ nµo lµ hiÖu øng nhµ kÝnh ?
Chóng ta rÊt hay nghe thÊy côm tõ “HiÖu øng nhµ kÝnh”, vËy hiÖu øng
nhµ kÝnh lµ g× ? §ã lµ hiÖn tîng lµm cho Tr¸i §Êt Êm lªn bëi khÝ CO2. KhÝ
CO2 trong khÝ quyÓn chØ hÊp thô mét phÇn nh÷ng tia hång ngo¹i (bøc x¹
50
nhiÖt) cña mÆt trêi vµ cho çc tia cã sãng  tõ 50.000 ®Õn 100.000 A0 ®i qua
®Õn mÆt ®Êt. Nh÷ng bøc x¹ nhiÖt ph¸t ngîc l¹i tõ mÆt ®Êt cã bíc sãng trªn
140.000A0 bÞ khÝ cacbonic hÊp thô m¹nh vµ ph¸t trë l¹i tr¸i ®Êt lµm Tr¸i §Êt
Êm lªn. VÒ mÆt hÊp thô bøc x¹, líp CO 2 ë trong khÝ quyÓn t¬ng ®¬ng víi líp
thuû tinh ë çc nhµ kÝnh dïng ®Ó trång c©y, ë xø l¹nh. Do ®ã hiÖn tîng lµm
Tr¸i §Êt Êm lªn bëi khÝ CO2 ®îc gäi lµ “HiÖu øng nhµ kÝnh”.
Ngêi ta cho r»ng nÕu trong khÝ quyÓn cña hµnh tinh chóng ta kh«ng cã
lîng khÝ CO2 th× nhiÖt ®é ë mÆt ®Êt thÊp h¬n hiÖn t¹i lµ 21 0C. Ngîc l¹i nÕu
CO2 t¨ng gÊp ®«i so víi hiÖn t¹i nªn nhiÖt ®é sÏ t¨ng thªm 4 0C. ë sao Kim, lîng
CO2 gÊp 60.000 lÇn ë Tr¸i §Êt nªn nhiÖt ®é trung b×nh cña sao Kim lµ 4250C.
Chó ý r»ng nhiÖt ®é ë mÆt ®Êt t¨ng lªn 10C ®· ¶nh hëng bÊt lîi cho s¶n
xuÊt l¬ng thùc cña thÕ giíi. Nguyªn nh©n cña sù t¨ng hµm lîng CO2 trong khÝ
quyÓn lµ viÖc sö dông nhiªn liÖu trong nhµ m¸y nhiÖt ®iÖn vµ çc nhµ m¸y
kh¸c, lµ viÖc ph¸ rõng. V× vËy v× lîi Ých chung h·y b¶o vÖ lÊy rõng - l¸ phæi
cña Tr¸i §Êt !!!
115. TÇng ozon ®ang bÞ suy gi¶m nh thÕ nµo ?
Trªn tÇng cao cña khÝ quyÓn, çc mÆt ®Êt gÇn 25 km cã mét líp ozon
dÇy, gäi lµ tÇng ozon. Nã cã t¸c dông ng¨n kh«ng cho tia cùc tÝm chiÕu trùc
tiÕp xuèng Tr¸i §Êt.
Do ph¶n øng: h cã  : 1600 2400 A0
Tuy nhiªn gÇn ®©y çc nhµ khoa häc ph¸t hiÖn thÊy ë mét sè khu vùc
tÇng ozon bÞ bµo mßn, thËm chÝ cã chç bÞ thñng - gäi lç thñng tÇng ozon.
TÇng ozon bÞ thñng sÏ kh«ng cßn t¸c dông ng¨n tia cùc tÝm - nghÜa lµ
tia cùc tÝm sÏ chiÕu trùc tiÕp xuèng Tr¸i §Êt g©y ra nhiÒu bÖnh ngoµi da cho
con ngêi vµ ®éng vËt (vÝ dô nh ung th da,…)
NguyÔn nh©n do mét sè khÝ nh: freon (CFC), çc oxit nit¬. Çc freon, lµ
çc hîp chÊt Clorofloro cacbon, vÝ dô nh CFCl3, CF2Cl2, ®îc dïng réng r·i lµm
chÊt ®Èy trong b×nh phun, chÊy g©y l¹nh trong tñ l¹nh vµ m¸y ®iÒu hoµ
51
nhiÖt ®é vµ chÊt g©y xèp cho chÊt dÎo. Díi t¸c dông cña çc bøc x¹ mÆt trêi (
: 1900  2250A0 ) chóng thóc ®Èy qu¸ tr×nh biÕn ®æi O3 O2
116. Mµn khãi giÕt ngêi ®· x¶y ra ë ®©u ?
Ngµy 5 th¸ng 12 n¨m 1952, níc Anh (níc ®îc mÖnh danh lµ xø së cña s-
¬ng mï) t¹i Lu©n §«n ®· xÈy ra sù kiÖn “mµn khãi giÕt ngêi” lµm chÊn ®éng
thÕ giíi. ViÖc gi¸m s¸t m«i trêng cho thÊy hµm lîng khÝ SO2cao tíi 3,8mg/m3,
gÊp 6 lÇn vµ nång ®é bôi khãi lªn tíi 4,5mg/m 3 gÊp 10 lÇn so víi ngµy thêng.
D©n trong thµnh phè thÊy tøc ngùc, khã thë vµ ho liªn tôc. ChØ trong vßng 4, 5
ngµy ®· cã h¬n 4000 ngêi chÕt trong ®ã phÇn lín lµ trÎ em vµ ngêi giµ, hai
th¸ng sau l¹i cã trªn 8000 ngêi n÷a chÕt.
Nguyªn nh©n cña “mµn khãi giÕt ngêi” ë thµnh phè Lu©n §«n lµ do khãi
than cña çc nhµ m¸y quyÖn vµo víi s¬ng mï buæi sím mïa ®«ng g©y ra.
117. KhÝ clo ®· ®îc dïng lµm vò khÝ ë ®©u vµ khi nµo ?
§ã lµ xÕ chiÒu ngµy 24 - 4 - 1915 (thÕ chiÕn thø nhÊt 1914 - 1918)
gi÷a 2 ng«i lµng cã tªn lµ Steenstraat vµ Poel Kappelle (níc BØ) xuÊt hiÖn mét
®¸m khãi mµu vµng lôc xuÊt ph¸t tõ phßng tuyÕn cña qu©n §øc bay lµ lµ çch
mÆt ®Êt 1 mÐt theo chiÒu giã tiÕn dÇn ®Õn phßng tuyÕn qu©n Ph¸p. §ã lµ
khãi cña 150 tÊn clo chøa trong 5830 thïng ®iÒu ¸p võa ®îc çc binh sÜ cña
trung ®oµn qu©n tiªn phong 35 vµ 36 §øc th¶ vµo kh«ng khÝ. Mêi l¨m phót
sau, bé binh §øc ®îc trang bÞ ®Æc biÖt b¸m theo ®¸m khãi clo ®ã tÊn c«ng
th¼ng vµo cø ®iÓm Ph¸p. Sù t¸c ®éng cña khÝ ®éc thËt v« cïng ghª gím.
Hµng tr¨m binh sÜ Ph¸p hçn lo¹n ch¹y ngîc vÒ phÝa sau t×m kh«ng khÝ ®Ó
thë. Khi qu©n §øc tíi níi hä tr«ng thÊy nhiÒu x¸c chÕt víi g¬ng mÆt xanh nhît
n»m la liÖt bªn nh÷ng ngêi hÊp hèi, c¬ thÓ co giËt d÷ déi, miÖng øa ra mét
chÊt dÞch mµu vµng nh¹t. KÕt qu¶ lµ tuyÕn phßng thñ cña qu©n Ph¸p bÞ ph¸
vì vµ khÝ clo ®· giÕt chÕt 3000 ngêi vµ lµm 7000 ngêi bÞ th¬ng.
118. Axit xitric cã ë ®©u ?
52
Trong thiªn nhiªn axit xitric cã trong çc lo¹i qu¶ chua (chanh, tai chua),
trong mét sè lo¹i l¸ c©y (b«ng, thuèc l¸, th«ng).
Axit xitric cã c«ng thøc ho¸ häc lµ OH

HOOC CH2 C CH2 COOH
COOH
Tinh thÓ cã mµu tr¾ng, tnc = 1530C, dÔ tan trong níc. Axit xitric lµ s¶n
phÈm trung gian quan träng cña qu¸ tr×nh trao ®æi çc axit tricacboxylic trong
c¬ thÓ.
Axit xitric dïng lµm chÊt b¶o qu¶n, chÊt t¹o vÞ trong c«ng nghiÖp thùc
phÈm. Trong nghiÖp thùc phÈm, axit xitric chiÕm hµng ®Çu trong sè çc axit
h÷u c¬. Axit xitric cßn ®îc dïng trong dîc phÈm vµ çc chÊt tÈy giÆt
119. Viªn kim c¬ng lín nhÊt ng©n hµ n»m ë ®©u ?
Çc nhµ thiªn v¨n Mü võa ph¸t hiÖn ra mét ng«i sao kim c¬ng cã ®êng
kÝnh 1500 km, çch Tr¸i §Êt kho¶ng 50 n¨m ¸nh s¸ng ®îc gäi lµ “Lucy”
Lucy hay BPM37093 cã lâi ®Æc, nãng cña mét ng«i sao cæ ®· tõng
chiÕu s¸ng gièng nh mÆt trêi. Tuy nhiªn, ng«i sao cæ nµy ®· nguéi, vµ co l¹i.
Çc nhµ thiªn v¨n thêng gäi nã lµ: “Sao lïn tr¾ng”. GÇn ®©y çc nhµ thiªn v¨n
ph¸t hiÖn ra r»ng: çc v× sao kh«ng chØ to¶ s¸ng mµ cßn “ng©n vang” gièng
nh mét chiÕc chu«ng khæng lå. §o nh÷ng rung ®éng nµy, ngêi ta cã thÓ nghiªn
cøu thµnh phÇn bªn trong cña Lucy. Tõ ®ã, hä ph¸t hiÖn ra r»ng cacbon bªn
trong Lucy ®· cøng l¹i t¹o nªn khèi kim c¬ng lín nhÊt ng©n hµ.
Tõ ®ã, çc nhµ khoa häc ®· pháng ®o¸n r»ng, MÆt Trêi cña chóng ta,
khi tµn lôi trong vßng 5 tØ n¨m n÷a sÏ kÕt tinh t¹o ra viªn kim c¬ng khæng lå ë
trung t©m Th¸i d¬ng hÖ.
Metcalfe nãi: “MÆt Trêi cña chóng ta sÏ trë thµnh mét viªn kim c¬ng
vÜnh h»ng”.
120. Ai ph¸t minh ra thÐp kh«ng gØ ?
§ã lµ nhµ khoa häc Anh H.Brearley. Trong chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø
nhÊt «ng ®îc giao nhiÖm vô nghiªn cøu c¶i tiÕn vò khÝ, ®Æc biÖt lµ vÊn ®Ò
53
nßng sóng bÞ mµi mßn rÊt nhanh. ¤ng ®· thö pha crrom vµo thÐp, song cha
võa ý nªn bÌn qu¼ng vµo ®èng s¾t gØ ngoµi phßng thÝ nghiÖm.
RÊt l©u sau «ng thÊy mÉu thö Êy vÉn s¸ng lãng l¸nh trong khi ®èng
thÐp gØ hÕt c¶.
N¨m 1913 H.Brearley ®· nhËn ®îc b»ng ph¸t minh ®éc quyÒn cña níc
Anh. ¤ng ®· s¶n xuÊt thÐp kh«ng gØ trªn qui m« lín vµ trë thµnh “ngêi cha cña
thÐp kh«ng gØ”
121. Ai ®îc trao gi¶i Nobel ho¸ häc ®Çu tiªn ?
§ã lµ nhµ ho¸ häc Hµ Lan Jacobus H.Van’t Hoff (1852 - 1911) «ng ®îc
nhËn gi¶i Nobet vµo n¨m 1901. Cho ®Õn n¨m 2005 ®· cã 148 nhµ khoa häc
®îc gi¶i Nobel ho¸ häc.
122. Ai ®îc gi¶i Nobel ho¸ häc n¨m 2004 ?
Hai nhµ khoa häc ngêi Israel Aaron Ciechanover vµ Avram Hershko vµ
mét nhµ khoa häc ngêi Mü Irwin Rose, ®· nhËn gi¶i Nobel ho¸ häc 2004 víi sè
tiÒn 1,36 triÖu USD cho c«ng tr×nh cña hä liªn quan tíi çch thøc c¬ thÓ t×m ra
nh÷ng protein kh«ng thÝch hîp ®Ó tiªu diÖt vµ tù b¶o vÖ m×nh khái bÖnh tËt.
Tõ ®Çu thËp niªn 1980, ba nhµ khoa häc trªn ®· ph¸t hiÖn ra mét trong
nh÷ng qu¸ tr×nh cã tÝnh chu kú quan träng nhÊt cña tÕ bµo: qu¸ tr×nh tho¸i ho¸
protein, qu¸ tr×nh nµy ®îc kiÓm tra tíi tõng chi tiÕt, protein nµo kh«ng thÝch
hîp sÏ ®îc “®ãng dÊu” b»ng mét ph©n tö ®Æc biÖt ®îc gäi lµ “nô h«n thÇn
chÕt”. Nh÷ng protein ®îc “d¸n nh·n chÕt” nµy sÏ ®îc ®a vµo “giá r¸c’ cña tÕ
bµo gäi lµ proteasomes, ë ®©y chóng bÞ ph©n ra tõng m¶nh nhá vµ bÞ huû
diÖt. Ph©n tö lµm “nh·n” nµy ®îc gäi lµ ubiquitin.
Khi viÖc tho¸i ho¸ protein nµy diÔn ra kh«ng ®óng, con ngêi sÏ bÞ ung
th. KiÕn thøc vÒ protein ®iÒu tiÕt ubiquitin sÏ gióp ngêi ta bµo chÕ thuèc
chèng mét sè lo¹i bÖnh.
123. Ai ®îc gi¶i Nobel ho¸ häc n¨m 2005 ?
§ã lµ 3 nhµ ho¸ häc : Robert H.Grurbbs (MÜ)
Richard Schorock (MÜ) vµ Yves ChanVin (Ph¸p). Ba «ng ®· ph¸t triÓn
ph¬ng ph¸p ho¸n vÞ trong tæng hîp h÷u c¬. Trong ph©n tö chÊt h÷u c¬, çc
54
nguyªn tö C liªn kÕt víi nhau vµ liªn kÕt víi çc nguyªn tö cña çc nguyªn tè kh¸c
theo mét trËt tù nhÊt ®Þnh. Trong ph¶n øng ho¸n vÞ, çc liªn kÕt ®«i bÞ ph¸ vì
hoÆc t¹o thµnh do sù ®æi chç gi÷a çc nhãm nguyªn tö nhê nh÷ng chÊt xóc t¸c
®Æc biÖt. Ph¬ng ph¸p ho¸n vÞ cã nhiÒu u ®iÓm vît tréi so víi çc ph¬ng ph¸p
tæng hîp cò nh Ýt ph¶n øng h¬n, cÇn Ýt nguyªn liÖu h¬n, t¹o ra Ýt chÊt th¶i
h¬n… Gi¶i Nobel ho¸ häc n¨m 2005 gåm tÊm sÐc 1,3 triÖu USD (chia ®Òu
cho 3 ngêi) huy ch¬ng Nobel vµ b»ng chøng nhËn.
124. Ngò vÞ lµ nh÷ng vÞ nµo vµ do chÊt g× sinh ra ?
Ngò vÞ gåm: chua, ngät, ®¾ng, cay, mÆn.
- VÞ ngät do ®êng sinh ra, ®êng lµ nguån nhiÖt lîng chñ yÕu cho c¬ thÓ
con ngêi. VÞ ngät cã t¸c dông båi dìng c¬ thÓ, gi¶i ®éc, lµm gi¶m sù c¨ng
th¼ng cho c¬ b¾p.
- VÞ chua do axit h÷u c¬ sinh ra. VÞ chua cã t¸c dông kÝch thÝch sù
thÌm ¨n, t¨ng søc m¹nh cho gan, n©ng cao kh¶ n¨ng hÊp thô photpho, can xi.
- VÞ ®¾ng chñ yÕu do kiÒm h÷u c¬ trong ®å ¨n sinh ra, cã t¸c dông
®iÒu tiÕt gan, thËn, lîi tiÓu.
- VÞ cay chñ yÕu do kiÒm ít sinh ra. VÞ cay kÝch thÝch sù co bãp d¹
dµy, t¨ng cêng sù tiÕt dÞch tiªu ho¸.
- VÞ mÆn chñ yÕu sinh ra tõ muèi ¨n (NaCl). VÞ mÆn cã t¸c dông gi÷
c©n b»ng ¸p lùc thÈm thÊu gi÷a huyÕt dÞch vµ tÕ bµo, ®iÒu tiÕt qu¸ tr×nh
trao ®æi muèi, níc cña c¬ thÓ.
125. §Ëu t¬ng ®îc sö dông nh thÕ nµo ?
Tõ ®Ëu t¬ng ngêi ta chÕ biÕn ra nhiÒu mãn ¨n hÊp dÉn nh t¬ng, ®Ëu
phô, s÷a ®Ëu nµnh…
Nh÷ng h¹t ®Ëu t¬ng cã hµm lîng nh÷ng chÊt dinh dìng rÊt cao, chóng
cung cÊp canxi, s¾t vµ vitamin nhãm B còng nh chÊt ®¹m nhiÒu h¬n hÇu hÕt
çc lo¹i thùc phÈm kh¸c.
126. Lo¹i rau nµo ®îc sö dông nhiÒu nhÊt trªn thÕ giíi ?
55
Tõ n¨m 1993, khoai t©y ®· ®¸nh b¹i çc lo¹i rau kh¸c trong ®Üa thøc ¨n
cña nhiÒu níc ë ch©u ¢u. Khoai t©y cßn lµ mãn ¨n cung cÊp chÊt cacbohy®rat
nh c¬m vµ b¸nh m×.
127. V× sao kh«ng nªn pha s÷a ®Ëu nµnh víi trøng gµ hoÆc ®êng ®á ?
S÷a ®Ëu nµy cã gi¸ trÞ dinh dìng rÊt cao, cã tÊt c¶ 8 lo¹i gèc axit amin
cÇn thiÕt cho c¬ thÓ, rÊt tèt cho viÖc båi bæ, t¨ng cêng søc khoÎ. Axit bÐo
kh«ng b·o hoµ trong s÷a ®Ëu ngoµi t¸c dông ng¨n kh«ng cho mì ®ãng tÇng
trong c¬ thÓ cßn cã t¸c dông lµm ®Ñp da mÆt. Vitamin B1 trong s÷a ®Ëu cã
t¸c dông phßng chèng bÖnh phï. Tuy s÷a ®Ëu lµ lo¹i ®å ¨n tèt nh vËy nhng
còng cÇn ph¶i biÕt çch dïng.
- Kh«ng ®îc hoµ s÷a ®Ëu víi trøng gµ v× chÊt abumin trong lßng tr¾ng
trøng dÔ kÕt hîp víi chÊt tripxin trong s÷a ®Ëu thµnh nh÷ng chÊt khã hÊp thu
víi c¬ thÓ ngêi, lµm mÊt ®i gi¸ trÞ dinh dìng.
- Kh«ng ®îc pha s÷a ®Ëu víi ®êng ®á v× axit h÷u c¬ trong ®êng ®á cã
thÓ kÕt hîp víi protein trong s÷a ®Ëu, sinh ra nh÷ng chÊt khã hÊp thu víi c¬
thÓ ngêi. Víi ®êng tr¾ng th× kh«ng cã hiÖn tîng nµy.
128. Cã ph¶i ¨n cµ rèt cã t¸c dông ch÷a bÖnh ?
Cµ rèt kh«ng chØ lµ mét lo¹i rau cã gi¸ trÞ dinh dìng cao mµ cßn lµ mét
vÞ thuèc cã nhiÒu c«ng hiÖu.
Nh÷ng nh©n viªn v« tuyÕn ®iÖn nªn ¨n nhiÒu cµ rèt, bëi chÊt car«ten
trong cµ rèt cã thÓ chuyÓn ho¸ thµnh vitamin A lµm cho m¾t ngêi s¸ng h¬n,
phßng ®îc çc bÖnh kh« m¾t, qu¸ng gµ.
GÇn ®©y çc nhµ nghiªn cøu l¹i ph¸t hiÖn ra r»ng ¨n nhiÒu cµrèt sÏ cã
kh¶ n¨ng phßng chèng bÖnh ung th.
129. Gõng cã nh÷ng c«ng dông g× ?
Trong ¨n uèng gõng cã nhiÒu c«ng dông nh:
- Chèng l¹nh cho thøc ¨n cã tÝnh l¹nh nh bÇu bÝ, çc lo¹i c¶i, çc mãn
thuû s¶n (èc, cua, ç), gia cÇm ( ë miÒn Nam, vÞt luéc ph¶i chÊm níc m¾m
gõng), gia sóc nh thÞt tr©u, thÞt bß… èc hÊp gõng lµ mãn ®Æc s¶n.
- Lµm dËy mïi th¬m ë b¸nh møt, chÌ, rîu, bia…
56
- Chèng nhiÔm vi sinh vËt (da, kim chi…)
Trong phßng ch÷a bÖnh, gõng cã nhiÒu t¸c dông:
- Ch÷a c¶m l¹nh, rèi lo¹n tiªu ho¸
- Trong gõng cã chÊt jamical cã tÝnh diÖt nÊm, mecin cã tÝnh diÖt
khuÈn.
- Lµm gi¶m mì m¸u, h¹ thuyÕt ¸p, kÝch thÝch tiªu ho¸... Do gõng cã
nhiÒu c«ng dông nªn cã c©u dao:
"Chua, cay, mÆn, ngät ®· tõng.
Gõng cay, muèi mÆn xin ®õng quªn nhau"
130. Nh÷ng chÊt dinh dìng nµo cã trong s÷a bß ?
S÷a gåm cã chñ yÕu lµ níc vµ nh÷ng giät chÊt bÐo rÊt nhá ph©n t¸n
trong nã. S÷a chua khi ®Ó yªn th× chÊt bÐo sÏ næi lªn mÆt vµ cã thÓ nh×n
thÊy ®îc nh mét líp kem.
S÷a lµ mét thùc phÈm cã chøa nhiÒu chÊt dinh dìng nh: vitamin vµ
kho¸ng chÊt ~ 0,7%; chÊt ®¹m ~ 3,3%; chÊt bÐo ~ 3,8%; cacbohy®rat ~ 4,7%
vµ níc ~87,5%.
S÷a kh«ng bÐo lµ s÷a mµ phÇn lín chÊt bÐo ®· bÞ lo¹i ra khái s÷a b»ng
m¸y. S÷a kh«ng bÐo tèt cho søc khoÎ h¬n v× nã cã Ýt calo vµ Ýt chÊt bÐo h¬n.
131. Kem ®îc t¸ch ra khái s÷a b»ng çch nµo ?
Kem ®îc lµm b»ng çch g¹n thµnh phÇn kem ra khái s÷a. Ngµy nay kem
thêng ®îc lµm b»ng m¸y.
Kem ®Æc chøa nhiÒu chÊt bÐo 48% cao h¬n mãn kem tr¸ng miÖng
(38%) vµ kem cã Ýt chÊt bÐo (18%).
Thµnh phÇn cña kem gåm: Vitamin vµ chÊt kho¸ng ~ 0,5%; chÊt ®¹m
~1,5%; chÊt bÐo (48%); cacbohy®rat ~2% vµ níc ~ 48%.
132. B¬ ®îc lµm nh thÕ nµo ?
Ngµy nay chiÕc m¸y lµm b¬ cæ truyÒn ®· ®îc thay b»ng mét cç m¸y
phøc t¹p. Nã lµm nh÷ng giät chÊt bÐo trong kem dÝnh l¹i víi nhau ®Ó lµm
thµnh b¬. S÷a b¬, mét s¶n phÈm phô ®îc läc bá. Sau ®ã bá ®îc c¾t ra vµ gãi
vµo giÊy kim lo¹i hoÆc giÊy phñ s¸p ong.
57
Thµnh phÇn cña b¬ gåm: Vitamin vµ chÊt kho¸ng ~1,5%; chÊt ®¹m
~0,5%; chÊt bÐo ~83% vµ níc ~15%.
133. Lµm phomat nh thÕ nµo ?
BiÕn s÷a thµnh phomat lµ mét ph¬ng ph¸p cæ truyÒn ®Ó b¶o qu¶n s÷a.
Trong suèt qu¸ tr×nh nµy s÷a ®îc lµm cho h¬i chua. Mét lo¹i enzim ®Æc biÖt
gäi lµ rennet ®îc thªm vµo vµ chÊt nµy kÕt chÊt ®¹m trong s÷a ®Æc l¹i thµnh
s÷a ®«ng ®Æc. S¶n phÈm láng, gäi lµ níc s÷a, ®îc lo¹i bá cßn l¹i phomat ®îc
®ç khu«n ®Ó chÝn tíi. Çc lo¹i phomat ®îc lµm chÝn vµ thªm h¬ng vÞ b»ng
nhiÒu çch kh¸c nhau.
Trong phomat cã: vitamin vµ chÊt kho¸ng ~ 3%; chÊt ®¹m ~26% chÊt
bÐo ~33% vµ níc ~ 38%.
134. Lµm s÷a chua nh thÕ nµo ?
Mét lo¹i vi khuÈn v« h¹i cã trong s÷a, gäi lµ khuÈn s÷a nã t¹o ra axit
lactic ë nhiÖt ®é Êm. Vi khuÈn lªn men s÷a, nhê ®ã t¹o
thµnh s÷a chua. Thêng cho thªm ®êng vµ tr¸i c©y ®Ó t¨ng h¬ng vÞ vµ sù bæ d-
ìng cña s÷a chua.
Thµnh phÇn cña s÷a chua gåm: Vitamin va chÊt kho¸ng ~ 2% ; ch©t
®¹m ~ 5%; chÊt bÐo ~0,5%; cacbonhy®rat ~12%; níc ~ 80,5%.
135. B¸nh m× chøa nh÷ng chÊt dinh dìng nµo ?
B¸nh m× lµ lo¹i thc phÈm chñ yÕu trªn thÕ giíi. B¸nh m× ®îc lµm tõ bét
lóa m×, níc vµ men. Bét b× nh·o ®îc ®Æt trong mét n¬i nãng, Èm ®Ó men s¶n
sinh chÊt khÝ lµm b«t m× nh·o dËy lªn. Bét m× nh·o cã thÓ lµm ra c¶ tr¨m lo¹i
h×nh d¹ng b¸nh kh¸c nhau.
Thµnh phÇn cña b¸nh m× gåm: Vitamin vµ chÊt kho¸ng ~1%; chÊt ®¹m ~9%;
chÊt bÐo ~2%; cacbohy®rat ~ 42%; níc ~ 38% vµ chÊt x¬ ~ 8%.
136. Trøng chøa nh÷ng chÊt dinh dìng nµo ?
Chóng ta ¨n nhiÒu lo¹i trøng chim tõ nh÷ng çi trøng nhá bÐ cña chim
cót ®Õn çi trøng khæng lå cña ®µ ®iÓu. TÊt c¶ chóng ®Òu giµu chÊt ®¹m,
58
vitamin vµ chÊt kho¸ng, ®Æc biÖt lµ chÊt s¾t. Lßng ®á trøng lµ mét kho dinh
dìng.
Mµu s¾c, h×nh d¸ng nh÷ng qu¶ trøng cña çc loµi chim kh¸c nhau th×
kh¸c nhau vµ kh«ng liªn quan ®Õn chÕ ®é dinh dìng cña chim.
Khi trøng ®îc nÊu lªn, chÊt ®¹m sÏ ®«ng ®Æc l¹i. B»ng çch dïng nh÷ng
thµnh phÇn hoÆc çch chÕ biÕn kh¸c nhau, trøng ®îc lµm thµnh rÊt nhiÒu
mãn ¨n trªn kh¾p thÕ giíi.
137. Ai ®· ph¸t minh ra m× ¨n liÒn ?
M× ¨n liÒn do mét ngêi NhËt tªn lµ Antohaiacphc ph¸t minh vµo n¨m
1958. Kh«ng bao l©u sau, m× ¨n liÒn ®· nhanh chãng ®îc sö dông ë NhËt B¶n
vµ ®îc qu¶ng b¸ ra toµn thÕ giíi. Mçi sîi m× ¨n liÒn d¹ng tói dµi kho¶ng 65cm,
mçi gãi cã kho¶ng 79 sîi. Nh vËy tæng chiÒu dµi çc sîi m× trong 1 gãi lµ 51m.
HiÖn nay, NhËt B¶n s¶n xuÊt 454.700 v¹n suÊt m× ¨n liÒn d¹ng gãi, cèc, b¸t
mçi n¨m.
138. V× sao rau qu¶ thêng ®îc ng©m giÊm ?
Mét sè thøc ¨n, thêng lµ rau qu¶ ®îc ng©m vµo giÊm vµ sau ®ã ®ãng
vµo mét çi chai kÝn giã. GiÊm lµ dung dÞch axit axetic (CH 3COOH) cã nång
®é 5%. Nã ng¨n ®îc sù ph¸t triÓn cña vi khuÈn cho nªn thøc ¨n ®îc b¶o qu¶n.
Hµnh vµ da chuét lµ nh÷ng thøc ¨n ®îc ng©m giÊm thêng gÆp.
139. ChÊt bÐo kh«ng calo lµ chÊt g× ?
VÒ mÆt n¨ng lîng, 1 gam chÊt bét còng nh mét gam chÊt ®¹m cung cÊp
4 calo, cßn 1 gam chÊt bÐo cung cÊp 9 calo.
Th¸ng 1 n¨m 1996, côc qu¶n lÝ thùc phÈm vµ dîc phÈm Mü (FDA) cho
phÐp dïng lo¹i dÇu nh©n t¹o olestra trong chÕ biÕn thùc phÈm.
Trong ph©n tö ®êng, ngêi ta t¹o thµnh çc polieste b»ng 6 axit bÐo liªn
kÕt víi gèc gluxit. Liªn kÕt nµy rÊt bÒn, kh«ng cã mét chuyÓn ho¸ ho¸ sinh
nµo ph¸ vì ®îc. Khi vµo hª thèng tiªu ho¸ cña c¬ thÓ, ph©n tö tæng hîp nµy tuy
cã ®Çy ®ñ tÝnh chÊt vËt lÝ nh chÊt bÐo th«ng thêng nhng kh«ng tham gia
trao ®æi chÊt, kh«ng chuyÓn ho¸, t¬ng t nh çc chÊt x¬.
59
Mét sè lo¹i b¸nh tríc ®©y ph¶i r¸n b»ng dÇu, mì nay thay b»ng olestra
th× gi¸ trÞ calo cña chiÕc b¸nh gi¶m mét nöa mµ ¨n vÉn bÐo ngËy nh r¸n b»ng
mì.
140. Thùc phÈm nµo dïng cho çc nhµ du hµnh vò trô ?
Çc nhµ du hµnh vò trô ph¶i ¨n nh÷ng thøc ¨n sÊy kh« - ®«ng l¹nh.
Nh÷ng thùc phÈm sÊy kh« - ®«ng l¹nh rÊt nhÑ nhng vÉn gi÷ ®îc h×nh d¹ng vµ
mµu s¾c cña chóng. Mïi vÞ cña chóng kh«ng ®îc th¬m ngon b»ng thøc ¨n t¬i
nhng chóng lµ nguån cung cÊp n¨ng lîng vµ dinh dìng dåi dµo.
141. CÇn chó ý g× ®Ó tr¸nh ngé ®éc ch× ?
Çc ®å dïng b»ng gèm cã hµm lîng ch× cao khi gÆp chÊt cã tÝnh axit
trong s÷a bß, cµ phª, bia, níc ®êng, níc hoa qu¶, níc rau th× líp ch× ë phÇn mµu
sÏ dÇn dÇn bÞ ¨n mßn vµ hoµ tan vµo ®å ¨n. Qua ¨n uèng, ch× sÏ x©m nhËp
vµo c¬ thÓ, khi nã ®· tÝch tô ®Õn mét møc ®é nhÊt ®Þnh sÏ g©y ra nh÷ng
chøng bÖnh do ngé ®éc ch× nh: h«n mª, ®au ®Çu, suy nhîc c¬ thÓ, ló lÉn ®au
khíp.
§Ó tr¸nh bÞ ngé ®éc ch×, ta kh«ng nªn dïng çc ®å ®ùng thøc ¨n b»ng sø
cã mµu vµng, mµu lam vµ mµu hång. ChØ nªn dïng lo¹i sø kh«ng mµu hay çc
®å gèm mµ mÆt ngoµi tr¬n nh½n; v× çc ®å ®ã chøa rÊt Ýt ch×, hÇu nh
kh«ng ®¸ng kÓ.
§Ó cÈn thËn, khi mua ®å ®ùng thøc ¨n b»ng gèm vÒ nªn ng©m vµo
giÊm ¨n trong mét thêi gian dµi ®Ó khö ch×.
142. CÇn chó ý g× khi dïng ®å nh«m ?
§å nh«m hÇu nh ®· ®îc phæ biÕn trong mäi gia ®×nh ë mäi quèc gia
trªn thÕ giíi. Ngêi ta a ®å nh«m v× nã s¹ch sÏ, nhÑ, ®Ñp m¾t, tiÖn lîi mµ l¹i rÎ
tiÒn.
Nh«m cã h¹i cho c¬ thÓ, nhÊt lµ ®èi víi ngêi giµ.
BÖnh ló lÉn vµ çc bÖnh n·o kh¸c ë ngêi giµ, ngoµi nguyªn nh©n do c¬
thÓ bÞ l·o ho¸ cßn cã thÓ do sù “®Çu ®éc v« t×nh” cña çc ®å nÊu ¨n, ®å
®ùng b»ng nh«m. TÕ bµo thÇn kinh trong n·o cña ngêi giµ bÞ m¾c bÖnh n·o
cã chøa rÊt nhiÒu ion nh«m (Al 3+) nÕu cø dïng ®å nh«m trong thêi gian dµi sÏ
60
lµm t¨ng c¬ héi ®Ó ion nh«m x©m nhËp vµo c¬ thÓ, lµm nguy h¹i tíi toµn bé
hÖ thèng thÇn kinh n·o.
V× thÕ kh«ng nªn dïng ®å nh«m ®Ó ®ùng thøc ¨n, kh«ng nªn ¨n mãn ¨n
®ùng trong ®å nh«m ®Ó qua ®ªm, kh«ng nªn dïng ®å nh«m ®Ó ®ùng rau trén
cã trén trøng gµ vµ giÊm.
143. CÇn chó ý g× khi ¨n rau c¶i tr¾ng ?
C¶i tr¾ng lµ lo¹i rau rÊt giµu vitamin vµ chÊt dinh dìng nhng nã còng
®ång thêi chøa mét lîng kh¸ lín muèi cña axit nitric (HNO 3). NÕu sau khi ®·
nÊu chÝn råi ®Ó trong thêi gian qu¸ dµi do t¸c dông cña vi khuÈn, muèi cña
axit nitric sÏ biÕn thµnh muèi cña axit nitr¬ (HNO 2) lµ chÊt dÔ g©y ra ung th.
V× thÕ kh«ng nªn ¨n rau c¶i tr¾ng ®· nÊu chÝn ®Ó qua ®ªm. Sau khi ®· nÊu
chÝn nªn cho thªm vµo rau mét Ýt giÊm ¨n ®Ó t¨ng t¸c dông dù phßng.
144. Lµm thÕ nµo ®Ó tr¸nh bÞ dÞ øng khi ¨n døa ?
Døa võa cã vÞ chua, võa cã vÞ ngät, cã mïi th¬m hÊp dÉn vµ lîng dinh d-
ìng cao.
Trong døa cã mét chÊt anbuminoit cã t¸c dông lµm t¨ng cêng sù ph©n
gi¶i protein v× thÕ sau khi ¨n nhiÒu thÞt ç cã lîng protein qu¸ cao, khã tiªu th×
nªn ¨n mét Ýt døa ®Ó kÝch thÝch tiªu ho¸.
Chøng dÞ øng døa lµ do chÊt anbuminoit trong døa g©y ra. ChÊt nµy
lµm t¨ng tÝnh xuyªn thÈm cho niªm m¹c cña d¹ dµy, dÉn ®Õn hiÖn tîng protein
trong ®êng ruét thÊm vµo m¸u do ®ã g©y ra chøng dÞ øng.
TriÖu chøng cña dÞ øng døa nh n«n möa, ®au bông, da bÞ ph¸t ngøa lìi
miÖng bÞ tª, ra må h«i, hÝt thë khã kh¨n...
§Ó tr¸nh dÞ øng døa, sau khi ®· gät vá c¾t døa thµnh miÕng nhá, th¶
vµo níc muèi nh¹t ng©m mét lóc hoÆc cho vµo níc sau ®ã lµm t¨ng nhiÖt ®é
®Ó tÈy chÊt anbuminoit trong døa.
145 - GiÊy ®îc ph¸t minh tõ khi nµo ?

