Katholieke Universiteit-Leuven

Hoger Instituut voor Wijsbegeerte

Briefwechsel 1785. Nachtrag zum Briefwechsel 1764-1784 (Gesamtausgabe. Briefwechsel, Reihe

I, Band 4) by Friedrich Heinrich Jacobi; Albert Mues; Gudrun Schury; Jutta Torbi
Review by: Peter Jonkers
Tijdschrift voor Filosofie, 65ste Jaarg., Nr. 3 (DERDE KWARTAAL 2003), p. 569
Published by: Peeters Publishers/Tijdschrift voor Filosofie
Stable URL: http://www.jstor.org/stable/40889557 .
Accessed: 25/06/2014 07:23

Your use of the JSTOR archive indicates your acceptance of the Terms & Conditions of Use, available at .
http://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsp

.
JSTOR is a not-for-profit service that helps scholars, researchers, and students discover, use, and build upon a wide range of
content in a trusted digital archive. We use information technology and tools to increase productivity and facilitate new forms
of scholarship. For more information about JSTOR, please contact support@jstor.org.

Peeters Publishers, Tijdschrift voor Filosofie, Katholieke Universiteit-Leuven, Hoger Instituut voor
Wijsbegeerte are collaborating with JSTOR to digitize, preserve and extend access to Tijdschrift voor Filosofie.

http://www.jstor.org

This content downloaded from 91.229.229.101 on Wed, 25 Jun 2014 07:23:19 AM

All use subject to JSTOR Terms and Conditions
BOEKBESPREKINGEN 569

FriedrichHeinrichJACOBI,Briefwechsel 1785. Nachtragzum Briefwechsel

1764-
1784. Herausgegeben von AlbertMUES, Gudrun SCHURYund TORBI
Jutta (Gesamt-
ausgabe. Briefwechsel,Reihe I, Band 4). Stuttgart(Bad Cannstatt),Frommann-
Holzboog,2003, 24,5 x 17,5,XV-414p., € 265,-.
Dit vierdeboekdeelvan de uitgavevanJacobi'scorrespondentie, die hoofdzakelijk de
brievenuit hetjaar 1785 bevat,laateen Sterketoenamevan zijn schriftelijke contacten
zien.De verklaring hiervoor is enerzijdsdatJacobiin datjaarzijn reedslangerbestaande
briefwisseling met Hamann, Goethe,Amaliavon Gallitzine.a. voortzetof (in hetgeval
van Hamann)intensiveert, en anderzijdsdat 1785 hetjaar is waarinzijn Spinozabrieven
verschijnen, een werkwaarmeehij de heleDuitseintellectuele wereldheftig in beroering
brengt. Als Goethe een kleine dertigjaar laterin zijn Wahrheit und Dichtungop deze
gebeurtenis terugblikt, schrijft hij dat de Spinozabrieven het effect hadden van een ex-
plosie,die de geheimste van
verhoudingen waardige mannen aan het lichtbracht en tot
van
voorwerp gesprek maakte. Dit vierde deel van Jacobi'sbriefwisseling bevat zowel de
correspondentie direct voorafgaand aan de publicatievan de Spinozabrieven als de eerste
reactiesdaarop.Bovendienzijn een aantaldaarvanafkomstig van vooraanstaande intel-
lectuelenals Herder,Goetheen Hamann. Zij hebbenvragenoverde juistheidvan Ja-
cobi's Spinoza-interpretatie en overde opportuniteit van zijn mededelingdat Lessing
een spinozistwas; verdervindenzij datJacobide betekenis van zijn notie'geloofmoet
verhelderen, omdat deze voor verscheidene uitleggen vatbaar is; tenslotte
waarschuwen
zij hem ervoor dat de voormannen van de in
Verlichting Berlijn(en uiteraard Mendels-
sohn in de eersteplaats) woedend zijn over de publicatie van de Spinozabrieven. Jacobi
reageert uitvoerig op de meestevragenen opmerkingen, wateen hulpis bij de interpre-
tatievan de Spinozabrieven. Omwillevan al deze factoren is ditdeel van de uitgavevan
Jacobi'sbriefwisseling vanbijzonderfilosofiseli belang.
Zoals ook bij de reedseerderversehenen delenhetgevalwas,is deze uitgavemetveel
zorggemaakt.Achteraan is een uitgebreid Personenregister opgenomen,evenalseen lijst
metcorrecties bij deel 2. Verderbevatditboekdeeleen aanvulling op de eerderversehe-
nen correspondentie uit de jaren 1764 tot 1784. Het is jammerdat deze uitgavealleen
de tekst levert.Zoals ook bij de publicatievan de anderedelenvan Jacobi'scorrespon-
dentiehetgevalwas,moetde lezernog wachtenop hetdeel methetvolledigenotenap-
paraat.Zekervoorde bestudering van brievenzijn deze notennagenoegonontbeerlijk.
In hetverledenlagener somsverscheidene jarentussende publicatievan het tekstdeel
en hetverschijnen van het daarbijbehorendenotenapparaat. Te hopenvaltdat dit nu
nietopnieuwhetgevalzal zijn.
PeterJONKERS

This content downloaded from 91.229.229.101 on Wed, 25 Jun 2014 07:23:19 AM

All use subject to JSTOR Terms and Conditions