Emotions

1. Wat is een emotie?

a) Pre-cognitieve theorieën
b) Sociaal - psychologisch construct

2. Waarom hebben we emoties?

3. Hoe worden emoties opgewekt en onderscheiden?

4. Specifieke reactiepatronen

5. nteractie van emotiecomponenten

a) pre-cognitieve theorieen

Pre-James:
De waarneming van een opwindend feit roept een emotie op, die op haar beurt specifieke
reacties oproept (bv. verhoogde hartslag, trillende knieën)

James-Lange theorie (1884):

De perceptie van een opwindend feit roept specifieke lichamelijke veranderingen op, en de
perceptie van deze veranderingen is de emotie

Overeenkomsten
- componenten
- "emotie = gevoel
- opeenvolging van gebeurtenissen

Verschil
- emotie = gevoel' als oorzaak of gevolg van lichamelijke veranderingen en
handelingsneigingen

b) sociaal psychologisch construct

Verschillende componenten:
- Waarneming en evaluatie van gebeurtenissen in het licht van eigen mogelijkheden:
1. Gevoelens
2. Fysiologische reacties
3. Motorische uitdrukkingen (gezicht, stem, gebaar)
4. Handelingsneigingen
5. Cognitieve beoordelingen
- Emotie = een episode van gesynchroniseerde veranderingen in deze componenten
als reactie op een gebeurtenis

+ terugkoppelingsmechanismen (dynamisch proces)

>< Stemming: meer diffuus, meer op lange termijn, niet noodzakelijk als reactie op een
gebeurtenis

Emotiegebieden zijn niet gespecialiseerd voor afzonderlijke emoties (Wager et al., 2015),
vandaar dat activatiepatronen belangrijk zijn:

2. Waarom hebben we emoties?

a) Evolutionaire oorsprong
b) Signaalsysteem
c) Flexibiliteit in gedrag
d) Informatieverwerking
e) Regulering en controle

a) Evolutionaire oorsprong

Mensen zijn "de meest emotionele van alle dieren" (Hebb & Thompson, 1979)
► Darwin (1872)
- Emoties zijn functioneel
(1) Voorbereiding op passend (adaptief) gedrag.
(2) Regulering van interactie

- Nog steeds zichtbaar in motorische expressies

b) Signaalsysteem

Uitdrukken van emoties

- Stelt anderen in staat te begrijpen hoe de persoon zich voelt
- Signaleert een bepaalde neiging tot actie: Wat hij/zij zal doen

Iemand probeert je portefeuille te stelen

- Angst (schreeuwen, weglopen) → vluchten
- Woede (schreeuwen, naar voren komen) → vechten/agressie
 ► Verdere (sociale) interactie hangt sterk af van jouw emotionele signalen

c) Flexibiliteit in gedrag

► (quasi)-automatisch: gevoelens, fysiologische reacties en voorbereidende

handelingsneigingen ∿stimulus-respons (S-R) keten
► standaardgedrag in dringende/noodsituaties
► gecontroleerd: emoties ontkoppelen S-R, ze vervangen automatische reacties door een
voorbereiding op verschillende reactiealternatieven → selecteren van het meest geschikte
gedrag
► - is de ander sterker?
- misvatting (mes = stok)
Behavior ← Emotion → Behavior

approach / exuberant happiness sadness helpless

exuberant pride shame disappear from view

guilt undo

anger moving against

excited hope anxiety moving away / inhibited

d) Informatieverwerking

- Chinese symbolen getoond gedurende 2 seconden na een korte flits van een blij of
boos gezicht (4 ms; subliminaal), of een controlefiguur.
- De flits was zo kort dat hij niet kon worden waargenomen.

- Zonder bewustzijn heeft het gezicht een duidelijk effect op de beoordeling van de
Chinese symbolen

- Sensorische informatie van de stimulus (=gezicht) komt binnen in de thalamus en

voert via synaptische verbindingen naar de amygdala (primaire emotionele ervaring;
Murphy & Zajonc, 1993)

e) Reguleren en controle
Mensen controleren voortdurend hun emoties

Gevoel = een geïntegreerde weerspiegeling van alle subcomponenten van emoties

► maakt het mogelijk het emotieproces te controleren, wat het mogelijk maakt emoties te
reguleren of te manipuleren (Schrerer, 1993)

3. Hoe worden emoties opgewekt en gedifferentieerd?

a) Schachter - Singer
b) Wundt's 2 dimensies
c) Waarderingstheorie = appraisal theory
d) Moderne theorieën

a) Schachter en Singer

Twee factoren die nodig zijn voor het opwekken en onderscheiden van emoties
1 - waarneming van diffuse sympathische opwinding
2 - cognities met betrekking tot de interpretatie van de situatie

