Bölüm 3

DOĞRUSAL
EŞİTLİKLERİN ve
SİSTEMLERİN ÇÖZÜMÜ
Nurhan Karaboğa
 Bölüm 3

• “Bak, doğan ölür; ondan, eser olarak, söz

kalır; sözünü iyi söyle! Ölümsüz olursun.”

Kutadgu Bilig
 GAUSS-JORDAN ELEME YÖNTEMİ
• Gauss elemenin farklı bir şeklidir.

• Köşegen formu temel alınır.

• Sistemde, köşegen üzerinde 1 olacak şekilde

katsayılar oluşturulur.

• Değişkenlerin çözüm değerleri doğrudan

belirlenir.

• Köşegen üzerinde bir oluşturabilmek için tüm

satırlar pivot elemanlarına bölünerek normalize
edilir, yani birim matris oluşturulur.
GAUSS-JORDAN ELEME YÖNTEMİ
⎡ a11 a12 a13 a14 ⎤ ⎡ x1 ⎤ ⎡ b1 ⎤
⎢a
⎢ 21 a22 a23 a24 ⎥⎥ ⎢⎢ x2 ⎥⎥ ⎢⎢b2 ⎥⎥
=
⎢a31 a32 a33 a34 ⎥ ⎢ x3 ⎥ ⎢b3 ⎥
Gauss eleme ⎢ ⎥⎢ ⎥ ⎢ ⎥
⎣a41 a42 a43 a44 ⎦ ⎣ x4 ⎦ ⎣b4 ⎦
yöntemine göre
daha fazla işlem ⎡1 0 0 0⎤ ⎡ x1 ⎤ ⎡ b1' ⎤
gerektirmektedir. ⎢0 ⎥ ⎢ ⎥ ⎢ '⎥
⎢ 1 0 0⎥ ⎢ x2 ⎥ ⎢b2 ⎥
= '
⎢0 0 1 0⎥ ⎢ x3 ⎥ ⎢b3 ⎥
⎢ ⎥⎢ ⎥ ⎢ ' ⎥
⎣0 0 0 1⎦ ⎣ x4 ⎦ ⎢⎣b4 ⎥⎦
 GAUSS-JORDAN ELEME YÖNTEMİ
Örnek-1

• Aşağıdaki doğrusal sistemi Gauss-Jordan yöntemiyle

çözünüz.
⎡ 1 − 2 4 ⎤⎡ x⎤ ⎡ 4 ⎤
⎢− 3 4 5 ⎥⎢ y⎥ = ⎢ 3 ⎥
⎢ ⎥⎢ ⎥ ⎢ ⎥
⎢⎣ 5 2 − 1⎥⎦ ⎢⎣ z ⎥⎦ ⎢⎣11⎥⎦
 GAUSS-JORDAN ELEME YÖNTEMİ
Örnek-1
• MATLAB’da; “I=eye(4)” komutu ile boyutunda
birim matris,
•
• “genMat(a,b’)” komutu ile de eklemeli matris
oluşturulmaktadır.
•
• “genMat(a,b’,I)” komutu ise eklemeli matrisin sağ
tarafına birim matrisi koyarak matrisi
genişletmektedir.
•
• “rref(genMat)” komutu da genişletilmiş matrisdeki
katsayı matrisinin birim matrise çevrilmesi işlemini
yapmaktadır.
 GAUSS-JORDAN ELEME YÖNTEMİ
Örnek-1
>> a=[1 -2 4;-3 4 5;5 2 -1];
>> b=[4 3 11];
>> I=eye(3)
I=
1 0 0
0 1 0
0 0 1
>> genMat=[a,b',I] % eklemeli ve birim matris
genMat =
1 -2 4 4 1 0 0
-3 4 5 3 0 1 0
5 2 -1 11 0 0 1
>> y=rref(genMat) % eklemeli matris
y=
1.0000 0 0 2.0000 0.0864 -0.0370 0.1605
0 1.0000 0 1.0000 -0.1358 0.1296 0.1049
0 0 1.0000 1.0000 0.1605 0.0741 0.0123

Çözüm
 LU Ayrıştırma Yöntemi
[a][x] = [b]
LU [x] = [l ][u ][x] = [b]