¤ng Th¸i Lu©n thêi §«ng H¸n, Trung Quèc ®· ph¸t minh ra giÊy çch
®©y h¬n 1900 n¨m. Tõ ®ã nghÒ lµm giÊy lu truyÒn ra çc n¬i trªn thÕ giíi.
61
Ph¬ng thøc s¶n xuÊt giÊy tõ gç nh hiÖn nay chØ tõ sau n¨m 1873 míi cã.
146. Bót ch× cã tõ khi nµo ?
Çch ®©y h¬n 430 n¨m, ë Pollod níc Anh ph¸t hiÖn má ch× ®en. Lóc
bÊy giê ngêi ta c¾t nh÷ng thái ch× ®en thµnh que dµi, kÑp gi÷a 2 miÕng gç,
lÊy d©y buéc l¹i ®Ó viÕt. §ã lµ c©y bót ch× ®Çu tiªn.
Kho¶ng 250 n¨m tríc, tøc lµ n¨m 1975, Congtai ngêi Ph¸p ph¸t minh ra
ph¬ng ph¸p trén than ch× víi ®Êt sÐt råi ®em nung cøng thµnh ruét bót ch×.
Cho ®Õn nay, toµn thÕ giíi vÉn dïng ph¬ng ph¸p cña CongTai ®Ó lµm
ruét bót ch×.
 Çch lµm bót ch× mµu thÕ nµo ?
Nguyªn liÖu lµm ruét bót ch× mµu kh«ng ph¶i lµ ®Êt sÐt vµ than ch×
mµ lµ bét mµu vµ bét ho¹t th¹ch... vµ còng kh«ng ph¶i nung löa nªn ruét bót t-
¬ng ®èi mÒm. Sau khi lµm xong ruét bót, çc bíc kh¸c gièng nh lµm bót ch× th-
êng.
147. Diªm cã tõ khi nµo ?
Ra ®êi n¨m 1831, diªm ®îc kÕ thõa kÕt qu¶ cña sù ph¸t triÓn cña ngµnh
c«ng nghiÖp ho¸ chÊt. Nh÷ng que diªm ®Çu tiªn ®îc nhóng vµo hçn hîp chøa
photpho. Lo¹i diªm nµy rÊt dÔ b¾t ch¸y vµ kh¸ nguy hiÓm.
Hai m¬i n¨m sau, anh em Lundstrom ngêi Thuþ §iÓn lµm ra lo¹i diªm
míi, ®Çu tiªn ®îc nhóng vµo mét thø hå cã chøa lu huúnh. Diªm b¾t ch¸y khi
®îc xiÕt vµo bÒ mÆt phèt pho ®á: Lo¹i diªm nµy cã ®é an toµn cao nªn gäi lµ
diªm an toµn.
148. ChÊt g©y mª ®îc sö dông tõ khi nµo ?
N¨m 1846, nha sÜ ngêi Mü tªn lµ William Morton lµ ngêi ®Çu tiªn dïng
ete ®Ó g©y mª. N¨m sau clorofom ®îc dïng trong mét ca ®ì ®Î. H¬i cña çc
chÊt g©y mª Êy ®îc hÝt vµo qua mÆt n¹ lµm bÖnh nh©n ngñ thiÕp ®i vµ
mÊt hÕt c¶m gi¸c.
149. Thuû tinh cã tõ khi nµo ?
62
Vµo kho¶ng 3000 n¨m tríc c«ng nguyªn t¹i Syri hoÆc ë nh÷ng níc l¸ng
giÒng lÇn ®Çu tiªn thñy tinh ®· ®îc chÕ t¹o. Cã lÏ nã ®îc ph¸t hiÖn do t×nh cê
khi nung çt trén lÉn víi muèi quÆng cña ®Êt.
Tríc khi s¶n xuÊt thñy tinh, ngêi ta ®· sö dông thuû tinh tù nhiªn mµu
®en ®îc t×m thÊy gÇn nói löa.
Nh÷ng dông cô ®Çu tiªn b»ng thuû tinh ®îc lµm ra b»ng çch gia c«
nh÷ng khèi thuû tinh hoÆc nung nãng ch¶y råi ®æ khu«n.
ViÖc thæi thuû tinh ®îc ph¸t minh ra kho¶ng 100 n¨m tríc c«ng nguyªn
còng t¹i Syri.
150. Thuèc sóng b¾t ®Çu ®îc sö dông tõ khi nµo ?
Ngêi Trung Quèc ph¸t hiÖn ra çch s¶n xuÊt thuèc sóng khi trén muèi ¨n
víi than gç vµ lu huúnh. Hä ®· sö dông chóng tõ kho¶ng n¨m 650 cña c«ng
nguyªn dïng cho ph¸o hoa vµ ®Ó chuÈn bÞ nh÷ng vô næ.
T¹i Trung Quèc, thuèc sóng ®îc nhåi trong èng tre ®Ó lµm ra bom vµ tªn
löa (ho¶ tiÔn). Ngêi ta cho thªm vµo ®ã nh÷ng viªn ®¸ vµ nh÷ng m¶nh sµnh. ý
tëng sö dông lo¹i thuèc næ nµy ®Ó lµm nh÷ng qu¶ ®¹n ®¹i b¸c ®· xuÊt hiÖn
trong ãc ngêi Trung Quèc tõ håi ®ã.
151. DÇu má lµ g× ?
DÇu má lµ lo¹i vËt chÊt cã thÓ ®èt ch¸y, con ngêi thêng dïng dÇu má
lµm nhiªn liÖu cho çc ®éng c¬ cña çc ph¬ng tiÖn giao th«ng. DÇu má còng
lµ nguyªn liÖu ®Ó s¶n xuÊt chÊt dÎo. DÇu má lµ lo¹i tµi nguyªn quan träng
nhÊt trªn thÕ giíi hiÖn nay.
Theo sè liÖu thèng kª, tæng tr÷ lîng dÇu má cña toµn thÕ giíi lµ 121,5 tû
tÊn, víi tèc ®é khai th¸c 2,9 tØ tÊn mét n¨m nh hiÖn nay, tr÷ lîng dÇu má chØ
cßn ®ñ khai th¸c trong h¬n 40 n¨m n÷a.
152. Nguån gèc cña dÇu má thÕ nµo ?
DÇu má, khÝ ®èt tù nhiªn vµ than ®¸ ®Òu lµ di thÓ çc sinh vËt tõ thêi
cæ ®¹i, biÕn ®æi qua hµng triÖu n¨m mµ t¹o thµnh, do ®ã chóng cßn ®îc gäi
lµ nhiªn liÖu ho¸ th¹ch. Tr÷ lîng dÇu má vµ than ®¸ trong lßng ®Êt ®Òu lµ cã
63
h¹n, trong t¬ng lai nhÊt ®Þnh sÏ bÞ khai th¸c hÕt. do ®ã chóng ta ph¶i biÕt quÝ
träng nguån tµi nguyªn quÝ gi¸ nµy, kh«ng ®îc l·ng phÝ.
153. DÇu má cã thµnh phÇn nh thÕ nµo ?
Çc thµnh phÇn nguyªn tè chñ yÕu trong dÇu th« lµ cacbon 83 -> 87%;
hidr« 11-> 14%; lu huúnh 0,1 - 4,5%; oxi vµ nit¬ 0,54 - 3,6%.
Hîp chÊt chñ yÕu lµ hi®r«cacbon vµ tØ lÖ çc nguyªn tè nãi trªn cã thÓ
thay ®æi theo khu vùc.
154. DÇu má ®îc khai th¸c tõ khi nµo ?
Ngµy 27 - 8 - 1859, gÇn Titusvile ë Pensylvanie, «ng William Drake ®·
khoan thµnh c«ng ®Õn ®é s©u 21 mÐt trong lßng ®Êt. Mét chÊt mµu ®en vµ
nhên liÒn phun lªn trªn mÆt ®Êt. §ã lµ dÇu má.
155. KhÝ dÇu má ®îc sö dông ®Çu tiªn tõ khi nµo ?
LÇn ®Çu tiªn con ngêi sö dông khi dÇu má t¹i Anh vµo n¨m 1727. N¨m
1760, Geore Dixon lµ ngêi ®Çu tiªn th¾p s¸ng b»ng khÝ. ¸nh s¸ng do khÝ ®èt
cung cÊp s¸ng h¬n ®Ìn dÇu.
156. DÇu má ®îc chÕ biÕn nh thÕ nµo ?
DÇu th« ®îc ®a vµo th¸p chng cÊt cña nhµ m¸y läc dÇu ®Ó ph©n t¸ch,
cã thÓ ph©n chia çc s¶n phÈm dÇu theo thø tù trong lîng tõ nhÑ tíi nÆng nh
sau: DÇu dÔ bay h¬i, x¨ng, dÇu ho¶, dÇu ma dót vµ dÇu nÆng.
DÇu th« khi ®a vµo nhµ m¸y läc dÇu sÏ ®îc ®un nãng biÕn thµnh h¬i,
sau ®ã dÇn dÇn lµm nguéi, ë mçi nhiÖt ®é kh¸c nhau sÏ thu ®îc s¶n phÈm ho¸
láng kh¸c nhau, ®ång thêi ph©n t¸ch riªng ra tõng s¶n phÈm.
157. ChÊt næ ho¹t ®éng nh thÕ nµo ?
Khi mét chÊt næ ho¹t ®éng, chØ trong kho¶ng thêi gian rÊt ng¾n çc
chÊt ho¸ häc mµ nã chøa bªn trong s¶n sinh ra mét lîng lín khÝ vµ nhiÖt. Çc
chÊt khÝ nãng nµy ®ét ngét t¨ng thÓ tÝch vµ t¹o ra sù næ. Díi sù gi·n në ®ã,
sãng xung kÝch ®· ®îc t¹o ra vµ truyÒn vµo kh«ng khÝ.
158. ThÕ nµo lµ bom nguyªn tö (bom A)?
64
Bom nguyªn tö cã søc næ m¹nh h¬n rÊt nhiÒu lÇn so víi bom dïng chÊt
næ lµ çc chÊt ho¸ häc. Bªn trong bom A cã mét lîng urani hoÆc plutoni, ®ã lµ
nh÷ng chÊt phãng x¹.
§Ó t¹o næ, ngêi ta b¾n hai nöa h×nh cÇu cã chøa çc chÊt nµy ë trong
tr¸i bom vµo nhau. Khi ®ã cã mét ph¶n øng d©y chuyÒn sÏ x¶y ra. H¹t nh©n
cña çc nguyªn tö urani hoÆc plutoni bÞ vì ra díi sù b¾n ph¸ cña çc h¹t n¬tron.
Mçi h¹t nh©n bÞ ph¸ vì l¹i gi¶i phãng çc n¬tron vµ çc n¬tr¬n nµy khuyÕch
®¹i thªm sù b¾n ph¸... TÊt c¶ nh÷ng qu¸ tr×nh trªn chØ diÔn ra trong mét phÇn
gi©y vµ sù ph©n r· cña h¹t nh©n ®· gi¶i phãng ra mét n¨ng lîng khæng lå. N¨ng
lîng nµy t¹o thµnh søc Ðp cña vô næ, nhiÖt lîng vµ tia phãng x¹ nguy hiÓm.
159. ThÕ nµo lµ bom hi®r« (bom khinh khÝ ) ?
N¨ng lîng cña bom hi®ro (bom H) kh«ng ph¶i sinh ra tõ sù ph©n r· h¹t
nh©n cña çc nguyªn tö nÆng nh bom nguyªn tö (bom A) mµ lµ tõ sù tæng hîp
h¹t nh©n cña çc nguyªn tö nhÑ: Hi®ro.
Sù gi¶i phãng n¨ng lîng khæng lå cña bom H ®îc sinh ra tõ ph¶n øng
nhiÖt h¹ch:
––––>
(§¬teri) (Heli)
Sù tæng hîp h¹t nh©n nµy diÔn ra víi sù mÊt ®i cña vËt chÊt, nã chuyÓn
ho¸ thµnh n¨ng lîng trong mét phÇn nhá cña gi©y. Do vËy mµ sinh ra sù næ.
§Ó cho ph¶n øng tæng hîp h¹t nh©n x¶y ra, cÇn ph¶i cã nhiÖt ®é rÊt cao
do mét qu¶ bom A nhá t¹o ra ®Ó ch©m måi cho qu¶ bom H.
160. Lß ph¶n øng h¹t nh©n ho¹t ®éng nh thÕ nµo ?
Trong lß ph¶n øng, h¹t nh©n cña çc nguyªn tö urani bÞ ph¸ vì díi sù b¾n
ph¸ cña çc n¬tron vµ gi¶i phãng rÊt nhiÒu nhiÖt lîng. Khi bÞ ph¸ vì chóng gi¶i
phãng çc n¬tron kh¸c vµ ®Õn lît m×nh çc n¬tron nµy trë thµnh çc h¹t b¾n
ph¸.. ph¶n øng d©y chuyÒn nµy ®îc kiÓm so¸t bëi çc thanh than ch× (grafit)
nhóng trong lß ph¶n øng vµ hÊp thô mét phÇn çc n¬tron nµy.
ChÊt dÉn lu ®îc sö dông thêng lµ níc hoÆc khÝ CO2. Nã dïng ®Ó lµm
bay h¬i lîng níc trong mét thiÕt bÞ trao ®æi nhiÖt. Sau khi ®· lµm quay tuèc
65
bin cña m¸y ph¸t ®iÖn, h¬i níc nµy ngng tô ®Ó trë thµnh níc råi l¹i ®i vÒ phÝa
thiÕt bÞ trao ®æi nhiÖt hoÆc lß ph¶n øng.
161. Oxi cã vai trß nh thÕ nµo ®èi víi sù h« hÊp ?

Kh«ng khÝ lµ hçn hîp gåm 72,9% nit¬; 20,94% oxi vµ mét lîng nhá
kho¶ng 0,16% gåm çc khÝ cacbonic, agon, xenon, heli...
Khi h« hÊp, ta hÝt kh«ng khÝ vµo vµ thë ra khÝ CO 2, N2, vµ mét lîng
nhá O2 cha sö dông hÕt, ngoµi ra cßn cã thªm mét lîng nhá çc chÊt lµ s¶n phÈm
cña nh÷ng ph¶n øng sinh hãa phøc t¹p diÔn ra trong c¬ thÓ nh çc lo¹i
hi®rocacbon, rîu, amoniac, axit fomic, axit axetic, an®ehitfomic vµ thËm chÝ
c¶ xeton n÷a.
C¬ thÓ cÇn ®îc bæ sung oxi thêng xuyªn. Díi ¸p suÊt thêng, nÕu hµm l-
îng oxi thÊp díi 16% lµ b¾t ®Çu hiÖn tîng thiÕu oxi, g©y ra bÊt tØnh ®ét
ngét. Tuy vËy, chóng ta kh«ng thÓ thë b»ng oxit tinh khiÕt mµ ph¶i thë b»ng
oxi ®îc pha lo·ng b»ng khÝ nit¬. NÕu thë b»ng khÝ oxi tinh khiÕt th× ngay c¶
ngêi khoÎ m¹nh còng chØ sau 2 - 3 ngµy ®ªm lµ b¾t ®Çu bÞ phï phæi.
162. CO2 láng vµ r¾n cã nh÷ng c«ng dông g×?
Anhy®rit cacbonic (thêng gäi lµ khÝ cacbonic) ë ®iÒu kiÖn thêng lµ
khÝ kh«ng mµu, nÆng h¬n kh«ng khÝ (tØ khèi so víi kh«ng khÝ lµ ).
Ngêi ta thêng nÐn khÝ cacbonic ®Ó nã hoµ tan nhiÒu trong çc níc gi¶i kh¸t,
nh bia, coca cola t¹o ra lo¹i níc cã ga.
KhÝ cacbonic ë ®iÒu kiÖn 400C vµ nÐn díi ¸p suÊt 197,4 atmotphe th×
chuyÓn thµnh d¹ng láng.
Cacbonic láng lµ mét lo¹i dung m«i siªu ®¼ng v× dung m«i nµy kh«ng
®éc so víi çc lo¹i dung m«i h÷u c¬ kh¸c, gi¸ rÎ vµ kh«ng sî ch¸y, næ.
Dung m«i cacbonic ®îc dïng réng r·i trong c«ng nghiÖp thùc phÈm nh
t¸ch cafein trong cafe hoÆc chiÕt hubl«n trong hoa hubl«n dïng trong c«ng
66
nghiÖp s¶n xuÊt bia. Ngêi ta còng dïng CO2 láng ®Ó chiÕt chÊt bÐo trong çc
h¹t cã dÇu.
Çc chÊt ®îc chiÕt trong çc thiÕt bÞ chÞu ¸p, sau ®ã ®a ra ngoµi, ë ¸p
suÊt thêng th× dung m«i bay h¬i hÕt chÊt cßn l¹i lµ cafein, cao hublon, dÇu
bÐo v.v...
ë Mü ngêi ta ®· thö dïng CO2 láng ®Ó khö çc chÊt h÷u c¬ lµm « nhiÔm
®Êt. Ngay thuèc trõ s©u DDT kh«ng bÞ ph©n huû khi lu trong ®Êt còng ®îc
cacbonic láng chiÕt ra.
Ngµy nay, cacbonic láng ®îc dïng nhiÒu trong ngµnh c«ng nghiÖp s¬n.
§Çu tiªn nã ®îc lµm dung m«i ®Ó lµm s¹ch bÒ mÆt vËt liÖu cÇn s¬n, chñ
yÕu lµ tÈy s¹ch çc chÊt bÐo.
Cacbonic láng ®îc dïng lµm dung m«i s¬n nhê mét thiÕt bÞ chuyªn dïng
cã kh¶ n¨ng ®iÒu tiÕt qu¸ tr×nh s¬n. S¬n t¬ng øng víi lo¹i dung m«i ®Æc biÖt
nµy lµ s¬n bét hoÆc s¬n níc.
C«ng nghiÖp ®iÖn tö coi cacbonic láng lµ dung m«i cùc tèt ®Ó lµm s¹ch
çc vi m¹ch, mèi nèi, d©y dÉn. Çc dông cô quang häc, çc thiÕt bÞ c¬ khÝ
chÝnh x¸c, phøc t¹p còng ®îc tÈy s¹ch b»ng dung m«i cacbonic láng.
Trong c«ng nghiÖp s¶n xuÊt d©y çp quang cã c«ng ®o¹n kiÓm tra
b»ng m¸y quÐt . Khi d©y çp quang qua m¸y nµy th× ph¶i cã mét lo¹i dÇu nhÑ
b«i tr¬n. ChØ cã dïng cacbonic láng lµm dung m«i míi lµm sîi çp quang ®¹t
çc chØ tiªu kü thuËt.
Trong ®êi sèng hµng ngµy, viÖc giÆt lµ, tÈy hÊp "kh«" giÆt "kh«" th-
êng dïng dung m«i h÷u c¬ ®Ó tÈy bÈn. Cacbonic láng còng ®ang ®îc kh¶o
nghiÖm trong lÜnh vùc nµy.
Anhy®rit cacbonic d¹ng r¾n cßn gäi lµ "b¨ng kh«" hay "níc ®¸ kh«"
hoÆc "tuyÕt cacbonic", khi bay h¬i chuyÓn sang d¹ng khÝ cã thÓ lµm nhiÖt
®é h¹ xuèng tíi - 78,50C.
Çc lo¹i xe l¹nh cã m¸y l¹nh lµm viÖc trong suèt chÆng ®êng tiªu hao
nhiÒu nhiªn liÖu cho m¸y l¹nh, ®ång thêi dung tÝch chuyªn chë vµ t¶i träng cña
xe còng gi¶m v× ph¶i dµnh chç cho m¸y l¹nh còng nh t¶i träng cña nã. Ngµy nay
67
ngêi ta chÕ t¹o mét lo¹i xe ®«ng l¹nh mµ nguån l¹nh ®îc cung cÊp bëi CO2 r¾n.
Lo¹i xe míi nµy cã trang bÞ m¸y tÝnh ®Ó ®iÒu tiÕt sù bay h¬i cña CO 2 r¾n.
Xe ®¶m b¶o gi÷ l¹nh trong suèt 24 giê vËn chuyÓn víi nhiÖt ®é tõ 2 - 6 0C, cã
lo¹i cßn cã thÓ gi÷ l¹nh ®Õn - 18 0C. §Æc biÖt xe cßn vËn chuyÓn çc s¶n
phÈm cã chÕ ®é gi÷ l¹nh kh¸c nhau trªn cïng mét chuyÕn.
163. Th¶m ho¹ nhiÔm ®éc thuû ng©n x¶y ra ë ®©u?