In de meeste situaties die emoties opwekken, zijn de 2 factoren met elkaar verbonden

► Schachter-Singer paradigma (1962)

- Injecties ("vitamines" - kijktest): adrenaline vs. placebo
- Informatie over de effecten: zich opgewonden voelen vs. zich moe voelen
vs. /
- Geconfronteerd gedrag: euforisch vs. boos

Verwachting: als (1) er echte opwinding was, en (2) geen duidelijke verklaring voor deze
opwinding (moe of /), zouden zij de emotiecues van de confederaal gebruiken om de
respectieve emotie (euforie of woede) aan zichzelf toe te schrijven (misattributie)
>< niet gerepliceerd of zwak resultaat
>< sterk bekritiseerde methoden
>< zeer uitzonderlijke situatie

b) Wundt's 2 dimensies

► Wundt, 1874
2 dimensies
positief - negatief (► Russel, 1983)
actief - passief
>< te eenvoudig om emoties te onderscheiden

c) Waarderingstheorie = appraisal theory

► Lazarus (1966)
- primaire waardering (situatie/gebeurtenis): aangenaamheid en doelgerichtheid
- secundaire waardering (persoon): copingpotentieel

Transactioneel model: Interactie tussen (1) de aard van de gebeurtenis en (2) de behoeften,
doelen en hulpbronnen van de persoon bepaalt de aard van de emotie

► Reizenzein & Hoffman (1993): verschillende criteria voor evaluatie van situatie

► Culturele, groeps- en individuele verschillen in de beoordeling van gebeurtenissen

 - Collectivistische culturen: situaties die schuld (meer immoreel) of schaamte
oproepen
- Politieke waarden: percepties van bedreiging en conservatisme (r = .12-.31; Jost et
al., 2017)
- Laag zelfbeeld: situaties die schaamte of vernedering induceren

► Complexe beoordeling van een bepaalde situatie door een bepaalde persoon veroorzaakt
vaak "emotiemengsels": Emoties komen vaak samen voor (Moeller et al., 2018)

► Positieve mix (bijv. dankbaarheid, vreugde), negatieve mix (bijv. verdriet, teleurstelling),
gemengde mix of gemengde emoties (bijv. tevredenheid, spijt)

d) Moderne theorieën

► Lange & Zickfeld (2023): Hoe kunnen emoties samen voorkomen?

- Distinct: emotiecomponenten synchroniseren vanwege een centraal mechanisme

(een affectief programma; vgl. 'gevoel'), dat voor elke emotie verschillend is.
 Absoluut: Eén situatie → activering van meerdere mechanismen over langere
tijdspannes (bv. door herwaardering), of in snelle opeenvolging
 Gecorreleerd: Eén situatie → gelijktijdige activering van meerdere mechanismen

- Netwerktheorie: emotiecomponenten synchroniseren omdat de activatie van één

component leidt tot de activatie van verbonden componenten
 causale effecten tussen emotiecomponenten (1 netwerk voor 1 emotie)
 co-occurrence door causale effecten tussen netwerken van meerdere emoties
- Dimensioneel: emotiecomponenten synchroniseren omdat ze allemaal indicatief zijn
voor brede dimensies (aangenaamheid, controle, voorspelbaarheid,...)
 co-incidentie wanneer emoties gelijkaardig zijn op een dimensie
  emoties aan tegenovergestelde uiteinden van een dimensie kunnen niet samen
voorkomen

► Lange & Zickfeld (2023): Sterke steun voor de netwerktheorie: emoties

Studie 1: ontzag en kama muta (++) komen samen voor omdat de netwerken van op
Studie 2: schaamte en schuld (--) elkaar inwerkende componenten die verschillende
Studie 3: ontzag en angst (+-) emoties vertegenwoordigen elkaar gedeeltelijk
overlappen.

