11/7/2022

CHƯƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ

LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ NHÀ NƯỚC
1.1. Khái niệm và đặc trưng của nhà
nước
1.2. Nguồn gốc nhà nước
1.3. Bản chất của nhà nước
1.4. Chức năng của nhà nước
1.5. Hình thức nhà nước

1.1. KHÁI NIỆM VÀ ĐẶC TRƯNG CỦA

NHÀ NƯỚC
Khái niệm
Nhà nước là một tổ chức của xã hội được
lập ra để quản lý và duy trì trật tự xã hội
bằng cách thiết lập quyền lực công cộng
đặc biệt, phục vụ lợi ích và thực hiện lợi
ích vừa của giai cấp thống trị, vừa của
toàn xã hội.

1
 11/7/2022

1.1. KHÁI NIỆM VÀ ĐẶC TRƯNG CỦA

NHÀ NƯỚC

QUẢN
LÝ DÂN THIẾT
CÓ CƯ LẬP
CHỦ THEO QUYỀN BAN
QUYỀN CÁC LỰC ĐẶT RA
ĐƠN VỊ HÀNH THUẾ
QUỐC CÔNG
HÀNH
CỘNG
PHÁP VÀ THU
GIA CHÍNH LUẬT
ĐẶC THUẾ
LÃNH
THỔ BIỆT

1.2. NGUỒN GỐC NHÀ NƯỚC

 THUYẾT THẦN QUYỀN
 THUYẾT GIA TRƯỞNG
 THUYẾT KHẾ ƯỚC XÃ HỘI
 THUYẾT BẠO LỰC
 THUYẾT TÂM LÝ
 HỌC THUYẾT CN MÁC-LÊNIN

2
 11/7/2022

THUYẾT THẦN QUYỀN

- Thượng đế tạo ra NN
- NN là lực lượng siêu nhiên
- Quyền lực NN là vĩnh cửu

THUYẾT GIA TRƯỞNG

- NN ra đời là sản phẩm của

sự phát triển gia đình
- Quyền lực của nhà nước
về cơ bản giống như quyền
lực của người đứng đầu
trong gia đình

3
 11/7/2022

THUYẾT KHẾ ƯỚC

XÃ HỘI
- NN ra đời là sản phẩm của hợp
đồng được ký kết giữa những
con người sống trong trạng
thái tự nhiên không có NN
- NN đại diện và bảo vệ lợi ích
của tất cả các thành viên trong
xã hội

THUYẾT BẠO LỰC

- NN ra đời là sản phẩm của việc
sử dụng bạo lực của thị tộc này
đối với thị tộc khác
- Thị tộc chiến thắng đã nghĩ ra
bộ máy NN để trấn áp thị tộc
chiến bại

4
 11/7/2022

THUYẾT TÂM LÝ
- Nhu cầu về tâm lý của con người
nguyên thủy luôn muốn phụ thuộc
vào các thủ lĩnh, giáo sĩ
- NN là tổ chức của những siêu nhân
có sứ mạng lãnh đạo xã hội và
được những người nguyên thủy
sùng kính.

Học thuyết của chủ nghĩa Mác–Lênin

Xã hội nguyên thuỷ và tổ chức thị tộc, bộ lạc

Thị tộc Quyền lực quản lý Tộc trưởng

Bào tộc

Bộ lạc Thủ lĩnh

5
 11/7/2022

Các nguyên nhân dẫn đến sự ra đời của nhà

nước theo quan điểm của CN Mác - Lênin

Chăn nuôi tách khỏi trồng trọt

Chế độ tư hữu xuất hiện – xuất hiện nô
lệ - hôn nhân 1 vợ 1 chồng

Thủ công nghiệp tách khỏi nông nghiệp

Nô lệ ngày càng nhiều, năng suất lao động
tăng cao  phân biệt giàu nghèo, giai cấp

Thương nghiệp xuất hiện

Xuất hiện đồng tiền - nạn cho vay nặng lãi -
quyền tư hữu ruộng đất; chế độ cầm cố  của
cải tích tụ, tập trung vào 1 số ít người - phân
hoá chủ nô, nô lệ càng thêm sâu sắc