N¨m 1932, sau khi nhµ m¸y ho¸ chÊt Chisso, NhËt B¶n ®i vµo ho¹t ®éng
th× hä ®· dïng lu«n vÞnh Minamata lµm n¬i chøa chÊt th¶i cã chøa thuû ng©n
h÷u c¬ cña nhµ m¸y. Sau nhiÒu n¨m tÝch tô, m«i trêng biÓn ®· bÞ « nhiÔm
nghiªm träng vµ ®©y lµ vô « nhiÔm m«i trêng c«ng nghiÖp lín nhÊt ë NhËt
B¶n trong thÕ kû XX. HËu qu¶ lµ lµm cho hµng ngh×n ngêi nhiÔm ®éc thuû
ng©n vµ hµng tr¨m ngêi kh¸c ®Õn nay vÉn cßn ¶nh hëng tíi søc khoÎ.
Nh÷ng ngêi d©n ë ®©y, tríc ®ã ¨n ç ®¸nh b¸t trong vÞnh ®· ph¸t bÖnh.
TriÖu chøng ban ®Çu thêng gÆp lµ thÞ lùc gi¶m, nãi khã kh¨n, cã çc c¬n co
th¾t, nh÷ng ngêi nÆng h¬n th× bÞ co giËt, bøt røt, ph¸t ®iªn vµ cuèi cïng lµ tö
vong.
Theo con sè thèng kª, trªn 900 ngêi ®· bÞ chÕt vµ ®Õn th¸ng 4/1997 cã
trªn 17.000 ngêi ®îc xÕp vµo diÖn nhµ níc ph¶i cÊp giÊy chøng nhËn "n¹n
nh©n Minamata" vµ trªn 12.000 ngêi kh¸c ®îc ghi nhËn nhiÔm ®éc thuû ng©n.
Trong nhiÒu n¨m, nh÷ng n¹n nh©n bÞ nhiÔm ®éc thuû ng©n ®· ®Êu
tranh ®ßi båi thêng thiÖt h¹i. N¨m 1973 lÇn ®Çu tiªn nhµ m¸y Chisso ph¶i båi
thêng mét sè tiÒn lµ 18 triÖu yªn. N¨m 1996 chÝnh phñ NhËt ®· chØ thÞ cho
c«ng ty Chisso ph¶i båi thêng tiÕp 25,8 triÖu yªn cho 10.353 n¹n nh©n tríc ®©y
cha ®îc c«ng nhËn lµ n¹n nh©n vµ cha ®îc båi thêng.
Sau h¬n 26 n¨m duy tr× lÖnh cÊm, ®Çu n¨m 1998 chÝnh quyÒn thµnh
phè chisso míi b·i bá lÖnh cÊm vµ cho phÐp ho¹t ®éng trë l¹i çc dÞch vô ®¸nh
b¾t ç t¹i vïng vÞnh Minamata, do t×nh tr¹ng « nhiÔm thuû ng©n t¹i khu vùc
nµy ®· ®îc kh¾c phôc.
164. Khãi thuèc l¸ ®éc h¹i nh thÕ nµo?
68
Trong khãi thuèc l¸ cã ®Õn 300 chÊt. HÇu nh tÊt c¶ çc chÊt h÷u c¬
®Òu cã mÆt trong khãi thuèc l¸: hy®rocacbon no vµ kh«ng no, vßng th¬m vµ
vßng thêng, stearin, rîu, ete, axit, phenol, ancaloit (nicotin vµ dÉn xuÊt), çc hîp
chÊt v« c¬ cña asen, ®ång, s¾t, thiÕc, mangan, amoniac, oxit cacbon, oxit nit¬,
axit xianhy®ric...
Nh÷ng ngêi kh«ng hót thuèc mµ hÝt ph¶i khãi thuèc thêng bÞ ®au ®Çu,
viªm mòi vµ cã nguy c¬ bÞ ung th phæi tõ 30 - 40%. Cßn ngêi hót thuèc so víi
ngêi kh«ng hót thuèc th× nguy c¬ ung th phæi lµ tõ 1000 - 2000 lÇn nhiÒu h¬n.
ë Ph¸p, hµng n¨m cã tíi 60.000 ngêi chÕt v× çc bÖnh cã liªn quan ®Õn
viÖc hót thuèc l¸ vµ hÝt ph¶i khãi thuèc l¸. ë Mü, hµng n¨m cã tíi 12.000 ngêi
chÕt v× ung th phæi do hÝt ph¶i khãi thuèc bëi sèng chung víi ngêi nghiÖn
thuèc l¸.
N¹n nh©n ®Çu tiªn lµ trÎ em. Ngêi mÑ hót thuèc sinh ra nh÷ng ®øa con
nhÑ c©n h¬n nh÷ng ®øa con cña ngêi kh«ng hót thuèc tíi 200g. Nh÷ng bÐ nhÑ
c©n nµy cã nguy c¬ bÞ ung th, chËm ph¸t triÓn vÒ trÝ tuÖ vµ thêng cã t¹ng
ngêi thÊp bÐ. Nh÷ng ®øa trÎ sinh ra tõ çc bµ mÑ hót thuèc cã nguy c¬ bÞ çc
bÖnh hen, eczªma, mµy ®ay t¨ng gÊp 4 lÇn. Çc bµ mÑ hót thuèc hay bÞ sÈy
thai.
NhiÒu viÖc ®iÒu tra cho thÊy 42% trÎ cã bè (hoÆc mÑ) hót thuèc vµ
51% trÎ cã c¶ bè lÉn mÑ ®Òu hót thuèc bÞ ®au ami®an hoÆc sïi vßm häng
trong khi tû lÖ Êy ë çc trÎ mµ bè mÑ kh«ng hót thuèc chØ lµ 28%.
RÊt nguy hiÓm cho trÎ ë ®é 3 - 4 tuæi thêng xuyªn chÞu ¶nh hëng cña
khãi thuèc v× lóc Êy phæi cña trÎ ®ang ë thêi kú ph¸t triÓn m¹nh nªn dÔ bÞ hen
suyÔn, sng phæi.
NhËn thøc ®îc sù nguy hiÓm khi hÝt ph¶i khãi thuèc l¸, nhiÒu níc ®·
cÊm hót thuèc ë nh÷ng n¬i c«ng céng nh bÕn tµu, bÕn xe, trªn tµu, xe vµ ë
nh÷ng n¬i lµm viÖc, héi häp...
165. Nh÷ng nguyªn tè vi lîng nµo cÇn cho c¬ thÓ?
C¬ thÓ con ngêi cã chøa tíi 18 nguyªn tè ho¸ häc. Cã 4 nguyªn tè ®a lîng
lµ cacbon, oxi, hi®ro, nit¬. Chóng t¹o thµnh níc, protein, x¬ng, c¬ vµ chiÕm tíi
69
96% träng lîng c¬ thÓ. Sè cßn l¹i chØ chiÕm 4% nªn gäi lµ çc nguyªn tè vi lîng
(NTVL).
Çc NTVL hç trî çc ph¶n øng ho¸ häc trong tÕ bµo, gióp c¬ thÓ sö dông
chÊt ®¹m, mì vµ ®êng, gióp lµm v÷ng ch¾c x¬ng vµ ®iÒu khiÓn c¬, thÇn
kinh. Çc NTVL cßn t¬ng t¸c víi çc chÊt kh¸c nhau nh çc vitamin.
Çc NTVL, tuy chØ cÇn mét lîng rÊt nhá song l¹i rÊt quan träng v× khi
thiÕu chóng, chóng ta sÏ m¾c nh÷ng c¨n bÖnh nguy hiÓm. TÊt nhiªn çc NTVL
n»m trong thµnh phÇn cña çc hîp chÊt vµ c¬ thÓ ®îc cung cÊp bëi thøc ¨n.
Sau ®©y lµ çc NTVL rÊt cÇn thiÕt cho c¬ thÓ:
 Ièt: ièt ®iÒu hoµ sù ph¸t triÓn b×nh thêng cña x¬ng, sù ph¸t triÓn cña
hÖ thÇn kinh trung ¬ng ë trÎ nhá. ThiÕu ièt tuyÕn gi¸p sÏ to ra, g©y nªn bÖnh
biÕu cæ. Hµng triÖu ngêi trªn thÕ giíi bÞ khuyÕt tËt vÒ t©m thÇn do c¬ thÓ
thiÕu ièt. Ièt cã nhiÒu trong h¶i s¶n. Hµng ngµy chóng ta nªn dïng muèi ièt (trén
25mg KI vµo 1kg muèi ¨n).
 S¾t: S¾t rÊt cÇn ®Ó h×nh thµnh hemoglobin trong hång cÇu. S¾t
còng lµ thµnh phÇn cña nhiÒu lo¹i enzim. ThiÕu s¾t sÏ bÞ thiÕu m¸u, biÓu
hiÖn qua lµn da nhît nh¹t, mÖt mái, khã thë vµ gi¶m søc ®Ò kh¸ng.
Thøc ¨n chøa s¾t c¬ thÓ dÔ hÊp thô bao gåm gan, tim vµ bå dôc. Nh÷ng
thøc ¨n kh¸c chøa nhiÒu s¾t nhng khã hÊp thô h¬n lµ lßng ®á trøng, ç, t«m,
cua, sß, hÕn, bét m× vµ rau xanh.
 KÏm: gÇn 10 lo¹i enzim cÇn cã kÏm ®Ó hoµn thµnh çc ph¶n øng ho¸
häc trong tÕ bµo. MÊt ®i mét lîng nhá kÏm lµm cho ®µn «ng sôt cÇn, gi¶m
kh¶ n¨ng t×nh dôc vµ cã thÓ m¾c bÖnh v« sinh. Phô n÷ trong thêi kú mang thai
mµ thiÕu kÏm sÏ lµm gi¶m träng lîng trÎ s¬ sinh, thËm chÝ thai cã thÓ chÕt.
Mét sè ngêi cã vÞ gi¸c hay khøu gi¸c bÊt thêng do thiÕu kÏm. KÏm cïng cÇn
thiÕt cho thÞ lùc, kÏm gióp c¬ thÓ chèng l¹i bÖnh tËt. B¹ch cÇu cÇn cã kÏm
®Ó chèng l¹i nhiÔm trïng vµ ung th.
Nguån thøc ¨n giµu kÏm lµ tõ ®éng vËt nh thÞt s÷a, trøng gµ, ç, t«m,
cua...
70
 Mangan: mangan gãp phÇn vµo sù v÷ng ch¾c cña x¬ng. Phô n÷ lín
tuæi bÞ lo·ng x¬ng cã lîng mangan trong m¸u thÊp h¬n so víi phô n÷ cïng tuæi
kh«ng bÞ lo·ng x¬ng. Mangan cßn cã vai trß quan träng trong viÖc kiÓm so¸t l-
îng insulin trong c¬ thÓ.
Çc thùc phÈm giµu mangan gåm g¹o, rau c¶i xanh, thÞt, trøng, s÷a...
 Crom: Çc nhµ nghiªn cøu t¹i Bé n«ng nghiÖp Mü cho biÕt thiÕu crom
liªn quan ®Õn sù h¹ ®êng huyÕt lµm cho bÖnh nh©n chãng mÆt, cån cµo,
nhÞp tim ®Ëp lo¹n x¹.
G¹o, thÞt, men bia, phomat lµ nh÷ng thø chøa nhiÒu crom.
 Flo: Flo lµ NTVL quan träng ®èi víi søc khoÎ. Mét hîp chÊt cña flo gäi
lµ florua ®îc 30 quèc gia cho thªm vµo níc m¸y v× chÊt florua phßng ngêi hiÖu
qu¶ çc bÖnh g©y tæn th¬ng r¨ng. Nguån flo rÊt phong phó trong l¸ chÌ.
 Selen: Tõ n¨m 1957 çc nhµ khoa häc ®· nhËn thÊy mét lo¹i bÖnh tim
cã nguyªn nh©n do thiÕu selen. NhiÒu nghiªn cøu cho thÊy selen cã thÓ gióp
phßng ngõa ung th, bÖnh tim vµ mét sè bÖnh kh¸c.
 Kali: Kali gi÷ vai trß quan träng trong viÖc h×nh thµnh çc protein vµ
ph¸ vì çc cabohydrat. Nã còng céng t¸c víi natri ®Ó truyÒn nh÷ng xung thÇn
kinh gi÷a çc tÕ bµo vµ trong viÖc ®iÒu tiÕt sù c©n b»ng níc.
Tr¸i c©y rÊt giµu kali, nhÊt lµ chuèi, cam, quýt. Thùc phÈm t¬i chøa nhiÒu
kali h¬n thùc phÈm nÊu chÝn. Nh×n chung sù thiÕu hôt kali hiÕm khi x¶y ra.
Ngoµi çc NTVL trªn, mét sè NTVL kh¸c còng cÇn cho c¬ thÓ nh: asen,
bo, ®ång, niken, silic...
C¬ thÓ còng cÇn mét lîng lín çc chÊt kho¸ng bao gåm canxi, photpho,
magiª, natri, kali vµ clo.
Çc NTVL rÊt cÇn thiÕt cho c¬ thÓ nhng chØ cÇn mét lîng nhá, nÕu d
thõa chóng th× l¹i cã h¹i. Ch¼ng h¹n nh qu¸ nhiÒu s¾t sÏ nguy hiÓm v× lµm
tæn th¬ng tim, gan, tuþ. Qu¸ nhiÒu kÏm trong c¬ thÓ cã thÓ g©y h¹i nh n«n
möa, ®au d¹ dµy, yÕu c¬ vµ tæn th¬ng thÇn kinh. Nh÷ng nghiªn cøu gÇn ®©y
cho biÕt hµm lîng kÏm cao trong c¬ thÓ cã liªn quan ®Õn bÖnh mÊt trÝ, hay
gÆp ë ngêi cao tuæi.
71
Çc b¸c sÜ khuyªn chóng ta r»ng çch tèt nhÊt ®Ó cã thÓ nhËn võa ®ñ
çc NTVL lµ c©n ®èi khÈu phÇn ¨n hµng ngµy gåm hçn hîp çc thøc ¨n chÕ
biÕn tõ lóa g¹o, rau qu¶, thÞt ç, trøng s÷a.
166. Nh÷ng mãn thêng cã trong ngµy tÕt cã ý nghÜa ho¸ häc vµ
nh©n v¨n nh thÕ nµo?
 M©m ngò qu¶: TÕt nguyªn §¸n lµ tÕt lín nhÊt trong n¨m. Ngµy tÕt,
trªn bµn thê nhµ nµo còng cã m©m ngò qu¶ (5 lo¹i qu¶). M©m ngò qu¶ thÓ
hiÖn lßng thµnh kÝnh vµ tëng nhí cña con ch¸u víi tæ tiªn. Mµu s¾c vµ h×nh
d¹ng cña çc tr¸i c©y trong m©m ngò qu¶ t¹o nªn sù hµi hoµ vµ sang träng cña
bµn thê, ®ång thêi còng g©y cho con ngêi c¶m gi¸c hng phÊn, s¶ng kho¸i, tÝnh
thÈm mü, gÇn gòi víi thiªn nhiªn.
TriÕt lý c¬ b¶n cña m©m ngò qu¶ lµ: "con sè 5 lµ sè trung t©m cña vò
trô; vò trô h×nh thµnh do tËp hîp cña ngò hµnh: kim, méc, thuû, ho¶, thæ".
Sè 5 ®· ®i vµo tiÒm thøc cña ngêi ViÖt nam nh ngò t¹ng, ngò quan, ngò
s¾c, ngò vÞ, gËy tróc 5 ®èt, ¸o bµ ba 5 cóc...
Ngò qu¶ Êy lµ g×? Tuú theo c©y, tr¸i ë mçi miÒn mµ m©m ngò qu¶
còng kh¸c nhau.
ë miÒn B¾c, m©m ngò qu¶ gåm 2 lo¹i qu¶ chñ ®¹o lµ n¶i chuèi xanh vµ
qu¶ bëi to cßn nguyªn cuèng víi cµnh l¸. Ba lo¹i qu¶ kh¸c thêng lµ phËt thñ, cam,
quýt, t¸o, hång xiªm...
ë miÒn Nam m©m ngò qu¶ còng lÊy n¶i chuèi lµm chñ ®¹o. Ba lo¹i tr¸i
c©y kh¸c thêng lµ dõa, xoµi, ®u ®ñ, m·ng cÇu... ý nghÜa dÝ dám lµ n¨m míi
"cÇu ®ñ xµi".
VÒ ý nghÜa ho¸ häc, m©m ngò qu¶ cung cÊp cho ta ®êng glucoz¬ cïng
nhiÒu lo¹i sinh tè (A, B, C,... ) çc axit h÷u c¬ vµ çc chÊt x¬ rÊt cÇn thiÕt cho
hÖ tiªu ho¸.
 X«i gÊc: X«i gÊc lµ mét lo¹i thùc phÈm sang träng thêng ®îc dïng
trong çc dÞp lÔ, tÕt nh ngµy tiÔn èng T¸o vÒ Trêi, lÔ cóng giao thõa. Mµu ®á
72
cña x«i gÊc thÓ hiÖn lßng trung thµnh vµ sù t«n nghiªm. Mµu ®á lµ mµu cña
nhiÖt t×nh vµ hi väng, ý chÝ vµ vÞ tha, quyÒn lùc vµ bæng léc. VÞ ngät cña
x«i gÊc lµ do ®êng saccaroz¬ pha chÕ vµo, ®ång thêi còng lµ vÞ ngät cña
glucoz¬ do tinh bét thuû ph©n t¹o ra.
Mµu ®á cña x«i gÊc chñ yÕu do caroten lµ licopen cã trong gÊc.
Caroten cã c«ng thøc ph©n tö C40 H56 (chÊt mµu vµng da cam cã nhiÒu
trong cñ cµ rèt) chøa 11 liªn kÕt ®«i C = C, hai ®Çu m¹ch lµ hai vßng  - ionon
t¹o nªn mét hÖ liªn hîp nh÷ng nhãm mang mµu. Caroten cã 3 ®ång ph©n , , 
trong ®ã ®ång ph©n  cã ho¹t tÝnh cao h¬n c¶. Sinh tè A hay caroten trong
gÊc gióp trÎ con chãng lín, t¨ng thÞ lùc vµ ch÷a çc bÖnh vÒ m¾t lµm cho viÕt
th¬ng mµu lµnh.
Licopen còng cã c«ng thøc ph©n tö lµ C 40H56 (chÊt mµu ®á cã nhiÒu
trong qu¶ cµ chua chÝn) cã 13 liªn kÕt ®«i C = C trong ph©n tö.
VÒ mÆt dinh dìng, cø 100 gam x«i gÊc cho ta n¨ng lîng kho¶ng 287,6
Kcal. N¨ng lîng nµy t¹o ra do sù chuyÓn ho¸ cña 4,97 gam protein; 7,43 gam
lipÝt, 48,37 gam gluxit, 5,53 gam caroten, 0,08 gam vitamin B1...
Nh vËy x«i gÊc lµ thùc phÈm sang träng, mang tÝnh thÈm mü vµ giµu
n¨ng lîng.
 Mãn ç: Çc mãn ¨n trong ngµy tÕt rÊt phong phó vµ ®a d¹ng phÇn lín
®îc chÕ biÕn tõ thÞt lîn (heo) vµ thÞt gia cÇm.
Çc mãn ¨n chÕ biÕn tõ thÞt lîn nh giß, ch¶, nem, ninh, mäc... dÔ lµm
cho ta ngÊy khi ¨n. Tõ xa, «ng cha ta ®· thÊy râ ®iÒu ®ã nªn nhiÒu ®Þa ph¬ng
cã tËp qu¸n chÕ biÕn mãn ¨n trong ngµy TÕt tõ ç.
Trong ç cã nhiÒu nguyªn tè selen, c¬ thÓ chóng ta cÇn selen ®Ó cÊu
thµnh lo¹i enzim, ng¨n c¶n nh÷ng gèc tù do g©y h¹i vµ lµ nguån gèc cña sù giµ
nua. Nh vËy selen trong ç gãp phÇn chèng l·o ho¸, nã thanh xu©n ho¸ con ngêi.
Çc nhµ khoa häc ®· ph¸t hiÖn r»ng ngêi Eskimo ë B¾c cùc ¨n toµn mì
ç kh«ng bÞ d cholesterol, rÊt Ýt bÞ cao huyÕt ¸p. Mì ç cã çc axit
eicosapentaeoic vµ docosahexaeoic ®îc gäi chung lµ "Omega - 3 cha no" g©y
ph¶n øng chuyÓn ho¸ lipoprotein, gi¶m tæng hîp apolipoprotein beta, t¨ng lîng
73
lipoprotein tû träng cao lµ thµnh phÇn tèt cña cholesterol, gióp t¹o ra mµng tÕ
bµo cïng hocmon steroit vµ axit mËt. Lipoprotein tû träng thÊp míi lµ thµnh
phÇn cã h¹i, g©y t¾c ®éng m¹ch.
Ngêi NhËt cã thãi quen ¨n mçi tuÇn tõ 3 ®Õn 5 b÷a ç vµ thêng ¨n ç vµo
çc dÞp lÔ tÕt hoÆc chiªu ®·i thîng kh¸ch. Do ¨n nhiÒu ç, Ýt ¨n thÞt mµ tuæi
thä trung b×nh cña ngêi NhËt thuéc h¹ng cao nhÊt trªn thÕ giíi.
167. Gèm thuû tinh cã tÝnh chÊt g× ?
Çc nhµ khoa häc ë mét trêng §¹i häc cña §øc chÕ t¹o ®îc mét lo¹i gèm
thuû tinh kÕt hîp ®îc c¶ tÝnh chÊt cña thuû tinh vµ kim lo¹i. Cã thÓ gia c«ng
nã trªn m¸y khoan, m¸y phay, cã thÓ ren, ®¸nh bãng, lµm nh¸m. Nh÷ng chi tiÕt
b»ng lo¹i thuû tinh nµy ®îc nèi víi nhau b»ng ren vÝt nh kim lo¹i. §é bÒn ho¸
häc cña vËt liÖu rÊt cao.
168. Dïng hªli lµm nhiªn liÖu cho tªn löa cã u ®iÓm g× ?
Ai còng biÕt hªli rÊt tr¬ vÒ mÆt ho¸ häc; khã t¹o thµnh hîp chÊt víi çc
nguyªn tè kh¸c. Nhng, çc nhµ khoa häc Mü t¹i Trung t©m hµng kh«ng vµ du
hµnh vò trô ®· ®iÒu chÕ ®îc hªli ph©n tö, kh«ng bÒn vµ rÊt dÔ bÞ ph©n huû
díi t¸c dông cña nhiÖt. Khi ph©n huû thµnh nguyªn tö, hªli sÏ t¹o ra mét nhiÖt l-
îng rÊt lín, tíi 200 kcal/g, nghÜa lµ lín h¬n sinh nhiÖt cña ph¶n øng m¹nh nhÊt
lµ H2vµ F2®Õn 40 lÇn. Çc nhµ b¸c häc ®Ò nghÞ dïng heli ph©n tö lµm nhiªn
liÖu cho tªn löa. Nã cã søc ®Èy lín h¬n çc lo¹i nhiªn liÖu kh¸c, trõ nhiªn liÖu
h¹t nh©n, l¹i cã u ®iÓm lµ kh«ng cho s¶n phÈm ch¸y ®éc h¹i, lµm « nhiÔm mµ
chØ t¹o ra khÝ tr¬ heli.
169. Tïng h¬ng kh«ng lÊy tõ nhùa th«ng cã u ®iÓm g× ?
Çc chuyªn gia Bungari ®· chÕ t¹o thµnh c«ng tïng h¬ng tõ çc s¶n phÈm
chÕ biÕn dÇu má. VÒ nhiÒu tÝnh chÊt, tïng h¬ng nh©n t¹o ®· vît tïng h¬ng
thiªn nhiªn lÊy tõ nhùa th«ng vµ ®îc dïng ®Ó s¶n xuÊt çc lo¹i keo cao cÊp,
dïng trong c«ng nghiÖp giÊy - xenlul«z¬.
170. Bé läc kim lo¹i gèm ®îc chÕ t¹o nh thÕ nµo ?
ViÖn kü thuËt V«r«nez (Nga) ®· nghiªn cøu ®îc mét lo¹i bé läc míi b»ng
kim lo¹i - gèm, b»ng çch nung ch¶y bét niken díi ¸p suÊt. Bé läc nµy dïng ®Ó
74
lµm s¹ch khÝ khái bôi bÈn. §é bÒn, ®é chÞu nhiÖt vµ chÞu ho¸ chÊt cao, t¸i
sinh ®¬n gi¶n.. khiÕn nã sÏ ®îc dïng trong nhiÒu ngµnh kh¸c nhau cña ho¸ häc,
ho¸ dÇu vµ luyÖn kim.
171 Mµn ch¾n nhiÖt lµm b»ng chÊt g× ?
Qua kÝnh cöa sæ cña nh÷ng ng«i nhµ hiÖn nay, ¸nh s¸ng lät vµo dÔ
dµng, nhng nhiÖt tho¸t ra còng dÔ dµng. §Ó tr¸nh hiÖn tîng ®ã, ngêi ta ®· t×m
ra mét lo¹i mµn ch¾n míi, treo trªn khung cöa sæ. Mµn lµ mét tÊm p«lyeste, ®-
îc phñ b»ng ph¬ng ph¸p ch©n kh«ng mét líp nh«m cùc máng, ¸nh s¸ng qua mµn
b×nh thêng, nhng 90% nhiÖt bÞ gi÷ l¹i.
172. Nylon ®îc ®én b»ng çt dïng ®Ó lµm g× ?
Nylon ®îc ®én b»ng çt ®· tá ra lµ mét nguyªn liÖu tuyÖt diÖu ®Ó chÕ
t¹o çc chi tiÕt cña « t«. Nguyªn liÖu nµy rÊt rÎ v× chÊt ®én cã thÓ lªn tíi 73%.
§Ó t¨ng tÝnh kÕt dÝnh víi nylon, çt ®îc xö lý s¬ bé b»ng nhùa ªp«xy hoÆc
rªsol trong dung dÞch axªton vµ xÊy kh« ë 750
173. ChÕ t¹o sîi tõ chai lä nh thÕ nµo ?
ë Anh, ngêi ta ®· ®a vµo s¶n xuÊt nhµ m¸y s¶n xuÊt sîi thuû tinh tõ vá
chai lä bá ®i, vµ c¶ tõ nh÷ng m¶nh chai lä vì. Tríc tiªn, chai lä ®îc nÊu ch¶y råi
®ïn khèi thuû tinh nãng ch¶y nµy qua mò phun sîi b»ng thÐp vµ cuèn vµo èng
suèt. Lo¹i sîi thu ®îc dïng ®Ó ®én cho chÊt dÎo.
174. T¶o cã thÓ thay thÕ than ®îc kh«ng ?
Çc nhµ khoa häc ë Califocnia ®· thÝ nghiÖm thµnh c«ng vÒ mét nguån
nhiÖt n¨ng míi, ®¬n gi¶n vµ rÎ tiÒn. Hä thµnh lËp mét “trang tr¹i” díi ®¸y biÓn
®Ó trång t¶o n©u Micro - cystis pyrifera. Lo¹i t¶o nµy lín nhanh phi thêng, mçi
ngµy dµi thªm ®îc 60 cm vµ cã thÓ hÊp thô ®îc çc chÊt dinh dìng tõ níc biÓn.
T¶o lµ nguån chÊt h÷u c¬ phong phó. Díi t¸c dông cña vi khuÈn, nã bÞ ph©n
huû vµ t¸ch ra khÝ mªtan. Khi nhiÖt ph©n, nã cho nh÷ng chÊt t¬ng tù nh thµnh
phÇn dÇu má.
175. Hµn b»ng níc cÊt nh thÕ nµo ?
Çc kü s §øc ®· t×m ra mét ph¬ng ph¸p hµn rÊt ®éc ®¸o. §Ó hµn nh÷ng
tÊm thÐp, hä chØ dïng níc cÊt vµ hai ®iÖn cùc cã ®iÖn ¸p cao. T¹i n¬i cÇn
75
hµn, díi t¸c dông cña dßng ®iÖn, lóc ®Çu níc cÊt bÞ ph©n huû thµnh oxy vµ
hy®r«, sau ®ã, çc khÝ nµy trong vïng hå quang ®iÖn sÏ l¹i tham gia vµo ph¶n
øng kÕt hîp. NhiÖt ®é ch¸y sÏ ®¹t tíi 34000 C.
Hä chÕ t¹o ®îc mét thiÕt bÞ riªng ®iÒu chØnh ®îc ®iÖn cùc. ThiÕt bÞ
nµy sÏ kiÓm tra qu¸ tr×nh theo thêi gian, khi hµn ®iÓm nhá, vµ hµn kh«ng
nh÷ng kim lo¹i ®en mµ c¶ kim lo¹i mµu n÷a.
176. Cã thÓ dïng chÊt polime lµm kÝnh quang häc kh«ng ?
Gi¸ trÞ cña m¸y ¶nh thêng ®îc x¸c ®Þnh b»ng gi¸ trÞ cña nh÷ng l¨ng
kÝnh. ChÕ t¹o mét l¨ng kÝnh quang häc rÊt c«ng phu: Tríc hÕt, ph¶i nÊu ch¶y
thuû tinh quang häc, c¾t, mµi ®¸nh bãng v.v… Tõ l©u, çc nhµ chuyªn m«n m¬
íc thay thÕ thuû tinh b»ng chÊt dÎo trong suèt, xö lý ®¬n gi¶n h¬n vµ nhanh
h¬n.
ViÖn nghiªn cøu Ho¸ h÷u c¬ ë §øc ®· ®¹t nh÷ng thµnh c«ng to lín trong
lÜnh vùc nµy. Hä ®· tæng hîp ®îc lét lo¹i p«lyme cøng, hoµn toµn cã thÓ thay
thÕ thuû tinh. VËt liÖu nµy nhÑ h¬n thuû tinh 2,5 lÇn vµ rÎ h¬n ®Õn 3 lÇn.
Tõ ®ã, ngêi ta lµm kÝnh ®eo m¾t, èng nhßm, kÝnh cho m¸y ¶nh, m¸y quay vµ
chiÕu phim, còng nh mäi thø kÝnh quang häc kh¸c.
Kü thuËt lµm l¨ng kÝnh rÊt ®¬n gi¶n: chØ cÇn Ðp chÝnh x¸c, kh«ng
cÇn mµi, ®¸nh nh½n, v× s¶n phÈm cã ngay mét ®é nh½n lý tëng. N¨ng suÊt
chÕ t¹o cao h¬n vËt liÖu thñy tinh hµng chôc lÇn.
177. Cã vµng tõ trªn trêi r¬i xuèng kh«ng ?
Mét nhãm çc nhµ b¸c häc Anh ®a ra c©u hái: cã ph¶i vµng trªn Tr¸i ®Êt
cã nguån gèc thiªn thÓ kh«ng ? Hä chøng minh r»ng chÝnh nh÷ng thiªn th¹ch
r¬i xuèng Tr¸i ®Êt tríc ®©y ®· mang theo kim lo¹i quý nµy.
178. Thuû tinh titan cãn u ®iÓm g× ?
Çc nhµ ho¸ häc ®¸nh gi¸ cao titan ë chç nã rÊt bÒn chèng ¨n mßn trong
çc thiÕt bÞ tæng hîp. Çc nhµ chÕ t¹o m¸y bay cho biÕt nã lµ vËt liÖu lý tëng
cña ngµnh m×nh.
76
GÇn ®©y, çc chuyªn gia c«ng nghiÖp thuû tinh l¹i quyÕt ®Þnh: ®a
Titan vµo thµnh phÇn cña thuû tinh thay cho nh÷ng kim lo¹i kh¸c. ThÝ nghiÖm
®· thµnh c«ng. Ngêi ta ®· chÕ t¹o ®îc nh÷ng l¨ng kÝnh cã khèi lîng riªng nhá,
bÒn mµi mßn vµ cã chØ sè chiÕt quang kh¸ cao.
179. Aspirin cã Ých h¬n khi ë d¹ng láng hay d¹ng viªn ?
Hµng n¨m, ngêi Mü tiªu tèn tíi 500 triÖu ®«la vµo aspirin viªn. Nhng
kh«ng ph¶i d¹ng viªn bao giê còng cã lîi. Nã cã thÓ g©y ra viªm d¹ dµy, dÞ øng
vµ nh÷ng hiÖn tîng kh«ng mong muèn kh¸c.
Çc b¸c sÜ Mü ®· ®i ®Õn kÕt luËn r»ng dïng aspirin díi d¹ng láng lµ hîp
lý h¬n. Sau khi kh¾c phôc ®îc khã kh¨n lùa chän dung m«i (biÕn tÝnh b»ng
glixerol), thuèc sÏ cã vÞ ngät cña hoa qu¶.
180. ChÊt dÉn ®iÖn h÷u c¬ cã nh÷ng tÝnh chÊt g× ?
T¹i trung t©m nghiªn cøu cña c«ng ty IBM, ngêi ta ®· ®iÒu chÕ ®îc çc
tinh thÓ h÷u c¬, kh«ng thua kim lo¹i vÒ tÝnh chÊt dÉn ®iÖn. Nh÷ng tinh thÓ
nµy gåm hµng lo¹t ph©n tö mang ®iÖn tÝch d¬ng vµ ©m. Dßng ®iÖn ®i qua
®îc nh÷ng ph©n tö nµy. ë nhiÖt ®é thêng, ®é dÉn ®iÖn cña çc tinh thÓ h÷u
c¬ lµ trung gian gi÷a mét sè kim lo¹i vµ chÊt b¸n dÉn. H¹ nhiÖt ®é tíi nhiÖt ®é
®ãng b¨ng ( - 400C), ®é dÉn ®iÖn cña chóng t¨ng lªn, nhng nÕu tiÕp tôc h¹
nhiÖt ®é, chóng sÏ cã tÝnh b¸n dÉn.
181. Cã thÓ chÕ nam ch©m tõ chÊt h÷u c¬ kh«ng ?
Çc nhµ vËt lý Ph¸p ®· chÕ t¹o ®îc nam ch©m tõ nh÷ng hîp chÊt h÷u c¬.
Nh÷ng tinh thÓ, chøa nh÷ng nhãm nitrooxyl bÒn v÷ng (ch¼ng h¹n
tªtramªtyl - Piperi®inol - «xyl) cã tÝnh chÊt s¾t tõ. Nam ch©m ph©n tö ë ®©y
lµ nh÷ng gèc tù do. MÆc dï nam ch©m h÷u c¬ cha t×m thÊy øng dông trong thùc
tÕ, nhng nã v« cïng thuËn tiÖn ®èi víi nh÷ng thÝ nghiÖm thuÇn thuý khoa häc.
182. Dïng mµng máng p«lyamit ®Ó çch ®iÖn cã u ®iÓm g× ?
§Çu tÇu ®iÖn cao tèc ch¹y trong thµnh phè cña C«ng ty Deutsche
Bundesbahn (§øc) dïng lo¹i ®éng c¬ ®îc çch ®iÖn b»ng mµng máng Kapton
(mét lo¹i Poliamit ) cña C«ng ty Dupont. Nhê çch ®iÖn b»ng lo¹i vËt liÖu nµy,
søc kÐo cña ®éng c¬ ®· t¨ng thªm 20% mµ kh«ng cÇn t¨ng kÝch thíc cña nã.
77
V× Kapton cã tÝnh çch ®iÖn tèt vµ rÊt bÒn dai nªn cã thÓ gi¶m 50% chiÒu
dµy cña líp çch ®iÖn bäc d©y dÉn cña r«to vµ stato nªn kh«ng cÇn t¨ng kÝch
thíc cña ®éng c¬.
Líp çch ®iÖn cña d©y dÉn gåm 2 líp: mét líp Kapton dµy 25 micron vµ
mét líp Tªflon ®Ó gi÷ nhiÖt dµy 12,5 micron.
183. Má than díi ®¸y biÓn n»m ë ®©u ?
GÇn bê biÓn phÝa T©y cña Ch©u phi, díi ®¸y biÓn ë ®é s©u 4000m,
ngêi ta ®· ph¸t hiÖn ra mét má than rÊt lín.
Theo ý kiÕn çc nhµ b¸c häc, má than nµy ®· chøng minh gi¶ thuyÕt cho
r»ng xa kia Ch©u Phi vµ nam Mü lµ mét d¶i ®Êt liÒn. Sau nµy, trong thêi kú
h×nh thµnh §¹i T©y D¬ng, lôc ®Þa chung nµy bÞ ph¸ huû, t¸ch ra thµnh 2
phÇn (Ch©u Phi vµ Nam Mü). PhÇn gi÷a bÞ vïi s©u díi biÓn. Nh÷ng rõng c©y
rËm r¹p qua hµng triÖu n¨m ®· biÕn thµnh má than nµy.
184. Dông cô g× lµm s¹ch ®îc níc ?
§ã lµ mét dông cô ®iÖn tö ®îc s¶n xuÊt ë Mü, kÝch thíc nh chiÕc bót
ch×, trong 10 - 20 gi©y, cã thÓ biÕn níc ao, hå thµnh níc uèng ®îc. “Bót ch×”
khi ®îc nèi víi pin lµm xuÊt hiÖn nh÷ng bät nhá trong níc, trong ®ã b·o hoµ
nh÷ng ion cã kh¶ n¨ng s¸t khuÈn vµ çc vi trïng g©y bÖnh th¬ng hµn, t¶, kiÕt
lþ vµ çc lo¹i vi trïng g©y bÖnh kh¸c.
185. Dïng s¬n ®Ó sëi Êm nh thÕ nµo ?
ë nh÷ng xø l¹nh, mçi buång thêng ph¶i bè trÝ mét lß sëi ®iÖn hoÆc h¬i,
b»ng kim lo¹i. Do vËy, lîng kim lo¹i dïng trong mçi c¨n nhµ qu¸ lín. LiÖu cã
çch gi¶i quyÕt kh¸c kh«ng ? Çc kü s Anh ®· ®a ra mét gi¶i ph¸p thó vÞ. Hä
s¬n têng b»ng mét lo¹i s¬n dÉn ®iÖn. B©y giê chØ cÇn ®Êu 2 thanh gãp b»ng
®ång cña mét nguån ®iÖn thÕ 12V vµo têng, Khi ®ã, líp s¬n võa lµ mét nguån
ph¸t nhiÖt ®Ó sëi phßng võa lµ mét chiÕc ¾c quy. Líp s¬n bÒn ®îc 40 n¨m
lµm viÖc liªn tôc.
186. T¹o líp phñ ®å gç b»ng chÊt dÎo nh thÕ nµo ?
Ngêi ta phun hoÆc quÐt lªn mÆt ®å gç mét lo¹i nhùa m«n«me urªtan
bÐo, sau khi trïng hîp trong kh«ng khÝ, t¹o thµnh mét líp phñ ®µn håi (®é d·n
78
dµi 400%), cã thÓ chÞu ®îc hoµn toµn t¸c dông cña khÝ quyÓn, çc chÊt ho¸
häc vµ ¸nh s¸ng.
Gç cã thÓ bÞ uèn nøt mµ mµng phim vÉn kh«ng bÞ r¸ch. H¬n n÷a, ¸nh
s¸ng kh«ng lµm vµng mµng phim do tÝnh chÊt bÐo cña nhùa; kh¸c víi çc vÐc-ni
th«ng thêng, chÊt nµy kh«ng hÒ bÞ nøt r¹n hoÆc bong thµnh vÈy.
187. Vitamin vµ thuèc ®îc chiÕt xuÊt tõ gç lo¹i c©y g× ?
Çc nhµ nghiªn cøu cña Nga ®· hoµn thµnh nh÷ng ph¬ng ph¸p ®Æc biÖt
®Ó chiÕt xuÊt tõ gç nhiÒu ho¸ chÊt dïng ®Ó ch÷a bÖnh.
Tõ gç c©y l¹c diÖp tïng (mÐleze) chøa nhiÒu chÊt thuéc nhãm vitamin P, ®·
lÊy ®îc ë d¹ng tinh khiÕt chÊt ®ihi®r«quÐcxªtin cã t¸c dông cñng cè thµnh
m¹ch vi huyÕt qu¶n vµ gióp cho ho¹t ®éng cña gan ®îc dÔ dµng, kh«ng ®éc
®èi víi c¬ thÓ; ngoµi ra cã thÓ lµm phô gia b¶o qu¶n thùc phÈm.
Ngêi ta còng rót ®îc tõ gç c©y th«ng chÊt pin«sinvin vµ este- m«n«ªtilic
cña pin«sinvin, lµ 2 chÊt cã ®Æc tÝnh chèng nÊm. Tõ l¸ kim cña c©y tïng b¸ch
còng ®· chiÕt xuÊt ®îc mét chÊt sinh häc gióp cho viÖc t¨ng phÈm chÊt sinh
häc gióp vµ gi÷ çc h¬ng th¬m.
188. ChÕ phÈm nµo dïng ®Ó röa çc b×nh ®ùng thuèc trõ s©u ?
Nh÷ng thiÕt bÞ dïng ®Ó chøa vµ phun thuèc trõ s©u bÖnh thêng khã röa
s¹ch, v× trong qu¸ tr×nh sö dông cã trén thªm ®Êt, bôi, tro, dÇu mì, dung m«i..
Míi ®©y, xÝ nghiÖp liªn hiÖp ho¸ chÊt Xªbªkin (Nga) s¶n xuÊt ra mét chÕ
phÈm ë d¹ng dung dÞch cã kh¶ n¨ng ph©n huû ®ång thêi çc t¹p chÊt vµ çc
thuèc trõ s©u cßn sãt l¹i thµnh nh÷ng chÊt míi Ýt ®éc ChÕ phÈm ®îc ®Æt tªn
lµ “complex” gåm cã natri pecborat, s«®a, muèi cña çc axit bÐo tæng hîp,
triªtan«lamin, mªtanol vµ níc. ë 850C vµ trong thêi gian 4 giê, nã cã thÓ ph©n
huû tíi 98% mªtimeckapt«ph«t vµ 80% thuèc 666.
189. Ho¸ chÊt nµo dïng ®Ó diÖt mÇm c©y ?
ë nh÷ng c©y ¨n qu¶, nÕu cã nhiÒu mÇm vµ chåi non hoÆc cã çc bôi cá
rËm mäc quanh sÏ Ýt qu¶, nh÷ng mÇm non vµ cá sÏ hót mÊt nhiÒu chÊt dinh d-
ìng cña c©y. §Ó kh¾c phôc, tríc ®©y, ngêi ta vÉn dïng ph¬ng ph¸p chÆt mÇm
vµ nhæ cá. HiÖn nay, ë Anh, ngêi ta ®· nghiªn cøu mét çch gi¶i quyÕt míi vµ
79
®îc c«ng nhËn lµ tèt h¬n dïng xÎng, cuèc, dao kÐo nh ®· lµm tríc ®©y: ®ã lµ
dïng ho¸ chÊt ®iÒu chÕ trªn c¬ së  - naptil cña axit axetic vµ çc rîu thuéc
nhãm alifatic. Thuèc nµy ®îc phun vµo th¸ng 5 khi mÇm vµ chåi non cao
kho¶ng 10 - 15 cm, sau ®ã vµo gi÷a mïa hÌ l¹i phun mét lÇn n÷a vµ nh thÕ lµ
cã thÓ diÖt ®îc hÕt chåi non vµ cá rËm.
190. Pho m¸t vµ s«cola g©y nªn bÖnh ®au ®Çu ?
Çc b¸c sÜ Anh ®· nghiªn cøu vµ gi¶ thuyÕt r»ng mét trong nh÷ng
nguyªn nh©n g©y bÖnh ®au ®Çu ghª gím cã thÓ lµ nh÷ng hîp chÊt ho¸ häc cã
trong phomat vµ s«c«la nh çc chÊt tiramin vµ phªninlªtilamin. Tiramin cã thÓ
bÞ ph©n huû thµnh nora®rªnalin, chÊt nµy cã t¸c dông ®iÒu hoµ ho¹t ®éng
cña n·o. Trong c¬ thÓ cña nh÷ng ngêi khoÎ m¹nh, nh÷ng hîp chÊt nµy bÞ ph©n
huû nhanh chãng, cßn nh÷ng ngêi yÕu ®au kh«ng cã kh¶ n¨ng ph©n huû, nªn
g©y ra ®au ®Çu ghª gím.
191. Dïng keo d¸n nµo thay cho hµn ?
NÕu mét ®êng èng dÉn khi ®Æt díi níc bÞ thñng, ngêi ta thêng dïng ph-
¬ng ph¸p hµn ®iÖn ®Æc biÖt ë díi níc, nhng mèi hµn nµy thêng kh«ng ch¾c,
kh«ng chÞu ®îc ¸p suÊt cao, nªn thêng lµ ngêi ta kho¸ çc ®êng èng l¹i vµ mang
®o¹n èng háng lªn mÆt ®Êt ®Ó hµn. Lµm nh vËy kh¸ l©u, l¹i tèn kÐm, ®«i
khi cßn ®¾t h¬n lµ thay mét ®êng èng míi.
ViÖn nghiªn cøu çc hîp chÊt cao ph©n tö thuéc ViÖn Hµn l©m khoa häc
ë Nga, ®· ®iÒu chÕ ra mét lo¹i keo d¸n p«liurªtau cã thÓ hµn díi níc. Thµnh
phÇn keo d¸n nµy cßn cã chÊt ho¹t ®éng bÒ mÆt, kh«ng cho níc lµm ít chç èng
bÞ thñng. Lo¹i keo nµy ho¸ r¾n nhanh díi níc vµ t¹o ra mét mèi hµn rÊt bÒn,
nªn c«ng viÖc söa ch÷a nh÷ng ®êng èng ®Æt díi níc kh«ng ®îc cßn lµ vÊn
®Ò phøc t¹p. ChØ cÇn ®Æt mét “miÕng v¸” cã tr¸ng líp keo poliurªtan lªn chç
èng bÞ thñng vµ sau Ýt phót, ®êng èng l¹i ho¹t ®éng b×nh thêng.
192. Sö dông l¹i lèp xe cò nh thÕ nµo ?
Ngêi ta võa nghiªn cøu ra mét ph¬ng ph¸p sö dông l¹i lèp xe cò võa gi¶i
phãng ®îc chç ®Ó, võa lµm s¹ch níc th¶i.
80
Nh÷ng lèp xe cò ®îc nghiÒn thµnh bét mÞn vµ ®îc dïng lµm chÊt hÊp
phô ®Ó xö lý níc th¶i. Khi níc th¶i ®i qua th× nh÷ng kim lo¹i nÆng nh ch×,
c«ban… bÞ gi÷ l¹i hoµn toµn. ChÊt hÊp phô chÝnh lµ than ®en trong bét lèp «-
t« (tû lÖ cña nã chiÕm kho¶ng 1/3 trong lèp). §Ó t¹o nªn m«i trêng kiÒm, ngêi
ta cho thªm v«i vµo. Ngoµi ra, bét lèp xe cò cßn cã thÓ pha víi nhùa ®êng lµm
vËt liÖu r¶i ®êng rÊt tèt.
193. P«lime nµo cã tÝnh chÊt kim lo¹i ?
ViÖn nghiªn cøu “Penxibau” (Mü) võa ®iÒu chÕ ra mét lo¹i cao ph©n tö
nitrua lu huúnh (SN)x, ë d¹ng mµng máng lÊy tªn lµ “Politiazin”. ChÊt nµy cã
nhiÒu tÝnh chÊt gièng kim lo¹i: çc tinh thÓ cña (SN) x dÔ bÞ chuyÓn dÞch nªn
cã thÓ Ðp thµnh nh÷ng tÊm máng. §é dÉn ®iÖn cña lo¹i polime míi nµy gÇn
b»ng ®é dÉn ®iÖn cña thuû ng©n. V× çc m¹ch cao ph©n tö cña lo¹i vËt liÖu
míi nµy ®îc s¾p xÕp song song víi nhau nªn kh¶ n¨ng dÉn ®iÖn cña chóng
theo chiÒu däc tèt h¬n theo chiÒu ngang.
194. Cã ph¶i « t« cµng nhiÒu chÊt dÎo th× cµng cÇn Ýt x¨ng ?
HiÖn nay, trung b×nh mét chiÕc « t« con cña Mü ®· dïng tíi 80 kg chÊt
dÎo. Theo dù kiÕn th× çc chi tiÕt b»ng chÊt dÎo trong mét chiÕc «t« con cã
thÓ t¨ng lªn gÊp ®«i vµ n¨m 1985 sÏ t¨ng lªn gÊp 3 lÇn. Kh«ng ph¶i chØ nh»m
môc ®Ých thÈm mü vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nguyªn liÖu mµ cµng nhiÒu chi
tiÕt, phô tïng b»ng chÊt dÎo, «t« cµng nhÑ ®i, vµ ch¾c ch¾n lµ tiªu hao nhiªn
liÖu cµng thÊp h¬n.
195. B¨ng dÝnh b»ng chÊt g× cã thÓ dïng ®Ó hµn tµu ?
Míi ®©y, ngêi ta ®iÒu chÕ ra mét thø ho¸ chÊt dïng ®Ó hµn nh÷ng tµu
®¸nh ç bÞ thñng. Çc nhµ ho¸ häc cña ViÖn nghiªn cøu cao ph©n tö thuéc
ViÖn hµn l©m khoa häc Ukrain ®· ®iÒu chÕ ra mét lo¹i b¨ng dÝnh b»ng chÊt
dÎo thuû tinh. Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, nÕu tµu bÞ háng mét chç nµo ®ã th×
ngêi ta kh«ng cÇn ph¶i hµn mµ chØ ®¾p lªn chç thñng mét tÊm b¨ng dÝnh
b»ng acrilat cã ®é bÒn v÷ng cao. TÊm b¨ng dÝnh nµy cã thÓ kh« cøng trong
kh«ng khÝ Èm hoÆc ngay trong níc ë nhiÖt ®é tõ 0 - 350C. ChÊt kÕt dÝnh lµ
mét s¶n phÈm phøc t¹p gåm çc este cña axit mªtacrilic, ®imªtil anilin vµ peroxit
81
benz«in. Tµu ®îc hµn b»ng ph¬ng ph¸p trªn cã thÓ ch¹y an toµn trªn biÓn 3 n¨m
liÒn.
196. Dïng p«liurªtan lãt b×nh chøa cã u ®iÓm g× ?
C«ng ty Shell cña Anh ®· giíi thiÖu mét ph¬ng ph¸p míi chèng ¨n mßn
cho çc thïng chøa khÝ ho¸ láng b»ng çch phun lªn bÒ mÆt bªn trong cña thïng
chøa bät p«liurªtan. Bät p«liurªtan cßn lµ chÊt çch nhiÖt vµ bao phñ tèt. Nã cã
thÓ phñ c¶ nh÷ng thïng chë amoniac ë nhiÖt ®é - 50 0C . Dïng chÊt bao phñ míi
nµy cho phÐp gi¶m thêi gian chÕ t¹o thïng vµ gi¶m gi¸ thµnh ®i 10%.
197. S¶n xuÊt giÊy tõ p«liªtilen nh thÕ nµo ?
ë ý, ngêi ta ®· nghiªn cøu mét c«ng nghÖ s¶n xuÊt çc vËt liÖu tæng hîp
dïng lµm nguyªn liÖu ®Ó s¶n xuÊt giÊy vµ çct«ng. VËt liÖu míi nµy gåm çc
sîi p«liªtilen máng (2-4 micron), cã bÒ mÆt riªng lín (30 - 50m 2/g) ®îc ®an víi
nhau. “Xenluloz¬ tæng hîp” dÔ bÞ ph©n t¸n trong níc, cã thÓ trén theo bÊt kú
tû lÖ nµo víi xenlul«z¬ thêng. Ngêi ta vÉn cã thÓ dïng çc thiÕt bÞ s¶n xuÊt
giÊy b×nh thêng ®Ó s¶n xuÊt lo¹i giÊy míi nµy.
198. Dïng chÊt dÎo lµm vËt liÖu chÕ t¹o mµng läc cã nh÷ng u ®iÓm g× ?
Ngêi ta míi t×m thªm mét c«ng dông cña chÊt dÎo xèp dïng lµm vËt liÖu
chÕ t¹o çc bé phËn läc cho çc ®éng c¬ pitt«ng cña m¸y bay. ChÊt dÎo xèp cã
kh¶ n¨ng gi÷ l¹i nh÷ng h¹t bôi rÊt nhá thêng lµm bÈn chÕ hoµ khÝ, khã bÞ r¸ch,
kh«ng mÊt tÝnh bÒn c¬ häc. Nh÷ng phô kiÖn läc lµm b»ng chÊt dÎo xèp rÎ
h¬n 8 lÇn çc lo¹i vËt liÖu kh¸c thêng dïng tríc ®©y.
199. S¶n xuÊt chÊt dÎo tõ ng« dùa trªn nguyªn lÝ nµo ?
Tõ ng«, ngêi ta ®iÒu chÕ ra gluc«z¬ vµ tõ gluc«z¬ s¶n xuÊt ra chÊt dÎo.
§ã lµ nguyªn lý chung nhÊt do çc nhµ b¸c häc NhËt ®Ó xíng (v× ë NhËt kh«ng
cã dÇu má nhng l¹i cã ng«). Lo¹i cao ph©n tö míi s¶n xuÊt tõ ng« ®îc gäi lµ
“Polulen”. Polulen hoµ tan trong níc nhng còng cã thÓ kh«ng tan nÕu ®em xö
lý thªm. Ngêi ta dù kiÕn r»ng lo¹i polime míi nµy cã thÓ dïng ®Ó s¶n xuÊt sîi
vµ keo. ¦u ®iÓm cña nã lµ kh«ng sinh ra chÊt ®éc khi ®èt, nªn kh«ng cÇn cã
b·i r¸c; díi t¸c dông cña vi sinh vËt, nã bÞ ph©n huû.
200.ChÊt chèng mê cho kÝnh « t« lµ chÊt g× ?
82
§Ó cho kÝnh « t« kh«ng bÞ mê, ngêi ta thêng phñ b»ng mét líp mµng
máng lo¹i p«lime trong suèt cã kh¶ n¨ng thÊm níc nh chÊt poli«xiªtil mªtacrilat.
Nhng rÊt tiÕc lµ çc mµng acrilat thêng b·o hoµ níc vµ khi dïng sÏ mÊt kh¶
n¨ng chèng níc. Çc lo¹i cop«lime cña çc silic h÷u c¬ vµ oxialkilen l¹i cã t¸c
dông kh¸c, lµm gi¶m søc c¨ng bÒ mÆt cña níc vµ ph¸ huû çc h¹t níc t¹o thµnh.
Nhng nh÷ng chÊt nµy l¹i tan trong níc, nªn kh«ng bÒn v÷ng b»ng çc mµng
acrilat. Míi ®©y, çc nhµ b¸c häc Mü ®· thµnh c«ng trong viÖc “lai gièng” hai
lo¹i trªn vµ thu ®îc mét lo¹i mµng cã kh¶ n¨ng chèng mê l©u dµi cho kÝnh.
Thµnh phÇn chñ yÕu cña chÊt míi nµy cha ®îc c«ng bè, song ngêi ta còng cho
biÕt lµ trong ®ã poli-«xiªtil mªtacrilat vÉn lµ chÊt chÝnh.
201. Lo¹i chÊt dÎo nµo dïng lµm bao gãi tr¸nh « nhiÔm m«i trêng ?
Nh÷ng chÊt dÎo dïng tríc ®©y lµm bao gãi thêng khã xö lý sau khi sö
dông. ë Anh ®· nghiªn cøu ra mét lo¹i chÊt dÎo míi lµm bao gãi. Nh÷ng chÊt dÎo
thêng dïng nh PVC, p«liªtilen, p«lipropilen, p«listirol ®îc ®em pha trén víi tinh
bét theo tØ lÖ tõ 10 - 40%. Lo¹i chÊt dÎo nµy dÔ bÞ ph©n huû trong ®Êt vµ
trong níc biÓn, do ®ã ®· tr¸nh ®îc « nhiÔm m«i trêng. HÖ thèng c«ng nghiÖp
®Çu tiªn s¶n xuÊt lo¹i chÊt dÎo míi nµy ®· ®îc x©y dùng ë Anh víi c«ng suÊt
185 triÖu bao gãi/n¨m.
202. Cã lo¹i ¾c quy míi nµo dïng cho «t« ®iÖn ?
Míi ®©y, ngêi ta chÕ t¹o ra mét lo¹i ¨cquy míi dïng cho «t« ®iÖn. Nh÷ng
ngêi chÕ t¹o ra lo¹i acquy nµy kh¼ng ®Þnh r»ng nã cã nhiÓu u ®iÓm h¬n çc
lo¹i ¾c quy cã tríc ®©y. Ngêi ta ®· trang bÞ cho «t« kiÓu “Mustan 1975” lo¹i
¨cquy míi nµy (träng lîng 360 kg, dung lîng 42 kwh, ®iÖn thÕ 150v) cïng víi
mét ®éng c¬ ®iÖn. Trong ®iÒu kiÖn ch¹y trªn ®êng phè, ¨cquy nµy cã thÓ
cung cÊp ®iÖn ®Ó ch¹y 190 km mµ kh«ng cÇn n¹p l¹i.Trong kho¶ng 23 gi©y
cã thÓ t¨ng tèc ®é lªn 120km/h vµ tèc ®é tèi ®a lµ 130 km/h.
Ngêi ta dïng sunfua s¾t lµm ®iÖn cùc d¬ng cña ¨cquy, cßn ®iÖn cùc
©m lµ hîp kim liti-nh«m. Dung dÞch ®iÖn gi¶i lµ hçn hîp liti vµ kaliclorua.
203. §iÒu chÕ khÝ ®èt tõ chÊt th¶i n«ng nghiÖp nh thÕ nµo ?
ë Anh, hµng n¨m lîng chÊt th¶i n«ng nghiÖp cã thÓ lªn ®Õn 60 triÖu
tÊn. Nh÷ng chÊt th¶i nµy phÇn lín lµ chÊt h÷u c¬, lµ nguyªn liÖu quý ®Ó s¶n
xuÊt khÝ ®èt. §Ó sö dông nh÷ng chÊt th¶i nµy, ngêi ta ®· chÕ t¹o ra hai thïng
83
t¹o khÝ vi sinh vËt dung tÝch 227 vµ 1362 lÝt. M¸y t¹o khÝ nµy lµ mét thïng
b»ng cao su, trong m«i trêng çc chÊt th¶i d¹ng láng nh ph©n chuång. Çc vi
khuÈn ph¸t triÓn t¹o ra khÝ mªtan. Dïng nh÷ng thiÕt bÞ t¹o khÝ kiÓu nµy cã
thÓ cung cÊp khÝ cho vïng ngo¹i « thµnh phè ë Anh lµm nhiªn liÖu ®Ó ®èt, s-
ëi Êm cho çc gia ®×nh. Ngêi ta cßn ®ang nghiªn cøu nh÷ng thïng cã dung tÝch
lín ®Ó dïng cho çc trang tr¹i.
204. Lo¹i s¬n nµo chèng b¨ng tuyÕt ?
ë PhÇn lan ngêi ta nghiªn cøu ra mét lo¹i s¬n kÞ níc (thµnh phÇn gåm cã
nhùa ªp«xi vµ chÊt ®ãng r¾n) cã kh¶ n¨ng lµm b¨ng tuyÕt kh«ng b¸m vµo tÇu.
S¬n nµy t¹o ra trªn bÒ mÆt kim lo¹i mét líp mµng r¾n chÞu níc, ®ång thêi l¹i
cã hÖ sè ma s¸t thÊp. Ngêi ta dïng lo¹i s¬n nµy ®Ó s¬n tµu ®¸nh ç trªn biÓn
B¾c. Khi ®i biÓn, tµu kh«ng bÞ b¨ng tuyÕt b¸m vµo, vµ do hÖ sè ma s¸t cña
mµng thÊp, nªn tµu ch¹y nhanh h¬n.
205. Dïng tia laze ph¸t hiÖn ®é bÈn cña níc nh thÕ nµo ?
§Ó kiÓm tra ®é bÈn cña níc, ngêi ®· ta dïng tia laze. Khi chiÕu tia laze
xuèng níc th× ¸nh s¸ng ph¶n chiÕu cña nã ®îc thu l¹i qua mét m¸y ph©n tÝch
quang häc. m¸y nµy sÏ ghi l¹i cêng ®é, ph¬ng cña nh÷ng tia ph¶n chiÕu. Cêng
®é ph¶n chiÕu kh¸c nhau tuú theo ®é bÈn cña níc. B»ng ph¬ng ph¸p nµy, ngêi
ta cã thÓ t×m ®îc sè lîng, tÝnh chÊt cña çc chÊt bÈn trong trong níc ë ®é s©u
tíi 8 mÐt.
206. Cã ph¶i näc kÕn lµ chÊt kh¸ng sinh ?
N¨m m¬i n¨m vÒ tríc, cã mét loµi sinh vËt di c tõ ph¬ng Nam sang níc
Mü: kiÕn löa. Khi ®èt, kiÕn “tiªm” vµo vÕt th¬ng mét chÊt ®éc, nhng kh«ng
nguy hiÓm chÕt ngêi. Cho tíi gÇn ®©y, ngêi ta vÉn cha x¸c ®Þnh ®îc b¶n
chÊt cña näc kiÕn mÆc dï ®· cã gi¶ thuyÕt chÊt ®éc Êy ®ång thêi lµ mét
chÊt kh¸ng sinh. Nh÷ng nghiªn cøu míi nhÊt ®· kh¼ng ®Þnh ®iÒu nµy. Näc
kiÕn lµm chÕt nh÷ng lo¹i nÊm mèc vµ ®a sè vi khuÈn, trong sè ®ã cã çc vi
84
khuÈn g©y bÖnh nh liªn cÇu khuÈn (streptocoque) vµ tô cÇu khuÈn (staphi-
locoque).
207. “C¾t” l«ng cõu b»ng ph¬ng ph¸p ho¸ häc nh thÕ nµo ?
ViÖn nghiªn cøu khoa häc n«ng nghiÖp Ph¸p võa t×m ra ®îc mét ph¬ng
ph¸p rÊt ®éc ®¸o ®Ó thu ho¹ch l«ng cõu vµ l«ng thá lµm len. Ngêi ta chØ viÖc
cho chóng uèng mét liÒu lîng nhÊt ®Þnh chÊt xiclofotfamit, hoµn toµn kh«ng
®éc h¹i ®èi víi chóng. Cõu th× sau mét tuÇn sÏ rông l«ng, cßn thá th× chØ sau
12 phót ®· “tù nguyÖn” rò bá bé l«ng dÇy vµ mît cña m×nh, trong khi nÕu c¾t
l«ng b»ng ph¬ng ph¸p thêng, mÊt Ýt ra lµ nöa giê. Cã ®iÒu… ph¶i gi÷ nh÷ng
con vËt nµy 3 tuÇn trong chç Èm ®Ó chê chóng mäc l«ng.
208. Cã thÓ dïng mËt ong lµm chÊt chØ thÞ ®é « nhiÔm m«i trêng
kh«ng ?
ChÝnh lo¹i mËt ong b×nh thêng l¹i lµ chÊt chØ thÞ tèt cho ta biÕt ®é «
nhiÔm m«i trêng. Nhµ khoa häc D-Liak t¹i trêng §¹i häc Cornell kÕt luËn nh
vËy. ¤ng lÊy nh÷ng mÉu mËt ong ®Æt t¹i nhiÒu vÞ trÝ kh¸c nhau: bªn c¹nh ®-
êng «t«, nhµ m¸y, má quÆng vµ so s¸nh víi mÉu mËt ong nguyªn chÊt. Trong
nh÷ng mÉu thÝ nghiÖm ®· ph¸t hiÖn ra nh«m, bari, ®ång, niken, mangan,
m«lip®en.. tæng sè tíi 47 nguyªn tè, nghÜa lµ gÇn mét nöa b¶ng tuÇn hoµn.
209. S¬n kh« cùc nhanh, kh« nh thÕ nµo ?
ë Ph¸p, ngêi ta ®· b¾t ®Çu sö dông mét lo¹i s¬n kh« trong chíp m¾t, díi
t¸c cña tia tö ngo¹i. S¬n nµy gåm m«n«me vµ çc chÊt, khi bÞ tia tö ngo¹i chiÕu
vµo lËp tøc biÕn thµnh hîp chÊt cao ph©n tö. Lo¹i s¬n míi rÊt v¹n n¨ng vµ dïng
®îc ®èi víi bÊt cø bÒ mÆt nh thÕ nµo. Nã ®Æc biÖt thÝch hîp víi viÖc in
ofset nhiÒu mµu, v× hiÖn nay tèc ®é in cña m¸y chØ phô thuéc vµo tèc ®é kh«
cña mùc.
210. Sîi tæng hîp nµo dïng lµm quÇn ¸o cho çc nhµ du hµnh vò trô ?
Bé quÇn ¸o cña nh÷ng nhµ du hµnh trªn con tµu vò trô “Liªn hîp 19” ®îc
may b»ng mét lo¹i sîi tæng hîp gäi lµ “Lola”. Theo çc chuyªn gia, víi çc tÝnh
chÊt ®éc ®¸o cña nã, lo¹i sîi nµy cã thÓ dïng trong çc ngµnh luyÖn kim vµ tÊt
c¶ nh÷ng n¬i cÇn çc mÆt hµng dÖt chÞu ho¸ chÊt vµ nhiÖt ®é lªn tíi trªn
85
10000C. V¶i dÖt tõ “Lola” tr«ng tùa nh len vµ hoµn toµn çch ®iÖn. Kh«ng
nh÷ng Nga mµ çc xÝ nghiÖp níc ngoµi rÊt chó ý ®Õn lo¹i sîi nµy.
211. Cao su nµo ®îc dïng trong m¸y thay tim ?
Çc nhµ nghiªn cøu thuéc c«ng ty Goodycar Tire Rubber Co sau10 n¨m
phèi hîp nghiªn cøu cïng víi çc thÇy thuèc ®· t×m ra mét lo¹i cao su p«li«lªfin
míi, rÊt thÝch hîp ®Ó s¶n xuÊt çc m¸y y cô, thay thÕ cho ho¹t ®éng cña c¬
tim. VÊn ®Ò ®«ng m¸u ®· ®îc gi¶i quyÕt b»ng çch ph¸t triÓn mét lo¹i nhung
p«lyeste míi cã phñ p«lyurªtan dÉn ®iÖn. Nh÷ng tr¸i tim nh©n t¹o nµy ®îc thÝ
nghiÖm thö víi nguån n¨ng lîng ngoµi vµ ®· lµm viÖc thµnh c«ng trong suèt 94
ngµy.
212. X¸c ®Þnh hµm lîng vµng b»ng m¸y gia tèc nh thÕ nµo ?
Vµng cã kh¾p n¬i trong thiªn nhiªn. Trung b×nh cø 1000 tÊn ®Êt chøa
kho¶ng 5g vµng. Th«ng thêng, cÇn xö lý hµng chôc ngh×n mÉu çc lo¹i ®Êt
míi x¸c ®Þnh ®îc vµng n»m trong líp ®Êt nµo. Mét nhãm çc nhµ nghiªn cøu
thuéc ViÖn çc vÊn ®Ò vËt lý Masc¬va ®· ph¸t hiÖn çch sö dông m¸y
Bªtatron ®Ó ph©n tÝch çc mÉu ®Êt nµy. Çc ®iÖn tö ®· ®îc gia tèc ho¹t ho¸
çc nguyªn tö vµng, ph¸t ra tia X vµ chØ cÇn ®o lêng bøc x¹ nµy trong kh«ng
®Çy 1 phót cã thÓ x¸c ®Þnh ®îc hµm lîng vµng trong mÉu ®Êt. M¸y x¸c ®Þnh
®îc nh÷ng lîng vµng v« cïng nhá bÐ, cã nång ®é 1: 1300.000.
213. KÝnh hiÓn vi ®iÖn tö tham gia s¶n xuÊt ph©n bãn nh thÕ
nµo ?
§Ó n©ng cao hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c nghiªn cøu vµ s¶n xuÊt, ViÖn ho¸ v«
c¬ ë Ustinad Zabun (TiÖp kh¾c) ®· kÕt hîp kÝnh hiÓn vi ®iÖn tö PSEM -
500 víi çc thiÕt bÞ tÝnh to¸n, vµ ¸p dông t¹i çc nhµ m¸y. ThiÕt bÞ tæ hîp nµy
®· nghiªn cøu tÝnh chÊt c¬ lý cña ph©n bãn t×m ra mèi liªn hÖ trùc tiÕp gi÷a
tÝnh chÊt vËt lý cña s¶n phÈm, cÊu t¹o tÕ vi cña chóng vµ chÕ ®é kü thuËt,
®Ó tõ ®ã ®iÒu chØnh trë l¹i qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Nhê ë ®é tù ®éng ho¸ cao,
thiÕt bÞ míi lµm viÖc cã n¨ng suÊt cao h¬n çch ph©n tÝch vµ ®iÒu chØnh
s¶n xuÊt cò nhiÒu lÇn.
214. Tr¹m «z«n lín nhÊt thÕ giíi ë ®©u ?
86
ë Masc¬va (Nga) ®· x©y dùng xong mét tr¹m ph¸t sinh «z«n lín nhÊt thÕ
giíi, cã kh¶ n¨ng mçi ngµy xö lý 200.000m 3 níc uèng. Do sè d©n t¨ng lªn vµ
thµnh phè ®îc më réng kh«ng ngõng, nhu cÇu vÒ níc ngµy cµng lín, buéc ph¶i
hiÖn ®¹i hãa vµ më réng çc c¬ së cung cÊp níc. Riªng ®Ó xö lý níc phÝa t©y
thµnh phè, tr¹m ®· ph¶i cung cÊp 200 kg «z«n trong 1 giê.
215. Protein chÕ tõ phÕ liÖu xenlul«z¬ nh thÕ nµo ?
Trêng §¹i häc tæng hîp Luisana (Mü) ®· nghiªn cøu thµnh c«ng mét ph-
¬ng ph¸p míi chÕ t¹o protein ®¬n bµo vµ ®ang ®a ra c«ng nghiÖp. Lo¹i
protein nµy ®Çu tiªn ®îc dïng lµm thøc ¨n cho gia sóc vµ tiÕn tíi lµm thùc
phÈm cho con ngêi.
Nguyªn liÖu ®Ó s¶n xuÊt ra nã lµ phÕ liÖu xenlul«z¬ cµnh c©y, giÊy
vôn, v¶i vôn cò vµ çc lo¹i “r¸c” kh¸c. Sau khi xö lý t¹p chÊt ngêi ta dïng mét
lo¹i vi khuÈn ph¸t triÓn hÕt søc nhanh chãng, t¹o ra mét chÊt bét chøa 50%
protein. N¨m 1978, s¶n phÈm míi nµy ®· phæ biÕn trªn thÞ trêng.
216. Níc nµo cã chiÕc tµu vµ lµ nhµ mµy s¶n xuÊt axit H2SO4 ?
T¹i thµnh phè Sªxin (Ba Lan), ngêi ta ®· ®ãng mét lo¹i tµu ®éc ®¸o: tµu
nhµ m¸y. Hµng ho¸ ®a xuèng tµu lµ lu hïynh láng, mét nguyªn liÖu næi tiÕng
vµ rÊt phong phó cña Ba Lan. Trªn ®êng ®i, nguyªn liÖu nµy ®îc chÕ biÕn vµ
khi tµu cËp bÕn (thêng lµ t¹i níc ngoµi, hµng ho¸ bèc rì lªn ®· lµ.. axit sunfuric.
ThËt tiÖn lîi: nh÷ng khÝ th¶i trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt tho¸t ra ngoµi biÓn kh¬i,
nªn kh«ng g©y « nhiÔm m«i trêng nh trªn ®Êt liÒn. NhiÖt d tõ çc ph¶n øng ®-
îc dïng ®Ó cÊt níc biÓn thµnh níc ngät dïng cho çc thuû thñ kiªm c«ng nh©n
s¶n xuÊt ho¸ chÊt trªn tµu, ®Ó pha vµo axit vµ dïng cho tuyªcbin h¬i níc cña
tµu.
217. Ph¬ng ph¸p nµo s¶n xuÊt oxi rÎ nhÊt ?
Çc nhµ khoa häc ë mét trêng §¹i häc cña §øc ®· chÕ t¹o mét lo¹i thiÕt bÞ
míi s¶n xuÊt oxi nhê r©y ph©n tö, ®Ó gi÷ l¹i khÝ nµy tõ kh«ng khÝ. KÕt qu¶
thu ®îc hçn hîp khÝ chøa 80% oxi. Cho ®Õn nay, ph¬ng ph¸p nµy lµ ph¬ng
ph¸p ®¬n gi¶n nhÊt vµ cho khÝ oxi rÎ nhÊt trong c«ng nghiÖp.
218. N©ng cao chÊt lîng cña gang b»ng çch nµo ?
87
Thªm nguyªn tè ®Êt hiÕm ytri vµo gang x¸m nãng ch¶y lµm t¨ng râ rÖt
tÝnh chÊt cña gang: ®é bÒn, ®é dÎo, tÝnh chÞu nhiÖt. Thay ®æi tû lÖ ytri cã
thÓ ®iÒu chØnh ®îc tÝnh chÊt cña gang trong mét giíi h¹n réng. Kh«ng nh÷ng
lµm gang thªm bÒn, nguyªn tè nµy cßn cã t¸c dông khö çc t¹p chÊt cã trong
gang. Lo¹i gang nµy ®· sö dông trong ngµnh chÕ t¹o m¸y vµ n©ng cao ®îc
chÊt lîng vµ tuæi thä nhiÒu thiÕt bÞ.
219. Lß so thñy tinh cã u ®iÓm g× ?
Çc nhµ khoa häc Nga ®· chÕ t¹o ®îc mét lo¹i lß so b»ng thuû tinh cã ®é
bÒn lín vµ ®é ®µn håi cao. Nã cã tÝnh u viÖt h¬n lß so b»ng thÐp ë chç
kh«ng bÞ ¨n mßn trong m«i trêng x©m thùc, chÞu nhiÖt vµ kh«ng cã biÕn d¹ng
d. Kü thuËt ®Æc biÖt cho phÐp kh¾c phôc ®îc tÝnh rßn cña thñy tinh. Nh÷ng
chiÕc lß so míi nµy ®· b¾t ®Çu thay thÕ thÐp trong ampe kÕ, v«n kÕ, c©n
chÝnh x¸c, dông cô ®o ®Þa chÊn vµ ®ång hå, ®Æc biÖt nh÷ng chiÕc lß so
b»ng kim lo¹i quý vµ ®¾t tiÒn trong çc dông cô vËt lý chÝnh x¸c.
220. Sù ¨n mßn cã lîi khi nµo ?
Çc chuyªn gia Mü ®· gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nhiÔm bÈn thiªn nhiªn nhê
hiÖn tîng ¨n mßn. Çc lo¹i r¸c díi d¹ng bao g× b»ng kim lo¹i, chÊt dÎo, giÊy,
gç… ph¶i vøt vµo nh÷ng thïng r¸c võa ®îc s¶n xuÊt hµng lo¹t, cã hai líp vá
b»ng 2 thø kim lo¹i kh¸c nhau (nh s¾t vµ nh«m ch¼ng h¹n), ë gi÷a, cã mét líp
muèi, dÔ hót Èm. §ãng hép l¹i, çc thïng r¸c trë thµnh nh÷ng chiÕc “pin”, vµ
qu¸ tr×nh ¨n mßn ®iÖn ho¸ b¾t ®Çu xÈy ra. Qua vµi tuÇn, nh÷ng thïng r¸c nµy
biÕn thµnh mét ®èng bôi x¸m nhá.
221. ë ®iÒu kiÖn nµo níc ®· cã tinh kim lo¹i ?