4. Specifieke reactiepatronen
a) Gezicht
b) Stem a, b, c  motorische expressie
c) Controle en strategische manipulatie
d) psychological veranderingen
e) Gevoelens

a) Gezicht

Universele uitdrukking / herkenning van basisemoties ("discrete emoties")

► Ekman et al. (1969)
- Nieuw-Guinea stam had geen moeite om westerse gezichtsuitdrukkingen te
herkennen gezichtsuitdrukkingen
- Produceerde ook analoge gezichtsuitdrukkingen

 Universele uitdrukking / herkenning van basisemoties ("discrete emoties")

- Gelijkenis met dieren en jonge baby's
- Blinden die discrete emoties tonen = ziende mensen

 Culturele verschillen
► Jack et al. (2012):
- Chinezen (EA): vertrouwden meer op de ogen om gezichtsuitdrukkingen weer te
geven
- Westerse blanken (WC): vertrouwden meer op de wenkbrauwen en de mond.
> culturele verschillen kunnen leiden tot gemiste signalen of verkeerd
geïnterpreteerde signalen over emoties tijdens interculturele communicatie.
► Yan et al. (2016):
- Britten en Chinezen waren iets beter in het categoriseren van gezichtsuitdrukkingen
van hun eigen etnische groep

b) Stem
Kunnen mensen een emotie-uitdrukking herkennen op basis van stem- en spraaksignalen
alleen, d.w.z. zonder relevante verbale informatie?

 Universeel (Scherer et al., 2002):

- Bovengemiddelde herkenning van vocale emotie-uitdrukking over taal- en
cultuurgrenzen heen.
> vocale expressie is minstens gedeeltelijk biologisch gebaseerd
Woede: hard en luid
Angst: hoog en dun

 Culturele invloed: stem wordt sterk gestuurd door taalgebruik

Ondanks deze diversiteit blijven emoties herkenbaar in verschillende culturen

 Coderingssystemen:
- Gezichtsuitdrukkingen: Facial Action Coding System - splitst gezichtsuitdrukkingen op
in individuele componenten van spierbeweging (Action Units (Ekman)
- Vocale expressies: Akoestische profielen (Scherer, 1986)

c) Controle en strategische manipulatie

Display regels:
Sociaal-culturele normen die bepalen welke emotionele uitingen aanvaardbaar of
onaanvaardbaar zijn in specifieke situaties.
- Onderdrukken
- de-intensiveren
- intensiveren
- maskeren en vervangen van spontane uitingen
Culturele verschillen!

 Italië versus Duitsland:

- In de Italiaanse cultuur staan mensen bekend om hun expressieve en gepassioneerde

weergave van emoties. Gebaren, lichaamstaal en gezichtsuitdrukkingen worden vaak
gebruikt om emoties als vreugde, opwinding en verdriet over te brengen. Omgekeerd
zijn mensen in de Duitse cultuur vaak terughoudender en drukken ze emoties op een
meer ingetogen manier uit, waarbij ze formele taal gebruiken, buitensporige uitingen
van emoties vermijden en beheerste lichaamstaal gebruiken. Als een Duitser
bijvoorbeeld blij of opgewonden is over iets, kan hij zijn enthousiasme op een meer
ingetogen manier uiten, met een beleefde glimlach of een paar goed gekozen
woorden.

- Als een Italiaan verdrietig is, kan hij zijn emoties dramatischer uiten door te huilen, te
jammeren of andere uitingen van verdriet. Als een Duitser verdrietig is, zal hij minder
snel huilen of uiterlijke tekenen van verdriet vertonen, en in plaats daarvan zijn
emoties uiten door meer beheerst en ingetogen gedrag.
 Verenigde Staten versus Japan:

- In de Verenigde Staten is het gebruikelijk om geluk en opwinding in het openbaar uit

te drukken door middel van uitbundige uitingen van emotie, zoals juichen, klappen of
high-fiven, zelfs als ze het misschien niet voelen. Omgekeerd zijn mensen in de
Japanse cultuur vaak terughoudender en drukken ze geluk uit door subtielere
uitingen van emoties, zoals glimlachen of knikken.

- Evenzo is het in de Verenigde Staten gebruikelijk om verdriet of rouw te uiten in

tranen, terwijl het in Japan onbeleefd is om emoties in het openbaar te uiten, in het
bijzonder negatieve emoties zoals verdriet of woede. In plaats daarvan wordt van
mensen verwacht dat zij een kalme en beheerste houding aannemen, zelfs in
moeilijke situaties. Daarom kunnen mensen stoïcijns en gereserveerd zijn in het
tonen van deze emoties.