Học thuyết CN Mác – Lênin

Quá trình hình thành nhà nước

Sản Tư hữu Phân Đấu Nhà

xuất xuất hóa tranh nước
phát hiện giai giai ra đời
triển cấp cấp

6
 11/7/2022

Tiền đề ra đời của nhà nước

Tiền đề ra đời của

nhà nước

Tiền đề kinh tế Tiền đề xã hội

Chế độ tư hữu về tài sản Sự phân hoá xã hội thành các giai cấp
đối kháng và mâu thuẫn giữa các giai
cấp ngày càng gay gắt và gay gắt đến
mức không thể điều hoà được nữa

Quan điểm của Chủ nghĩa Mác-lênin về nguồn gốc

nhà nước

NN và PL không phải là những hiện tượng

XH vĩnh cửu, bất biến mà chúng nảy sinh
từ XH loài người

NN và PL chỉ xuất hiện khi XH loài người

đã phát triển đến một trình độ nhất định
và sẽ tiêu vong khi những điều kiện khách
quan cho sự tồn tại của nó mất đi.

7
 11/7/2022

Nguồn gốc của một số nhà nước đặc thù

Nhà nước Giécmanh

Thông qua các cuộc chiến tranh xâm lược,
cai trị (chiến thắng đế chế La Mã cổ đại) –
nhu cầu cai trị vùng đất mới
Nhà nước Roma
Sự thúc đẩy của các cuộc đấu tranh giữa giới
bình dân (plebêi) và giới quý tộc thị tộc La Mã
Nhà nước ở các quốc gia phương đông
(Trung Quốc, Ai Cập, Ấn Độ Cổ đại,…)

Thông qua hoạt động xây dựng và bảo vệ các

công trình trị thủy, thủy lợi, chống ngoại xâm

1.3. BẢN CHẤT CỦA NN

TÍNH GIAI CẤP
-Nhà nước là sản phẩm của xã hội có giai
BẢN CHẤT

cấp
- Nhà nước là bộ máy trấn áp đặc biệt của
giai cấp này đối với giai cấp khác

TÍNH XÃ HỘI
Nhà nước phải phục vụ những nhu cầu
mang tính chất công cho xã hội và bảo vệ
lợi ích chung của xã hội

8
 11/7/2022

1.4. CHỨC NĂNG CỦA NN

ĐỐI NỘI
Những mặt hoạt động của nhà
nước trong nội bộ quốc gia

CHỨC NĂNG

ĐỐI NGOẠI
Quan hệ với các quốc gia, vùng
lãnh thổ và dân tộc và những chủ
thể khác trên thế giới

1.4. CHỨC NĂNG CỦA NN

 Chức năng kinh tế

 Chức năng xã hội
Chức năng đối nội  Chức năng đảm bảo sự ổn
định, an ninh chính trị
 Chức năng bảo vệ pháp luật
 Bảo vệ tổ quốc
 Thiết lập củng cố phát triển
Chức năng đối ngoại quan hệ đối ngoại
 Tham gia bảo vệ hoà bình và
tiến bộ thế giới

9
 11/7/2022

Hình thức thực hiện chức năng nhà nước

Hình thức Cơ quan

Xây dựng pháp luật Lập pháp

Tổ chức thực hiện pháp luật Hành pháp

Bảo vệ pháp luật Tư pháp

Thông qua các hoạt động giáo dục,

thuyết phục, cưỡng chế hoặc kết hợp

1.5. HÌNH THỨC NHÀ NƯỚC

HÌNH THỨC NHÀ NƯỚC

Là cách thức tổ chức quyền lực
NN và những phương pháp để
thực hiện quyền lực NN.