Ngµy nay, ngêi ta ®· ®iÒu chÕ ®îc hµng chôc lo¹i tinh thÓ níc kh¸c
nhau nhê ¸p suÊt, nhng míi ®©y l¹i ph¸t hiÖn thªm mét lo¹i níc n÷a. ë nhiÖt ®é
-800 vµ díi ¸p suÊt hµng triÖu at-m«t-phe, níc ®¸, kÑp gi÷a 2 tÊm kim c¬ng, sÏ
cã nh÷ng tÝnh chÊt cña kim lo¹i: tõ chÊt ®iÖn m«i ®iÓn h×nh thµnh chÊt dÉn
®iÖn. TÝnh chÊt nµy cña níc thÓ hiÖn c¶ trong kho¶ng kh«ng gian vò trô.
222. Kim c¬ng tæng hîp ®îc ®iÒu chÕ nh thÕ nµo ?
88
Çc nhµ ho¸ häc Nga lÇn ®Çu tiªn ®· thu ®îc kim c¬ng tæng hîp díi ¸p
suÊt thêng. So víi nh÷ng thiÕt bÞ nÆng nÒ vµ c«ng suÊt lín tríc ®©y th× thiÕt
bÞ míi nµy rÊt ®¬n gi¶n. Nã chØ b»ng thuû tinh, v× kh«ng cÇn ®Õn çc vËt
liÖu chÞu ¸p. ViÖc chÕ t¹o kim c¬ng ®ßi hái ph¶i cùc kú chÝnh x¸c. ChØ mét
sai sãt rÊt nhá so víi ®iÒu kiÖn lµm viÖc tèi u còng lµm cho kim c¬ng bÞ phñ
mét líp graphit. Kim c¬ng ®iÒu chÕ trªn thiÕt bÞ míi kh«ng kh¸c l¾m so víi
kim c¬ng thiªn nhiªn.
223. Hîp kim nh«m ®Æc biÖt cã u ®iÓm g× ?
Sau nhiÒu n¨m nghiªn cøu, çc nhµ khoa häc Anh ®· nghiªn cøu ra mét
lo¹i hîp kim nh«m, ®Æt tªn lµ Surpral. VËt liÖu nµy cã nhiÒu tÝnh chÊt quý
b¸u: dÉn nhiÖt vµ dÉn ®iÖn rÊt tèt, ®é bÒn cao, s¸ng bãng, ®ång thêi l¹i cã
tÝnh dÎo phi thêng. Mét mÈu Supral ®un nãng nhÑ cã thÓ kÐo dµi ra 10 lÇn.
Tõ hîp kim nµy cã thÓ chÕ t¹o çc ®å vËt cã h×nh d¹ng rÊt cÇu kú, nªn ®îc
dïng lµm khu«n ®óc chÊt dÎo. Ngêi ta cho r»ng cµng ngµy vËt liÖu míi nµy
cµng cã nhiÒu øng dông kü thuËt.
224. S¶n xuÊt glucoz¬ kh«ng cÇn axit nh thÕ nµo ?
Çc chuyªn gia §øc ®Ò nghÞ mét ph¬ng ph¸p hoµn toµn míi ®Ó s¶n xuÊt
glucoz¬ kh«ng dïng axit mµ dïng men ®Ó ph©n huû tinh bét. HiÖu suÊt so víi
ph¬ng ph¸p cò t¨ng gÊp ®«i. Nhng ngêi ta cho r»ng u ®iÓm chÝnh cña ph¬ng
ph¸p lµ ë chç: gluc«z¬ thu ®îc cã chÊt lîng siªu tinh khiÕt
225. Cã çch nµo x¸c ®Þnh nhanh nit¬ trong ®Êt ?
Mét ph¬ng ph¸p míi, nhanh chãng vµ chÝnh x¸c ®Ó ®Þnh lîng nit¬ trong
®Êt ra ®êi ë Mü, rót ng¾n thêi gian ph©n tÝch ®îc 20 lÇn. ChØ viÖc trén ®Êt
víi mét lo¹i s¬n ®Æc biÖt, cã tÝnh chÊt hÊp thô çc chÊt ®¹m trong ®Êt, vµ
t¨ng cêng ®é mµu. Mang so s¸nh víi mÉu tiªu chuÈn, sÏ biÕt trùc tiÕp nång ®é
çc hîp chÊt cña Nit¬.
226. Líp vá b¶o qu¶n rau qu¶ b»ng chÊt g× ?
Çc nhµ ho¸ häc NhËt ®· t×m ra mét c«ng thøc chÕ t¹o çc líp vá cho
qu¶, rau, trøng, b¬.. cÇn ph¶i b¶o qu¶n trong mét thêi gian dµi. Thµnh phÇn
®Ó chÕ t¹o líp vá tæng hîp lµ zªlatin, tinh bét khoai t©y, s«®a vµ mét vµi chÊt
89
phô gia kh¸c. B»ng líp vá nµy, cã thÓ gi÷ çc s¶n phÈm nãi trªn t¬i l©u h¬n gi÷
trong tñ l¹nh ®Õn 5 lÇn.
227. QuÇn ¸o ngêi nh¸i b»ng silic«n cã t¸c dông g× ?
Çc nhµ ho¸ häc NhËt B¶n phèi hîp víi çc nhµ sinh vËt ®· chÕ t¹o nh÷ng
bé quÇn ¸o ngêi nh¸i dïng cho thî lÆn b»ng silicon. Nã gióp cho ngêi ta ë l©u
h¬n díi mÆt níc ®Ó hoµn thµnh mét c«ng viÖc nµo ®ã. Bé quÇn ¸o ngêi nh¸i
nµy gåm nhiÒu líp silic«n, cã kh¶ n¨ng hÊp thô oxi tan trong níc vµ th¶i trùc
tiÕp ®îc khÝ cacb«nic qua mÆt n¹ thë.
228. T¸c dông kÐp nµo cho ng« cña thuèc trõ cá?
Hungari ®· tæng hîp vµ sö dông réng r·i mét lo¹i thuèc trõ cá cho ng«,
gäi lµ “Hungazin”. Ngoµi t¸c dông trõ cá rÊt hiÖu lùc vµ t¸c dông 2 - 3 n¨m, nã
cßn kÝch thÝch sù sinh trëng cña c©y ng«, rót ng¾n thêi gian trång trät.
Hungazin ®¸p øng ®Çy ®ñ nh÷ng tiªu chuÈn ghi trong luËt b¶o vÖ m«i trêng.
229. Hîp kim cña kim c¬ng cã u ®iÓm g× ?
§ã lµ tªn gäi cña mét lo¹i vËt liÖu míi do c«ng ty Dunl«p (Mü) s¶n xuÊt.
Tuy kh«ng ph¶i hîp kim, nhng thµnh phÇn cña nã gåm niken vµ kim c¬ng tæng
hîp ë d¹ng bét. Khi hµm lîng kim c¬ng trong vËt liÖu lªn tíi 30%, ®é bÒn mµi
mßn cña nã rÊt cao, thuËn tiÖn ®Ó phñ lªn çc chi tiÕt ho¹t ®éng cña m¸y mãc
thiÕt bÞ. Nãi chung, thêi gian lµm viÖc cña çc chi tiÕt cã phñ vËt liÖu nµy
t¨ng lªn tíi 6 lÇn.
230. S¬n chèng ch¸y ng¨n c¶n sù ch¸y thÕ nµo ?
ë Hungari, ngêi ngêi ta ®· chÕ t¹o ®îc mét lo¹i s¬n chèng ch¸y cho çc
vËt liÖu dÔ b¾t löa nh gç, giÊy, cact«ng… ChØ cÇn phñ lªn bÒ mÆt mét líp
s¬n: díi ¶nh hëng cña nhiÖt ®é, nã sÏ phång lªn vµ ng¨n c¶n sù ch¸y. Khi nhiÖt
dé lªn tíi 1200C, s¬n biÕn thµnh mét líp xèp, cã tÝnh çch nhiÖt vµ cã kh¶ n¨ng
dËp t¾t ch¸y. Thªm chÊt phô gia ®Æc biÖt, lo¹i s¬n nµy chÞu ®îc nhiÖt ®é
9000 trong 3 - 5 giê.
231. Lµm cho r¬m r¹ cã vÞ ngät nh thÕ nµo ?
ë ViÖn nghiªn cøu vÒ ch¨n nu«i ë Ukrena ®· nghiªn cøu cho kiÒm t¸c
dông lªn r¬m r¹ ë ¸p suÊt 150 atm«tphe; xenluloz¬ sÏ chuyÓn ho¸ thµnh ®êng
90
saccr«z¬ vµ mét sè chÊt kh¸c dÔ ®ång ho¸. Nhê thÕ r¬m ¹ cã mïi th¬m, vÞ ngät
vµ hµm lîng chÊt dinh dìng t¨ng lªn gÊp ®«i.
Bß ®ùc ¨n lo¹i r¬m nµy cã thÓ t¨ng träng tõ 1000 - 1200 g/ngµy.
232. Líp b¶o vÖ ®êng èng dÉn dÇu b»ng chÊt g× ?
Nh÷ng t¹p chÊt chøa trong dÇu nh H2S, CO2, çc lo¹i muèi vµ mét sè chÊt
kh¸c n÷a lµm cho kim lo¹i nhanh chãng bÞ ¨n mßn. §Ó b¶o vÖ çc ®êng èng
dÉn dÇu, ngêi ta tr¸ng bªn trong mét líp phñ míi cã tÝnh chÊt kh¸c h¼n çc lo¹i
thêng dïng: chØ gåm hai cÊu tö kh¸ phæ biÕn lµ nhùa phªnol focman-®ªhit vµ
epoxy. Hçn hîp nµy dÔ dµng tr¸ng lªn ®êng èng vµ rÊt mau kh« trong bÊt cø
®iÒu kiÖn nµo, ngay c¶ ë nhiÖt ®é gÇn 00C.
233. Cã ph¬ng ph¸p sinh ho¸ nµo tiªu huû chÊt th¶i ?
ë Anh, míi ®©y ®· s¶n xuÊt ra mét lo¹i chÊt sinh ho¸ ®îc gäi lµ
“Fenobac”. ChÊt nµy cho phÐp gi¶m ®îc t¸c dông ®éc h¹i ®Õn m«i trêng xung
quanh cña çc ho¸ chÊt nh dÇu má, s¶n phÈm dÇu má còng nh çc chÊt h÷u c¬
kh¸c.
Lo¹i thuèc ph©n huû b»ng ph¬ng ph¸p sinh ho¸ nµy dïng ®Ó xö lý çc
nguån níc ¨n. Trong mét gam “Fenobac” chøa 1 tû vi khuÈn rÊt phµm ¨n nh÷ng
chÊt nh benzen, x¨ng, phªnol, naphtalen vµ dÇu mì.
234. Cã ph¬ng ph¸p nµo lµm s¹ch khÝ th¶i cña «t« ?
Çc chuyªn gia Anh võa chÕ t¹o ®îc mét m¸y läc ®Ó thu håi ch× tõ khãi
th¶i cña «t« ch¹y b»ng x¨ng cã chØ sè èc tan cao.
Thµnh phÇn chÝnh cña m¸y läc gåm mét líi b»ng b«ng thÐp m¹ hi®roxit
nh«m vµ natri phètph¸t hoÆc kali cacbonat.
ViÖc ®Æt m¸y läc vµo «t« lµm t¨ng gi¸ « t« lªn 10 b¶ng Anh vµ kh«ng
¶nh hëng ®Õn ho¹t ®éng cña ®éng c¬. M¸y läc nµy còng cã thÓ ®Æt vµo çc
lo¹i «t« kh¸c ch¹y b»ng dÇu ®iªzen ®Ó läc muéi than vµ çc t¹p chÊt kh¸c trong
khãi.
235. S¶n xuÊt axit ph«tphoric tinh khiÕt theo c«ng nghÖ míi nh thÕ
nµo ?
91
T¹i Ph¸p, ngêi ta ®· s¶n xuÊt axit phètphoric tinh khiÕt theo h¬ng ph¸p
míi ë quy m« c«ng nghiÖp. ë giai ®o¹n ®Çu, ngêi ta chiÕt axit phètphorÝc
b»ng iz«butanol vµ röa phÇn chiÕt b»ng xót. Tuú theo yªu cÇu vÒ ®é tinh
khiÕt s¶n phÈm, tiÕp tôc chiÕt axit b»ng iz«bulan«l, dung dÞch kiÒm, níc
hoÆc axit ph«phoric lo·ng, Iz«butan«l sau khi tham gia vµo qu¸ tr×nh ®îc t¸ch
khái axit b»ng çch chng cÊt.
236. Lo¹i chÊt dÎo nµo nh¹y víi ¸nh s¸ng ?
Tríc ®©y, ngêi ta dïng lo¹i kÝnh ®en ®Ó b¶o vÖ m¾t thî hµn khái bÞ
nh÷ng tia s¸ng chãi khi hµn. Lo¹i kÝnh nµy cã nhîc ®iÓm lµ thî hµn lu«n lu«n
bÞ mét mµu ®en che kÝn m¾t, khã quan s¸t chÊt lîng mèi hµn. Ngµy nay, ngêi
ta ®· chÕ ra mét lo¹i chÊt dÎo rÊt nh¹y c¶m víi ¸nh s¸ng gäi lµ Compound-224
®Ó s¶n xuÊt kÝnh cho thî hµn. Khi hµn, nh÷ng tia chãi chiÕu vµo chÊt dÎo
lµm cho chÊt dÎo lËp tøc bÞ ®en l¹i vµ cã thÓ gi÷ ®îc 99% ¸nh s¸ng. Sau mét
gi©y, khi hÕt ¸nh s¸ng hµn ®ã, chÊt dÎo nµy l¹i trë l¹i trong suèt nh tríc.
237. Ph©n bãn tõ phÕ liÖu nhµ m¸y thuéc da cã u ®iÓm g× ?
ë ViÖn nghiªn cøu khoa häc thuéc c«ng nghiÖp giÇy da t¹i Ukren ngêi ta
®· nghiªn cøu ra mét ph¬ng ph¸p xö lý phÕ liÖu da ®Ó lµm ph©n bãn cho rau.
S¶n phÈm lµ mét lo¹i bét mµu x¸m cã chøa 9 - 14% ®¹m, 5% chÊt bÐo, 3-4%
oxit cr«m, , 7-8% tro. Ngoµi ra, s¶n phÈm nµy cßn giµu nguyªn tè vi lîng nh
kÏm, ®ång, bo, m«lipden, man-gan. Nã cã thÓ ®îc sö dông nh lµ mét lo¹i ph©n
phøc hîp ®Ó bãn cho rau, nho, çc lo¹i c©y cã tinh dÇu.
Ngêi ta ®· tiÕn hµnh thÝ nghiÖm 2 n¨m lo¹i ph©n bãn nµy trªn çc çnh
®ång vµ kh¼ng ®Þnh hiÖu qu¶ sö dông cao cña nã: thu ho¹ch khoai t©y t¨ng
30%, cµ chua 35%.
T¹i nhµ m¸y liªn hîp giµy da, ngêi ta ®· x©y dùng xëng s¶n xuÊt ph©n
bãn, vµ qua tÝnh to¸n kinh tÕ kü thuËt, ®· dù tÝnh r»ng vèn x©y dông xëng sÏ
®îc hoµn l¹i sau mét n¨m.
238. Keo d¸n g¹ch vµ th¹ch anh cã u ®iÓm g× ?
92
ë Acmªni, ngêi ta ®· nghiªn cøu thµnh c«ng mét lo¹i keo d¸n ë nhiÖt ®é
cao trªn c¬ së çc hîp chÊt v« c¬ m«n« oxit kÏm, oxit silic, bo vµ axit octo -
ph«tphoric. Keo nµy ®ãng r¾n ë nhiÖt ®é t¬ng ®èi thÊp (kho¶ng 1500 C) vµ
bÒn v÷ng ë nhiÖt ®é rÊt cao 11500C. Nã cã thÓ d¸n g¹ch, graphit, kim lo¹i, th¹c
anh vµ thuû tinh. Cã thÓ sö dông nã vµo viÖc che phñ ®Ó b¶o vÖ, chèng ¨n
mßn.
239. Nh÷ng ng«i nhµ b¨ng çt ®îc x©y ë ®©u ?
Trªn nh÷ng khu ®Êt vì hoang ë Kha-u-d¬-khan gÇn thÞ trÊn TÕt -gien
(Tuèc-mª-ni), xuÊt hiÖn nh÷ng ng«i nhµ xinh ®Ñp. Nh÷ng toµ nhµ ®ã ®· ®îc
x©y b»ng… çt lÊy t¹i chç, trong xa m¹c Ka-ra-Kum
Nh÷ng nhµ b¸c häc ë Mat-sc¬-va ®· ®Ò xuÊt viÖc dïng çt lµ nguyªn
liÖu x©y dùng chñ yÕu. Ph¬ng ph¸p nµy võa ®¬n gi¶n l¹i võa ®éc ®¸o: çt ®îc
trén víi xim¨ng, bét nh«m vµ bå t¹t theo tû lÖ x¸c ®Þnh. Sau khi xö lý hçn hîp
b»ng kh«ng khÝ nãng, ngêi ta ®îc mét chÊt liÖu xèp, gäi lµ “ga-d«-bª-t«ng”,
bÒn v÷ng nh g¹ch nung, nhÑ b»ng nöa bª t«ng thêng, vµ çch nhiÖt tèt.
Gi÷a nh÷ng cån çt cña xa m¹c Ka-ra-Kum, ngêi ta ®· x©y dùng nhµ m¸y
®Çu tiªn s¶n xuÊt nh÷ng cÊu kiÖn nhµ l¾p ghÐp b»ng nguyªn liÖu nµy.
240. Ngäc xa phia nh©n t¹o ®îc s¶n xuÊt ë ®©u ?
Mét phßng thÝ nghiÖm tù ®éng s¶n xuÊt nh÷ng viªn ngäc xa phia nh©n
t¹o ®· b¾t ®Çu ho¹t ®éng t¹i ViÖn nghiªn cøu ®¬n tinh thÓ Kh¸c - cèp. LÇn
®Çu tiªn, trong nh÷ng lß ®iÖn m¹nh, ngêi ta ®· t¹o ra ®îc nh÷ng viÖn ngäc cã
®ñ çc h×nh d¸ng, kh«ng ph¶i xö lý thªm n÷a.
Ngäc xa phia cã nh÷ng ®Æc tÝnh ®Æc biÖt kh«ng cã chÊt g× thay thÕ
®îc. Nã vÉn trong suèt ë nhiÖt ®é mµ çc kim lo¹i b¾t ®Çu nãng ch¶y, vµ ngêi
ta cã thÓ dïng ®Ó chÕ t¹o nh÷ng ®Ìn chiÕu s¸ng cùc m¹nh.
241. Ph¸t hiÖn ngêi nghiÖn rîu b»ng çch nµo ?
B¸c sÜ Spencer -Shau vµ nhãm céng t¸c víi «ng ë BÖnh viÖn ë Brenx
(Niu - Ooc) ®· nghiªn cøu thÊy r»ng trong huyÕt t¬ng ngêi nghiÖn rîu cã mét l-
îng rÊt lín axit amin«-n-butyric. Trong huyÕt t¬ng ngêi b×nh thêng vÉn cã mÆt
axit amino nµy, nhng ë ngêi nghiÖn rîu tû lÖ axit amino ®ã Ýt nhÊt cao gÊp
93
®«i vµ tû lÖ ®ã vÉn duy tr× dï ngêi nghiÖn ®· nhÞn rîu trong nhiÒu ngµy. Ng-
êi ta cha gi¶i thÝch ®îc nguyªn nh©n lµm t¨ng tû lÖ axit amino-n-buturic trong
huyÕt t¬ng ngêi nghiÖn rîu.
242. Bª t«ng chÊt dÎo, bÒn h¬n nhùa ®êng nh thÕ nµo ?
Th«ng thêng ngêi ta phñ mÆt ®êng b»ng mét líp “nhùa ®êng” gåm cã
nhùa, dÇu ho¶ trén víi ®¸ hoÆc sái. Sau nhiÒu n¨m nghiªn cøu, çc c«ng ty
SCREG vµ Rh«ne Pou-lenc (Ph¸p) ®· thµnh c«ng sö dông ë quy m« c«ng
nghiÖp nhùa than ®¸ lµm chÊt kÕt dÝnh, trén víi mét tû lÖ cao çc phÕ liÖu
PVC çn vôn, t¹o thµnh mét lo¹i bª t«ng hy®r«cacbon cã nh÷ng ®Æc tÝnh u
viÖt ®Ó phñ mÆt ®êng.
Lo¹i bªt«ng míi nµy kh«ng nh÷ng cho phÐp sö dông nhùa than ®¸ vµ çc
phÕ liÖu PVC cã rÊt nhiÒu, mµ cßn gióp gi¶i quyÕt nhiÒu vÊn ®Ò; chèng æ
gµ, chèng h háng mÆt ®êng do dÇu ho¶, x¨ng vµ çc nhiªn liÖu, lµm líp phñ
çc c«ng tr×nh nghÖ thuËt, lµm nÒn nhµ c«ng nghiÖp v.v...
Ngoµi ra cßn tiÕt kiÖm ®îc nguyªn vËt liÖu v× lo¹i bª t«ng míi nµy rÊt
r¾n ch¾c nªn cã thÓ gi¶m bÒ dµy cña líp phñ mÆt ®êng.
243. Cã than ho¹t tÝnh ë d¹ng sîi kh«ng ?
Cho ®Õn nay, than ho¹t tÝnh chØ cã ë d¹ng bét hoÆc h¹t. Ngêi ta ®· chÕ
t¹o ®îc nã ë d¹ng sîi. §©y lµ kÕt qu¶ nghiªn cøu cña 2 viÖn nghiªn cøu NhËt
B¶n, dïng nguyªn liÖu c¬ b¶n lµ sîi p«liacrilnitril. §é bÒn cña nã ®èi víi kh«ng
khÝ lín h¬n than ho¹t tÝnh bét vµ h¹t. Sù hÊp thô çc dung m«i h÷u c¬ hoÆc
çc khÝ ®éc lín h¬n tõ 1,5 - 3 lÇn.
244. Cã ®iÒu bÝ Èn g× ë hå Komek ?
Hå Komek, ë vïng xa m¹c phÝa T©y níc Tu«c -mª-ni (Nga) mang trong
lßng nã mét ®iÒu bÝ Èn. V× sao nhiÖt ®é níc hå gÇn ®¸y lªn tíi 500C, cßn
mÆt níc chØ cã 90C ?
Tríc kia ngêi ta cho r»ng, cã nh÷ng m¹ch níc nãng ngÇm. Nhng ngêi ta ®·
ph¸t hiÖn: níc hå gåm 2 líp kh«ng trén lÉn nhau, do khèi lîng riªng kh¸c nhau.
Líp trªn mÆt lµ níc ma cßn líp díi th× mÆn, ®¸y hå l¹i cã bïn ®en nªn hÊp thu
nhiÒu nhiÖt lîng cña ¸nh n¾ng mÆt trêi h¬n líp níc trªn mÆt hå. HiÖn tîng nµy
94
gióp t¹o ra lo¹i bïn hydr« sunfua cã thÓ dïng ®Ó ch÷a bÖnh, khèi lîng íc tÝnh
lªn tíi hµng ngh×n mÐt khèi.
245. §¸ bät nh©n t¹o dïng lµm g× ?
NhiÒu lo¹i ®¸ phón ®îc dïng trong x©y dùng, ®Ó lµm bª t«ng nhÑ: tÝnh
nhÑ cña chóng lµ do cÊu tróc xèp ®îc t¹o ra khi nói löa næ.
ë §øc ®· hoµn thµnh ph¬ng ph¸p s¶n xuÊt mét lo¹i ®¸ bät nh©n t¹o, gäi
lµ zitan, chÕ biÕn tõ ®Êt sÐt t¹o h¹t trong mét thiÕt bÞ ®Æc biÖt, b¾t chíc
ho¹t ®éng næ cña nói löa. Zitan r¾n ch¾c vµ cã kh¶ n¨ng ®µn håi, chÞu ®îc t¸c
dông cña h¬i níc vµ níc ®¸.
246.. Cã lo¹i ®Ìn b¸o hiÖu ban ®ªm nµo kh«ng tiªu thô n¨ng lîng bªn
ngoµi ?
ë Mü võa chÕ t¹o mét lo¹i ®Ìn b¸o hiÖu ban ®ªm kh«ng tiªu thô n¨ng lîng
bªn ngoµi. Th©n ®Ìn lµ mét èng huúnh quang b»ng thñy tinh bor«silicat, bªn
trong n¹p khÝ tritium, khi bøc x¹ sÏ lµm ®Ìn s¸ng. ¸nh s¸ng lo¹i ®Ìn nµy cã thÓ
chiÕu xa ®Õn 180m vµ tuæi thä cã thÓ ®îc hµng chôc n¨m.
247. X¬ng nh©n t¹o lµm b»ng chÊt g× ?
Ngêi ta thÝ nghiÖm thay mét vµi x¬ng nh©n t¹o cho mét con chã thÝ
nghiÖm .X¬ng nh©n t¹o chÕ biÕn trªn c¬ së hi®r«xiapatit, «xit nh«m xèp
hoÆc san h« trong trêng hîp nµy lµ canxi cacbonat) nhng kh«ng mét trêng hîp
nµo bÞ sai khíp hoÆc nhiÔm trïng chç tiÕp xóc. DÇn dÇn x¬ng nh©n t¹o ®îc
bäc sôn vµ sau ®ã ch¼ng kh¸c g× x¬ng thËt.
248. Sîi siªu bÒn ®îc ®iÒu chÕ tõ chÊt g× ?
Mét c«ng ty NhËt B¶n ®· nghiªn cøu ph¬ng ph¸p rÎ tiÒn ®Ó ®iÒu chÕ
cacbua silic thµnh sîi dïng cho vËt liÖu nhiÒu líp. Sîi nµy cã kh¶ n¨ng lµm
viÖc ë nhiÖt ®é tíi 1.2000C. Nguyªn liÖu ®Ó ®iÒu chÕ cacbuasilic lµ
®imªtilcloxilan, nhiÖt ph©n trong ch©n kh«ng ë 1.300 0C. NÕu t¨ng nhiÖt ®é
®Õn 1.5000C, tÝnh bÒn cña sîi gi¶m. Giíi h¹n bÒn cña sîi cã ®êng kÝnh tõ 10 -
20 micr«m lµ 350kg/cm2 trong khi sîi b»ng ®ång vµ niken cã cïng ®êng kÝnh
th× giíi h¹n bÒn chØ lµ 40 - 60 kg/cm2.
249. Lµm pin mÆt trêi rÎ tiÒn tõ chÊt g× ?
95
HiÖn nay ngêi ta ®· nghiªn cøu kü thuËt s¶n xuÊt pin mÆt trêi trªn c¬ së
sunfat ®ång vµ ca®imi. Gi¸ cña lo¹i pin nµy chØ cã 1 ®«la mét mÐt vu«ng, vµ
hiÖu suÊt vµo kho¶ng 7,8%. Pin mÆt trêi kh¸c cã hiÖu suÊt tõ 15 - 20%, nhng
gi¸ Ýt nhÊt lµ 150 ®«la mét mÐt vu«ng.
250. Hµn nh«m nh thÕ nµo ?
Nh÷ng chuyªn gia ë trung t©m khoa häc Kha-ru-ele (§øc) ®· nghiªn cøu
thµnh c«ng mét ph¬ng ph¸p ®¬n gi¶n ®Ó hµn nh«m. Trong ®iÒu kiÖn b×nh
thêng, nh«m kh«ng hµn ®îc, v× trªn bÒ mÆt nh«m lËp tøc t¹o thµnh mµng
oxit, vµ que hµn kh«ng liÒn ®îc víi mµng nµy. §Ó hµn hai bÒ mÆt nh«m, trªn
bÒ mÆt cña nã trong ch©n kh«ng, ngêi ta phñ mét líp bét niken máng. Kh«ng
cÇn lµm s¹ch bÒ mÆt v× trong ch©n kh«ng sÏ x¶y ra t¸c dông ho¸ häc gi÷a
nguyªn tö niken vµ mµng máng oxit. Sù ®èt nãng tù nhiªn trong khi hµn kh«ng
lµm gi¶m ®é bÒn cña líp bäc vµ lùc kÕt dÝnh víi nÒn nh«m.
251. ChÊt g× xua ®æi chã vµ mÌo ?
ë Cana®a võa ®a ra b»ng ph¸t minh mét chÕ phÈm míi ®Ó xua ®uæi
chã vµ mÌo. Trong thµnh phÇn chÊt Êy, ngoµi paraphin vµ dÇu kho¸ng, cßn cã
mªtiln«nixeton (CH3(CH2)8- COCH3 . Mïi cña chÊt nµy, rÊt Ýt hÊp dÉn ®èi víi
khøu gi¸c rÊt thÝnh cña chã vµ mÌo. R¾c ë çc hiªn, lß sëi vµ çc ®êng ®i, lo¹i
thuèc nµy lµm cho chã vµ mÌo ph¶i l¸nh xa.
252. Dïng laze ®iÒu chÕ thuû tinh kim lo¹i nh thÕ nµo ?
Díi t¸c dông cña tia laze CO2rÊt m¹nh, cã thÓ t¹o ®îc mét mµng máng cã
®é bÒn v÷ng cao gäi lµ thuû tinh kim lo¹i. Trong kho¶ng kh¾c, tia laze lµm
ch¶y mét líp máng trªn bÒ mÆt kim lo¹i hoÆc hîp kim, mµ nhiÖt ®é lªn tíi
hµng ngh×n ®é. Khi ng¾t tia laze, kim lo¹i nguéi rÊt nhanh trong phÇn ngh×n
cña gi©y. Lóc ®ã trªn bÒ mÆt kim lo¹i h×nh thµnh mét mµng máng d¹ng thuû
tinh gäi lµ thuû tinh kim lo¹i. Qua nghiªn cøu, mµng máng cã ®é cøng vµ chèng
¨n mßn rÊt cao so víi b¶n th©n kim lo¹i hoÆc hîp kim th«ng thêng. Ngêi ta ®·
thu ®îc thñy tinh kim lo¹i trªn nÒn hîp kim niken vµ c«ban.
253. Cã ph¶i silic oxit chèng hiÖn tîng vãn côc ?
96
Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt çc lo¹i ph©n ho¸ häc, t×nh cê ngêi ta thÊy r»ng
silic oxit cã t¸c dông ng¨n c¶n hiÖn tîng vãn côc cña çc lo¹i ph©n ho¸ häc. Cßn
trong khi bãn çc lo¹i thuèc chèng s©u bÖnh cho c©y trång, çc nhµ khoa häc
thÊy r»ng silic oxit l¹i cã t¸c dông hÊp thu chÊt g©y hiÖn tîng vãn côc.
254. Hîp kim than AT - 3 lµ hîp kim g× ?
ë Nga ngêi ta ®· nghiªn cøu chÕ t¹o ®îc mét lo¹i hîp kim titan mang nh·n
hiÖu AT-3, thay thÕ ®îc cho thÐp kh«ng rØ. Trong thµnh phÇn cña nã cã çc
chÊt nh nh«m, cr«m, s¾t, vµ silic, víi hµm lîng kh«ng qu¸ 2 - 3%. Hîp kim nµy
cã tÝnh chèng ¨n mßn rÊt cao. Nã kh«ng bÞ ¨n mßn bëi níc biÓn, peoxit hy®r«
®Ëm ®Æc vµ axit pha lo·ng, thËm chÝ cßn chÞu ®îc çc hîp chÊt nãng cña clo,
vµ trong dung dÞch axit sunfuric ®un nãng tíi 275 0 C ë ¸p suÊt 60 ¸t -m«t-phe
trong 2000 giê. ThÝ nghiÖm víi axit nitric còng thu ®îc kÕt qu¶ nh vËy. Díi t¸c
dông cña çc chÊt kiÒm. AT-3 kh«ng hÒ bÞ ph¸ huû. Hîp kim AT-3 cßn cã mét
lo¹t u ®iÓm n÷a lµ bÒn, dÔ hµn, vµ gi÷ nguyªn ®éc tÝnh dÎo ë nhiÖt ®é -195 0
C.
Qua nhiÒu thÝ nghiÖm ngêi ta thÊy r»ng: hîp kim míi nµy tèt h¬n h¼n
thÐp kh«ng gØ khi dïng trong c«ng nghiÖp ho¸ chÊt. CÇn ph¶i nãi thªm lµ hîp
kim AT-3 cã thÓ sö dông rÊt réng r·i.Tõ hîp kim nµy cã thÓ lµm çc s¶n phÈm
rÌn, çc tÊm çn nguéi, èng, d©y, kim lo¹i d¸t máng tíi 0,07mm..
255. Cã thÓ dïng khãi nhµ m¸y nhiÖt ®iÖn ®Ó lµm ph©n bãn kh«ng ?
Mét nhµ m¸y c«ng suÊt 1500 - 2000 mªga-o¸t, ch¹y b»ng than mçi ngµy
th¶i vµo kh«ng khÝ 50 tÊn ®ioxit lu huúnh (SO2) rÊt ®éc. Çc nhµ B¸c häc Ba-
lan ®· t×m çch trung hoµ nã, dùa vµo hiÖn tîng thêng x¶y ra trong thiªn nhiªn
lµ ®ioxit lu huúnh tham gia vµo ph¶n øng víi amoni¨c trong kh«ng khÝ.
Theo ph¬ng ph¸p míi nµy th× amoni¨c ®îc cho thªm vµo khãi sÏ t¹o ra
amonisunfat trong kh«ng khÝ. Giã sÏ r¶i ph©n bãn nµy trong mét vïng réng lín.
Ph¬ng ph¸p míi nµy lÇn ®Çu tiªn ®îc sö dông t¹i nhµ m¸y ®iÖn thµnh phè
Tur«v«.
256. Cã xÝch xe ®¹p b»ng chÊt dÎo kh«ng ?
97
ë Mü võa ®a ra thÞ trêng mét lo¹i xÝch xe ®¹p b»ng chÊt dÎo, cã cèt
b»ng thÐp. Lo¹i xÝch nµy nhÑ h¬n xÝch thÐp 75%, kh«ng cÇn b«i tr¬n vµ
kh«ng g©y tiÕng ®éng. Trong thµnh phÇn chÊt dÎo (p«liuretan), cã cho thªm
phô gia ph¶n x¹, nªn ban ®ªm xÝch sÏ s¸ng díi ¸nh ®Ìn pha «-t«, lµm cho ngêi
®i xe ®¹p ®ªm an toµn h¬n.
257. Cã thÓ s¸t trïng b»ng ph©n bãn kh«ng ?