 Strategische manipulatie
- Liegen en bedrog: non-verbale expressieve signalen (DePaulo et al. 2003 meta-
analyse)
 Micro-expressies: moeilijk te detecteren subtiele veranderingen in gezichtsspieren
(verwijde pupillen, niet-Duchenne glimlach)
 Lichaamstaal: vermijden van oogcontact, nerveuze voet- of beenbewegingen,
friemelen
 Stemaanwijzingen: hogere stem, aarzelender (langzamer, meer pauzes)

Expressiebeheer:
► vakbondsleiders (geveinsde woede over een "belachelijk laag" aanbod voor
loonsverhoging door het management)
► serveersters (geveinsde blijdschap/vriendelijkheid)

(!) Emotionele arbeid is een werkstressor die geassocieerd wordt met burn-
out (Jeung et al., 2018)

Sociale interactie:
► triomfantelijk kijken naar een vriend
► wenkbrauwflits bij het herkennen van anderen

d) Psychological veranderingen

 Primaire functie van lichamelijke veranderingen (opwinding): Centraal zenuwstelsel

bereidt het lichaam voor op actie (Cannon, 1929)

 Specifieke fysiologische reactiepatronen voor angst en woede

(Stemmler et al., 2002)
- geïnduceerde angst (spraak onder zware evaluatieomstandigheden)
- Verhoogde hartslag
- Verhoogde contracties van de hartspieren
- Verhoogde oppervlakkige ademhaling
Gecentraliseerde bloedcirculatie (zorgt voor bloedtoevoer naar hart en hersenen)
Bescherming tegen verwondingen/ ernstig bloedverlies

- Geïnduceerde woede (belediging door de testleider)

- Verhoogde hartslag
- Verhoogde diastolische bloeddruk
Perifere bloedcirculatie
Bereidt spieren voor op gevechtsreactie

e) Gevoelens

Verbale "emotielabels" (woorden) voor het bestuderen van culturele verschillen in de

beleving van emoties
Grote culturele verschillen in emotie-woordenschat
- "Geluk" en "vreugde" (Engels) vs. "yorokobi" (Japans)
- Tahiti: zeer weinig woorden voor aan verdriet gerelateerde emoties, meer woorden
voor aan woede gerelateerde emoties

 Antropologen: "er is weinig universaliteit in emotie"

cf. Sociaal constructivisme: Emoties zijn sociale en/of culturele constructies
- Westerse culturen: rouw wordt vaak gezien als een zeer individuele en private
ervaring, waarbij individuen geacht worden hun emoties zelfstandig te verwerken,
zonder veel uiterlijk vertoon van emotie.
- De Navajo en Apache (N-Amerika): rouw wordt ingekaderd als een collectieve en
gemeenschappelijke ervaring, waarbij individuen geacht worden openlijk en
publiekelijk te rouwen als een manier om de overledene te eren →
gemeenschapswijde rituelen en ceremonies (zingen, drummen, verhalen vertellen)
die meerdere dagen of weken kunnen duren

Sekseverschillen in emoties

Thompson & Voyer (2014): meta-analyse

- Herkenning: vrouwen accurater in emotieherkenningstaken (d = .19)

Kring & Gordon (1998): studenten kijken naar emotionele films

- Expressiviteit: vrouwen expressiever
- Huidgeleiding: verschillende patronen
- Ervaring (subjectieve gevoelens): geen significante verschillen

Brebner (2003): ervaring

- Australië (N = 2199) en internationale steekproef (N = 6868 uit 41 landen)
- 8 emoties: positieve & negatieve emoties
- Frequentie & intensiteit

Resultaten:
 Vrouwen rapporteren vaker en intenser positieve EN negatieve emoties
 ES is over het algemeen klein
 Antropologen: "Er is weinig universaliteit in emotie"

- Universele herkenning en uitdrukking

- "gevoel", zoals uitgedrukt door verbale emotielabels, wordt eerder beïnvloed door
sociaal-culturele variatie dan de andere emotiecomponenten

5.Interactie van emotiecomponenten

a) Proprioceptieve feedback
b) Emotionele besmetting
c) Gevolgen van emotieregulatie

a) Proprioceptieve feedback

Gezichtsfeedback-hypothese: Verhogen/verlagen van emotie (gevoel) door

gezichtsuitdrukking

► Lanzetta et al. (1976): Versterking-onderdrukking paradigma

versterken of onderdrukken van gezichtsuitdrukking tijdens het ontvangen van schokken
 meer >< minder pijn

► Kleinke et al. (1998)

Positieve of negatieve gezichtsuitdrukking nagebootst voor camera
 toename >< afname positieve stemming

Gezichtsfeedback-hypothese: Verhogen/verlagen van emotie (gevoel) door

gezichtsuitdrukking

► Strack et al. (1988): pen-in-mond taak

Glimlachen (pen tussen tanden) versus niet-glimlachen (pen tussen lippen)
 cartoons meer >< minder humoristisch gaan beoordelen

 er is een verbindingen tussen verschillende emotie-subcomponenten (vgl.

netwerktheorie)

Maar Het bewijs is gemengd...