HÌNH THỨC HÌNH THỨC CHẾ ĐỘ

CHÍNH THỂ CẤU TRÚC CHÍNH TRỊ

10
 11/7/2022

1.5. HÌNH THỨC NHÀ NƯỚC

Hình thức chính thể TỔNG
Là cách tổ chức và trình tự để lập ra các cơ THỐNG
quan tối cao của NN và xác lập những mối
quan hệ cơ bản của các cơ quan đó.
ĐẠI
NGHỊ

CHÍNH THỂ CHÍNH THỂ HỖN

QUÂN CHỦ CỘNG HÒA HỢP
TƯ SẢN
TUYỆT HẠN QUÝ DÂN
ĐỐI CHẾ TỘC CHỦ
NHÂN
DÂN

Chính thể quân chủ

Quyền lực NN tập

trung toàn bộ hay một
phần trong tay người
đứng đầu NN (vua).

Quyền lực NN được

chuyển giao theo
nguyên tắc thừa kế.

11
 11/7/2022

Chính thể quân chủ

Quân chủ tuyệt đối

•Không còn tồn tại

Quân chủ hạn chế (quân chủ đại nghị hay

quân chủ lập hiến)
•Khoảng 40 quốc gia với 25 vị vua, nữ hoàng
•Thụy Điển, Anh, Canada, Bỉ, Đan Mạch, Tây Ban
Nha, Luxemburg, Nhật Bản, New Zealand,…

Chính thể cộng hòa

Quyền lực cao nhất thuộc về cơ quan

đại diện của nhân dân  thông qua bầu
cử.
Gồm hai loại:
 Cộng hòa quý tộc
 Cộng hòa dân chủ
• Cộng hòa đại nghị
• Cộng hòa tổng thống
• Cộng hòa hỗn hợp

12
 11/7/2022

1.5. HÌNH THỨC NHÀ NƯỚC

HÌNH THỨC CẤU TRÚC NHÀ NƯỚC

Là sự cấu tạo của NN thành các đơn vị hành chính lãnh thổ
và xác lập mối quan hệ giữa các các cấp xchính quyền nhà
nước với nhau.

NHÀ NƯỚC ĐƠN NHẤT NHÀ NƯỚC LIÊN BANG

Tiêu chí Nhà nước đơn nhất Nhà nước liên bang
Lãnh thổ Toàn vẹn thống nhất Hợp thành từ 2 hoặc
nhiều nhà nước thành
viên
Chủ quyền Chung, chỉ có 1 chủ thể duy Vừa có chủ quyền
nhất có quyền quyết định những quốc gia của Nhà
vấn đề đối nội & đối ngoại của nước Liên bang vừa
đất nước có chủ quyền của
Nhà nước thành viên

Quốc tịch Một quốc tịch Hai chế độ quốc tịch

Hệ thống Hệ thống cơ quan quyền lực và Có 2 hệ thống cơ
CQNN quản lý chung, thống nhất từ TW quan nhà nước: Bang
đến địa phương và Liên Bang

Hệ thống Thống nhất, chung Hai hệ thống: Liên

pháp luật bang và Bang

13
 11/7/2022

1.5. HÌNH THỨC NHÀ NƯỚC

CHẾ ĐỘ CHÍNH TRỊ
Là tổng thể các phương pháp, cách thức
mà NN sử dụng để thực hiện quyền lực
NN

PP DÂN CHỦ PP PHẢN DÂN CHỦ

Lập pháp:
QC tuyệt đối Nghị viện
(Vua) QC nhị
Hành pháp: Vua
nguyên
Tư pháp:
Quân chủ Tòa án
Lập pháp:
Hình thức QC hạn Nghị viện
chính thể chế/lập hiến Hành pháp:
Chính phủ
QC đại nghị Tư pháp:
CH quý tộc Tòa án

Lập pháp: Nghị viện

Hành pháp:
CH tổng Tổng thống
Cộng hòa thống Tư pháp:
HÌNH
THỨC NHÀ Tòa án
NƯỚC
Lập pháp:
Nghị viện
Đơn nhất giản
đơn CH đại nghị Hành pháp: Chính phủ
(thủ tướng)
Đơn nhất
Tư pháp:
Tòa án
Đơn nhất
Hình thức phức tạp
cấu trúc Lập pháp:
Nghị viện
Liên bang
Hành pháp: Chính phủ
CH hỗn hợp (Tổng thống và Thủ tướng)
Chế độ Dân chủ
chính trị Tư pháp:
Phản dân chủ Tòa án

14