Çc vi khuÈn, nÊm, giun trßn sèng trong ®Êt, g©y t¸c h¹i rÊt lín cho c©y
trång trong n«ng nghiÖp. §Ó tiªu diÖt çc lo¹i cã h¹i nµy, ngêi ta x«ng khãi ®Êt
b»ng çc chÊt ®éc ho¸ häc. Kh¶ n¨ng m¾c bÖnh cña çc c©y thùc vËt gi¶m
xuèng, nhng kh«ng s¸t trïng ®îc hoµn toµn.
GÇn ®©y, ngêi ta ®· kh¸m ph¸ ra mét ph¬ng ph¸p tèt h¬n nhiÒu, b»ng
çch sö dông ph©n ®¹m th«ng thêng. VÝ dô: nÕu ë trung t©m g©y bÖnh cña
khoai t©y tríc mét sè tuÇn, ngêi ta ®a vµo trong ®Êt mét lîng urª (1,5kg/m2),
th× trung t©m g©y bÖnh bÞ tiªu diÖt hoµn toµn.
ViÖn B¶o vÖ thùc vËt cña Nga ®· ¸p dông thö ph¬ng ph¸p nµy ®Ó b¶o
vÖ c©y b«ng khái çc bÖnh nguy hiÓm nhÊt - nh bÖnh hÐo l¸ do verticillium.
Nh÷ng thÝ nghiÖm tíi urª vµo ®Êt (3 - 5g/1kg ®Êt) chøng tá cã thÓ
hoµn toµn hoÆc gÇn nh hoµn toµn ng¨n ngõa ®îc bÖnh cho c©y b«ng. KÕt
qu¶ s¸t trïng ®ã tá ra cã hiÖu qu¶ cho c¶ nh÷ng n¨m sau.
258. Cã «t« bäc chÊt dÎo kh«ng ?
ë nh÷ng « t« du lÞch, chÊt dÎo ®· trë thµnh rÊt quen thuéc. GÇn ®©y
çc vËt liÖu p«lime ®· ®îc sö dông trong chÕ t¹o thiÕt bÞ qu©n sù. Mü th«ng
b¸o ®· chÕ t¹o çc lo¹i xe h¬i bäc thÐp, trong ®ã çc tÊm p«licacbonat ®îc dïng
rÊt réng r·i.
Vá «t« bäc thÐp míi ®ã ®îc chÕ t¹o nh sau: vá ngoµi lµ lo¹i thÐp çcbon
thêng, bªn trong lµ mét líp poliuretan dµy 25mm (çch ©m vµ çch nhiÖt) trong
cïng lµ lexan, çc tÊm kÝn ch¾n giã th× lµm b»ng 3 líp lªxan kh¸c nhau, lo¹i
chÊt dÎo nµy sóng thêng b¾n kh«ng thñng.
98
Lo¹i «t« bäc thÐp míi nµy nhÑ h¬n xe cò cïng lo¹i tíi hµng tÊn, mÆt kh¸c
l¹i rÎ h¬n: chØ gi¸ kho¶ng 9000 ®« la.
259. Nhiªn liÖu g× cã thÓ lÊy tõ hå Ki-vu ?
Hå Ki-vu n»m ë vïng nói thuéc Trung Phi, cã thÓ trë thµnh nguån nguyªn
liÖu quan träng ®Ó ph¸t triÓn c«ng nghiÖp cho çc níc gÇn ®ã. Níc hå nµy
chøa tíi 60 tû mÐt khèi mªtan díi d¹ng hoµ tan, lîng h¬i ®èt nµy cã kh¶ n¨ng
sinh nhiÖt t¬ng ®¬ng víi 60 triÖu tÊn dÇu löa. KhÝ nµy sinh ra díi t¸c dông
cña vi sinh vËt, còng nh trong çc hå vµ çc ®Çm lÇy, cã rÊt nhiÒu chÊt h÷u c¬
ph©n huû trong ®iÒu kiÖu thiÕu dìng khÝ.
Ngêi ta b¾t ®Çu nghiªn cøu khai th¸c khÝ thiªn nhiªn nhiªn ®éc ®¸o nµy.
Ph¬ng ph¸p tiÕn hµnh rÊt ®¬n gi¶n : hót níc ë ®é s©u 300 m, vµ cïng víi sù
gi¶m ¸p suÊt, ®é hoµ tan cña khÝ còng gi¶m nªn khÝ qu¸ b·o hoµ ®îc t¸ch ra.
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ®· lÊy ra kho¶ng 20 triÖu mét mÐt khèi
khÝ mªtan tõ hå Ki-vu.
260. Cã thÓ hµn graphit kh«ng ?
Graphit kh«ng nh÷ng kh«ng hµn ®îc mµ còng kh«ng ch¶y láng. Mét sè
nhµ nghiªn cøu ®· ®Ò xuÊt lãt miÕng ®Öm nh«m vµo mèi hµn graphit, sau ®ã
Ðp chÆt chi tiÕt vµ ®èt nãng chç nèi cho ®Õn nhiÖt ®é, mµ nh«m vµ cacbon
b¾t ®Çu ph¶n øng víi nhau (kho¶ng 18000C). Cacbua nh«m sinh ra sÏ nèi çc
chi tiÕt, lóc ®ã l¹i n©ng nhiÖt ®é lªn thªm 500 0C. ë 23000 C cacbua nh«m bay
h¬i, cßn çc chi tiÕt b»ng graphit th× g¾n chÆt l¹i. Chu tr×nh hµn nµy (1800 0C
- 23000C - 18000 C) ®îc l¾p l¹i 5 lÇn. Toµn bé thêi gian hµn kho¶ng nöa giê.
Sau ®ã kh«ng cßn nh«m trong mèi hµn, cßn çc chi tiÕt graphÝt ®îc liªn kÕt
rÊt bÒn v÷ng.
261. Thuèc trõ s©u tõ biÓn cã u ®iÓm g× ?
NhiÒu sinh vËt sèng ë biÓn ®· cho nh÷ng ho¹t chÊt dïng lµm thuèc ch÷a
bÖnh. Mét gièng giun biÓn th©n ®èt, cã chøa trong vá mét ®éc tè thÇn kinh
gäi lµ nereistexin (h¶i ®éc tè), lµ mét amin cã t¸c dông lµm tª liÖt thÇn kinh
trung ¬ng cña nhiÒu s©u bä.
99
Nh÷ng ngêi ®¸nh ç NhËt b¶n tõ l©u ®· biÕt r»ng nhiÒu loµi khi ¨n ph¶i
gièng giun biÓn trªn th× chÕt. Nhng m·i ®Õn n¨m 1934 nhµ nghiªn cøu NhËt
b¶n Nitta míi t×m ra ®éc tè trªn.
Ngµy nay 20% thuèc trõ s©u tiªu thô ë NhËt lµ Pa®an, cã ho¹t chÊt lµ
mét dÉn suÊt tæng hîp nh©n t¹o cña nereisteixin. Thuèc trõ s©u Padan ®îc b¸n
ra thÞ trêng níc NhËt tõ1967, tiªu diÖt ®îc nhiÒu gièng rÖp, bä çnh cøng, mät
ngò cèc vµ mèi, kÓ c¶ nh÷ng gièng ®· tr¬ víi çc lo¹i thuèc trõ s©u h÷u c¬ chøa
phèt pho vµ clo, nhng kh«ng ®éc víi ®éng vËt m¸u nãng vµ chãng bÞ ph©n
huû trong çc m« sinh vËt vµ ngoµi trêi.
262. L¹i mét hå kú l¹ ë ®©u ?

Çi hå kú l¹ nµy mµ ngêi ®Þa ph¬ng gäi lµ hå ngät n»m ë Uran, vïng
Tchªliabinsk. Qu¶ thËt níc hå Êy cã vÞ h¬i ngät. Mét ®Æc ®iÓm n÷a: ë ®ã ng-
êi ta cã thÓ giÆt quÇn ¸o mµ kh«ng cÇn xµ phßng, c¶ çc vÕt dÇu bÈn còng
s¹ch tr¬n.
Lµm sao gi¶i thÝch ®îc hiÖn tîng nµy ? Çc nhµ ho¸ häc ®· ph©n tÝch
níc vµ nhËn thÊy nã chøa xót (NaOH).
263. Cã thÓ tÝnh tuæi cña vò trô theo rªni nh thÕ nµo ?
GÇn ®©y, 2 nhµ b¸c häc Mü ®Ò nghÞ x¸c ®Þnh tuæi vò trô theo tû lÖ
çc ®ång vÞ cña osimi vµ rªni: §ång vÞ phãng x¹ trong thiªn nhiªn cña rªni 187
sau khi phãng x¹ bªta chuyÓn thµnh ®ång vÞ osimi 187 vµ cã chu kú b¸n huû lµ
40 tû n¨m. Çc nhµ b¸c häc Êy ®· x¸c ®Þnh tû lÖ asimi vµ rªni trong çc thiªn
th¹ch vµ tÝnh ra tuæi cña vò trô lµ 18 - 20 tû n¨m.
264. Níc nho vµ rîu vang diÖt siªu vi trïng ?
“Níc nho, rîu vang lµm gi¶m tuæi thä cña siªu vi trïng g©y bÖnh, thÝ dô
siªu vi trïng p«li«mªlit”. Nh÷ng nhµ sinh vËt häc Canada ®· nu«i siªu vi trïng
trong çc níc uèng Êy, cã ®iÒu chØnh pH vµ ®· nhËn thÊy r»ng kh¶ n¨ng g©y
bÖnh cña p«li«mªlit trong níc nho (ë pH = 7.0 vµ nhiÖt ®é 4 0C) gi¶m hµng
ngh×n lÇn sau 1 ngµy. Rîu vang t¸c dông kÐm h¬n níc nho t¬i. Ngêi ta ®· gi¶i
100
thÝch r»ng hiÖu lùc giÕt siªu vi trïng lµ cña çc hîp chÊt phªn«l cã trong níc
nho nhiÒu h¬n trong rîu vang.
264. ChÊt dÎo nµo ®îc dïng trong ®ång hå ?
Xëng s¶n xuÊt ®ång hå £rªvan mçi n¨m tiÕt kiÖm ®îc 60 v¹n róp nhê
thay mét sè chi tiÕt truyÒn thèng kim lo¹i trong ®ång hå b»ng chÊt dÎo tù b«i
tr¬n: çc ®ång trïng hîp cña foocmal®ªhit víi ®i«x«lan vµ tri«xanvíi ®i«x«lan.
265. Bé m× «xi ho¸ cã u ®iÓm g× ?
ë Riazan, ngêi ta thÝ nghiÖm cho thªm vµo bét m× 0,3 - 0,5% bét m×
biÕn tÝnh b»ng çch «xi ho¸ víi hçn hîp 3 muèi: kali br«mat, kali pecmanganat
vµ kali hip«clorit. B¸nh m× s¶n xuÊt ra phång h¬n, ngon h¬n, ®Ó l©u kh«ng
bÞ cøng, mµ gi¸ thµnh kh«ng cao h¬n b¸nh m× th«ng thêng.
266. Lo¹i thuèc diÖt nÊm nµo kh«ng chøa thuû ng©n ?
Mét c«ng ty §an m¹ch vµ mét chi nh¸nh cña c«ng ty kh¸c ë Thuþ §iÓn võa
s¶n xuÊt ®îc mét lo¹i thuèc diÖt nÊm míi, ®Æt tªn lµ pan«ctin, theo mét qu¸
tr×nh s¶n xuÊt gåm 5 giai ®o¹n. Ho¹t chÊt trong pan«ctin lµ 9 az« 1,17-
®iaminohepta®ªcan axªtat cña guani®in, tõ nguyªn liÖu lµ axit bÐo. Çc c«ng
ty trªn ®· x©y dùng mét nhµ m¸y cã c«ng suÊt 4.000 tÊn/n¨m tõ n¨m 1978.
267. X¨ng c¶i tiÕn nh thÕ nµo ?
Nh÷ng nhµ nghiªn cøu ë ViÖn Ho¸ h÷u c¬ thuéc ViÖn Hµn l©m khoa
häc cña Nga b¶o ®¶m r»ng thªm 10% rîu iz« - pr«pilic vµo x¨ng sÏ lµm cho
tÝnh chÊt cña x¨ng tèt h¬n Hçn hîp 98% x¨ng AU- 93 vµ 10% rîu iz«-pr«pilic
tèt h¬n x¨ng nguyªn chÊt: Ýt muéi h¬n trong buång ®èt, gi¶m tÝnh ®éc cña
khÝ th¶i, tØ lÖ nguyªn liÖu ch¸y kh«ng hÕt Ýt h¬n, mµ ®éng c¬ kh«ng bÞ
gi¶m c«ng suÊt.
268. Nhùa xèp çcbon ®îc chÕ t¹o nh thÕ nµo ?
Nhùa xèp cacbon lµ mét vËt liÖu rÊt bÒn, nhÑ vµ chÞu nhiÖt. Ph¬ng
ph¸p chÕ biÕn th«ng thêng ®i tõ nhùa p«liurªtan vµ phªn«lal®ªhit, nhng qu¸
tr×nh chÕ biÕn rÊt dµi vµ tæn thÊt nhiÒu nguyªn liÖu. ViÖn nghiªn cøu khoa
häc cña Nga ®· nghiªn cøu ph¬ng ph¸p chÕ biÕn míi, tõ p«liacril«nitril. §Ó t¹o
101
bät, nhùa p«liacriloonitril ®îc hoµ tan trong dung dÞch kÏm clorua hay natri
sunfoxianua, råi khuÊy m¹nh. Bät sinh ra tríc hÕt ®îc ®un nãng ®Õn 160 - 2300
®Ó «xi ho¸, sau ®ã cacbon ho¸ b»ng çch n©ng dÇn nhiÖt ®é ®Õn 600 - 700 0
C. Ph¬ng ph¸p nµy võa nhanh vµ tiÕt kiÖm h¬n ph¬ng ph¸p cò.
269. Keo yÕm khÝ lµ keo g×?
Çi tªn nghe kh¸ kú l¹. Nhng chÝnh lo¹i keo nµy, ngµy nay ®ang ®îc
c«ng ty Anh - Mü "Loctait" sö dung. ë tr¹ng th¸i láng, khi kh«ng cã kh«ng khÝ,
nã tån t¹i nh m«n«me, vµ nÕu cã kh«ng khÝ, nã trïng hîp ë nhiÖt ®é phßng.
ChØ cÇn b«i mét líp keo nµy gi÷a hai vËt liÖu cÇn g¾n chÆt víi nhau, ta sÏ cã
®îc mét mèi nèi bÒn v÷ng kh«ng bÞ gÉy, gièng nh PVC.
270. Dïng bät ®Ó tinh chÕ khÝ th¶i nh thÕ nµo?
C«ng ty Thôy §iÓn "Anpha - Lavan" ®· nghiªn cøu mét lo¹i bät thÝch hîp
®Ó läc khÝ th¶i ë çc nhµ m¸y luyÖn kim vµ çc nhµ m¸y ®iÖn. Khi nh÷ng h¹t
bôi (hoÆc tro) tiÕp xóc víi bät (rÊt nhá) th× bät vì ra, biÕn thµnh giät, chÊt
láng kÐo c¶ h¹t bôi vµo thiÕt bÞ ®Æc biÖt. T¹i ®©y, cÆn sÏ ®îc t¸ch khái chÊt
láng. Sau ®ã chÊt láng nµy cã thÓ l¹i ®îc t¹o thµnh bät trong èng khãi.
271.DÇu ho¶ chÕ tõ r¸c nh thÕ nµo?
Khi nÊu "qu¸ chÝn" r¸c thµnh phè, thiÕt bÞ thÝ nghiÖm cña c«ng ty
Hitachi (NhËt B¶n) sinh ra h¬i qu¸ nhiÖt, thÝch hîp ®Ó s¶n xuÊt ®iÖn n¨ng,
nhiªn liÖu láng gièng nh dÇu ho¶ vµ mét hçn hîp khÝ ®èt cã nhiÖt lîng cao.
C«ng nghÖ xö lý r¸c h÷u c¬ bao gåm mét qu¸ tr×nh nghiÒn r¸c, lµm Èm vµ xö
lý nhiÖt. PhÕ liÖu cuèi cïng cña qu¸ tr×nh nµy lµ ph©n bãn lo¹i tèt, cã chøa çc
nguyªn tè vi lîng.
272. Dïng axit xitric ®Ó khö çc hîp chÊt cña lu huúnh nh thÕ nµo?
Khãi ë çc nhµ m¸y ®iÖn cã chøa oxit lu huúnh, lµm chÕt c©y cèi vµ cã
h¹i ®èi víi søc khoÎ con ngêi. ë Mü gÇn ®©y ®· thö nghiÖm ph¬ng ph¸p khö
çc hîp chÊt lu huúnh nµy, b»ng çch t¹o ra trong èng khãi mét c¬n ma ®Æc
biÖt: tíi xuèng ®Òu ®Æn mét dung dÞch muèi natri xitrat vµ axit xitric. Çc
ho¹t chÊt nµy hÊp thô lu huúnh vµ biÕn nã thµnh kÕt tña d¹ng bôi, lµ nguyªn
liÖu ho¸ chÊt rÊt cã gi¸ trÞ.
102
273. Than cã Ých cho viÖc trång rau kh«ng?
Than n©u chÊt lîng thÊp (linhit) trén víi çc hîp chÊt nit¬, mÆt ca hoÆc
çc phÕ liÖu h÷u c¬ kh¸c, lµ mét lo¹i ph©n phøc hîp tuyÖt vêi ®Ó trång rau.
Çc nhµ n«ng häc Rumani ®· bãn ph©n nµy cho ®Êt çt. Theo quan s¸t cña hä,
mét sè c©y kh«ng nh÷ng t¨ng s¶n lîng mµ cßn t¨ng c¶ tû lÖ vitamin, ®êng vµ
pr«tªin.
274. P«lime thay s¾t t©y lµm vá ®å hép cã u ®iÓm ®Ø?
ë ¸o, Mü, NhËt ngêi ta ®· thö ®ãng hép ®Ëu c«ve, thÞt lîn, cµ chua trong
hép b»ng lo¹i p«lime míi. ¦u ®iÓm cña lo¹i bao b× míi nµy rÊt râ rÖt (bÒn nhÑ,
hîp vÖ sinh vµ kh«ng bÞ ¨n mßn). Ngêi ta dù ®o¸n r»ng sau 5 - 8 n¨m n÷a, chÊt
dÎo sÏ hoµn toµn thay thÕ thuû tinh vµ s¾t t©y trong c«ng nghiÖp ®å hép trªn
toµn thÕ giíi. Nh÷ng s¶n phÈm ®ùng trong hép p«lime sÏ tèt h¬n vµ b¶o qu¶n
®îc l©u h¬n.
275. Gç lai chÊt dÎo cã u ®iÓm g×?
C«ng ty Anh "Sertex" b¾t ®Çu b¸n ra thÞ trêng vËt liÖu x©y dùng nhiÖt
dÎo "Sanwood", lµ hçn hîp PVC víi bét gç. Tõ vËt liÖu ®ã, cã thÓ chÕ t¹o çc
tÊm v¸n, çc ®êng èng, çc cÊu kiÖn rçng v× bét gç lµm t¨ng rÊt nhiÒu ®å
cøng cña PVC. VËt liÖu nµy chÞu mµi mßn, chèng uèn gÊp tèt, kh«ng bÞ tr-
¬ng, kh«ng thay ®æi h×nh d¹ng trong kh«ng khÝ Èm, ®¸nh bãng dÔ dµng.
"Sanwood" cã thÓ gia c«ng trªn çc m¸y, ®ãng ®îc ®inh, d¸n ®îc vµ s¬n
®îc nh gç thêng. VÒ gi¸ c¶, vËt liÖu míi nµy cã thÓ c¹nh tranh ®îc c¶ víi gç.
276. Than bïn cã nh÷ng øng dông g×?
ViÖn than bïn Nga ®· chÕ biÕn ®îc than ho¹t tÝnh chÊt lîng cao tõ than
bïn vµ ®a vµo s¶n xuÊt trªn quy m« c«ng nghiÖp. ViÖn còng ®· nghiªn cøu
c«ng nghÖ s¶n xuÊt men ¨n cho gia sóc tõ than bïn. §ã lµ nh÷ng chÊt protein
cùc kú cÇn thiÕt cho sù sèng.
Tõ than bïn, ngêi ta cßn t¸ch ra axit «xalic ®Ó s¶n xuÊt chÊt tÈy röa
®Æc biÖt, ®Ó tÈy cÆn cho nåi h¬i.
ViÖn cßn nghiªn cøu c¶ c«ng nghÖ s¶n xuÊt s¸p tõ than bïn. S¸p kh«ng
chØ lµm nÕn mµ dïng trong 50 ngµnh c«ng nghiÖp kh¸c nhau.
103
277. S¬i "Lola" vµ "Oxalon" lµ nh÷ng sîi g×?
§ã lµ tªn cña çc lo¹i sîi tæng hîp do çc nhµ ho¸ häc Nga chÕ t¹o ra ®Ó
dïng vµo nh÷ng môc ®Ých ®Æc biÖt.
Sîi "Lola" cã tÝnh bÒn nhiÖt, kh«ng b¾t löa ngay c¶ trong ngän löa ®Ìn
x× propan, nãng 12000C. Ngêi ta dù kiÕn dïng lo¹i sîi nµy ®Ó s¶n xuÊt quÇn ¸o
chèng ch¸y, v¶i trang trÝ kh«ng ch¸y, vµ v¶i läc çc khÝ ch¸y.
"Uglen" trong m«i trêng khÝ tr¬ chÞu ®îc nhiÖt ®é 3.0000C, nhng khi cã
oxi th× chØ chÞu ®îc cã 2500C. "Uglen" dÉn ®iÖn vµ cã thÓ ®îc dïng ®Ó s¶n
xuÊt giÊy dÉn ®iÖn, chÊt dÎo, cao su vµ chÊt thay thÕ da cã tÝnh chèng tÜnh
®iÖn.
"Oxalon" còng lµm mét lo¹i sîi chèng ch¸y, nhng l¹i lµm b»ng nguyªn
liÖu gç. V¶i dÖt tõ "oxala" lµ v¶i läc khÝ ch¸y tuyÖt vêi trong çc xÝ nghiÖp
luyÖn kim mµu vµ luyÖn kim ®en, trong c«ng nghiÖp chÕ t¹o muéi than, c«ng
nghiÖp xi m¨ng vµ má. Vµ cho tíi nay cha cã vËt liÖu nµo tèt h¬n "oxalon" ®Ó
s¶n xuÊt sîi cor® bÒn nhiÖt cho s¨m lèp.
278. ChiÕc ¸o "bät" b¶o vÖ c©y nh thÕ nµo?

§Ó b¶o vÖ c©y trång khái bÞ b¨ng gi¸, ngêi ta b¾t ®Çu sö dông çc lo¹i
bät lµm tõ polime hoµ tan trong níc; giªlatin, p«li-vinilalcol vµ mét sè chÊt h÷u
c¬ kh¸c. §Ó bät khái bÞ ph¸ huû, ngêi ta cßn thªm vµo çc chÊt phô gia ho¹t
®éng bÒ mÆt, thêng díi d¹ng muèi amoni. ThÕ lµ ®· thu ®îc mét tÊm "¸o
b»ng bät", kh«ng g©y báng ho¸ häc cho c©y trång vµ kh«ng bÞ h háng ë nhiÖt
®é - 30C.
ThÝ nghiÖm ®· chøng tá nh÷ng chiÕc ¸o bät míi nµy ch¼ng nh÷ng gi÷
®îc nhiÖt ®é cho c©y mµ cßn b¶o vÖ c©y trång chèng ®îc nhiÒu lo¹i bÖnh
tËt kh¸c.
279. Ho¸ häc gióp ®ì x©y dùng nh thÕ nµo?
Trong khi x©y dùng çc toµ nhµ míi ë thñ ®« Viªn, çc nhµ kiÕn tróc ng-
êi ¸o ®· gÆp çc líp nÒn ®Êt Èm kh«ng æn ®Þnh. Hä bÌn cÇu cøu ®Õn ho¸
104
häc nhê ph¬ng ph¸p ®iÖn ph©n. Hä khoan nh÷ng lç cã chiÒu s©u 15 mÐt, ®æ
xuèng ®ã dung dÞch muèi vµ axit chøa flo, silic vµ bo, råi c¾m vµo lç khoan
nh÷ng ®iÖn cùc nèi víi líi ®iÖn. Çc i«n trong dung dÞch chuyÓn tõ an«t sang
catot, tham gia ph¶n øng víi çc thµnh phÇn v« c¬ trong ®Êt Èm. KÕt qu¶ lµ
t¹o ra nh÷ng chÊt khã tan, lµm ®Êt chÆt l¹i. Vµ nhê ph¬ng ph¸p ®iÖn ph©n
®ã, ngêi ta ®· x©y dùng ë ®©y nh÷ng toµ nhµ chäc trêi.
280. C¶ ph©n xëng b»ng thuû tinh ë ®©u?
Mét ph©n xëng toµn b»ng thuû tinh ®· xuÊt hiÖn t¹i xÝ nghiÖp "Verra"
s¶n xuÊt kali cña §øc, ph©n xëng nh×n bÒ ngoµi ch¼ng cã g× ®Æc biÖt. Nhng
ë ®©y, ®¹i ®a sè vËt liÖu tõ èng dÉn, ®o¹n nèi, bé phËn ph©n phèi ®Õn thiÕt
bÞ ph¶n øng ®Òu ®îc chÕ t¹o b»ng thuû tinh. Trong nhiÒu qu¸ tr×nh ho¸ häc,
thuû tinh ®· tá ra tèt h¬n kim lo¹i, gèm, sø, chÊt dÎo. §é tin cËy trong vËn hµnh
cña thuû tinh cao h¬n, gi¸ thµnh l¹i rÎ h¬n. Çc nhµ ho¸ häc tõ l©u ®· ®¸nh gi¸
cao thuû tinh vÒ nh÷ng tÝnh u viÖt cña nã, nhng ®©y qu¶ lµ lÇn ®Çu tiªn hä
míi m¹nh d¹n sö dông lµm çc thiÕt bÞ trong mét ph©n xëng. ThÝ nghiÖm nµy
®· chøng tá ph¬ng ph¸p dïng thuû tinh lµm vËt liÖu chÕ t¹o thiÕt bÞ cã nhiÒu
triÓn väng.
281. Cã thÓ d¸n tr¸i tim kh«ng?

