Professional Documents
Culture Documents
Hkawhkam Labau Laika Langai
Hkawhkam Labau Laika Langai
Ga Hpaw
I & II Hkawhkam Labau Laika hta lawm ai lam ni gaw I & II Hkawhkam Laika hta lawm ai
Israela amyu sha ni a labau ni hpe lahkawng lang ngu na hku bai ka mazing da ai laika re.
Dingdung Israela mungdan gaw Asuri ni a lata hta hkrat sum mat sia re majaw, dindung Israela a
labau hpe ngam da nna, dingda Yuda mung a labau a lak lai ai lam hpe grau hkum tsup hkra da
mazing da ai laika rai mali ai.
I Hkawhkam Labau Laika a shawng daw hta gaw, aru arat jahpan ni a lam ka da ai re.
Adam kaw nna npawt hpang let, ga shaka kaw lawm ai ni a aru arat labau ni hpe ka mazing da ai
re. Dai hpang Shawlu hkawhkam a uphkang ai lam hpe kadun dawk tang madun da ai hpe mu lu
ga ai. Daw lahkawng ngu na daw hta gaw, Israela amyu sha yawng a hkawhkam Dawi a galaw
gunhpai lai wa sai lam ni hpe ka mazing da nna, Dawi hkawhkam si mat wa ai lam ni hte jahtum
dat da ai hpe mu mada lu ga ai.
Laika buk Mying: Shawng ningpawt na Hebre chyum laika hta I & II Hkawhkam Labau Laika gaw laika
buk langai sha re. Laika buk mying hpe Hebre ga hku “nhtoi ni a aga ni” (sh) Nhtoi ni a mabyin labau ni”
{Words of the days (sh) The annals (i.e., events or happenings) of the days}” ngu ai re.
Rai tim, Ga Shaka Dingsa hpe Greek ga hte gale nna ka da ai Septuagint (LXX), ca. 200 BC hta
gaw I Hkawhkam Labau hte II Hkawhkam Labau Laika ngu nna lahkawng garan da nna, ga baw hpe
paralipo meno (the things omitted) “lup taw nga ai” (sh) ngam tawn da ai lam ni” ngu bai lang ma ai. Dai
hpe mahta nna, Latin ga , English ga hte modern Hebrew hku ga gale ai chyum laika ni hta mung
lahkawng garan da ai rai nna, Dr. Ola Hanson mung Jinghpaw hku chyum laika gale ai shaloi lahkawng
hku ka gale da ai re.
Laika Ka Ai Wa: Hkawhkam Labau Laika hta laika ka ai wa kadai re ngu ai hpe n ka bang da ai majaw,
kadai ka ai laika re ngu ai hpe tup hkrak n chye lu ga ai. Labau hkringhtawng hku hkai hkrat wa ai kaw
gaw, labau ka mazing ai wa (‘the Chronicler)’ ngu sha tsun da let masha mying tup hkrak n ka da ma ai.
Laika ka ai wa gaw , Persian ni uphkang ai aten (B.C 539-332) nawku htingnu hta dau jau ai, laika ka ai
(sh) laika ka shalaw ai wukat (scribal traning) la da ngut chyalu, nawku htingnu hte seng ai record ka
matsing lu ai hkinjawng (sh) Lewi langai rai na re ngu nna sawn la ma ai. Yuda ni a shawng daw na labau
hkringhtawng ka mazing laika ni hta gaw, Hkawhkam Labau Laika I & II hpe ka ai wa gaw Ezara mai
byin ai ngu ka matsing da ma ai (II Hkawhkam Labau 36:22-23; Ezara 1:1-4). Babylonian Talmud hta
gaw Ezara hte Nehemiah yan ka ai re ngu ka da ma ai. Prat dep (modern) chyum ninghkrin nkau mi gaw
Ezra, Nehemiah hte Hkawhkam Labau laika ni a linguistic differences hpe yu nna Ezra hte Nehemiah yan
ka ai n re, shan yan hte prat ban bung ai masha langai ka ai she re ngu nna hkam la ma ai.