Wagenmakers et al. (2017): is niet gerepliceerd.

► Noah et al. (2018): gerepliceerd toen er geen camera was (∿ oorspronkelijke studie)
waargenomen gevoel elimineert het facial feedback effect
b) Emotionele bevestiging
"de neiging om automatisch uitdrukkingen, stemmingen, houdingen en bewegingen na te
bootsen en te synchroniseren met die van een andere persoon en daardoor emotioneel te
convergeren" (Hatfield et al., 1993).

Mechanismen:
Mimicry
Feedback

1. Mimicry

Mimicry: de neiging om emotionele uitdrukkingen van anderen te imiteren

- Gezichtsimitatie bij baby's (Isomura et al., 2016)

- Vocale mimicry
- Posturale mimicry

 Cognitieve processen van mensen (fMRI) en gezichtsuitdrukkingen (EMG;

elektromyografie) weerspiegelen de meest subtiele veranderingen in emotionele uitingen
van anderen (Wild et al., 2003)
 fMRI: spiegelneuronen

2. Feedback

Feedback: de emotionele ervaring van mensen wordt beïnvloed door de activering van en/of
feedback van gezichts-, stem-, houdings- en bewegingsmimiek.

"Gezichtsfeedback-hypothese" = Facial feedback hypothesis”

"Vocale feedback hypothese" (Hatfield, Hsee et al., 1995)
- Afrikaanse, Chinese, Europese, ...deelnemers: Reproduceren van geluiden in een
telefoon - 6 tapes: vreugde, liefde/tederheid, verdriet, angst, woede en neutrale
controle.
bv. vreugde: lachen; boos: lage grommende geluiden uit de keel; angst: korte, scherpe
kreten en hijgen; neutraal: lang gebrom.
- Emoties worden gevormd door de specifieke geluiden die ze voortbrengen

Houdingsfeedback
- Emoties worden gevormd door feedback van houding en beweging

Emotionele besmettingsschaal (Doherty, 1997)

1. Als iemand met wie ik praat begint te huilen, krijg ik tranen in mijn ogen.
2. Samenzijn met een gelukkig persoon haalt me op als ik me down voel.
3. Als iemand warm naar me lacht, glimlach ik terug en voel ik me warm van binnen.
4. Ik word vervuld van verdriet als mensen praten over de dood van hun geliefden.
5. Ik klem mijn kaken op elkaar en mijn schouders worden gespannen als ik de boze
gezichten op het nieuws zie.
 6. Als ik in de ogen kijk van degene van wie ik hou, worden mijn gedachten gevuld met
gedachten aan romantiek.
7. Het irriteert me om bij boze mensen te zijn.
8. Als ik de angstige gezichten van slachtoffers op het nieuws zie, probeer ik me voor te
stellen hoe zij zich voelen.
9. Ik smelt als degene van wie ik hou me vasthoudt.
10. Ik raak gespannen als ik een boze ruzie hoor.
11. Bij gelukkige mensen zijn vult mijn geest met gelukkige gedachten.
12. Ik voel mijn lichaam reageren als degene van wie ik hou me aanraakt.
13. Ik merk dat ik gespannen raak als ik bij gestreste mensen ben.
14. Ik huil bij droevige films.
15. Luisteren naar het schelle geschreeuw van een doodsbang kind in de wachtkamer
van de tandarts maakt me nerveus.

Hoe hoger de score, hoe gevoeliger je waarschijnlijk bent voor emotionele besmetting. Geluk
items = 2, 3, & 11; Liefde items = 6, 9, & 12; Angst items = 8, 13, & 15; Woede items = 5, 7, &
10; Verdriet items = 1, 4, & 14; Totale score = alle items.

c) Gevolgen van emotieregulatie

Twee soorten regelgeving

 Herwaardering:
- Onszelf ervan overtuigen dat de situatie ons niet emotioneel mag raken
- Niet zo gemakkelijk bij belangrijke emotionele gebeurtenissen (cf. CGT)

 Controle van de reacties:

- De reacties veranderen
- Gezichtsuitdrukking gemakkelijker te controleren dan fysiologische reacties (bv.
trillende stem)

Verschillende effecten van deze regelingen, op verschillende emotie-componenten

► Gross, 1998: kijken naar walgelijke film
- "niets laten zien" (onderdrukken)   verhoogde arousal
- "denken dat je niets voelt" (herwaardering)   verminderde walgervaring