Trong thêi gian gÇn ®©y, ngêi ta ®· dïng keo ®Ó d¸n nh÷ng vÕt th¬ng
thay cho kim chØ gi¶i phÉu, võa nhanh vÕt th¬ng l¹i võa mau lµnh vµ kh«ng
®Ó l¹i sÑo. Nhng keo cã mét nhîc ®iÓm c¬ b¶n: chóng lµ nh÷ng chÊt "l¹" ®èi
víi c¬ thÓ con ngêi, nªn nhiÒu khi g©y nh÷ng hËu qu¶ kh«ng lêng tríc ®îc.
Çc nhµ khoa häc óc ®· thµnh c«ng trong viÖc chÕ t¹o mét lo¹i keo d¸n
®Ó d¸n çc m« sèng b»ng chÝnh çc m« sèng. Nguyªn liÖu lµ mét lo¹i abumim
cña m¸u (fibrogen), hoµ trong dung dÞch cña mét thµnh phÇn kh¸c cña m¸u lµ
trombin vµ mét sè chÊt t¹m thêi gi÷ bÝ mËt, gäi lµ "Factor - 3": Lo¹i keo míi
nµy ®îc dïng trong phÉu thuËt, tá ra tèt h¬n h¼n çc lo¹i cò. Nã thuËn tiÖn
®Æc biÖt trong phÉu thuËt çc c¬ quan néi t¹ng: tim, thËn, phæi,... Çc c¬ quan
105
®ã ®· "tiÕp nhËn" keo mét çch tù nhiªn vµ sau khi lµnh vÕt th¬ng, keo hoµ
tan trong c¬ thÓ.
282. Dïng keo d¸n èng dÉn nh thÕ nµo?
HiÖn nay, khi çc ®o¹n èng dÉn bÞ h háng, chñ yÕu lµ thñng do gØ, ngêi
ta ph¶i thay thÕ b»ng ®o¹n èng míi. Çc chuyªn gia §øc ®· ¸p dông thµnh c«ng
mét ph¬ng ph¸p míi ®Ó söa ch÷a ®êng èng dÉn dÇu còng nh çc ®êng èng
kh¸c trong çc nhµ m¸y ho¸ chÊt. Díi ¸p suÊt, ngêi ta phun lªn chç háng huyÒn
phï cña keo d¸n trªn c¬ së cao su. Sau khi kh« h×nh thµnh mét líp cøng, g¾n rÊt
chÆt vµ rÊt bÒn, bÞt kÝn chç h hëng. Ph¬ng ph¸p míi ®· ®îc dïng ®Ó söa
ch÷a 450km ®êng èng. HiÖu qu¶ cña viÖc sö dông ph¬ng ph¸p míi nµy lµ ®·
tiÕt kiÖm ®îc hµng triÖu M¸c (tiÒn cña §øc).
283. NhiÖt vµ ¸nh s¸ng lÊy tõ r¸c nh thÕ nµo?
Trong nhiÒu thµnh phè ë Mü, r¸c ®îc dïng nh nguån bæ sung n¨ng lîng.
Ch¼ng h¹n, t¹i thµnh phè Aym¬, tõ 2 n¨m nay, ngêi ta ®· x©y dùng mét thiÕt
bÞ c«ng nghiÖp xö lý r¸c thµnh phè thµnh nhiªn liÖu cho çc nhµ m¸y ®iÖn.
§Çu tiªn, r¸c ®îc nghiÒn nhá, råi dïng nam ch©m ®iÖn ®Ó t¸ch hÕt çc kim
lo¹i chøa s¾t... vµ cho ®i qua bé phËn lo¹i bá çc t¹p chÊt kh«ng ch¸y ®îc. Lóc
nµy, trong r¸c chØ cßn giÊy, chÊt dÎo vµ çc chÊt h÷u c¬ kh¸c, theo ®êng èng
®i vµo buång ®èt cña m¸y ph¸t ®iÖn. §©y lµ nhµ m¸y ®Çu tiªn dïng r¸c lµm
nguån cung cÊp nhiÖt ®Ó sëi Êm vµ ¸nh s¸ng trong thµnh phè.
284. Cã thÓ lÊy uran tõ níc biÓn kh«ng?
Trong mÊy n¨m qua, NhËt B¶n vµ §øc ®· c«ng bè kÕt qu¶ nh÷ng thÝ
nghiÖm lÊy uran tõ níc biÓn.
ë §øc ngêi ta trång trong níc biÓn nh÷ng lo¹i rong ®Æc biÖt, cã kh¶ n¨ng
tÝch tô uran trong th©n. Cßn ë NhËt l¹i chÕ t¹o çc m¸y läc ®éc ®¸o, cã thÓ
gi÷ l¹i nh÷ng phÇn uran nhá nhÊt tan trong níc biÓn. NhËt ®· cã c¶ kÕ ho¹ch
dµi h¹n híng vµo ®Ò tµi nµy. Theo kÕ ho¹ch, tõ n¨m 1990, çc thiÕt bÞ sÏ thu
håi hµng n¨m tíi 3400 tÊn uran tõ níc biÓn. CÇn nhí l¹i r»ng, theo tÝnh to¸n, níc
biÓn trªn toµn tr¸i ®Êt chøa tíi 4 tû tÊn uran.
285. Lo¹i ®Ìn pin nµo cã tuæi thä cao?
106
Nh÷ng chiÕc ®Ìn pin b×nh thêng nÕu bËt s¸ng, chØ sau vµi giê ¸nh s¸ng
sÏ yÕu dÇn råi t¾t h¼n. Nhng chiÕc ®Ìn pin võa ®îc çc nhµ çc nhµ ho¸ häc
chÕ t¹o míi ®©y th× kh¸c h¼n, cã thÓ bËt s¸ng liªn tôc tíi 10 n¨m liÒn mµ ®é
s¸ng chØ gi¶m mét nöa. Kh«ng dïng pin ®iÖn, c¬ cÊu cña nã kh¸c h¼n. Nã cã
mÆt kÝnh b»ng thuû tinh bor«-silicat, phñ mét líp chÊt ph¸t quang. Trong hép
®Ìn chøa ®Çy triti, ph¸t ra liªn tôc dßng ®iÖn tö, ®Ëp vµo mÆt kÝnh lµm ®Ìn
ph¸t ra ¸nh s¸ng. §é s¸ng cña nã lín h¬n cña ®Ìn pin thêng.
286. GiÊy s¸t trïng dïng lµm g×?
Mét nhµ m¸y giÊy ë Nga ®· ®a vµo s¶n xuÊt mét lo¹i giÊy ®Æc biÖt: lµ
giÊy s¸t trïng. Ngêi ta dïng ph¬ng ph¸p ho¸ häc "g¾n" nh÷ng chÊt s¸t trïng
hoÆc kh¸ng sinh lªn xenlul«z¬ tríc khi xeo vµo hoµn tÊt giÊy. GiÊy s¸t trïng sÏ
cã øng dông rÊt réng r·i: dïng ®Ó ®¾p lªn çc viÕt th¬ng, môn nhät hoÆc vÕt
mæ, lµm vËt liÖu läc kh«ng khÝ cho çc xÝ nghiÖp dîc phÈm hoÆc phßng
mæ, vµ nhiÒu môc ®Ých kh¸c n÷a.
287. Cã bao nhiªu lo¹i vi khuÈn ¨n chÊt dÎo?
Çc nhµ khoa häc Nga ®· ph¸t hiÖn ®îc kho¶ng 160 chñng lo¹i nÊm, vi
khuÈn, cã thÓ ph¸ ho¹i çc chÊt p«lime. Çc vi khuÈn ë kh¾p mäi n¬i trong
kh«ng khÝ, trong ®Êt vµ trong níc. Çc chÊt p«lime cã chøa çc chÊt ®én h÷u
c¬ l¹i cµng dÔ bÞ ph¸. Ngîc l¹i çc chÊt dÎo ®îc s¶n xuÊt tõ nhùa ªp«xi Ýt bÞ
®e do¹ h¬n. Çc thùc nghiÖm ®· cho thÊy chØ sau vµi th¸ng, mét sè s¶n phÈm
chÊt dÎo bÞ mÊt ®é bãng ®Ñp vµ mÊt dÇn çc tÝnh chÊt vËt lý cña nã, do t¸c
dông ph¸ huû cña nÊm. Çc nhµ khoa häc thuéc ViÖn Vi sinh vËt Masc¬va ®·
nghiªn cøu vµ ®Ò nghÞ víi çc ngµnh c«ng nghiÖp, h·y thay thÕ çc thµnh
phÇn "¨n ®îc" cña çc lo¹i chÊt dÎo b»ng nh÷ng lo¹i bÒn h¬n, chèng ®îc nÊm
ph¸ huû.
288. D©y ®iÖn tho¹i b»ng thuû tinh ®· ®îc dïng ë ®©u?
Çc ®©y vµi n¨m, mét ®êng d©y ®iÖn tho¹i ®Çu tiªn cã c«ng suÊt cao
®· ®îc giíi thiÖu ë Harlow (thuéc níc Anh) trong ®ã çc tÝn hiÖu nãi ®îc
truyÒn ®i nhê dao ®éng cña tia s¸ng lade th«ng qua nh÷ng sîi tãc thuû tinh rÊt
manh. Do ®ã ngêi ta ®· x©y dùng mét ®êng d©y thö nghiÖm dµi 9km b»ng sîi
107
dÉn ¸nh s¸ng ®îc bäc trong d©y çp cã ®êng kÝnh lµ 7mm. Theo c«ng bè cña
çc nhµ chÕ t¹o th× çc nguån lade cã thêi gian lµm viÖc l©u h¬n 20.000 giê, ë
mçi kho¶ng çch xa 3km ngêi ta l¾p 2 m¸y khuÕch ®¹i nh»m t¬ng cêng vµ lµm
s¹ch çc tÝn hiÖu.
289. ¤ t« ch¹y b»ng nit¬ ®îc ph¸t minh ë ®©u?
ë Anh, mét sè kiÓu ®éng c¬ míi ®· ®îc ®¨ng ký s¸ng chÕ, ®éng c¬ nµy
ch¹y nhê n¨ng lîng ®îc gi¶i phãng ra khi nit¬ láng bay h¬i. Theo c«ng bè cña
nhµ s¸ng chÕ th× lîng nit¬ tiªu tèn cho 100km lµ 5,5lÝt. MÆc dï gi¸ b¸n cña
x¨ng vµ nit¬ b»ng nhau, ®iÓm u viÖt ®Æc biÖt cña ®éng c¬ lµ kh«ng lµm «
nhiÔm m«i trêng xung quanh v× çc chÊt ®éc kh«ng bÞ ®äng l¹i trong èng x¶.
290. ChÊt dÎo termoplen dïng ®Ó lµm chÊt g× ?
Çc chuyªn gia nhµ m¸y Plastin (Nga) võa ®a ra mét mÆt hµng míi: ChÊt
dÎo Termoplen, cã ®é co rÊt cao khi chÞu t¸c dông cña mét nhiÖt ®é kh«ng
®¸ng kÓ, ch¼ng h¹n nhiÖt ®é cña bµn bay. TÝnh chÊt nµy rÊt quý khi dïng
lµm bao gãi, nhÊt lµ ®Ó gãi nh÷ng ®å vËt cã h×nh d¹ng phøc t¹p, thùc phÈm,
çc thiÕt bÞ ®iÖn tö, chai lä, dông cô thÝ nghiÖm. Termoplen sÏ bäc rÊt khÝt
çc ®å vËt ®ã.
VÒ b¶n chÊt, termoplen lµ p«liªtilen. §Ó cã ®é co rÊt cao, ngêi ta chØ
viÖc chiÕu vµo mµng mét chïm ®iÖn tö nhanh. Termoplen ®îc cuèn thµnh
nh÷ng cuén lín hoÆc lµm thµnh tÊm cã kÝch thíc kh¸c nhau.
291. Bao gãi cho thÞt sèng lµm b»ng chÊt g×?
ë §øc ngêi ta ®· lµm ra mét lo¹i bao gãi míi cho thÞt sèng, cã thÓ r¸n vµ
nÊu ®îc. §ã lµ nh÷ng tÊm mµng trong suèt b»ng p«lieste vµ p«lipr«pilen, phñ
b»ng mét líp p«livinilclorua. Nã chÞu ®îc nhiÖt ®é 1200C trong mét thêi gian
dµi, cho nªn bao gãi cã thÓ lµm khö trïng cho s¶n phÈm vµ b¶o vÖ trong 3
th¸ng mµ kh«ng lµm gi¶m chÊt lîng cña thÞt. Lo¹i bao gãi nµy ®ang ®îc dïng
réng r·i ®Ó b¶o vÖ nhiÒu s¶n phÈm l¬ng thùc dÔ bÞ h háng kh¸c n÷a.
292. Thùc vËt s¶n xuÊt hi®r« tõ níc nh thÕ nµo?
Mét phßng nghiªn cøu n«ng nghiÖp ë Mü ®· ph¸t hiÖn ra mét hÖ thèng
rÊt ®¬n gi¶n, nhê ®ã cã thÓ s¶n xuÊt hi®r« tõ níc trong nh÷ng ®iÒu kiÖn
108
"nhÑ nhµng". HÖ thèng ®ã lµ thùc vËt céng sinh cña hai lo¹i: rong xanh Ana-
bena azolla vµ d¬ng xØ níc Azolla mµ rong sèng trªn l¸ cña nã. Rong hÊp thô
nit¬ tõ kh«ng khÝ vµ hy®r« tõ níc. Trªn l¸ d¬ng xØ, N2 vµ H2 sÏ kÕt hîp víi
nhau thµnh am«ni¨c. NÕu nh thªm vµo dung dÞch mét lîng nhá ph©n ®¹m, th×
H2 thu ®îc tõ rong sÏ kh«ng dïng ®Õn ®Ó lµm thµnh "thøc ¨n" n÷a vµ nh thÕ
cã thÓ lÊy riªng H2 ra. Cßn mét kh¶ n¨ng kh¸c n÷a: Gi÷ rong trong bÇu khÝ
quyÓn N2 d, th× H2 còng kh«ng bÞ tiªu thô ®Ó chuyÓn ho¸ thµnh am«ni¨c.
293. T¸ch uran tõ níc th¶i nh thÕ nµo?
Ai còng biÕt nguyªn tè mang sè 92 nµy trong b¶ng tuÇn hoµn ngµy mét
hiÕm. Ên §é vµ NhËt B¶n thu håi uran tõ níc biÓn. Anh vµ Cana®a khai th¸c
uran tõ líp quÆng th¶i sau khi lµm giµu than. Vµ gÇn ®©y TiÖp Kh¾c còng ¸p
dông ph¬ng ph¸p cña m×nh sau khi nhËn thÊy níc th¶i cña nhiÒu nhµ m¸y ho¸
chÊt chøa nh÷ng vi lîng uran. Çc nhµ khoa häc ®· nhê ®Õn vi sinh vËt. Trong
qu¸ tr×nh sèng, mét vµi lo¹i tÝch luü uran trong çc tÕ bµo cña minh. Vi khuÈn
thÝch hîp nhÊt ®Ó t¸ch uran chÝnh lµ nh÷ng vi khuÈn dïng trong nh÷ng nhµ
m¸y s¶n xuÊt penixilin. Sau 10 giê sèng trong níc th¶i, sinh khèi cña chóng t¨ng
tíi 2,5 gam trong mét lÝt níc. Läc, xö lý víi xo®a, ngêi ta thu ®îc mét nguån
nguyªn liÖu ®Ó thu håi uran, ®ång thêi níc th¶i l¹i s¹ch h¬n.
294. Dïng chÊt ph¸t s¸ng tiÕt kiÖn ®îc n¨ng lîng nh thÕ nµo?
C«ng ty Gªneral Electric (Mü) ®· s¶n xuÊt mét lo¹i ®Ìn huúnh quang míi
c«ng suÊt 35W chøa mét chÊt ph¸t quang míi, to¶ ra mét lîng ¸nh s¸ng t¬ng ®-
¬ng víi lo¹i ®Ìn 40W hiÖn nay, do ®ã tiÕt kiÖm ®îc kho¶ng 14% ®iÖn n¨ng.
ChÊt ph¸t quang gåm 2 thµnh phÇn: Thµnh phÇn thø nhÊt ph¸t ra ¸nh
s¸ng mµu vµng, cßn thµnh phÇn thø hai to¶ mét phÇn nhá trong phÇn quang
phæ mµu xanh, nhng ¸nh s¸ng tæng hîp cña lo¹i ®Ìn míi nµy còng gièng nh cña
çc lo¹i ®Ìn b×nh thêng.
295. ChÊt dÎo Flex dïng lµm g×?
ChÊt dÎo Flex ®îc coi lµ lo¹i vËt liÖu çch ®iÖn v¹n n¨ng míi, ®· ®îc
s¶n xuÊt t¹i Bu«c-gas (Bungari). Nã lµ mét chÊt láng qu¸nh ®îc pha chÕ thµnh
nhiÒu mµu kh¸c nhau, chÞu ®îc nhiÖt ®é tõ - 350 ®Õn + 900C, chÞu va ®Ëp,
109
nÐn vµ kÐo. Ngêi ta dïng sóng phun ®Ó phñ çc bÒ mÆt kim lo¹i. ChÊt láng
çch ®iÖn nµy cã thÓ dïng trong x©y dùng d©n dông vµ c«ng nghiÖp.
296. Sîi khã ch¸y cã tÝnh chÊt g×?
Díi sù híng dÉn cña gi¸o s tiÕn sÜ B. Laszkiewics, trêng §¹i häc B¸ch
khoa Lodz (Ba Lan) ®· chÕ t¹o ®îc mét ho¸ chÊt khã ch¸y lµm phô gia cho sîi
visc« vµ chÊt dÎo. Çc lo¹i sîi cã chÊt phô gia nµy chØ ch¸y khi tiÕp xóc trùc
tiÕp víi ngän löa. NÕu kh«ng cã ngän löa trùc tiÕp th× sÏ t¾t ngay, kh«ng ch¸y
©m Ø nh çc lo¹i sîi kh¸c.
297. ChÊt láng lµm kh« gç lµ chÊt g×?
ViÖn Kü thuËt L©m nghiÖp Masc¬va ®· t×m ra mét ph¬ng ph¸p míi
®Ó lµm kh« gç b»ng dung dÞch natri nitrat NaNO 3 ®un nãng. Víi ph¬ng ph¸p
nµy th× gç kh«ng nh÷ng kh« nhanh h¬n so víi çc ph¬ng ph¸p sÊy kh« b»ng
®èi lu th«ng thêng mµ cßn Ýt bÞ co ngãt vµ nøt nÎ.
298. DÇu má lµm tõ s¨m lèp cò nh thÕ nµo?
Lèp xe « t« ®îc lµm tõ dÇu má... §iÒu Êy ai còng biÕt. Nhng gÇn ®©y,
t¹i Anh ®· x©y dùng mét xëng thÝ nghiÖm ®Ó lµm ®iÒu ngîc l¹i: Tõ çc lo¹i
s¨m lèp « t« th¶i ra, hµng n¨m víi sè lîng hµng triÖu tÊn, ngêi ta ®· tiÕn hµnh
nhiÖt ph©n trong çc thiÕt bÞ ph¶n øng ®Æc biÖt vµ thu ®îc dÇu má cã chÊt
lîng cao, tríc hÕt dïng lµm nhiªn liÖu vµ sau khi chng ph©n ®o¹n, cã thÓ
chuyÓn ho¸ thµnh nhiÒu s¶n phÈm ho¸ chÊt cã gi¸ trÞ. Ngoµi ra, s¶n phÈm cña
xëng nhiÖt ph©n lèp « t« cò nµy cßn cã muéi than, kim lo¹i ®Ó nÊu ch¶y l¹i vµ
mét sè ho¸ chÊt v« c¬ n÷a.
299. T×m vµng theo mïi nh thÕ nµo?
T×m vµng theo mïi lµ ®iÒu ngêi ta ®· biÕt tõ l©u, v× r»ng, quÆng
vµng còng nh ®ång lu«n lu«n cã "ngêi b¹n ®êng" lµ thuû ng©n bèc h¬i, xuyªn
qua mÆt ®Êt vµ ®i vµo khÝ quyÓn. Ngêi ta ®· chÕ t¹o mét m¸y ph©n tÝch
khÝ ®Æc biÖt ®Ó t×m ra má vµng vµ ®ång theo mµu s¾c vµ mïi cña kh«ng
khÝ. Nhng tÊt c¶ çc dông cô nµy ®Òu kh«ng nhËy vµ kÐm chÝnh x¸c. GÇn
®©y, ViÖn §Þa ho¸ häc vµ Tinh thÓ häc çc nguyªn tè hiÕm thuéc Nga ®· chÕ
t¹o m¸y ph©n tÝch khÝ hÊp thô nguyªn tö x¸ch tay ®Ó "ngöi" líp kh«ng khÝ
110
tho¸t ra tõ lç ®µo s©u díi ®Êt. H¬i thuû ng©n sÏ ®îc hÊp thô trªn mét chÊt
®Æc biÖt, ®em ®i ®Þnh lîng vµ tõ ®ã t×m ra mét sè má vµng. Dông cô nµy
cùc kú chÝnh x¸c vµ nhËy: nã cã thÓ ph¸t hiÖn mét phÇn tr¨m triÖu miligam
thuû nh©n trong mét lÝt kh«ng khÝ.
300. P«lyme liªn minh víi kaolanh nh thÕ nµo?
PVC thuéc lo¹i chÊt dÎo hiÖn nay bÞ th¶i ra nhiÒu nhÊt trong phÕ liÖu
sinh ho¹t. §èt th× kh«ng cã lîi v× sinh ra çc chÊt khÝ rÊt ®éc. Çc kü s NhËt
B¶n ®· t×m ra mét çch sö dông çc chÊt dÎo cò nµy. Tõ phÕ liÖu PVC, ngêi ta
®· chÕ t¹o çc tÊm l¸t sµn trong çc nhµ m¸y ho¸ chÊt: bÒn, kh«ng sî axit vµ
kiÒm, chÞu löa... Ngêi ta ®· x©y dùng mét quy tr×nh kü thuËt ®Ó nghiÒn
PVC th¶i, trén víi kaolanh vµ Ðp ë ¸p suÊt rÊt cao trong nh÷ng khu«n kim lo¹i
nãng.
301. Ch÷a bÖnh thèi cµ chua nh thÕ nµo?
Khi b¶o qu¶n cµ chua, trªn vá thêng xuÊt hiÖn çc vÕt ®en loang réng
dÇn vµ lµm cµ chua bÞ thèi. Nguyªn nh©n lµ do mét lo¹i vi khuÈn ph¸t triÓn
vµ ph¸ ho¹i cµ chua. Mét ViÖn nghiªn cøu ë Mü ®· t×m ra ph¬ng ph¸p kh¾c
phôc t×nh tr¹ng nµy mét çch hÕt søc ®¬n gi¶n vµ cã hiÖu qu¶. Tríc khi chuyªn
chë hoÆc ®a cµ chua míi thu ho¹ch vµo kho, chØ cÇn nhóng cµ chua míi thu
ho¹ch vµo níc, trong ®ã cã thªm vµo mét Ýt níc Javen (natrihipocloit). Nhê vËy
®· ch÷a ®îc bÖnh thèi cµ chua do vi khuÈn víi hiÖu qu¶ tíi 92%.
302. Lµm ph©n bãn h÷u c¬ tõ r¬m r¹ nh thÕ nµo?
Tríc ®©y, ngêi ta thÊy r»ng nÕu ®Ó r¬m r¹ trªn mÆt ruéng tríc khi trë
thµnh ph©n bãn, r¬m r¹ bÞ ph©n huû rÊt chËm, lµm ®Êt bÞ "b¹c mµu" ®i. V×
r»ng, çc vi khuÈn sèng trong ®Êt cÇn mét lîng lín nit¬ ®Ó ®ång ho¸ licnhin
cña r¬m r¹. ë Mü vµ óc, ngêi ta ®· thùc hiÖn thµnh c«ng nh÷ng thÝ nghiÖm
tËn dông r¬m nhê nÊm vesenka. Lo¹i nÊm nµy dïng nit¬ cña kh«ng khÝ ®Ó
ph©n huû licnhin. KÕt qu¶ lµ tõ 1 tÊn r¬m kh«, ngêi ta thu ®îc 1 tÊn nÊm ¨n
rÊt giµu protein vµ 220 kg ph©n bãn h÷u c¬. Cã thÓ thªm vµo r¬m r¹ mét Ýt
giÊy cò.
303. Licnhome lµ g×?
111
§ã lµ tªn mét s¶n phÈm míi cña çc nhµ ho¸ häc Ba Lan, do ghÐp 2 tõ
"Lignus" lµ gç vµ p«lime. §Ó s¶n xuÊt Licnhome, ngêi ta tÈm vµo bªn trong gç,
gi÷a nh÷ng thí sîi mét m«n«me råi cho trïng hîp. Licnhome cã ®é cøng cao h¬n
gç 4,8 lÇn, bÒn uèn h¬n 50 - 150%, bÒn nªn theo chiÒu ngang h¬n 6 lÇn vµ
theo chiÒu däc h¬n 2 lÇn. Ngoµi ra, vËt liÖu nµy cßn kh«ng bÞ ch¸y, chèng ®-
îc nh÷ng lo¹i vi khuÈn ph¸ ho¹i gç. Cã thÓ khoan, bµo, ®ôc... gièng nh gia c«ng
nh÷ng ®å vËt thêng lµm b»ng gç.
304. M©y b»ng chÊt dÎo lµm ma nh thÕ nµo?
Çc chuyªn gia ®ang nghiªn cøu thùc hiÖn mét ®Ò ¸n ®Æc biÖt nh»m
®¶m b¶o níc cho vïng sa m¹c kh« c¨n ë C«-oet. Hä chÕ t¹o nh÷ng ®¸m m©y
b»ng chÊt dÎo, bÒ ngoµi tr«ng nh mét tÊm kh¨n tr¶i giêng khæng lå, bªn trong
chøa mét lîng lín chÊt khÝ. Khi mÆt trêi lµm nãng chÊt khÝ, nã në ra vµ lµm
cho ®¸m m©y bay lªn. Nhê d©y çp, ®¸m m©y sÏ ®îc híng vµo ph¬ng ®· x¸c
®Þnh tríc. Kh«ng khÝ tõ çt bÞ nung nãng cña sa m¹c bèc lªn, va ch¹m víi bÒ
mÆt t¬ng ®èi l¹nh cña ®¸m m©y chÊt dÎo. Lîng Èm chøa trong kh«ng khÝ nµy
ngng tô l¹i, r¬i xuèng ®Êt thµnh ma.
305. Ngêi ta ®· biÕt bao nhiªu hîp chÊt ho¸ häc?
B»ng bé nhí cña m¸y tÝnh, theo dâi trªn çc t¹p chÝ khoa häc, tÝnh ®Õn
th¸ng 11 - 1977, ngêi ta ®· ghi nhËn ®îc 4.039.907 hîp chÊt ho¸ häc kh¸c nhau.
Trung b×nh mçi tuÇn, kho¶ng 6000 hîp chÊt míi xuÊt hiÖn, 96% lµ çc chÊt
h÷u c¬. Trung b×nh çc hîp chÊt nµy chøa 43 nguyªn tö, nhng 22 nguyªn tö ®·
lµ hi®r«. Cã kho¶ng 120.000 p«lime vµ 258.000 hîp chÊt phèi trÝ. HiÖn cha
x¸c ®Þnh ®îc cÊu t¹o cña trªn mét nöa sè hîp chÊt. ¦íc chõng 3.000 hîp chÊt cã
øng dông trong thùc tÕ ë nh÷ng møc ®é kh¸c nhau.
306. ChÊt dÎo niplon cã u ®iÓm g×?
ViÖn nghiªn cøu chÊt dÎo thuéc Liªn hîp s¶n xuÊt "Plastmass" ë Nga
nghiªn cøu quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt mét lo¹i chÊt dÎo míi víi tªn th¬ng m¹i
lµ "Niplon". Çc s¶n phÈm trªn c¬ së chÊt dÎo nµy kh«ng hÒ bÞ gi¶m chÊt lîng
díi t¸c dông l©u dµi cña m«i trêng ¨n mßn m¹nh, nhiÖt ®é cao vµ çc bøc x¹.
Dïng nh÷ng c«ng thøc pha chÕ kh¸c nhau, Niplon ®· ®îc gia c«ng thµnh nhiÒu
112
s¶n phÈm rÊt bÒn víi t¸c dông cña dung m«i h÷u c¬, axit v« c¬ vµ kiÒm. Do
vËy, chóng sÏ ®îc dïng réng r·i trong c«ng nghiÖp ho¸ chÊt.
307. B¶o qu¶n trøng gµ b»ng parafin nh thÕ nµo?
Trøng gµ lµ mét trong nh÷ng lo¹i thùc phÈm khã b¶o qu¶n l©u dµi, v×
mÊt gi¸ trÞ dinh dìng nhanh chãng v× bÞ thèi. Çc chuyªn gia Nga ®· t×m ra
mét ph¬ng ph¸p míi ®Ó gi÷ nguyªn phÈm chÊt cña trøng trong thêi gian tõ 10
®Õn 12 th¸ng. Tríc hÕt, nhóng trøng vµo mét bÓ chøa parafin. Sau ®ã xÕp
trøng vµo buång chøa «z«n trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh. Oz«n sÏ «xy ho¸ líp
parafin trªn vá trøng, biÕn nã thµnh mét mµng b¶o vÖ cã tÝnh s¸t khuÈn rÊt
cao.
308. Dïng c©y cèi ®Ó ph¸t hiÖn « nhiÔm m«i trêng nh thÕ nµo?
§Ó x¸c ®Þnh møc ®é « nhiÔm m«i trêng, c¶ ®Þnh tÝnh vµ ®Þnh lîng,
ph¶i dïng nh÷ng dông cô phøc t¹p. Nhng ®Ó nhËn biÕt çc chÊt ®éc trong
kh«ng khÝ, ngêi ta cã thÓ dùa vµo ph¶n øng cña çc lo¹i c©y nhËy c¶m víi m«i
trêng. Dùa trªn nhËn xÐt nµy, çc nhµ khoa häc Hµ Lan ®· ®Ò nghÞ trång çc
lo¹i c©y quanh nhµ m¸y ho¸ chÊt vµ chØ dÉn çch dùa vµo chóng ®Ó ph¸t
hiÖn møc ®é « nhiÔm kh«ng khÝ: cá linh l¨ng vµ c©y thuèc l¸ dïng ®Ó ph¸t
hiÖn oz«n, rau cÇn t©y vµ c©y cµ chua nhËy c¶m víi «xit nit¬, khoai t©y
nhËn biÕt ®îc ªtilen.
309. TÊm l¸ ch¾n tia bøc x¹ lµm b»ng chÊt dÎo nµo?
T¹i NhËt B¶n ngêi ta ®· s¶n xuÊt nh÷ng tÊm b¶o vÖ khái tia bøc x¹ cho
nh÷ng ngêi lµm viÖc trùc tiÕp víi tia R¬nghen vµ çc bøc x¹ kh¸c b»ng vËt
liÖu míi: chÊt dÎo. Nhùa p«liacrilic pha 30% ch× ®îc dïng vµo viÖc nµy. TÊm
b¶o vÖ cã u ®iÓm rÊt lín lµ trong suèt, nhng còng mang theo nh÷ng u vµ nhîc
®iÓm cè h÷u cña chÊt dÎo nh ®é dai va ®Ëp cao, ®¬n gi¶n khi gia c«ng, nhng
l¹i dÔ b¾t ch¸y vµ bÞ biÕn d¹ng do nhiÖt ®é. §iÒu quan träng lµ sau khi chiÕu
l©u dµi bøc x¹ gamma (víi cêng ®é 105 Rad), ®é trong suèt cña tÊm ch¾n b¶o
vÖ b»ng chÊt dÎo kh«ng bÞ thay ®æi. Mét tÊm nhùa acrilic dµy 33,4 mm cã
tÝnh n¨ng b¶o vÖ ngang víi tÊm ch× dµy 1,6 mm.
310. Tinh bét kÕt b¹n víi chÊt dÎo cã u ®iÓm g×?
113
Mét c«ng tr×nh nghiªn cøu cã hÖ thèng gÇn ®©y ®· x¸c nhËn: cã thÓ
ghÐp lªn ®¹i ph©n tö tinh bét nh÷ng m«n«me kh¸c nhau vµ thu ®îc chÊt dÎo cã
tÝnh chÊt tèt. Ch¼ng h¹n ghÐp lªn tinh bé stiren vµ mªtilmªtacrilat, thu ®îc
c«p«lime gißn vµ cøng, nhng chØ thªm mét lîng butilacrilat th× p«lime l¹i rÊt
®µn håi, cã tÝnh bÒn c¬ häc cao, gièng nh da. Mét ®iÒu ®¸ng lu ý lµ çc chÊt
dÎo trªn c¬ së tinh bét l¹i cã thÓ ph©n huû vi sinh vËt, gi¶m ®îc khã kh¨n trong
chèng « nhiÔm m«i trêng do chÊt th¶i r¾n.
311. ChÊt dÎo dïng lµm vá tµu cã u ®iÓm g×?
Trong nhiÒu n¨m, ngêi ta t×m kiÕm nh÷ng vËt liÖu tèt nhÊt ®Ó chÕ t¹o
vá tµu ngÇm, víi nhiÒu yªu cÇu rÊt khe kh¾t, vµ chØ m·i gÇn ®©y míi ®i
®Õn kÕt luËn: vËt liÖu tèt nhÊt lµ chÊt dÎo. C«ng ty Anh "Vikers" ®· s¶n
xuÊt hµng lo¹t tµu ngÇm cã vá b»ng chÊt dÎo. Nh÷ng chiÕc tµu míi võa nhÑ,
bÒn, võa hoµn toµn kh«ng cÇn b¶o vÖ chèng hiÖn tîng ¨n mßn cña níc biÓn.
312. Ai dïng nh«m thay thÕ b¹c ®Ó tr¸ng g¬ng?
Çc nhµ ho¸ häc Rumani ®· ®a vµo s¶n xuÊt ph¬ng ph¸p tr¸ng g¬ng míi,
trong ®ã thay b¹c b»ng nh«m. Nh÷ng tÊm g¬ng tr¸ng nh«m rá ra cã chÊt lîng
cao h¬n g¬ng tr¸ng b¹c, nhng u ®iÓm c¬ b¶n lµ nh«m rÎ h¬n b¹c rÊt nhiÒu.
NÕu nh tríc ®©y, 1m2 kÝnh cÇn 5,7 g b¹c th× nay chØ cÇn 3 g nh«m. Qu¸
tr×nh tr¸ng nh«m lªn g¬ng thùc hiÖn trong ch©n kh«ng.
Do cã nhiÒu u ®iÎm, nªn chØ mét n¨m sau khi ®îc ph¸t minh, ph¬ng ph¸p
míi nµy ®· ®îc ¸p dông cho 60% sè g¬ng s¶n xuÊt ë Rumani.
313. V¶i th« p«lyªtylen dïng lµm g×?
ë Nga ngêi ta ®a ra mét quy tr×nh c«ng nghÖ ®Ó s¶n xuÊt mét vËt liÖu
®Æc biÖt: v¶i th« tõ p«lyªtylen. §ã lµ mét lo¹i "v¶i kh«ng dÖt", cã kh¶ n¨ng läc
rÊt tèt vµ cã thÓ dïng ®Ó bäc çc ®êng èng ch×m díi ®Êt hoÆc thêng xuyªn
tiÕp xóc víi chÊt h÷u c¬ hay v« c¬. Çc tÊm läc b»ng p«lyªtylen tèt h¬n vµ rÎ
h¬n çc tÊm läc b»ng v¶i thuû tinh, thêng ®îc sö dông hiÖn nay, nªn ®· thay
thÕ nã trong nhiÒu ngµnh kü thuËt.
314. Lu huúnh siªu dÉn ®îc chÕ t¹o thÕ nµo?
114
ViÖn VËt lý ¸p suÊt cao (thuéc Nga) ph¸t hiÖn ra mét d¹ng thï h×nh míi
cña lu huúnh cã tÝnh n¨ng ®Æc biÖt: tÝnh siªu dÉn. §Ó thu ®îc d¹ng thï h×nh
nµy, ngêi ta ph¶i nÐn lu huúnh díi mét ¸p suÊt kh¸ cao, t¬ng ®¬ng víi søc nÐn
kho¶ng 10 tÊn trªn 1 mÉu lu huúnh cã ®êng kÝnh 0,2 mm. Díi ¸p suÊt lín Êy,
®iÖn trë cña mÉu ®· gi¶m ®i 10 v¹n lÇn (cã thÝ nghiÖm thÊy gi¶m 10 triÖu
lÇn). ë 5.70K, ®iÖn trë cña d¹ng thï h×nh nµy lµ 4.10-3 «m.
315. Cã bao nhiªu tro trong than?
Hµm lîng tro trong çc lo¹i than thêng dao ®éng tõ 1 ®Õn 45%. Than
cµng Ýt tro, nhiÖt trÞ cµng cao vµ cµng cã gi¸ trÞ. Ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh tro
th«ng thêng lµ ®èt råi c©n, tuy ®¬n gi¶n nhng l¹i mÊt thêi gian. Çc nhµ khoa
häc Ba Lan ®· ®Ò xuÊt mét ph¬ng ph¸p míi: ph¬ng ph¸p ®o bøc x¹. Çc chÊt
v« c¬ bao giê còng hÊp thô tia bøc x¹ m¹nh h¬n than. ChØ cÇn ®o sù thay ®æi
cêng ®é bøc x¹, nhê mét b¶ng ®· tÝnh to¸n s½n, cã thÓ tr¶ lêi ngay cã bao nhiªu
tro trong than.
316. Hocmon chèng ®au lµ chÊt g×?
Çc nhµ khoa häc Mü võa ph¸t hiÖn trong m¸u ngêi cã mét lo¹i hocm«n
chèng ®au vµ ®Æt tªn hîp chÊt míi t×m ra nµy lµ an«®in. Tiªm thö an«®in
nµy vµo vá n·o, ngêi ta ®· chøng minh nã cã t¸c dông nh mocphin vµ t¸c dông
gi¶m ®au trong nhiÒu giê. An«®in chÝnh lµ lo¹i hocmon cã ¶nh hëng ®Õn
giÊc ngñ còng nh sù tØnh giÊc cña chóng ta.
317. §æ bªt«ng dïng níc biÓn cã ®îc kh«ng?
Khi ®æ bªt«ng, cÇn níc. TiÕp xóc víi níc, xi m¨ng dÝnh kÕt nhanh
chãng t¹o ra nh÷ng khèi céng kÕt, g¾n çt vµ ®¸ d¨m l¹i víi nhau. Níc kh«ng
s¹ch sÏ rÊt phiÒn phøc: t¹o thµnh lç rçng, lµm xÊu tÝnh chÊt c¬ häc cña bª t«ng.
Nhng gÇn ®©y, çc nhµ khoa häc l¹i thµnh c«ng trong viÖc ®æ bªt«ng b»ng n-
íc biÓn víi ®é mÆn lµ 42g muèi trong 1 lÝt níc. Muèn dïng níc mÆn, ngêi ta
ph¶i thªm mét hçn hîp phô gia, bao gåm 18 thµnh phÇn vµ dïng nhiÖt ®é cao
h¬n. Dï sao thµnh c«ng nµy ®· gi¶i quyÕt ®îc khã kh¨n cho viÖc x©y dùng
cña nhiÒu níc vµ nhiÒu vïng trªn thÕ giíi.
318.Nhiªn liÖu h¹t lµm tõ phÕ liÖu g×?
115
Ngêi ta míi t×m ra mét ph¬ng ph¸p ®Ó tËn dông phÕ liÖu cña çc nhµ
m¸y xÎ gç nh vá c©y, m¹t ca, vá bµo. Còng gièng nh r¬m, vá l¹c, b· mÝa, nh÷ng
phÕ liÖu nµy ®îc chuyÓn thµnh d¹ng nhiªn liÖu Ðp thµnh h¹t. Khi ch¸y, lîng
tro cßn l¹i rÊt nhá (kho¶ng 2%) trong khi ®èt than ®¸, lîng tro lªn tíi 13%. T¹i
Mü, nhiªn liÖu nµy cßn rÎ h¬n khÝ thiªn nhiªn.
319. Bét ®¸ chèng ¨n mßn lµ chÊt g×?
§Ó chèng ¨n mßn cho çc ®êng èng dÉn khÝ vµ dÉn dÇu, ngêi ta dïng
mµng p«lime. ThÕ nhng líp "¸o" nµy kh¸ ®¾t tiÒn. Çc nhµ khoa häc Nga ®·
®a ra mét lo¹i vËt liÖu míi: bét ®¸ nh·o, dïng thay cho p«lime. Bét ®· nh·o
trong ®¬n pha chÕ gåm mét sè thµnh phÇn: thuû tinh láng, mét sè chÊt phô gia
vµ bét ®¸. Sau khi trén, chóng gièng nh v÷a. VËt liÖu chèng ¨n mßn nµy ®îc
"s¬n" lªn bÒ mÆt èng nhê ph¬ng ph¸p dao ®éng ®iÖn vµ tr¸t lªn çc chç nèi
èng. Bét ®¸ nh·o rÎ, b¶o vÖ tèt vµ chÞu ®îc l¹nh.
320. èng th«ng giã b»ng chÊt dÎo g×?
Çc èng th«ng giã l¾p ®Æt trong çc hÇm má cho tíi nay ®Òu lµm b»ng
kim lo¹i. ViÖc l¾p chóng trong çc kªnh ®µo th¼ng ®øng vµ t¹i çc cöa kh¸ khã
kh¨n. Ngoµi ra chóng bÞ gØ vµ ph¶i thêng xuyªn thay thÕ. Mét nhµ m¸y ë
Bu®apest (Hungari) b¾t ®Çu s¶n xuÊt çc èng nµy tõ v¶i p«liamit, tÈm mét
thµnh phÇn kh«ng ch¸y lµ silic«n, ®ång thêi b¶o ®¶m chèng tÝnh ®iÖn. Çc
èng cã kÝch thíc díi 60 cm ®îc gia cè b»ng lâi thÐp. TÝnh chÊt cña çc èng
mÒm th«ng giã lo¹i nµy tèt h¬n h¼n èng kim lo¹i: l¾p r¸p nhanh chãng, ®é bÒn
cao h¬n vµi lÇn vµ rÎ h¬n.
321. Pr«tªin lµm tõ cá nh thÕ nµo?
Çc kü s Hungari ®· thö nghiÖm thµnh c«ng viÖc s¶n xuÊt pr«tªin
nguyªn chÊt tõ cá linh l¨ng, l¸ ng« vµ mét vµi lo¹i cá kh¸c. ViÖc t×m ra nguån
®¹m míi nµy dïng lµm thøc ¨n cho con ngêi ®îc ®¸nh gia ngang víi viÖc t×m ra
®iÖn nguyªn tö trong ngµnh n¨ng lîng. Tõ nay, t¹i Hung, mét hecta trång cá cã
thÓ thu ®îc 3 tÊn pr«tªin cã chÊt lîng cao, nghÜa lµ nhiÒu h¬n 6 lÇn lîng chÊt
®¹m thu ®îc khi trång lóa m¹ch.
116
Tríc hÕt, ngêi ta nÐn l¸ cá thµnh viªn, Ðp lÊy níc råi lµm ®«ng tô sÏ thu
®îc pr«tªin nguyªn chÊt, chØ viÖc ®em sÊy kh«. VÒ gi¸ trÞ dinh díng, nã cao
h¬n ®Ëu nµnh vµ chøa rÊt nhiÒu vitamin. HiÖn nay, ngoµi viÖc dïng nhiÒu
lµm thøc ¨n cho gia sóc ngêi ta cßn dïng lµm kÑo b¸nh. Mét nhµ m¸y s¶n xuÊt
pr«tªin lo¹i nµy c«ng suÊt 50 T/giê ®· ®îc x©y dùng xong.
322. ChÊt g× thay thÕ DDT?

Çc nhµ ho¸ häc Hungari ®· ®a vµo s¶n xuÊt mét lo¹i thuèc trõ s©u míi
tuyÖt ®èi kh«ng ®éc ®èi víi ngêi vµ ®éng vËt m¸u nãng, kh«ng cã mïi, kh«ng
g©y « nhiÔm m«i trêng vµ b¶o vÖ c©y trång rÊt tèt. Ho¹t chÊt lµ pirªtrin tæng
hîp, gièng nh ho¹t chÊt cã trong c©y cóc trõ s©u. Lo¹i thuèc nµy ®· ®îc thëng
huy ch¬ng vµng t¹i TriÓn l·m ho¸ häc thÕ giíi tæ chøc t¹i TiÖp Kh¾c.
323. KhÝ hµn míi lµ khÝ g×?
Çc nhµ ho¸ häc Ba Lan ®Ò nghÞ thay thÕ axªtilen trong viÖc c¾t vµ
hµn kim lo¹i b»ng mét hçn hîp khÝ gåm pr«pan, pr«pilen vµ mét vµi lo¹i khÝ
th¶i kh¸c trong qu¸ tr×nh chÕ biÕn dÇu má. Khi ch¸y, hçn hîp khÝ nµy to¶ ra
mét nhiÖt lîng lín h¬n cña axªtilen nhiÒu. §iÓm ®Æc biÖt lµ trong mét b×nh
tiªu chuÈn, cã thÓ chøa mét lîng hçn hîp khÝ lín h¬n axªtilen tíi 4 lÇn, do ®ã
viÖc chuyªn chë çc b×nh nµy sÏ thuËn tiÖn h¬n.
324. S«®a ho¹t tÝnh dïng lµm g×
ViÖn Ho¸ lý vµ ®iÖn ho¸ Praha (TiÖp Kh¾c) ®¨ng ký mét b»ng ph¸t
minh ra kh¾p thÕ giíi vµ rÊt ®îc hoan nghªnh: ph¸t minh ra s«®a ho¹t tÝnh,
mang tªn AKSO (aktivna soda). Ai còng biÕt r»ng khÝ th¶i tõ ®éng c¬ «-t«
chøa nhiÒu chÊt ®éc, chñ yÕu lµ khÝ sunfur¬. Akso hÊp thô cùc kú nhanh
chãng vµ hoµn toµn chÊt nµy. So víi nh÷ng m¸y läc khÝ tèt nhÊt, nã khö SO 2
nhanh h¬n tíi 10 lÇn ë nhiÖt ®é 120 - 1600C, tøc lµ nhiÖt ®é b×nh thêng cña
khÝ th¶i. Ngoµi ra, Akso cßn cã c«ng dông ®Æc biÖt trong ngµnh giÊy vµ
xenlul«z¬.
324. Tõ mét tr¨m lÝt x¨ng lµm ra ®îc nh÷ng thø g×?
117
Mét tr¨m lÝt x¨ng nÕu dïng lµm nhiªn liÖu cho «t«, th× trung b×nh cã
thÓ ch¹y ®îc mét ngh×n c©y sè. Nhng nÕu dïng ®Ó lµm nguyªn liÖu cho
ngµnh tæng hîp h÷u c¬ th× sÏ biÕn thµnh 21 chiÕc ¸o s¬mi nam hoÆc 160m
èng dÉn níc, hoÆc nÕu quay trë l¹i víi «t«, th× lµm ®îc mét bé x¨m lèp «t«.
325. ChÊt g× dïng thay x¨ng vµ axeton ®Ó tÈy mì?
Çc nhµ nghiªn cøu ViÖn Ho¸ v« c¬ ë Nga nghiªn cøu s¶n xuÊt mét lo¹i
chÊt míi, mang tªn "Termos" ®Ó tÈy mì cho çc chi tiÕt tríc khi s¬n, tr¸ng men
vµ m¹ ®iÖn, thay cho x¨ng vµ axªton thêng dïng tríc ®©y, cã mïi vµ dÔ ch¸y.
"Termos" lµ dung dÞch mét chÊt nhò ho¸ trong dÇu ®iªzen, pha trén víi dung
dÞch mét chÊt ho¹t ®éng bÒ mÆt Ýt bät trong níc vµ chÊt øc chÕ. "Termos"
®· c¶i tiÕn ®îc ®iÒu kiÖn lao ®éng trong çc ph©n xëng s¶n xuÊt.
326. Lµm m¶ng b¶o vÖ bª t«ng nh thÕ nµo ?
ë Nga ngêi ta ®· nghiªn cøu ®îc mét ph¬ng ph¸p b¶o vÖ çc kÕt cÊu bª
t«ng cèt thÐp kh«ng bÞ h háng do ¨n mßn; d¸n lªn bÒ mÆt cÇn ®îc b¶o vÖ mét
mµng máng p«lyªtylen ®· xö lý b»ng diÖn tÝch, nhê mét líp keo ªp«xi - cao su
®µn håi.
Líp b¶o vÖ nµy cã ®é bÒn ho¸ häc rÊt cao ®èi víi çc t¸c nh©n ¨n mßn
m¹nh nh axit, kiÒm… Khi dïng líp b¶o vÖ nµy, ngêi ta thÊy hiÖu qu¶ kinh tÕ
rÊt cao.
327. Ph¶n øng ©m thanh x¶y ra trong dung dÞch g×?
Ngêi ta ®· biÕt ph¶n øng næ tõ l©u, trong ®ã s¶n phÈm cña ph¶n øng lµ
chÊt khÝ. Nhng 3 nhµ ho¸ häc Hµ Lan ph¸t hiÖn ra mét lo¹i ph¶n øng míi: ph¶n
øng ©m thanh x¶y ra trong dung dÞch, ®ång thêi ph¸t ra nh÷ng ©m thanh rÊt
lín. Ch¼ng h¹n ph¶n øng gi÷a dung dÞch clorua kÏm vµ dung dÞch pipazin. Khi
çc tinh thÓ dipipazin kÏm h×nh thµnh, kÌm theo nh÷ng siªu ©m vµ c¶ nh÷ng
©m thanh nghe ®îc.
Ngêi ta cha biÕt ®îc nh÷ng nguyªn nh©n cña viÖc xuÊt hiÖn ©m thanh
nhng ch¾c ch¾n nã liªn quan ®Õn sù chuyÓn nhanh chãng nh÷ng tinh thÓ nhá
thµnh tinh thÓ lín.
328. TËn dông b· th¶i cña níc th¶i nh thÕ nµo?
118
Çc kü s Bungari thuéc nhµ m¸y thuû ph©n Razlog ®· t×m ra ph¬ng ph¸p
s¶n xuÊt khèi c« ®Æc giµu pr«tªin - vitamin tõ bïn l¾ng bÒ xö lý níc th¶i sau
khi lµm s¹ch b»ng ph¬ng ph¸p sinh ho¸. Khèi c« ®Æc nµy lµ thµnh phÇn cã gi¸
trÞ ®èi víi n«ng nghiÖp v× chøa 15 amino axit quan träng vµ çc vitamin. Thªm
vµo khÈu phÇn ¨n cña gia sóc, tèc ®é t¨ng träng cßn cao h¬n so víi çc s¶n
phÈm giµu vitamin - pr«tªin mµ c«ng nghiÖp ®ang s¶n xuÊt.
Tõ 200kg bïn, ngêi ta thu håi ®îc 1kg khèi c« ®Æc giµu pr«tªin - vitamin
nµy.
329. Acquy chi ca®imi cã u ®iÓm g×?

ViÖn Acquy vµ Pin ë Poznan (Balan) ®a ra s¶n xuÊt mét lo¹i ¨cquy míi
víi ®iÖn cùc lµ chi - cadimi. Ngoµi ®Æc tÝnh lµ dung lîng rÊt cao, lo¹i ¨cquy
nµy rÊt bÒn víi va ch¹m vµ lµm viÖc ®îc trong mét kho¶ng nhiÖt ®é rÊt réng
tõ - 400C ®Õn + 500C. Dung lîng cña chóng lªn tíi 10 ngh×n ampe/giê.
Trªn thÕ giíi, ngoµi Balan, chØ cã mét vµi níc s¶n xuÊt ¨cquy lo¹i nµy lµ
Mü, §øc vµ Ph¸p.
330. T×m vi khuÈn ¨n chÊt dÎo ®Ó lµm g×?
Sau khi ph¸t hiÖn ®îc çc lo¹i vi khuÈn sèng b»ng çc s¶n phÈm dÇu mì,
ngêi ta ®· tiÕn hµnh t×m kiÕm çc lo¹i vi khuÈn ¨n chÊt dÎo vµ ®· ®¹t ®îc kÕt
qu¶ bíc ®Çu. HiÖn nay, lo¹i vi khuÈn quý gi¸ nµy ®ang ®îc thö nghiÖm ®Ó
thñ tiªu çc lo¹i nhùa tæng hîp vµ chÊt dÎo cã trong nguån níc th¶i.
331. T¹o mµng chèng l¾ng cÆn b»ng chÊt g×?
ë óc, ngêi ta ®· b¾t ®Çu ¸p dông mét ph¬ng ph¸p míi ®Ó chèng hiÖn t-
îng t¹o cÆn trªn thµnh nåi h¬i, thiÕt bÞ c« dÆc vµ chng cÊt. B¶n chÊt cña ph-
¬ng ph¸p rÊt ®¬n gi¶n: chØ viÖc thªm vµo níc mét lîng rÊt nhá axit p«lyacrylic
(kho¶ng 5 phÇn triÖu trong níc). Hîp chÊt nµy t¹o ra trªn thµnh thiÕt bÞ mét líp
mµng p«lime rÊt máng. CÆn b¸m vµo mµng Ýt h¬n nhiÒu so víi b¸m trªn kim
lo¹i. Vµ khi cÆn b¸m ®Õn mét ®é dµy nµo ®ã, mµng sÏ tù bong ra, r¬i xuèng
®¸y vµ lÊy ra dÔ dµng.
119
332. Chèng näc r¾n b»ng chÊt g×?
Ngêi ta ph¸t hiÖn ra r»ng chÊt øc chÕ cho ph¶n øng gèc tù do tá ra cã t¸c
dông khö ®éc ®îc näc r¾n (trong ®ã, nhiÒu chÊt ph¸ huû qu¸ tr×nh sinh tæng
hîp albumin vµ axit nuclªic). Ch¼ng h¹n, mét chÊt øc chÕ cã hiÖu qu¶ nhÊt lµ
pr«pylgalat cã t¸c dông khö ®îc näc ®éc cña r¾n lôc, r¾n hæ mang vµ mét sè
loµi r¾n kh¸c. NÕu tiªm dung dÞch 0,75% chÊt nµy vµo b¾p thÞt cña chuét
th× sau tõ 1 ®Õn 6 phót kÓ tõ khi bÞ r¾n c¾n, tÊt c¶ sè chuét ®Òu ®îc cøu
tho¸t chÕt, nhng nÕu sau 15 phót trë lªn th× tÊt c¶ ®Òu chÕt.
333. ChÊt kÝch thÝch sinh trëng thùc vËt ®îc chÕ tõ nguyªn liÖu g×?
Tõ l¸ dõa vµ mì ®éng vËt, ngêi ta ®· ®iÒu chÕ mét chÊt kÝch thÝch
sinh trëng thùc vËt míi. ChÊt nµy khi xö lý trªn thùc vËt ë ®Çu giai ®o¹n ph¸t
triÓn, sÏ t¸c dông chän läc trªn tÕ bµo, t¹o thµnh nh÷ng m« míi vµ kh«ng lµm
¶nh hëng tíi nh÷ng bé phËn kh¸c cña c©y. ChÊt kÝch thÝch míi nµy kh«ng
®éc, kh«ng g©y ra nh÷ng hiÖn tîng phô kh«ng mong muèn vµ cã thÓ xö lý trªn
mét diÖn tÝch réng lín b»ng çch phun th«ng thêng.
334. Thªm mét chÊt ngät nh©n t¹o n÷a lµ chÊt g×?
Mét nhãm çc nhµ ho¸ häc Hungari míi tæng hîp ®îc mét chÊt h÷u c¬
míi, ngät h¬n ®êng saccar«z¬ hµng ngh×n lÇn. §êng "siªu ngät" nµy ®îc gäi tªn
lµ "Hin«in - 401". HiÖn nay, cha ®ñ c¬ së ®¸nh gi¸ vai trß cña nã trong c«ng
nghiÖp thùc phÈm t¬ng lai, nhng qua nh÷ng thö nghiÖm ®Çu tiªn vÌ ®éc tÝnh ®èi
víi c¬ thÓ, ngêi ta cho r»ng "Hin«in" cã thÓ sÏ thay thÕ sacarin.
335. V¶i ®Æc biÖt ®Ó lãt ®êng lµm b»ng chÊt g×?
TiÖp kh¾c võa ®a vµo s¶n xuÊt mét lo¹i v¶i hoµn toµn míi, thuéc lo¹i
v¶i kh«ng dÖt. Nguyªn liÖu cña v¶i nµy lµ sîi p«lypr«pilen vµ p«lyeste, kh«ng
bÞ môc bëi nÊm mèc vµ cã ®é bÒn ho¸ häc vµ c¬ häc rÊt cao. C«ng dông cña
v¶i còng rÊt "®éc ®¸o": ®Ó phñ lªn mÆt ®êng x¸. V¶i cã t¸c dông kh«ng ®Ó
çc líp ®Êt kh¸c trén lÉn víi nhau, cã thÓ dïng nh mét tÊm läc lo¹i trõ hçn hîp
çt, ®¸ d¨m trong x©y dùng ®êng x¸. Mét sè ®êng «t« cña TiÖp kh¾c ®· ®îc
lãt nh÷ng tÊm v¶i nµy.
336. Dïng khÝ ch¸y dËp t¾t löa lµ khÝ g×?
120
Theo ph¬ng ph¸p cæ ®iÓn, ®Ó dËp t¾t çc ®¸m ch¸y trong má than, ng-
êi ta ph¶i cho khÝ tr¬ vµo nh÷ng chç nøt nÎ. Nhng khi ®¸m ch¸y lín, lîng khÝ
tr¬ cÇn dïng rÊt nhiÒu; nÕu kh«ng ®ñ th× tai n¹n nµy cµng thªm phøc t¹p. Ph -
¬ng ph¸p míi thay thÕ khÝ tr¬ b»ng mét khÝ ®èt phæ biÕn lµ mªtan. KhÝ nµy
cã s½n h¬n nhiÒu vµ muèn tr¸nh nguy hiÓm chØ cÇn duy tr× nghiªm ngÆt mét
tû lÖ nhÊt ®Þnh víi kh«ng khÝ. B¬m mªtan trµn ®Çy vµo chç nøt löa sÏ t¾t.
337. ChÊt g× trong löa kh«ng ch¸y, trong níc kh«ng ch×m?
Hai kü s TiÖp kh¾c ®¬c gi¶i thëng quèc gia cña TiÖp kh¾c n¨m 1978
®· ®a ra s¶n xuÊt mét lo¹i chÊt dÎo míi, lÊy tªn lµ Resitek. Khi ®a tÊm vËt
liÖu nµy cïng víi mét tÊm s¾t vµo ngän löa ®Ìn khÝ th× kim lo¹i ch¶y, Resitek
vÉn kh«ng hÒ thay ®æi tÝnh chÊt. Nhê tÝnh çch nhiÖt, vËt liÖu nµy ®· ®îc
lµm mét sè chi tiÕt trong lß cao. Do khèi lîng riªng nhá, Resi-stek næi trªn mÆt
níc. Çc nhµ khoa häc cho r»ng Resistek sÏ lµ mét trong çc vËt liÖu cña kü
thuËt phøc t¹p trong t¬ng lai.
338. Vitamin nµo cã t¸c dông chèng ¨n mßn kim lo¹i?
Axit ascorbic víi çi tªn phæ biÕn lµ vitamin C võa ®îc ph¸t hiÖn lµ cã
kh¶ n¨ng chèng ¨n mßn kim lo¹i. NÕu phñ lªn bÒ mÆt kim lo¹i s¹ch mét líp axit
ascorbic cïng víi bét m«lip®en, th× lËp tøc nã liªn kÕt víi kim lo¹i thµnh mét líp
b¶o vÖ bÒn. Mét sè c«ng ty lín ®· b¾t ®Çu dïng axit ascorbic ®Ó "vitamin
ho¸" çc kim lo¹i nh»m môc ®Ých b¶o vÖ chóng, thay thÕ cho axit cr«mic ®ßi
hái ph¶i xö lý phøc t¹p h¬n.
339. G¹ch cã xenluloz¬ ®îc chÕ t¹o nh thÕ nµo ?
Ngêi ta biÕt r»ng nÕu chÕ t¹o ®îc g¹ch xèp th× rÊt cã lîi: g¹ch ®ì bÞ vì
vµ l¹i çch nhiÖt tèt, mét tÝnh n¨ng rÊt quý khi dïng ®Ó x©y têng. Nhng t¹o ra
nh÷ng lç xèp trong g¹ch kh«ng ®¬n gi¶n. ë §øc, ngêi ta ®· t×m ®îc çch chÕ t¹o
g¹ch xèp nµy. LÊy phÕ liÖu cña nhµ m¸y giÊy, gåm xenlul«z¬ vµ çc chÊt h÷u
c¬ kh¸c thu håi tõ níc th¶i, thªm vµo ®Êt sÐt tríc khi nung. ThÕ lµ ngêi ta thu
®îc g¹ch cã ®é xèp rÊt cao mµ tÝnh c¬ häc kh«ng hÒ gi¶m sót. Ngoµi ra, gi¸
thµnh cña g¹ch cßn h¹ xuèng.
340. Dïng dÇu th«ng ch¹y « t« cã ®îc kh«ng ?
121
Mét nhãm çc nhµ nghiªn cøu ë Henxinki (PhÇn Lan) ®· c«ng bè mét
thµnh c«ng míi: dïng hçn hîp x¨ng vµ dÇu th«ng tinh khiÕt víi tû lÖ cao h¬n
x¨ng ®Ó ch¹y « t«. Tiªu thô hçn hîp nhiªn liÖu nµy trªn cïng qu·ng ®êng thÊp
h¬n tiªu thô x¨ng nhiÒu. T¹i PhÇn Lan, mét níc cã nh÷ng çnh rõng th«ng réng
lín, çc xÝ nghiÖp gia c«ng gç hµng n¨m cã thÓ thu håi ®îc 40 ngh×n tÊn dÇu
th«ng gi¸ rÎ, tõ çc phÕ liÖu gç. HiÖn nay, ®· cã kÕ ho¹ch t¨ng cêng thu håi
dÇu th«ng ®Ó kh«ng nh÷ng tiÕt kiÖm x¨ng cho « t« mµ cßn dïng ®Ó ch¹y
®éng c¬ cho vËn t¶i ®êng s¾t.
341. Ami¨ng tæng hîp dïng lµm g× ?
Tr÷ lîng ami¨ng hÇu nh ®· c¹n, trong khi ®ã yªu cÇu vËt liÖu nµy ®Ó
lµm chÊt b¶o «n cña c«ng nghiÖp l¹i t¨ng lªn, Çc nhµ khoa häc Mü ®· t×m ra
mét quy tr×nh míi ®Ó t¹o ra sîi tõ «xit nh«m, silic, cr«m vµ zirconi. V¶i dÖt tõ
sîi gåm çc lo¹i «xyt nµy rÊt bÒn kh«ng nh÷ng ë nhiÖt ®é cao mµ cßn bÒn víi
axit vµ kiÒm n÷a. ngêi ta ®· dïng chóng ®Ó bäc lß cao vµ çc èng dÉn h¬i níc.
Còng cã thÓ may thµnh quÇn ¸o cho "lÝnh" cøu ho¶, tèt h¬n quÇn ¸o tríc ®©y
dÖt tõ sîi ami¨ng.
342. Nhiªn liÖu d¹ng sîi ®îc s¶n xuÊt nh thÕ nµo ?
Phßng tiªu chuÈn quèc gia Mü ®· quyÕt ®Þnh cho phÐp sö dông réng r·i
mét lo¹i nhiªn liÖu míi do çc nhµ khoa häc bang Oregon chÕ t¹o, VÒ nhiÖt l-
îng, nhiªn liÖu míi ngang víi than ®¸ nhng khi ch¸y kh«ng lµm tho¸t ra khÝ ®éc
lµ «xyt cña lu huúnh vµ nit¬. Nguyªn liÖu chÝnh ®Ó s¶n xuÊt ra lo¹i chÊt ®èt
míi nµy lµ çc vËt liÖu d¹ng sîi: vá c©y, r¬m r¹, than bïn lo¹i xÊu, b· mÝa, vá
l¹c, lâi ng«, mïn ca vµ nhiÒu phÕ liÖu kh¸c. TÊt c¶ ®îc nghiÒn nhá, sÊy kh«,
trén lÉn víi mét lo¹i dÇu vµ chÊt kÕt dÝnh, sau ®ã ®em Ðp thµnh h¹t, cã ®êng
kÝnh 6,6mm, dµi 20mm. ChÊt ®èt míi rÎ chØ b»ng nöa khÝ thiªn nhiªn.
343. Dïng p«lime trong khoan th¨m dß nh thÕ nµo ?
Tríc ®©y, ngêi ta thêng dïng dung dÞch ®Êt sÐt trong c«ng t¸c khoan
th¨m dß dÇu khÝ. HiÖu qu¶ cña nã ®· ®îc thö th¸ch trong thùc tÕ l©u dµi. Nh-
ng çc chuyªn gia Bungari (t¹i Häc viÖn ho¸ kü thuËt Burgas) ®· ®Ò xuÊt mét
ph¬ng ph¸p míi; thay dung dÞch ®Êt sÐt b»ng mét lo¹i polime hoµ tan trong n-
122
íc. Khi thö nghiÖm, çc nhµ ®Þa chÊt ®· nhËn thÊy dung dÞch polime cã
nh÷ng tÝnh chÊt tèt h¬n h¼n: ®é ®µn håi lín h¬n, gi¶m ®îc sù dao ®éng cña
mòi khoan, cho phÐp t¨ng nhanh tèc ®é khoan. Nhê vËy ®· t¨ng ®îc n¨ng suÊt
lao ®éng vµ tuæi thä cña thiÕt bÞ khoan.
344. Ph©n tÝch bÊt cø nguyªn tè nµo trong 110 nguyªn tè nh thÕ
nµo?
Lµm thÕ nµo ph©n tÝch ®îc thµnh phÇn nguyªn tè chøa trong h¹t bôi
mµ m¾t thêng kh«ng thÊy? M¸y ph©n tÝch mang tªn "Lamma - 500" cña c«ng
ty thiÕt bÞ §øc cã thÓ lµm ®îc viÖc nµy. M¸y cã kÝch thíc vµ träng lîng b»ng
mét chiÕc xe du lÞch, bao gåm kÝnh hiÓn vi quang häc vµ laze, bëm siªu ch©n
kh«ng, m¸y khuyÕch ®¹i quang ®iÖn tö, bé phËn lµm l¹nh... dïng xung lîng
laze lµm bèc h¬i vµ ion ho¸ mÉu cÇn nghiªn cøu. Sau ®ã, tiÕn hµnh ph©n
tÝch ®¸m m©y ion b»ng khèi ®iÖn tö vµ quang phæ ký. Nã cã thÓ ph©n tÝch
bÊt kú nguyªn tè nµo trong b¶ng tuÇn hoµn vµ chØ 3 gi©y sau lµ ®· cã thÓ tr¶
lêi trªn m¸y tÝnh ®iÖn tö.
345. Sø cã trÝ nhí nh thÕ nµo?