Laika Ka Ai Shaning: Israela amyu ni Babelon de bawng hku woi mat wa hkrum ai hpang e ka ai laika
re ngu chyum ninghkrin ni malawng hkap la da ma ai. Dai majaw laika ka ai shaning hpe BC 450-420
lapran daram hta rai na re ngu nna chyum ninghkrin ni malawng maga sawn la ma ai.
Shingdu Labau (Historical Background): Hkawhkam labau laika I & II gaw, labau hta byin lai wa sai
lam ni hpe matsing sumhting da ai lam ni rai mali ai. Samuela a hpang daw hta byin lai wa sai mabyin ni
hpe ka mazing da ai lam ni re. Dingdung Isreala hte dingda Yuda mung na Israela amyu sha ni Asuri hte
Babelon de bawng hku woi mat wa hkrum ai aten a hpang, shaning grai na ai shaloi she ka da ai laika ni
re. 732-722 B.C.E hta dingdung Israela ni Asuri de bawng hku woi mat wa hkrum ai majaw dingdung
Israela mungdan mat mat wa ai re. 605-582 B.C.E lapran dingda Yuda mung mung Babelon de bawng
hku woi mat wa hkrum tim, tinang a amyu a shingni maka ni hpe matut hkangzing lu ma ai.
Karai Kasang gaw Dawi hte tawn da ai ga sadi hpe, jahkum shatsup na matu bungli galaw nga ai
lam hpe grau madung dat da ai hpe mu mada lu ga ai. Hkawhkam Labau Laika hpe ka ai laika ka sara wa
gaw, dingdung Israela mungdan hpe myit n shang sha ai sha, Dawi hkawhkam a aru arat hku nna Karai
Kasang shadik na ga sadi hpe madung dat da ai lam hpe mu mada lu ga ai.
Yaw Shada Ai Lam: Laika ka ai wa a yaw shada ai lam gaw, Babelon kaw na bai nhtng wa ai n law la
ai Israela kashu kasha ni hpe Yerusalem mare bai gaw gap na matu myit sharawt ai hku nna ka da ai laka
rai mali ai. Shawng de chyoi pra san seng ai mare daju hte nawku htingnu ni gaw wut nlung sum pum
byin mat ai hte, mare ni jahten shaza kau hkrum ai re. N ju n dawng ai hpyen ni shinggrup da hkrum ai ni
a matu, n-gun atsam jaw ai lam rai wu ai.
Laili Laika hte seng ai lai shingni (Literary Style) : Hkinjawng langai a ningmu hku ka da ai laika re.
Israela amyu sha ni a asak hkrung lam a matu nawku htingnu ahkyak ai lam, nawku htingnu hte seng ai
hkinjawng ni a magam lit lamang, Dawi hte Karai Kasang tawn da ai ga shaka ahkyak ai lam ni hpe labau
ka ladat hku ka mazing da ai laika re. Laili laika hpan (Type of literature) gaw genre re.
Sharin La Na Lam Ni
1. Anhte a prat hkrun lam hta myit daw myit hten hpa lam ni kade mi hkrum hkra ai rai tim, lai wa sai aten hta Karai
Kasang garum shingtau bau maka lai wa sai lam hpe bai myit dum n -gun la let anhte a makam masham hte sadi
dung kangka lam hpe grau shangang shakang la ra ga ai.
2. Karai Kasang gaw ntsa lam sha nawku daw jau ai lam ni hpe sharawng awng ai n rai. Karai a matsun maroi ga ni
hpe madat mara ai hte shani shana myit mang let asak hkrung ai lam lawm ai nawku daw jau lam hpe she sharawng
awng ai Karai re.
3. Anhte a asak hkrung lam hta Karai sharawng awng ai lam hta myit maju jung nga dingsa, kaning re ai agung alau,
myit daw myit hten hpa mi hkrum tim, tinang myit mada ai lam ni dik tup wa na matu, Karai a shaman chyeju hpe
myit mada lu nga ga ai.
4. Karai Kasang a nawku htingnu (Ya ten hta gaw nawku hpung hpe tsun mayu ai re I Kor 3:16-17) a matu,
sharawng shara ap nawng daw jau ra ga ai.