Tõ l©u, ngêi ta ®· nãi ®Õn mét vµi kim lo¹i (nh niken, titan) cã thÓ "nhí"
l¹i h×nh d¹ng ban ®Çu cña m×nh nhiÒu lÇn thay ®æi h×nh d¹ng. Ngµy nay, ng-
êi ta ®· ph¸t hiÖn ra ngay c¶ sø còng cã trÝ nhí nh vËy. Çc nhµ khoa häc ë tr-
êng §¹i häc Bristol (Anh) ®· bÊt ngê t×m ra mät lo¹i sø khi ®un nãng th× biÕn
d¹ng, nhng ®Ó nguéi, l¹i trë vÒ h×nh d¹ng ban ®Çu. Qu¸ tr×nh håi phôc l¹i
h×nh d¹ng cò xÈy ra t¬ng ®èi chËm. Ngêi ta ®ang tËp trung t×m kiÕm kh¶
n¨ng sö dông hiÖn tîng míi ph¸t hiÖn ra nµy.
346. Oxalon vµ Uglen lµ lo¹i sîi g×?
§©y lµ tªn hai lo¹i sîi tæng hîp ®îc s¶n xuÊt ®Ó dïng vµo nh÷ng môc
®Ých ®Æc biÖt. Sîi OXALON dïng ®Ó dÖt thµnh v¶i läc trong ngµnh luyÖn
kim vµ chÕ biÕn muéi than. Nã còng ®îc dïng lµm v¶i mµnh trong chÕ t¹o lèp
xe ho¹t ®éng trong ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é cao. UGLEN gi÷ ®îc ®é bÒn tíi
123
30000C trong khÝ tr¬ vµ 2500C trong m«i trêng «xy. V× cã tÝnh dÉn ®iÖn rÊt
tèt nªn nã ®îc gia c«ng cïng víi chÊt dÎo, s¬n, chèng hiÖn tîng tÝch ®iÖn.
347. Hµm r¨ng b»ng hy®r«n cã u ®iÓm g×?
Trong nh÷ng n¨m 60, çc nhµ b¸c häc TiÖp Kh¾c ®· ph¸t minh ra mét
lo¹i p«lyme ®Æc biÖt, gäi lµ hy®r«n, dïng lµm l¨ng kÝnh dÎo ¸p s¸t vµo nh·n
cÇu, thay thÕ kÝnh th«ng thêng cho nh÷ng ngêi cËn thÞ vµ viÔn thÞ. Míi
®©y, çc nhµ b¸c häc Mü dïng lo¹i p«lyme kh«ng ®éc h¹i nµy ®Ó hµn r¨ng rÊt
nhanh. Hy®r«n hoµn toµn kh«ng kÝch thÝch çc m« x¬ng vµ lîi. Do d·n në khi
®ãng r¾n, nã sÏ tr¸m kÝn ®îc c¶ nh÷ng lç nhá nhÊt trong kÏ r¨ng. Nhê nhùa
nµy, cã thÓ hµn r¨ng trong vßng mét phót.
348. Aspirin c¶i tiÕn lµ chÊt g×?
ë Anh, ngêi ta võa ®a ra s¶n xuÊt mét chÊt thay thÕ míi cho aspirin, mét
lo¹i thuèc th«ng dông nhÊt hiÖn nay. ChÊt nµy cã t¸c dông gi¶m ®au nhiÒu
h¬n aspirin vµ kh«ng g©y nh÷ng hiÖn tîng phô kh«ng mong muèn cña aspirin
th«ng thêng. Tªn th¬ng m¹i cña thø thuèc ®ã lµ d«l«bit. Hîp chÊt nµy cã b¶n
chÊt ho¸ häc gièng nh aspirin (axit axªtylsalixilic) chØ kh¸c ë chç trong ph©n
tö, gèc axªtyl ®îc thay thÕ b»ng nhãm ®ifluophªnyl. Danh ph¸p ®Çy ®ñ cña
D«l«bit lµ 2,4 - §ifluophªnyl - salixilic axit. Lo¹i aspirin c¶i tiÕn nµy rÊt ®îc
hoan nghªnh vµ b¾t ®Çu ®îc sö dông réng r·i.
349. Lµm thÕ nµo ®Ó mµng kh«ng bÞ dÝnh?
Mµng p«lyªtylen khi b¶o qu¶n thêng bÞ dÝnh víi nhau, nhiÒu khi chÆt
®Õn nçi kh«ng thÓ bãc rêi ra. Çc nhµ khoa häc Ph¸p ®· t×m ®îc çch kh¾c
phôc hiÖn tîng nµy. Khi gia c«ng, hä thªm vµo thµnh phÇn pha chÕ mét
c«p«lyme khèi hoÆc c«p«lyme nh¸nh cña ªtylen vµ styrol, mªtylstyr«l hoÆc
clostyr«l. Hµm lîng chÊt thªm vµo kh«ng qu¸ 5%. §é trong suèt cña mµng
kh«ng bÞ xÊu ®i.
350. V¶i chèng axit ®îc dÖt tõ sîi g×?
Nhµ m¸y dÖt liªn hîp ë Nga ®· s¶n xuÊt mét lo¹i v¶i ®Ó may quÇn ¸o
b¶o hé lao ®éng cho c«ng nh©n ngµnh ho¸ chÊt. Trong mét thêi gian dµi, nã
kh«ng ®Ó cho axit sunfuric vµ clohy®ric ®Ëm ®Æc, kiÒm 10%, am«ni¨c
124
25%, clorua v«i 10% thÊm qua. Sau khi giÆt s¹ch trong pecloªtylen, tÝnh chÊt
b¶o vÖ cña v¶i kh«ng thay ®æi. Axit sunfuric 93% kh«ng thÊm ít lªn bÒ mÆt
cña v¶i. Mét trong çc thµnh phÇn chÝnh cña v¶i lµ sîi p«lypr«pylen, vµ sau
khi dÖt, tÈm thªm mét líp hîp chÊt h÷u c¬ chøa flo.
351. Hy®r« cã ®é tinh khiÕt cao ®îc s¶n xuÊt nh thÕ nµo?
Nhµ m¸y ho¸ dÇu Lin®en (§øc) ®· ®a vµo ho¹t ®éng mét thiÕt bÞ míi
cã c«ng suÊt cao ®Ó s¶n xuÊt hy®r« cã ®é tinh khiÕt 99,999%. Nguyªn liÖu
®Ó s¶n xuÊt lµ s¶n phÈm reforming h¬i, chøa 70 - 75% H 2, cßn l¹i lµ CO, CO2
vµ CH4. ViÖc hÊp phô ®îc tiÕn hµnh qua nhiÒu th¸p hÊp phô chøa zª«lit vµ
than ho¹t tÝnh ë ¸p suÊt 20 - 25 atm«phe. Sau khi tinh chÕ, hy®r« chøa d íi 10-
3
% CO vµ hÇu nh kh«ng cßn vÕt CO2. ChÊt hÊp phô ®îc t¸i sinh hoµn toµn.
352. ChÊt g× cã trong h¹t b«ng?
Tõ mét tÊn h¹t b«ng, cã thÓ chiÕt ra 60 kg ®¹m dïng lµm thùc phÈm,
4kg g«sipol, trªn 12kg phitin, 3kg ®êng còng nh mét lîng ®¸ng kÓ dung m«i, rîu
kü thuËt, linhin. Trong h¹t cßn cã mét sè chÊt dïng lµm dîc phÈm lµ t«k«phªrol,
stªrin.
353. GiÊy tæng hîp cã u ®iÓm g×?

Çc nhµ m¸y vµ ViÖn nghiªn cøu giÊy ë Nga ®· b¾t ®Çu s¶n xuÊt giÊy
tæng hîp tõ chÊt dÎo. So víi çc giÊy tæng hîp th«ng thêng, giÊy nµy bÒn c¬
häc h¬n, ®µn håi h¬n, chÞu ®îc níc vµ nhiÖt ®é kh¸ cao, kh«ng bÞ nÊm vµ vi
khuÈn ph¸ ho¹i. Trong bÒ ngoµi, nã gièng nh giÊy can, nhng cã thÓ viÕt b»ng
tÊt c¶ çc lo¹i bót. Do gi¸ thµnh cßn cao, nªn míi chØ ®îc dïng trong mét vµi
lÜnh vùc nh in b¶n ®å, b¶n vÏ vµ çc s¬ ®å.
355. Çc chÊt chèng kÝch næ míi lµ chÊt g×?
Th«ng thêng, ngêi ta vÉn pha tªtraªtyl ch× vµo x¨ng ®Ó chèng hiÖn tîng
næ sím, nhng chÊt nµy rÊt ®éc vµ g©y « nhiÔm m«i trêng. ViÖc t×m kiÕm
çc chÊt míi cã tÝnh n¨ng t¬ng tù ®îc tiÕn hµnh ë nhiÒu níc. Hµng lo¹t hîp
chÊt c¬ kim ®· ®îc t×m ra vµ tá ra cã nhiÒu triÓn väng, nh
xycl«penta®ienitricacb«nyl m¨ngan, tributyl thiÕc, trimªtyl ch×, pentacacboonyl
125
mangan. Çc chÊt chèng kÝch næ tèt nhÊt lµ çc hîp chÊt cña mangan trong ®ã
®ång thêi chøa mét nguyªn tö silic vµ ch×.
356. ChÊt siªu dÎo dïng lµm g×?
ViÖn p«lyme mang tªn Cargin (Nga) võa t×m ra mét chÊt siªu dÎo
(superplastifiant) cho bª t«ng. ChØ cÇn thªm mét lîng rÊt nhá (1 - 2%) chÊt siªu
dÎo nµy (tÝnh theo lîng xi m¨ng) ®· cã thÓ lµm cho ®é bÒn c¬ häc cña s¶n
phÈm t¨ng lªn 20 - 40%. BÒ mÆt bªt«ng l¹i nh½n h¬n vµ dÔ trang trÝ h¬n.
HiÖu qu¶ kinh tÕ rÊt lín: thªm chÊt siªu dÎo lµm cho mçi mÐt khèi bªt«ng tiÕt
kiÖm ®îc 50kg xim¨ng mµ kh«ng bÞ gi¶m ®é bÒn. ChÊt siªu dÎo nµy kh«ng
chøa i«n clo g©y ¨n mßn bªt«ng vµ ®îc s¶n xuÊt tõ phÕ liÖu cña nhµ m¸y chÕ
t¹o chÊt dÎo acrylic.
357. Van an toµn b»ng chÊt dÎo cã u ®iÓm g×?
Mét kü s NhËt võa chÕ t¹o thµnh c«ng van an toµn kiÓu míi cho çc èng
dÉn. Chi tiÕt c¬ b¶n cña van nµy lµ mét vßng chÊt dÎo. ë nhiÖt ®é thêng, vßng
kh«ng hÒ ¶nh hëng ®Õn dßng ch¶y cña chÊt láng hoÆc chÊt khÝ, nhng nÕu
cã sù cè lµ ch¸y hoÆc næ, nhiÖt ®é t¨ng lªn, vßng sÏ bÞ ch¶y ra, t¹o thµnh bät
bÞt kÝn ngay ®êng èng. ChØ cÇn thay ®æi c¬ cÊu, cã thÓ dïng van vµo môc
®Ých ngîc l¹i: tù ®éng më mét èng dÉn ®ang bÞ ®ãng khi gÆp sù cè.
358. ChÊt xóc t¸c cr¾ckinh míi lµ chÊt g×?

ViÖn c«ng nghiÖp chÕ biÕn dÇu khÝ Masc¬va nghiªn cøu thµnh c«ng
mét chÊt xóc t¸c cr¨cking míi cho çc ph©n ®o¹n nÆng vµ nhÑ cña dÇu má.
ChÊt xóc t¸c nµy cho hiÖu suÊt olªfin vµ x¨ng cã chØ sè «ctan cao h¬n h¼n çc
chÊt xóc t¸c thêng. Thµnh phÇn chÝnh cña nã lµ muèi silic vµ zirc«n trªn chÊt
mang lµ zª«lit. ChÊt xóc t¸c nµy ®îc s¶n xuÊt díi d¹ng h×nh cÇu, cã ®é bÒn
nhiÖt cao vµ rÊt dÔ dµng t¸i sinh.
359. Cã ph¶i thuèc tr s©u lÊy tõ l¸ cµ chua?
Thuèc trõ s©u thiªn nhiªn quen thuéc nhÊt lµ piretrum, chiÕt tõ c©y cóc
trõ s©u, çc nhµ ho¸ häc Mü t×m ra mét lo¹i thuèc trõ s©u thiªn nhiªn míi, gäi lµ
2 - tri®ªcalon, lÊy tõ l¸ cña mét lo¹i cµ chua d¹i. Trong cµ chua thêng trång còng
126
cã, nhng hµm lîng nhá h¬n 10 lÇn. Ngêi ta cho r»ng nÕu ghÐp cµ chua thêng
trång víi cµ chua d¹i th× sÏ cã nguyªn liÖu ®Ó ®iÒu chÕ mét lo¹i thuèc trõ s©u
thiªn nhiªn cã hiÖu lùc.
360. Khö trïng b»ng mat-tit nh thÕ nµo?
ViÖn Ho¸ lý thuéc ViÖn Hµn l©m khoa häc Biªl«rut ®· s¶n xuÊt thö mét
lo¹i m¸t - tÝt g¾n sµn nhµ, gäi lµ "Spungi". S¶n phÈm nµy kh«ng nh÷ng cã
tÝnh chÊt kÕt dÝnh rÊt tèt mµ cßn cã mét t¸c dông phô n÷a lµ khö trïng cho
sµn vµ bÇu kh«ng khÝ trong phßng. Trong thµnh phÇn cña Spungi cã mét chÊt
s¸t trïng kh«ng ®éc ®èi víi ngêi vµ gia sóc.
361. LÊy stronti tõ apatit nh thÕ nµo?
Nhu cÇu vÒ stronti rÊt lín, nªn ngêi ta ph¶i ®i t×m nh÷ng nguån cung
cÊp míi. Mét trong nh÷ng nguån míi ®îc tËn dông lµ quÆng apatit, chøa
kho¶ng 2,5% nguyªn tè nµy. Mét quy tr×nh c«ng nghÖ míi ®îc ¸p dông: dïng
axit chuyÓn ho¸ quÆng ®Ó ®iÒu chÕ H 3PO4 s¶n xuÊt ph©n l©n, stronti
sunfat sÏ kÕt tña. Nhng nÕu dïng HNO3 ®Ó ph©n huû quÆng, stronti natrat
hoµ tan vµ ®îc t¸ch ra b»ng çch chuyÓn ho¸ thµnh cacb«nat. Tõ 1 tÊn apatit cã
thÓ lÊy ®îc 20kg SrCO3.
362. Rîu dïng ch¹y ®éng c¬ nh thÕ nµo?
Ba Lan lµ mét trong nh÷ng níc ®Çu tiªn ë ch©u ¢u ®· thªm rîu do chng
kh« gç vµo nhiªn liÖu ®Ó tiÕt kiÖm x¨ng. T¹i xÝ nghiÖp liªn hiÖp, ho¸ dÇu
Plock, ®· s¶n xuÊt nhiªn liÖu hçn hîp chøa 20% metanol. Nhiªn liÖu nµy kh«ng
lµm gi¶m c«ng suÊt cña ®éng c¬ mµ l¹i x¶ Ýt khÝ ®éc h¬n.
363. Ph©n bãn lµm tõ giÊy nh thÕ nµo?
ë Thuþ §iÓn, trong trång rau, ngêi ta sö dông phæ biÕn mét lo¹i giÊy, gäi
lµ Agroprox, tÈm bitum, s¸p, chÊt ®¹m vµ thuèc diÖt nÊm ®Ó phñ nh÷ng
luèng rau. Agroprox ch¼ng nh÷ng gi÷ cho c©y khái bÞ mÊt nhiÖt mµ cßn trõ
çc bÖnh nÊm cho rau. §Õn vô trång trät tiÕp theo, ngêi ta cµy lÉn Agroprox
víi ®Êt, vµ nã vÉn ph¸t huy t¸c dông ph©n huû thµnh ph©n bãn vµ c¶i t¹o ®Êt,
gi÷ cho ®Êt khái bÞ kh« h¹n vµ chèng xãi mßn.
364. BÝ mËt nµo ë phô gia khi s¶n xuÊt hîp kim ®ång ch×?
127
Hîp kim ®ång ch× lµm viÖc trong ®iÒu kiÖn cã t¶i ®îc ®Õn 6000C.
Nhng trong kü thuËt ®ßi hái nh÷ng vËt liÖu võa dÉn nhiÖt tèt nhng nh ®ång,
võa chÞu t¶i vµ lµm viÖc ë trªn díi 10000C. Çc nhµ khoa häc Mü míi t×m ra ®-
îc mét hîp kim ®ång tho¶ m·n çc yªu cÇu Êy. BÝ mËt cña kü thuËt lµ ë lîng
«xyt nh«m, beri vµ ziriconi thªm vµo.
365. Dïng níc biÓn lµm chÊt ®iÖn ly trong acqui nh thÕ nµo?
§øc ®· c«ng bè mét b»ng ph¸t minh míi: ¨cquy dïng níc biÓn lµm chÊt
®iÖn ly. Dung lîng cña nã cßn lín h¬n ¨cquy ch×. Mét ®iÖn cùc lµ lâi nh«m,
cßn ®iÖn cùc thø hai lµ mét khèi xèp b»ng mét hîp chÊt cña nh«m. Acquy ®¬n
gi¶n, tiÕt kiÖm, nhng cã mét nhîc ®iÓm: ngõng lµm viÖc khi bÞ dao ®éng.
Lo¹i ¨cquy nµy b¾t ®Çu ®îc dïng cho tµu biÓn.
366. Men thuû tinh mµu cho kim lo¹i cã u ®iÓm g×?
ViÖn Ho¸ häc v« c¬ ë Nga ®· nghiªn cøu thµnh c«ng mét lo¹i men thuû
tinh ®Ó b¶o vÖ kim lo¹i, dïng lµm çc cÊu kiÖn x©y dùng, ®å dïng gia ®×nh,
®å trang søc vµ bÊt kú s¶n phÈm nµo b»ng kim lo¹i. Men thuû tinh nµy kh«ng
nh÷ng chèng ¨n mßn rÊt tèt mµ cßn cã mµu s¾c ®Ñp, bÒn vµ ãng ¸nh, tiÕt
kiÖm ®îc n¨ng lîng vµ kh«ng bÞ nøt vì.
367. §èi thñ cña ami¨ng lµ chÊt g×?
Ngêi ta cho r»ng lo¹i sîi tæng hîp Armid - T ®îc nghiªn cøu t¹i Nga qu¶ lµ
®èi thñ cña ami¨ng. Nã rÊt thuËt tiÖn ®Ó may quÇn ¸o cho lÝnh cøu háa, thî
hµn, lµm vËt liÖu b¶o «n cho çc èng dÉn vµ v¶i läc khÝ nãng vµ chÊt láng ¨n
mßn. §Æc tÝnh quan träng cña lo¹i sîi nµy lµ chÞu ®îc l©u dµi nhiÖt ®é cao
(3000C) vµ kh«ng bÞ biÕn d¹ng. Nã cßn ®îc dïng lµm chÊt ®én cho chÊt dÎo cã
c«ng dông ®Æc biÖt trong kü thuËt ®iÖn tö.
368. Lµm kim lo¹i cã cÊu t¹o gièng thuû tinh nh thÕ nµo?
NÕu lµm l¹nh kim lo¹i tõ hµng ngh×n ®é xuèng nhiÖt ®é thêng trong
kho¶ng mét phÇn cña gi©y th× nã sÏ cã cÊu t¹o gièng nh thuû tinh. Ngêi ta ®·
thùc hiÖn ®îc trªn nh÷ng sîi d©y b»ng s¾t cã pha bo, ph«tpho vµ cr«m. §Æc
®iÓm cña d©y nµy lµ kh«ng cã cÊu t¹o h¹t, do ®ã cã ®é bÒn chèng ¨n mßn rÊt
128
cao. Trong t¬ng lai, nh÷ng sîi d©y nµy cã thÓ thay thÕ ®îc thÐp kh«ng gØ
trong nh÷ng thiÕt bÞ lµm viÖc thêng xuyªn ë 3000C.
369. Keo d¹ng tÊm opoxy dïng lµm g×?
Keo giªlatin cæ ®iÓn dïng ®Ó d¸n ®å gç díi d¹ng tÊm kh«ng ph¶i lµ
chuyÖn l¹, nhng keo ªp«xy díi d¹ng tÊm th× chØ ®îc s¶n xuÊt gÇn d©y, vµ ®îc
dïng trong c«ng nghiÖp m¸y bay. TÊm keo ªpoxy ®îc ®Æt gi÷a 2 chi tiÕt cÇn
g¾n víi nhau, sau ®ã ®a vµo nåi hÊp ë nhiÖt ®é 1200C. Keo sÏ r¾n l¹i vµ nèi
rÊt ch¾c çc chi tiÕt ®ã. Ngêi ta ®· kÕt luËn m¸y bay d¸n b»ng keo thay cho
hµn vµ t¸n ®inh sÏ nhÑ h¬n 15% vµ rÎ h¬n 20% so víi m¸y bay tríc ®©y.
370. Thuèc trõ s©u ®Æc hiÖu cho cam quýt lµ chÊt g×?
Ph«tphamit lµ lo¹i thuèc trõ s©u ®Æc hiÖu nhÊt ®èi víi çc lo¹i s©u
cam, chanh, quýt, bëi. ThiÕu chÊt nµy, s¶n lîng hµng n¨m çc lo¹i qu¶ Êy gi¶m
®i 30%. Nhng ngêi ta võa ®a ra mét b¸o ®éng: s©u bä ph¸ ho¹i çc lo¹i qu¶ Êy
®· b¾t ®Çu quen thuèc, vµ ®Ò nghÞ sö dông lu©n phiªn ph«tphamit víi çc
lo¹i thuèc kh¸c, dï kÐm hiÖu lùc h¬n, nhng "l¹" ®èi víi lo¹i s©u Êy. B»ng çch
®ã míi cã thÓ duy tr× tÝnh ®Æc hiÖu cña ph«tphamit.
371. Nh÷ng chiÕc tói hoµ tan dïng lµm g×?
§Ó h¹n chÕ ®Õn møc tèi thiÓu sù tiÕp xóc cña ngêi víi thuèc trõ s©u,
mét c«ng ty Mü ®· ®Ò nghÞ ®a thuèc vµo ®Êt trong nh÷ng tói chÊt dÎo. TÊt
nhiªn tói nµy ph¶i b»ng chÊt dÎo hoµ tan, ®Ó dÇn dÇn díi t¸c dông cña níc ma
vµ níc ngÇm, sÏ gi¶i phãng thuèc trõ s©u. §Ó b¶o vÖ thuèc khi chuyªn chë vµ
b¶o qu¶n, ph¶i bäc nh÷ng tói ®ã b»ng mµng p«lyme, thêng bÒn víi níc.
372. Axit trªn giÊy cã t¸c dông g×?

GiÊy ngµy cµng ®îc dïng nhiÒu lµm bao b× (hép) ®ùng çc lo¹i thùc
phÈm. Çc nhµ nghiªn cøu ®· ph¸t hiÖn ra r»ng nÕu phñ bªn trong hép giÊy
mét líp máng dung dÞch axit sorbic th× thêi gian b¶o qu¶n t¨ng lªn rÊt nhiÒu.
ThÝ dô; nÕu s÷a chua ®ùng trong hép nµy vµ gi÷ trong tñ l¹nh th× sau 40 ngµy
vÉn kh«ng thÊy men ph¸t triÓn ®¸ng kÓ.
373. ViÖn trõ muçi trong mïa hÌ chøa chÊt g×?
129
H·ng Zoecon ®· s¶n xuÊt viªn trõ muçi cã chøa chÊt mªt«pren díi tªn th-
¬ng phÈm Altosid, hoµ tan ®îc trong níc vµ ®· thö thuèc nµy trong mïa hÌ tõ
n¨m 1976. Trong n¨m 1977, h·ng nµy tiÕn hµnh thÝ nghiÖm më réng ®Ó
nhanh chãng ®a vµo s¶n xuÊt trªn quy m« c«ng nghiÖp. Viªn Altosid ®îc dïng ë
nh÷ng n¬i muçi sinh s¶n nh cèng r·nh, níc thèi, mµ ë ®ã kh«ng thÓ diÖt muçi
b»ng ph¬ng ph¸p phun th«ng thêng.
374. Mét lo¹i ®êng ho¸ häc míi cã tªn lµ g×?
H·ng Tetead Lyle (Anh) ®ang nghiªn cøu s¶n xuÊt mét lo¹i ®êng ho¸ häc
míi gäi lµ Talin. Lo¹i ®êng nµy lµ dÞch tinh chÕ cña hîp chÊt Taumatin, lÊy tõ
qu¶ cña mét loµi c©y t¬ng tù nh c©y cao su Thaumatococcus danielli mäc ë
vïng T©y Phi. §é ngät cña ®êng ho¸ häc míi nµy gÊp 4000 lÇn ®êng mÝa,
nghÜa lµ ngät h¬n saccarin.
375. Çc chÊt ho¸ häc trong tái cã t¸c dông ch÷a bÖnh nh thÕ nµo?
Hµnh vµ tái lµ nh÷ng gia vÞ cho nhiÒu mãn ¨n nhng tõ l©u còng ®· ®îc
biÕt ®Õn nh lµ nh÷ng vÞ thuèc. Tái ®· tõng dïng lµm thuèc ch÷a chøng ph¸t
ban, viªm b¹ch cÇu, viªm phæi vµ rèi lo¹n ®êng ruét tríc khi cã nh÷ng biÖt dîc
®Æc hiÖu.
Ngµy nay ngêi ta ®· hiÓu biÕt kh¸ chi tiÕt vÒ thµnh phÇn ho¸ häc trong
hµnh, tái. Hµng tr¨m hîp chÊt ®· ®îc ph©n lËp vµ ph©n tÝch cÊu tróc còng
nh nghiªn cøu vÒ dîc lý. Nh÷ng hîp chÊt quan träng nhÊt lÊy tõ hµnh, tái thêng
chøa tõ mét hoÆc nhiÒu nguyªn tö lu huúnh (S) trong cÊu tróc. §ã lµ çc hîp
chÊt thiosunfua, polisunfua. Chóng cã mïi vµ ho¹t tÝnh sinh häc cao. Tuy vËy,
cho ®Õn gÇn ®©y nh÷ng bÝ hiÓm vÒ c¬ chÕ t¸c dông sinh häc cña nhiÒu
ho¹t chÊt míi ®îc t×m ra. Ch¼ng h¹n nh ph¸t hiÖn ra chÊt etyletan disunfinat cã
t¸c dông ng¨n ngõa bÖnh ung th. Y häc ®· kh¼ng ®Þnh hµm lîng nitrit cao
trong d¹ dµy lµ mét ®éc tè liªn quan ®Õn sù xuÊt hiÖn ung th d¹ dµy. ThÕ mµ
xÐt nghiÖm ®· cho thÊy ngêi cã thãi quªn ¨n tái sèng, sau khi ¨n xong, hµm lîng
nitrit trong d¹ dµy gi¶m h¼n. Ngêi ta còng ®· chøng minh ®îc t¸c dông øc chÕ
ph¸t triÓn ung th cña çc hîp chÊt polisunfua kh«ng no. Ch¼ng h¹n nh chÊt
ajoen lµ mét hîp chÊt chøa 3 nh©n chiÕt t¸ch tõ tái cã t¸c dông diÖt tÕ bµo ung
130
th lympho. ChÊt diallyl diunfua cßn cã kh¶ n¨ng lµm gia t¨ng sinh trëng çc
enzym khö ®éc.
Tái cßn t¸c dông h¹ hµm lîng mì vµ cholesterol trong m¸u. Nh÷ng ngêi cã
bÖnh tim nÕu thêng xuyªn sö dông tinh dÇu tái sÏ lµm gi¶m nguy c¬ nhåi m¸u
c¬ tim hay nghÏn m¹ch bëi chÊt ajoen vµ dithin cã trong tinh dÇu tái. T¸c dông
øc chÕ kÕt tô tiÓu cÇu lµ do çc chÊt adenosin, allixin, ajoen vµ çc
polysunfua kh¸c cã trong tái.
Sau khi ¨n tái, h¬i thë cã mïi khã chÞu, ®ã lµ mïi cña çc hîp chÊt
allylmetyl sunfua, disunfua, diallylsunfua; 2-poropen thiol.
Xoa tái díi gan bµn ch©n th× sau vµi giê cã thÓ ph¸t hiÖn mïi tái trong
h¬n thë, lÝ do lµ chÊt allixin sau khi thÊm qua da cã thÓ tan trong mì vµ hÊp
thô trong hÖ lympha, kh«ng bÞ ph©n huû trong m«i trêng kh«ng chøa cistein
vµ protein vµ tho¸t ra theo ®êng bµi tiÕt. Cßn ¨n tái th× allixin sÏ ph¶n øng lËp
tøc víi çc nhãm cistein chuyÓn thµnh nh÷ng chÊt øc chÕ sinh ho¸ quan träng.
Nh vËy, tái võa lµ gia vÞ, võa lµ mét vÞ thuèc quý.
376. Tãc cã thµnh phÇn ho¸ häc vµ cÊu t¹o nh thÕ nµo?
Tãc, sõng, mãng chøa mét lo¹i protein kh¸ bÒn gäi lµ kªratin.Trong kªratin
cã çc liªn kÕt ®isunfua nèi çc m¹ch dµi peptit l¹i víi nhau, ngoµi ra cßn cã çc
liªn kÕt hi®ro, liªn kÕt çc cÇu muèi, liªn kÕt vander walls... ®Ó t¹o thµnh çc
vßng xo¾n. Cã hai lo¹i kªratin anpha () vµ beta (). Tãc qu¨n tù nhiªn lµ tãc cã
nhiÒu  kªratin. Mµu cña tãc do hai s¾c tè quyÕt ®Þnh: s¾c tè lumelanin lµm
cho tãc cã mµu tõ hung nh¹t ®Õn ®en tuyÒn, s¾c tè phªomelamin lµm cho tãc
cã mµu tõ hoe vµng, vµng ãng, ®Õn ®á, kªratin trong tãc ngêi chøa ®Õn 12%
xistin. NÕu lµm gi¶m sè liªn kÕt ®isunfua cña tãc b»ng çch khö b»ng ho¸ chÊt
th× ®é tan cña kªratin t¨ng ®¸ng kÓ, tãc sÏ mÒm ra cã thÓ uèn theo bÊt k× kiÓu
g× còng dÔ. ViÖc xö lÝ çc s¶n phÈm khö b»ng çc chÊt oxiho¸ sÏ ®a vÒ tr¹ng
th¸i ban ®Çu lµ kªratin. §ã lµ çch xö lÝ tãc ®Ó uèn tãc.
377. Plasma lµ g×?
Plasma thêng ®îc gäi lµ tr¹ng th¸i thø t cña vËt chÊt v× nã kh«ng ph¶i lµ
chÊt r¾n, kh«ng ph¶i lµ chÊt láng vµ còng kh«ng ph¶i lµ mét chÊt khÝ b×nh
131
thêng. Plasma lµ mét khÝ ion ho¸, tõ mét tæng thÓ nguyªn tö ®îc biÕn thµnh
çc ion mang ®iÖn tÝch d¬ng hoÆc ©m. Tuy kh«ng thêng gÆp trªn tr¸i ®Êt,
nhng trong vò trô nã chiÕm tíi 99%. MÆt trêi lµ mét qu¶ cÇu löa plasma.
Do cã thµnh phÇn phøc t¹p nªn plasma rÊt khã chÕ ngù, plasma ®îc
ph©n ra lµm plasma "nãng" h×nh thµnh ë nhiÖt ®é cao vµ plasma "l¹nh" t¹o ra
bëi çc ®iÖn trêng. Ngêi ta dù b¸o plasma "l¹nh" sÏ trë thµnh mét trong nh÷ng
kÜ thuËt chñ chèt trong thÕ kØ 21.
Plasma ®îc dïng ®Ó tÈy s¹ch bÒ mÆt cã chøa vÕt dÇu, mì, s¸p hoÆc
çc t¹p chÊt kh¸c. Plasma cßn dïng ®Ó tÈy çc l¸ nh«m vµ b×nh lä b»ng chÊt
dÎo dïng ®Ó ®ùng thùc phÈm trong c«ng nghiÖp chÕ biÕn, ®Ó khö trïng çc
dông cô gi¶i phÉu hoÆc cÊy trång trong y häc, sinh häc...
TÈy röa s¹ch b»ng plasma dÔ cho tÕ bµo sèng b¸m dÝnh vµ ph¸t triÓn,
gióp dÔ dµng cÊy çc tÕ bµo.
378. Çc nguyªn tè ho¸ häc h×nh thµnh trong vò trô nh thÕ nµo?
ë kho¶ng kh«ng gian gi÷a çc v× sao tõ hµng tû n¨m tríc cã çc m©y khÝ
hi®ro vµ bôi. Mét lîng lín vËt chÊt nµy t¹o nªn mét trêng hÊp dÉn khæng lå, khi
bÞ nÐn thµnh mét khèi. T¹i t©m cña khèi nµy nhiÖt ®é lªn tíi hµng triÖu ®é.
Trong ®iÒu kiÖn nµy x¶y ra çc ph¶n øng tæng hîp h¹t nh©n, dÉn ®Õn sù
h×nh thµnh çc nguyªn tè ho¸ häc kh¸c nhau. ThÝ dô nh çc ph¶n øng sau:
379. V¨n ho¸ trÇu cau cã ý nghÜa ho¸ häc vµ nh©n v¨n nh thÕ nµo ?
TruyÒn thuyÕt d©n gian "trÇu cau" ®îc lu truyÒn tõ ®êi V¨n Lang ®Õn
nay. Ngµy nay cßn rÊt Ýt ngêi ¨n trÇu nhng miÕng trÇu ®· ®i vµo ®êi sèng
v¨n ho¸, t×nh c¶m vµ phong tôc cña d©n téc ta hµng mÊy ngµn n¨m v¨n hiÕn.
V¨n ho¸ "TrÇu cau" mang tÝnh ®éc ®¸o cña ngêi ViÖt Nam. TÝch truyÖn
"TrÇu cau' ®· ®îc ®iÖn ¶nh ViÖt Nam dùng thµnh phim truyÖn hÊp dÉn, cßn
ca khóc vÒ tÝch "trÇu cau" ®· cã tõ tríc çch m¹ng th¸ng 8 (1945)
132
 ý nghÜa ho¸ häc :
Tríc ®©y ngêi ta thêng mêi nhau ¨n miÕng trÇu cho vui, cho Êm ngêi, cho
th¬m miÖng... cã ®óng ¨n trÇu sÏ lµm cho vui, Êm vµ s¹ch miÖng hay kh«ng ?
L¸ trÇu cã chøa tõ 1,8 - 2,4% tinh dÇu, chñ yÕu lµ chavibetol vµ chavicol
cïng mét sè phenolic kh¸c. Níc Ðp l¸ trÇu cã t¸c dông t¨ng ¸p, gi¶m m¹ch ngo¹i vi
vµ tÝnh kh¸ng sinh rÊt m¹nh. §«ng y dïng trÇu ®¸nh giã, ch÷a c¶m cóm, báng,
ch÷a vÕt th¬ng.
Trong h¹t cau (y häc cæ truyÒn gäi lµ - ®inh lang) cã kho¶ng 18% tanin,
14% chÊt dÇu, 2% muèi kho¸ng vµ çc hîp chÊt ancaloit, ®Æc biÖt lµ arecolin
(C6H13NO2) chiÕm 0,5%. ChÝnh arecolin cã t¸c dông lµm tiÕt níc bät, lµm co
®ång tö m¾t, kÝch thÝch thÇn kinh phã giao c¶m.
TrÇu cau kh«ng thÓ thiÕu v«i, kh«ng cã v«i miÕng trÇu kh«ng thÓ
chuyÓn sang mµu ®á. V«i lµ chÊt kiÒm, khi t¸c dông víi arecolin, chÊt nµy cã
tÝnh ®éc vµ chuyÓn thµnh arecaidin kh«ng ®éc mµ cã t¸c dông g©y hng
phÊn.
Ngêi ta thêng thªm vµo miÕng trÇu mét l¸t vá rÔ c©y chay. Vá cã t¸c
dông t¨ng thªm tanin cho miÕng trÇu. Nhai miÕng trÇu kho¶ng 15 - 20 phót,
b¾t ®Çu "giËp b· trÇu", ë nhiÖt ®é c¬ thÓ 37 0C, çc ph¶n øng ho¸ häc, ph¶n
øng sinh mµu gi÷a çc phenolic, arecolin, arecaidin, tanin vµ çc chÊt kh¸c trong
m«i trêng kiÒm ®· x¶y ra. ChÝnh çc ph¶n øng nµy t¹o cho ngêi ¨n trÇu c¶m
gi¸c say, hng phÊn, Êm ¸p lµm cho da mÆt hång hµo, m«i ®á th¾m, chèng c¶m
cóm, diÖt khuÈn, lµm s¹ch miÖng, lµm chÆt ch©n r¨ng. ¡n trÇu chÝnh lµ mét
çch trang ®iÓm cña ngêi phô n÷ tríc ®©y. MiÕng trÇu lµm cho ®«i m¸ thªm
hång, ®«i m«i thªm th¾m, cho lßng thªm say.
 ý nghÜa nh©n v¨n:
L¸ trÇu, qu¶ cau lµ hai thø kh«ng thÓ thiÕu trong çc ®å tÕ lÔ, thê cóng
thÇn th¸nh, tæ tiªn. Ngêi ta thêng nãi "h¬ng, hoa, phï, töu, b¹c lÔ chi nghi" (h-
¬ng, hoa, trÇu, r¬u, b¹c lÔ lµ nghi thøc).
MiÕng trÇu cã mÆt trong mäi lÔ nghi, cíi hái, giç ch¹p, tang gia... ®· trë
thµnh phong tôc, truyÒn thèng cña ngêi ViÖt Nam. Ngµy nay tuy kh«ng ¨n trÇu
133
nhng trong çc lÔ nghi ngêi ta vÉn gi÷ phong tôc truyÒn thèng nghÜa lµ vÉn cã
trÇu, cau. LÔ d¹m hái cßn gäi lµ lÔ "bá c¬i trÇu".
MiÕng trÇu mang rÊt nhiÒu ý nghÜa:
 MiÕng trÇu dïng trong giao tiÕp, miÕng trÇu lµ ®Çu c©u chuyÖn:
"TiÖn ®©y ¨n mét miÕng trÇu
Hái r»ng quª qu¸n ë ®©u ch¨ng lµ "
 MiÕng trÇu dïng ®Ó trao duyªn:
"TrÇu nµy trÇu quÕ, trÇu hoa
TrÇu Loan, trÇu Phîng, trÇu ta, trÇu m×nh"
 MiÕng trÇu dïng ®Ó tr¸ch ngêi b¹n trai chËm ch©n:
"Ba ®ång mét mí trÇu cay
Sao anh kh«ng hái nh÷ng ngµy cßn kh«ng
B©y giê em ®· cã chång
Nh lµ ç chËu, chim lång biÕt sao "
 MiÕng trÇu dïng ®Ó khuyªn nhñ løa ®«i
"Cã ph¶i duyªn nhau th× th¾m l¹i
§õng xanh nh l¸, b¹c nh v«i"
 MiÕng trÇu dïng nãi khi gióp ®ì viÖc cíi xin:
"Gióp cho quan t¸m tiÒn cheo
Quan n¨m tiÒn cíi l¹i ®Ìo buång cau"
 MiÕng trÇu dïng ®Ó trang ®iÓm:
"TrÇu nµy trÇu tÝnh, trÇu t×nh
¡n vµo thªm ®á m«i m×nh, m«i ta"
 MiÕng trÇu dïng ®Ó ®o thêi gian:
"L¸ng giÒng ®· ®á ®Ìn ®©u
Chê em ¨n giËp b· trÇu em sang
§«i ta cïng ë mét lµng
Cïng ®i mét ngâ véi vµng chi anh"
HoÆc lµ:
"Ngåi ch¬i míi giËp b· trÇu
134
Mong anh n¸n l¹i, ®«i c©u gi·i bµy"
¤ng cha ta ®· dïng miÕng trÇu ®Ó diÔn ®¹t çc cung bËc cña t×nh c¶m.
C©y cau, giµn giÇu (trÇu) ®· ®i vµo v¨n th¬ ca.
Th¬ NguyÔn BÝnh:
"Nhµ em cã mét giµn giÇu
Nhµ t«i cã mét hµng cau liªn phßng
Th«n §oµi ngåi nhí th«n §«ng
Cau th«n §oµi nhí giÇu kh«ng () th«n nµo ? "
Vµ:
"Çi ngµy em ®i lÊy chång
GiÇu kh«ng d©y ch¼ng buån leo vµo giµn"
D©n ca quan hä B¾c Ninh"
"Cau non s¸nh víi trÇu vµng
Con non kÕt b¹n, trÇu vµng kÕt duyªn"
Hay:
"T¬ng t m«i ®á d¹ sÇu
Cha ¨n mµ ®· thÊy say miÕng trÇu"
Vµ:
"Say nhau quan hä cµng say
N©ng niu mét miÕng trÇu nµy mêi nhau
§· th¬ng ®Õn tËn vên cau
§· yªu xin göi miÕng trÇu lµm tin"
Vµ lóc gi· b¹n:

"MiÕng trÇu çnh phîng hång m«i
D¹t dµo c©u h¸t ngêi ¬i ®õng vÒ"
380. V¨n ho¸ trµ cã ý nghÜa ho¸ häc vµ nh©n v¨n nh thÕ nµo ?

GiÇu kh«ng lµ tªn c©y cho l¸ ®Ó ¨n trÇu (¨n giÇu)
135
Tõ xa xa, ngêi Trung Hoa ®· coi uèng trµ lµ mét nghÖ thuËt mang ®Ëm
mµu s¾c v¨n ho¸. Hä ®· ®óc rót kinh nghiÖm, biÕt sö dông triÖt ®Ó çc c«ng
n¨ng cña trµ vµo viÖc phßng vµ chèng bÖnh tËt. §ã lµ çc t¸c dông nh gi¶i kh¸t
tiªu thùc, khö ®êm, s¸ng m¾t, lîi tiÓu, s¶ng kho¸i tinh thÇn, t¨ng cêng kh¶ n¨ng
®Ò kh¸ng cña c¬ thÓ. Tuy nhiªn, trµ còng cã hiÖu øng tiªu cùc nÕu sö dông
kh«ng ®óng çch. VÝ dô tríc khi ®i ngñ nÕu uèng trµ sÏ lµm cho ta khã ngñ
hoÆc mÊt ngñ. Buæi s¸ng ngñ dËy cha ¨n s¸ng ®· uèng trµ sÏ lµm bông cån
cµo. Nh÷ng ngêi bÞ m¾c çc chøng cao huyÕt ¸p nÆng, bÖnh tim, loÐt d¹ dµy
cÇn ph¶i thËn träng khi uèng trµ. Nh÷ng ngêi bÞ chøng suy nhîc thÇn kinh,
mÊt ngñ, bÖnh tuyÕn gi¸p th× kh«ng ®îc uèng trµ. Phô n÷ mang thai kh«ng ®-
îc uèng trµ qu¸ ®Æc, qu¸ nhiÒu, kh«ng ®îc uèng thuèc víi trµ, nhÊt lµ çc lo¹i
cã s¾t trong thµnh phÇn. Ngêi giµ kh«ng nªn uèng trµ ®Æc, trÎ nhá kh«ng nªn
uèng trµ l¹nh.
Thµnh phÇn dinh dìng vµ c«ng hiÖu cña çc lo¹i trµ kh«ng gièng nhau.
Hµm lîng vitamin C vµ mét sè chÊt kh¸c trong trµ xanh (trµ lôc) nhiÒu h¬n
nhiÒu so víi trµ ®en (hång trµ), trµ xanh cã c«ng hiÖu cao h¬n trong ®Ò kh¸ng
bøc x¹, phßng x¬ cøng huyÕt qu¶n, gi¶m mì m¸u, t¨ng tÕ bµo b¹ch huyÕt,
chèng nhiÔm khuÈn. VÒ mÆt y häc, uèng trµ xanh tèt h¬n uèng trµ ®en.
GÇn ®©y ngêi ta cßn ph¸t hiÖn níc trµ xanh cã kh¶ n¨ng tiªu huû tÕ bµo
ung th. Allan Conney, ViÖn ®¹i häc New jersey (Mü) cho biÕt: Trong sè chuét
®· ®îc c¹o l«ng, tiÕp xóc víi tia tö ngo¹i (UV) víi liÒu lîng cao trong 20 tuÇn.
Sau ®ã, ®îc xoa lªn lng mét dung dÞch trµ xanh cã chøa cafeine vµ gallate
d'Ðpigallocathecine (GEGC), th× so víi l« chuét ®èi chøng chØ cã 30% bÞ ung
th da.
 TËn dông hÕt kh¶ n¨ng vÒ dinh dìng cña trµ :
ë Trung Quèc, theo tËp tôc, d©n ë nhiÒu vïng kh«ng chØ thÝch uèng trµ
mµ sau khi uèng hÕt níc hä cßn ¨n hÕt c¶ b· trµ.
Dï uèng níc trµ hay ¨n b· trµ ®Òu rÊt cã Ých ®èi víi c¬ thÓ con ngêi. V×
trong trµ cã chøa rÊt nhiÒu vitamin vµ mét lîng ®¸ng kÓ protein, axit bÐo,
chÊt kho¸ng.
136
Uèng trµ vÒ mÆt khoa häc kh«ng tèt b»ng ¨n trµ. NÕu ¨n, vitamin trong
trµ ®îc hÊp thô tèt h¬n, lµm t¨ng kh¶ n¨ng ho¹t ®éng co bãp cña d¹ dµy, ®Èy
nhanh tèc ®é bµi tiÕt chÊt cÆn, lµm d¹ dµy tiªu ho¸ vµ hÊp thô thøc ¨n tèt h¬n.
 Uèng trµ cã thÓ b¶o vÖ thÞ lùc:
ChÊt tÝm vâng m¹c trong m¾t lµ do vitamin A hîp thµnh. Khi nh×n
l©u(xem tivi hay nh×n mµn h×nh m¸y vi tÝnh) chÊt nµy bÞ tæn hao, nÕu
kh«ng bæ sung kÞp thêi b»ng mét lîng vitamin A th× sÏ lµm gi¶m thÞ lùc, dÉn
tíi chøng qu¸ng gµ. Trong trµ cã chøa nhiÒu vitamin, trong ®ã cã vitamin A.
Y häc hiÖn ®¹i ®· ph¸t hiÖn ra níc trµ cã t¸c dông tiªu trõ nh÷ng chÊt
phãng x¹ cã h¹i ®èi víi c¬ thÓ con ngêi. Trong trµ chøa nh÷ng chÊt cã kh¶ n¨ng
hÊp thô chÊt phãng x¹, b¶o vÖ c«ng n¨ng t¹o m¸u, ®Ò kh¸ng sù bøc x¹, gia t¨ng
b¹ch huyÕt cÇu.
 Nh÷ng ®iÒu nªn biÕt khi uèng trµ:
Trµ gõng cã thÓ trÞ bÖnh lÞ; trµ ®êng cã lîi víi ®êng ruét, trµ hoa cóc
lµm s¸ng m¾t, uèng trµ qu¸ nãng sÏ lµm báng ngò t¹ng, uèng trµ sau khi ¨n sÏ cã
t¸c dông t¨ng sù tiªu ho¸ thøc ¨n, uèng trµ sau khi uèng rîu cã t¸c dông gi¶i rîu,
uèng trµ buæi s¸ng lµm tØnh t¸o tinh thÇn; uèng buæi tèi sÏ khã ngñ, uèng trµ
khi bông ®ãi lµm rèi lo¹n tinh thÇn, uèng trµ qu¸ nhiÒu lµm gÇy ngêi, vµng da,
uèng trµ ®óng çch sÏ t¨ng tuæi thä.
 Trung Quèc lµ mét quèc gia trång chÌ, chÕ biÕn chÌ, uèng trµ sím nhÊt
thÕ giíi. Tõ khi ngêi ta nÕm çc lo¹i c©y cá vµ ph¸t hiÖn ra chÌ cã t¸c dông gi¶i
kh¸t vµ lµm hng phÊn tinh thÇn th× chÌ ®îc sö dông réng r·i ë Trung Quèc. §Õn
®êi §êng, Lôc Vò ®· ®em kinh nghiÖm uèng trµ cña m×nh viÕt thµnh mét
cuèn s¸ch "Trµ kinh" (kinh nghiÖm uèng trµ).
Ngµy nay trµ ®îc c«ng nhËn lµ ®å uèng tù nhiªn cã lîi cho søc khoÎ cña
con ngêi.
C©y chÌ thêng trång ë nh÷ng vïng cã khÝ hËu nãng, Èm vµ ®îc trång
theo tõng vên. Ngêi Trung Quèc cã lÞch sö trång chÌ hµng mÊy ngµn n¨m, sím
nhÊt lµ vïng Tø Xuyªn sau ®ã ®Õn lu vùc s«ng Trêng Giang vµ sau cïng lµ çc
tØnh vïng duyªn h¶i.
137
SriLanka lµ quèc gia cã s¶n lîng chÌ nhiÒu nhÊt trªn thÕ giíi, tiÕp theo lµ
Trung Quèc vµ Ên §é.
ë ViÖt Nam chÌ ®îc trång nhiÒu ë çc tØnh trung du cña B¾c Bé nh Phó
Thä vµ ë çc tØnh Nam Trung Bé nh LÇm §ång...
 Qui tr×nh chÕ biÕn chÌ:
Trµ muèn ngon th× ph¶i tù tay h¸i nh÷ng bóp non trªn c©y, l¸ giµ th× cã
thÓ dïng m¸y thu ho¹ch.
Bóp chÌ qua qu¸ tr×nh lªn men th× chuyÓn tõ mµu xanh sang ®en. Trong
qu¸ tr×nh lµm trµ, v× qu¸ tr×nh lªn men kh¸c nhau nªn s¶n phÈm trµ cã chÊt lîng
vµ phong vÞ kh¸c nhau. Trµ xanh th× kh«ng cÇn qua lªn men. Çc bíc chÕ biÕn
c¬ b¶n nhÊt lµ:
- Bóp chÌ ®· hÊp ®a sang lµm l¹nh.
- Võa trén võa sÊy kh« trµ b»ng h¬i nãng
- Vß trµ thËt kÜ cho ®Õn khi l¸ chÌ nhá dµi lµ ®îc.
Tõ nh÷ng bóp chÌ chÕ thµnh trµ uèng lµ c¶ mét qu¸ tr×nh vß vµ sao
nhiÒu lÇn.
 Çc lo¹i trµ:
- Trµ xanh: Lµ lo¹i trµ kh«ng qua qu¸ tr×nh lªn men. Bóp chÌ h¸i xong ®îc
sao nhanh qua löa. Khi pha, trµ cã mµu xanh nªn gäi lµ trµ xanh. Trµ h¬ng lµ
trµ xanh íp hoa mµ thµnh.
- Trµ ®en ®îc s¶n xuÊt tõ bóp chÌ ®îc ñ lªn men, níc cã mµu hung ®á, vÞ
th¬m dÞu.
- Trµ lipton: Bóp chÌ sau khi sao ®îc vß kÜ, tiÕp theo cho lªn men ®Çy
®ñ trong mét thêi gian cÇn thiÕt. Cã 4 lo¹i trµ lipton lµ lipton t¸o, lipton nho,
lipton cam, lipton phËt thñ.
- Trµ ¤long: chØ qua mét nöa c«ng ®o¹n lªn men, ®îc ph©n ra lµm 3 lo¹i
trµ cã møc lªn men cao, thÊp hay võa. Mét lo¹i rÊt ®Æc trng cña trµ nµy lµ trµ
¤long.
138
 L¸ chÌ, ngoµi chÊt cã h¬ng (tinh dÇu), chÊt kÝch thÝch (cafein) cßn
chøa mét lîng ®¸ng kÓ tanin (tõ 6 ®Õn 12%, cã khi 20%). ChÊt nµy qua chÕ
biÕn cho vÞ ch¸t vµ h¬ng vÞ ®Æc biÖt lÝ thó cña trµ.
Çc nhµ khoa häc cho r»ng tanin ë trong trµ lµ mét phøc chÊt, cã thÓ qui
vµo catechin, leucoanthocyanin vµ mét sè hi®roxi axit.
Khi ta pha trµ, çc chuyÓn chÊt cña tanin vµ tinh dÇu sÏ thÈm tan ra
trong níc trµ lµm cho níc trµ cã mµu vµng chanh hoÆc vµng n©u. NÕu gÆp
ph¶i níc cøng chøa nhiÒu ion Ca2+ vµ Mg2+ níc trµ cã mµu vµng n©u hay ®á
n©u.
 Uèng trµ ®· trë thµnh nhu cÇu thiÕt yÕu trong ®êi sèng hµng ngµy
cña con ngêi. Cïng víi tiÕn bé cña x· héi, ngêi ta ngµy cµng coi träng nghÖ
thuËt uèng trµ. Muèn uèng trµ ngon th× ph¶i biÕt nghÖ thuËt pha trµ.
Çc lo¹i trµ kh¸c nhau, cÇn dïng níc ë nhiÖt ®é kh¸c nhau ®Ó pha trµ.
Khi pha trµ xanh nªn dïng níc ®· ®un s«i, ®Ó nguéi tíi kho¶ng 70 - 80 0C
lµ tèt nhÊt, cßn trµ ®en cÇn níc cã nhiÖt ®é kho¶ng 80 - 850C bëi v× nÕu dïng
níc s«i sïng sôc ®Ó pha trµ sÏ lµm ph¸ ho¹i vitamin C trong trµ vµ lµm gi¶m gi¸
trÞ dinh dìng cña trµ. Tríc tiªn ph¶i röa s¹ch Êm pha trµ, cho trµ vµo Êm, ®æ n-
íc s«i chØ kho¶ng 1/3 dung lîng Êm. §Ó yªn kho¶ng 5-> 10 phót råi míi cho
thªm níc vµo. Lµm nh vËy sÏ gi÷ ®îc gi¸ trÞ dinh dìng vµ h¬ng vÞ cña trµ. Pha
®îc trµ cÇn rãt ra ngay ®Ó tr¸nh chÊt tanic trong l¸ chÌ ngÊm ra níc, khi uèng sÏ
®¾ng.
 Ph¬ng ph¸p pha trµ víi ®êng:
Muèn cã chÐn trµ th¬m ngon vµ ngät cã thÓ pha nh sau:
Dïng mét tÝch pha trµ s¹ch, ®æ níc s«i vµo ®ã tríc råi cho thªm mét Ýt
®êng tr¾ng hay ®êng ®á, khuÊy cho tan hÕt råi cho trµ. §Ó yªn kho¶ng 5 phót,
sau ®ã rãt ra chÐn ta sÏ cã chÐn trµ võa th¬m võa ngät. Trong trµ cã chøa
nhiÒu lo¹i kiÒm thùc vËt, trong sè ®ã chñ yÕu lµ chÊt caphein, chÊt nµy rÊt
dÔ ho¸ hîp víi ®êng glucoz¬ hoÆc saccaroz¬.
139
Ngµy xa çc cô thêng coi: uèng trµ lµ mét nghÖ thuËt c«ng phu, ®îc
n©ng lªn thµnh "Trµ §¹o". Ngµy nay uèng trµ ®· trë nªn phæ biÕn kh¾p thÕ
giíi.
Çc d©n téc vïng Ch©u ¸ thÝch trµ víi h¬ng vÞ ch¸t ®Ëm, hËu vÞ ngät
dÞu, cã thªm mïi cña çc lo¹i hoa: Sen, nhµi, ng©u.. hoÆc çc lo¹i th¶o méc
chøa chÊt th¬m nh quÕ...
Çc d©n téc vïng Ch©u ¢u, Ch©u Mü l¹i thÝch uèng trµ cã vÞ ch¸t võa
ph¶i, hËu vÞ ngät, cã mµu níc ®á n©u gäi lµ trµ ®en.
§Ó chän Êm pha trµ th× ngµy xa çc cô cã c©u: "Thø nhÊt ThÕ §øc gan
gµ, thø nh× Lu Béi, thø ba M¹ch ThÇn". §ã lµ tªn çc lo¹i Êm pha trµ cña Trung
Quèc cã b¸n ë Hµ Néi (thêi nhµ v¨n NguyÔn Tu©n).
Khi thëng thøc h¬ng vÞ cña trµ, theo ngêi xa chØ cÇn uèng mét chÐn,
uèng ®Õn chÐn thø hai lµ v× kh¸t níc qu¸ cßn chÐn thø ba, thø t th× qu¶ lµ...
ngu Èm (uèng nh tr©u)
 §Ó b¶o qu¶n trµ ®îc l©u, cÇn cho trµ vµo tói nilong s¹ch, h¬ miÖng tói
qua ngän löa cho kÝn råi b¶o qu¶n trong tñ l¹nh. Lµm nh vËy trµ sÏ gi÷ ®îc
nguyªn mïi vÞ trong mét n¨m.
381. ChÌ ®¾ng lµ lo¹i chÌ g× ?
ë ViÖt Nam c©y chÌ ®¾ng lµ lo¹i c©y cæ thô mäc hoang d· trªn nói ®¸
cao ë Cao B»ng, c©y cao tíi 33m, ®êng kÝnh th©n to tõ 60 ®Õn 120 cm. Ngoµi
ý nghÜa th¶o dîc quÝ hiÕm, víi h¬ng th¬m ®Æc biÖt, vÞ ®¾ng dÞu nhng sau
ngät m·i... ®· t¹o nªn mét nÐt míi cña v¨n ho¸ Trµ ViÖt mµ çi thó thëng thøc
còng gièng nh çc trµ truyÒn thèng kh¸c.
Trong l¸ cña c©y chÌ ®¾ng cã tíi 16 axit amin chiÕm 55,92% thµnh
phÇn cña l¸. Víi 5 nhãm chÊt: Saponintritecpen, Flavonoi, axit h÷u c¬, polyssa
charid vµ carotenoid cã trong l¸ chÌ ®¾ng ®Òu lµ nh÷ng nhãm chÊt cã nhiÒu
t¸c dông sinh häc quan träng. C«ng dông cña chÌ ®¾ng lµ t¨ng cêng miÔn dÞch,
gi¶m mì, gi¶m cholesterol, ®iÒu hoµ huyÕt ¸p, an thÇn, gi¶i ®éc, gi¶i rîu,
kÝch thÝch tiªu ho¸, ngñ tèt...
140
H¬n 2000 n¨m tríc, ngêi Ph¬ng §«ng ®· biÕt ®Õn gi¸ trÞ dîc liÖu cña
c©y chÌ ®¾ng.. Tríc ®©y, chÌ ®¾ng lµ mét th¶o dîc quÝ hiÕm dµnh cung
tiÕn nhµ Vua díi nhiÒu triÒu ®¹i. Ngµy nay chÌ ®¾ng ®· ®i vµo sinh ho¹t th-
êng nhËt cña mäi ngêi.
382. V¨n ho¸ rîu cã ý nghÜa ho¸ häc vµ nh©n v¨n nh thÕ nµo
Rîu uèng tªn ho¸ häc lµ etanol cã c«ng thøc C 2H5OH. Rîu tr¾ng lµ dung
dÞch cña C2H5OH trong níc víi nång ®é kh¸c nhau. §é rîu lµ phÇn tr¨m thÓ
tÝch cña rîu trong dung dÞch níc. Rîu 400 lµ lo¹i rîu mµ 100 ml dung dÞch rîu
nµy th× cã 40ml rîu vµ 60ml níc. Rîu cã nång ®é cao kho¶ng 80 0 90 gäi lµ
cån.
VÒ ho¸ häc, rîu lµ dÉn xuÊt cña hidrocacbon trong ®ã mét hoÆc nhiÒu
nguyªn tö hi®ro ®îc thay thÕ b»ng nhãm hidroxyl (OH). §ã lµ kh¸i niÖm chung
vÒ rîu, nhng chØ cã etanol míi uèng ®îc. Trªn thÕ giíi, ch¼ng d©n téc nµo
kh«ng dïng rîu, cã kh¸c ch¨ng chØ lµ khÈu vÞ tõng vïng.
Rîu lµ con dao hai lìi, nÕu dïng Ýt vµ hîp lÝ th× cã lîi cßn khi l¹m dông
dÉn ®Õn nghiÖn l¹i lµ kÎ thï nguy hiÓm.
VÒ mÆt y häc, rîu cã tÝnh g©y ngñ vµ an thÇn, øc chÕ thÇn kinh, gi¶m
®au, nÕu uèng Ýt sÏ t¨ng tiÕt dÞch vÞ, t¨ng hÊp thô, t¨ng nhu ®éng ruét, ¨n
ngon miÖng... V× vËy sÏ lµ bÊt c«ng vµ thiÕu kh¸ch quan nÕu chØ hoµn toµn
lªn ¸n rîu, coi rîu lµ kÎ thï nguy hiÓm nh ma tuý vµ thuèc l¸.
Ngµy xa, çc cô cã c©u: “Nam v« töu nh kú v« phong” ®· nãi lªn t¸c dông
hng phÊn cña rîu. Rîu ng©m thuèc gäi lµ rîu thuèc dïng ®Ó ch÷a bÖnh vµ tÈm
bæ c¬ thÓ.
Çi nguy hiÓm lµ ai còng biÕt uèng nhiÒu rîu lµ cã h¹i nhng hay bÞ “qu¸
chÐn” vµ dÔ nghiÖn khi ®· nghiÖn th× rÊt khã tõ bá . §èi víi mét sè ngêi nã
nh t×nh yªu. Nhµ th¬ T¶n §µ ®· viÕt:
“Say sa nghÜ còng h ®êi
H th× h thËt, say thêi (th×) vÉn say”
Trong çc cuéc vui chóng ta nªn “töu bÊt kh¶ Ðp” v× ng¹n ng÷ Nga cã
c©u: “Khi say biÓn chØ ®Õn ®Çu gèi” mµ nghiÖn th× “Trêi chØ bÐ b»ng
141
vung”. Lý B¹ch mét nhµ th¬ lín ®êi §êng ë Trung Quèc, ®· qu¸ say khi lµm th¬
mµ nh¶y xuèng s«ng vít ¸nh tr¨ng vµng.
Tæ chøc y tÕ ThÕ giíi kªu gäi mäi ngêi bá rîu v× qu¸ nhiÒu t¸c h¹i: hµng
n¨m tiªu tèn 50 tû ®« la ë Mü; 96 tû m¸c ë §øc; 70% tai n¹n xe cé; tû lÖ nghiÖn
vµ chÕt cao (26% do ngé ®éc cÊp bëi çc t¹p chÊt ®éc h¹i nh an®ªhit,
metanol… cã trong rîu).
ThÕ nhng, mét sè níc nh Liªn X« (cò), C« - oet ®· cÊm rîu mµ kh«ng
thµnh c«ng. Chóng ta kh«ng khuyÕn khÝch uèng rîu, nhng rîu vÉn tån t¹i trong
cuéc sèng hµng ngµy. V× vËy còng nªn t×m hiÓu vÒ v¨n ho¸ rîu (Drrinking
Culture)
Rîu cã 2 lo¹i: Lo¹i chÕ tõ hoa qu¶ vµ lo¹i chÕ tõ ngò cèc.
 Rîu chÕ tõ hoa qu¶, tríc tiªn ph¶i kÓ ®Õn rîu nho (vang nho). Cã vang
tr¾ng, vang ®á (cho phô n÷) vang Bordeaux, Alsace (Ph¸p), vang Alazan
(Georgie), vang M«n®avi, vang Bungari v.v...
Lo¹i vang sñi bät, s©m banh mang ®Þa danh Champagne (Ph¸p) ®Æc
biÖt vïng Reims, çch thñ ®« Pari (Ph¸p) 140 km. H·ng Piper - Heidseik ë vïng
nµy, thµnh lËp tõ 200 n¨m tríc, cã hÇm rîu dµi tíi 16 km, thêng xuyªn chøa ®îc
15 triÖu chai vµ mét b¶o tµng díi lßng ®Êt chuyªn lu gi÷ çc lo¹i s©m banh cña
hÇu hÕt çc vïng trªn Tr¸i §Êt.
CÇu k× h¬n lµ rîu Cognac. Cogac lµ mét ®Þa danh çch Pari 600 km. R-
îu Cognac ®¾t v× ®îc lµm tõ lo¹i nho ®Æc biÖt do ®îc chän gièng kÜ. Qua
qu¸ tr×nh lªn men chng cÊt, ñ trong çc thïng gç såi ®Æc s¼n (lo¹i såi Limousin
hoÆc Troncais do nhµ níc qu¶n lÝ) víi thêi gian kh¸ dµi tõ 3 ®Õn 40 n¨m.
NÕu ñ trong kho¶ng 3 - 5, rîu cã nh·n V * S *; nÕu ñ trªn 5 n¨m: nh·n
VSOP; tõ 25 - 35 n¨m: nh·n XO. Lo¹i nµy ®îc 4 h·ng s¶n xuÊt: Hennesy,
Martel, Remy Martin, hay Martel cã gi¸ tõ vµi tr¨m ®Õn vµi ngµn ®« la. Cã lo¹i
Cognac dµnh cho vua chóa hay tØ phó - nh·n XO trÞ gi¸ 19000 franc Ph¸p,
hoÆc 4000 USD (40 triÖu ®ång ViÖt Nam).
ë níc ta do ®iÒu kiÖn khÝ hËu, thæ nhìng kh«ng cã çc lo¹i nho ngon nªn
dïng vang t¸o, m¬, mËn, d©u... còng theo nguyªn t¾c lªn men, chng cÊt nãi trªn
142
vµ chØ ñ trong thêi gian ng¾n. ë Hµ Néi cã lµng rîu M¬ næi tiÕng, ®· tån t¹i
çch ®©y 6, 7 tr¨m n¨m ë vïng B¹ch mai - Hoµng Mai - T¬ng mai nay lµ x·
Hoµng V¨n Thô, Tr¬ng §Þnh thuéc quËn Hai Bµ Trng. §ã lµ rîu ngon nhÊt Hµ
Thµnh, “bÊt Èm bÊt tri kú vÞ”.
Trong Tam Quèc, Tµo Th¸o vµ Lu BÞ ®· uèng rîu m¬ mçi khi bµn luËn
anh hïng. Vua TÊn khi ®Êu cê víi Chung V« DiÖm còng dïng rîu m¬.
 Rîu chÕ tõ ngò céc (tinh bét); tríc hÕt ph¶i kÓ ®Õn rîu Whissky, tiªu
biÓu vµ thêng gÆp lµ Whissky Chivas Regal ë vïng Scotland phÝa B¾c níc
Anh. Whisky loaÞ nµy ®îc lµm tõ m¹ch nha víi 3 lo¹i thuÇn chñng: Glenlivet,
Long mann vµ Glen Grant do mét thî chuyªn nghiÖp pha chÕ. Rîu ®îc ñ trong
thïng gç såi Ýt nhÊt 12 n¨m. Rîu ®îc s¶n xuÊt tõ n¨m 1801, do h·ng Chivas and
Glenlivet Group thµnh lËp tõ n¨m 1786. Víi ngãt 2 thÕ kØ kinh nghiÖm, h·ng
®· cho ra thÞ trêng mét lo¹i rîu ngon cã tiÕng, kho¶ng 430, mçi n¨m 3 triÖu
thïng, mçi thïng 12 chai 750 ml, ë 150 níc trªn thÕ giíi.
Sau nµy cã h·ng Seagram Spiret to h¬n, bao trïm c¶ Whisky Bourbon,
Canda vµ B¾c Mü, cßn ®îc gäi lµ “«ng hoµng Whissky” (Prince of Whisky)
ë Nga, Ba Lan, §«ng ¢u cã Vodka còng lµ rîu tr¾ng, ngon nÊu tõ ngò cèc.
ë Cu ba cã rîu Rhum tõ mÝa, ë NhËt cã rîu Sakª tõ g¹o, ë Trung Quèc cã rîu
Mao §µi, chÕ tõ cao l¬ng, chng cÊt vµ ñ trong 6 n¨m t¹i mét ®Þa danh tªn lµ
mao §µi çch B¾c Kinh 700 km. Rîu Mao §µi ®· ®îc huy ch¬ng vµng ë héi chî
Panama do Mü tæ chøc n¨m 1913.
ë ViÖt Nam cã Lóa Míi, rîu ®Õ (ë miÒn Nam). §ã ®Òu lµ çc lo¹i rîu
chÕ tõ ngò cèc, cã nång ®é cao tõ 40 - 600. ë miÒn B¾c ngµy xa cã rîu T¨m, rîu
Ngang. Rîu T¨m lµ lo¹i rîu mµ khi l¾c m¹nh chai cho t¨m rîu bèc m¹nh lªn nh
reo, råi ®Ó chai ®øng yªn, th× t¨m lÆn ngay lËp tøc. CÊt 10 lÝt rîu thêng míi
cÊt ®îc mét chai rîu t¨m, v× thÕ nªn míi cã c©u : “Gióp em mét thóng x«i vß,
mét con lîn bÐo mét vß rîu t¨m”. Cßn rîu Ngang lµ thø rîu tr¾ng mµ ngêi b¸n
ph¶i ®ùng vµo bong bãng, th¾t ngang lng ®Ó che m¾t çc nhµ thi hµnh ph¸p
luËt, v× ngµy xa cÊm nÊu rîu lËu.
143
Ngµy nay, trong çc quÇy rîu ta cßn gÆp mét thø gäi lµ liqu¬ (liqueur).
Chóng còng ®îc chÕ tõ ngò cèc (g¹o, ng«, khoai, s¾n...) råi qua chng cÊt c«ng
nghiÖp thµnh rîu nÆng (trªn 900) sau tinh chÕ lo¹i bá bít chÊt ®éc (an®ehit,
metanol; ®Ó thu ®îc “cån thùc phÈm” cã ®é cån thÊp h¬n, kho¶ng 40 - 60 0 .
Çc c¬ së s¶n xuÊt rîu dïng lo¹i cån thùc phÈm nµy pha thªm ®êng, mµu thùc
phÈm vµ tinh dÇu chanh, cam, d©u, t¸o...thµnh çc lo¹i liqu¬ nhÑ, ngät mµ dÔ
uèng mµ ta vÉn quen gäi lµ rîu mïi (rîu mµu).
ë níc ta, trong phong tôc truyÒn thèng, thê cóng tæ tiªn, ma chay, cíi hái
®Òu ph¶i cã trÇu vµ rîu, ®ã lµ nh÷ng thø kh«ng thÓ thiÕu ®îc, nhÊt lµ khi cíi
hái:
“Cao tay n©ng chÐn rîu hång
Mõng em, em s¾p lÊy chång xu©n nay”
383. V× sao rîu gi¶ cã thÓ lµm chÕt ngêi?

Uèng rîu gi¶ cã thÓ bÞ ngé ®éc, cã trêng hîp mï c¶ m¾t, thËm chÝ c¶ tö
vong. Nh÷ng ngêi lµm rîu gi¶ kh«ng ph¶i ®em rîu tr¾ng trén thªm níc v× lµm
nh vËy sÏ biÕt ngay bëi nã nh¹t. Thêng bän chóng dïng rîu metylic ®Ó thay mét
phÇn rîu etylic. Lo¹i rîu gi¶ nµy rÊt ®éc.
Rîu etylic vµ rîu metylic cã cïng hä nhng tÝnh chÊt cña chóng kh¸c nhau.
Rîu etylic lµ chÊt láng trong suèt, mïi th¬m dÔ chÞu, kh«ng ®éc. Rîu metylic
cã ph©n tö khèi bÐ h¬n, nã chÝnh lµ chÊt láng trong suèt rÊt ®éc, nã cã nhiÒu
øng dông, nã cã thÓ thay x¨ng lµm nhiªn liÖu nhng kh«ng dïng ®Ó pha ®å
uèng.
Rîu metylic rÊt ®éc ®èi víi c¬ thÓ ngêi. Nã t¸c ®éng vµo hÖ thÇn kinh
vµ nh·n cÇu, lµm rèi lo¹n chøc n¨ng ®ång ho¸ cña c¬ thÓ g©y nªn sù nhiÔm
®éc axit. Sau khi uèng kho¶ng 8 giê b¾t ®Çu triÖu chøng nhiÔm ®éc axit, h«n
mª, ®au ®Çu, bÊt tØnh, lo sî, co giËt, mê m¾t, n«n möa, thÞ lùc gi¶m nhanh,
trêng hîp nÆng cã thÓ bÞ mï h¼n. Nghiªm träng h¬n lµ m¹ch ®Ëp nhanh vµ
yÕu, h« hÊp khã kh¨n cuèi cïng dÉn ®Õn tö vong.
384. Ngêi cæ ®¹i uèng rîu cã h¬ng vÞ g× ?
144
Ngêi cæ ®Þa Neolitic còng uèng rîu kh«ng kÐm chóng ta hiÖn nay. Çc
nhµ khoa häc Hoa Kú ph¸t hiÖn ra r»ng d©n Trung §«ng ®· tõng say sa Ýt
nhÊt lµ 7000 n¨m tríc ®©y, sím h¬n 2000 n¨m nh ngêi ta ®· tëng. Tuy nhiªn
nh÷ng lo¹i rîu mµ ngêi cæ ®¹i thëng thøc l¹i cã mïi nhùa th«ng.
Patrick Mc.Govern vµ çc ®ång nghiÖp ë mét trêng ®¹i häc Phiadelphia
(Hoa Kú) ph¸t hiÖn ra líp cÆn mµu vµng trong mét b×nh gèm cæ ®îc t×m thÊy
ë vïng Haji Firunz Tepe cña Iran. Ph©n tÝch b»ng cacbon phãng x¹ ngêi ta biÕt
®îc çc b×nh ®ã ®îc lµm ra vµo kho¶ng 5400 - 5000 “tríc c«ng nguyªn: Líp
cÆn mµu vµng lµ dÊu hiÖu cña rîu nho bëi v× trong ®ã cã viÕt cña axit lactric.
Lo¹i axit nµy cã nhiÒu trong qu¶ nho. Ngoµi ra trong líp cÆn nµy cßn thÊy c¶
nhùa th«ng lµ mét chÊt phô gia cho vµo rîu thêi cæ ®¹i, chÊt nµy cã t¸c dông
diÖt vi khuÈn, tr¸nh ®Ó rîu lªn men thµnh giÊm.
385. “HÇm" rîu lín nhÊt trong vò trô n»m ë ®©u ?

Çc nhµ khoa häc ngêi Anh lµ Geof Mac Donald (nhµ thiªn v¨n Trêng ®¹i
häc tæng hîp ë Kent) vµ Tom Miller (nhµ b¸c häc vµ to¸n häc ë trêng §¹i häc
tæng hîp ®Þa ph¬ng) ®· ph¸t hiÖn mét ®¸m m©y khæng lå toµn rîu l¬ löng
trong kh«ng gian, çch Tr¸i §Êt kho¶ng 10.000 n¨m ¸nh s¸ng (mét n¨m ¸nh s¸ng
t¬ng ®¬ng 9500 tû km).
Çc nhµ nghiªn cøu Anh ®ã, phèi hîp víi mét nhãm nghiªn cøu ë trêng §¹i
häc Tæng hîp Ohio (Mü) ®· ph¸t hiÖn ra rîu trong chïm sao Aigle mµ ng«i sao
chÝnh lµ Altair.
§¸m m©y khæng lå nµy kh«ng thÊy ®îc b»ng m¾t thêng mµ chØ biÕt
®îc nhê vµo viÖc ph©n tÝch çc sãng v« tuyÕn thu nhËn ®îc qua mét ¨ng ten ë
®é cao 4000 mÐt trªn nh÷ng ngän nói löa ®· t¾t ë Mauna Kea ë Hawaii. Tû
träng cña ®¸m m©y rÊt thÊp: cã kho¶ng vµi ngµn ph©n tö C 2H5OH trong mét
m3, trong khi t¹i çc xëng s¶n xuÊt bia, sè lîng çc ph©n tö C2H5OH hµng tû tû
lÇn lín h¬n. Tuy tØ träng thÊp nhng ®¸m m©y l¹i chiÕm mét kh«ng gian
khæng lå, b¸n kÝnh cì 3 n¨m ¸nh s¸ng.
145
146

385 Câu Hỏi Thực Tế Về Hoá Học

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

385 Câu Hỏi Thực Tế Về Hoá Học

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

385 CÂU HỎI VÀ ĐÁP VỀ

HOÁ HỌC VỚI ĐỜI SỐNG

16. Níc cêng toan lµ g× ?

29. Thñy tinh h÷u c¬ plexiglas lµ chÊt g× ?

41. V× sao nÐm ®Êt ®Ìn xuèng ao lµm c¸ chÕt?

(Hemoglobin) (Oxi hemoglobin)

77. C¸ nãc, gan cãc, mËt c¸ tr¾m cã chøa ®éc tè g× ?

81. ¨n thÕ nµo ®Ó b¶o vÖ tim m¹ch ?

85. Cã ph¶i hîp chÊt chøa vµng ch÷a viªm khíp ?

Muèi trong níc biÓn:

102. ThÕ nµo lµ m¸c xi m¨ng?

106. §Êt ®Ìn ®îc s¶n xuÊt tõ khi nµo?

Do ph¶n øng: h cã  : 1600 2400 A0

Axit xitric cã c«ng thøc ho¸ häc lµ OH

lactic ë nhiÖt ®é Êm. Vi khuÈn lªn men s÷a, nhê ®ã t¹o

145 - GiÊy ®îc ph¸t minh tõ khi nµo ?

149. Thuû tinh cã tõ khi nµo ?

161. Oxi cã vai trß nh thÕ nµo ®èi víi sù h« hÊp ?

163. Th¶m ho¹ nhiÔm ®éc thuû ng©n x¶y ra ë ®©u?

221. ë ®iÒu kiÖn nµo níc ®· cã tinh kim lo¹i ?

238. Keo d¸n g¹ch vµ th¹ch anh cã u ®iÓm g× ?

257. Cã thÓ s¸t trïng b»ng ph©n bãn kh«ng ?

262. L¹i mét hå kú l¹ ë ®©u ?

278. ChiÕc ¸o "bät" b¶o vÖ c©y nh thÕ nµo?

281. Cã thÓ d¸n tr¸i tim kh«ng?

322. ChÊt g× thay thÕ DDT?

329. Acquy chi ca®imi cã u ®iÓm g×?

345. Sø cã trÝ nhí nh thÕ nµo?

353. GiÊy tæng hîp cã u ®iÓm g×?

358. ChÊt xóc t¸c cr¾ckinh míi lµ chÊt g×?

372. Axit trªn giÊy cã t¸c dông g×?

Vµ lóc gi· b¹n:

383. V× sao rîu gi¶ cã thÓ lµm chÕt ngêi?

385. “HÇm" rîu lín nhÊt trong vò trô n»m ë ®©u ?

You might also like