U [x ] = [ y ] L[ y ] = [b]
Gauss Eleme Yöntemi Kullanılarak LU
Ayrıştırması Örnek-2
⎡ a11 a12 a13 L a1n ⎤ ⎡ 1 0 0 ... 0⎤ ⎡a11 a12 a13 ... a1n ⎤
⎢a
⎢ 21 a22 a23 L a2 n ⎥⎥ ⎢⎢m21 1 0 ... 0⎥⎥ ⎢⎢ 0 2
a22 2
a23 ... a22n ⎥⎥
⎢a31 a32 a33 L a3n ⎥ = ⎢ m31 m32 1 ... 0⎥ ⎢ 0 0 3
a33 ... a33n ⎥
⎢ ⎥ ⎢ ⎥⎢ ⎥
⎢ ... ⎥ ⎢ ... 0⎥ ⎢ ... ⎥
n ⎥
⎢⎣an1 an 2 an 3 L ann ⎥⎦ ⎢⎣mn1 mn 2 mn 3 ... 1⎥⎦ ⎢⎣ 0 0 0 0 ann ⎦

⎡ 1 − 2 4 ⎤⎡ x⎤ ⎡ 4 ⎤
⎢− 3 4 5 ⎥⎢ y⎥ = ⎢ 3 ⎥
⎢ ⎥⎢ ⎥ ⎢ ⎥
⎢⎣ 5 2 − 1⎥⎦ ⎢⎣ z ⎥⎦ ⎢⎣11⎥⎦
 Gauss Eleme Yöntemi Kullanılarak LU
Ayrıştırması Örnek-2
>> L=[1 0 0;-3 1 0;5 -6 1];
>> U=[1 -2 4;0 -2 17;0 0 81];
>> A=L*U

A=

1 -2 4
-3 4 5
5 2 -1
 Crout Yöntemi Kullanılarak LU Ayrıştırması
⎡ a11 a12 a13 a14 ... ⎤ ⎡ l11 ( l11 + u 12 ) ( l11 + u 13 ) ( l11 + u 14 ) ... ⎤
⎢a a 22 a 23 a 24 ⎥ ⎢l ( l 21 u 12 + l 22 ) ( l 21 u 13 + l 22 u 23 ) ( l 21 u 14 + l 22 u 24 ) ⎥
⎢ 21 ⎥ ⎢ 21 ⎥
⎢ a 31 a 32 a 33 a 34 ⎥ = ⎢ l 31 ( l 31 u 12 + l 32 ) ( l 31 u 13 + l 32 u 23 + l 33 ) ( l 31 u 14 + l 32 u 24 + l 33 u 34 ) ⎥
⎢ ⎥ ⎢ ⎥
⎢ a 41 a 42 a 43 a 44 ⎥ ⎢ l 41 ( l 41 u 12 + l 42 ) ( l 41 u 13 + l 42 u 23 + l 43 ) ( l 41 u 14 + l 42 u 24 + l 43 u 34 + l 44 ) ⎥
⎢⎣ ... ⎥⎦ ⎢⎣ ... ⎥⎦

⎡ a11 a12 a13 L a1n ⎤ ⎡l11 0 0 ... 0 ⎤ ⎡ 1 u12 u13 ... u1n ⎤
⎢a
⎢ 21 a22 a23 L a2 n ⎥⎥ ⎢⎢l21 l22 0 ... 0 ⎥⎥ ⎢⎢ 0 1 2
u 23 ... u 22n ⎥⎥
⎢a31 a32 a33 L a3n ⎥ = ⎢l31 l32 l33 ... 0 ⎥⎢0 0 1 ... u33n ⎥
⎢ ⎥ ⎢ ⎥⎢ ⎥
⎢ ... ⎥ ⎢ ... 0 ⎥ ⎢... ⎥
⎢⎣an1 an 2 an 3 L ann ⎥⎦ ⎢⎣l n1 ln 2 ln3 ... lnn ⎥⎦ ⎢⎣ 0 0 0 0 1 ⎥⎦

li1 = ai1 i = 1,2,3,4,..., n j −1

i = 2,3,4,..., n
lij = aij − ∑ lik ukj j = 2,3,4,..., i
k =1
uii = 1 i = 1,2,3,4,..., n
i −1
aij − ∑ lik ukj j = (i + 1), (i + 2), (i + 3),..., n
a1 j
u1 j = i = 2 ,3, 4 ,..., n uij = k =1

l11 lii
 MATRİS TERSİ İLE SİSTEMLERİN
ÇÖZÜMÜ

[a][x] = [b] [x ] = [a ] [b] −1

[I ] = [a ][a ] −1
= [a ] [a ]
−1

⎡ a11 a12 a13 ⎤ ⎡ x11 x12 x13 ⎤ ⎡1 0 0⎤

⎢a
⎢ 21 a22 a23 ⎥⎥ ⎢⎢ x21 x22 x23 ⎥⎥ = ⎢⎢0 1 0⎥⎥
⎢⎣ a31 a32 a33 ⎥⎦ ⎢⎣ x31 x32 x33 ⎥⎦ ⎢⎣0 0 1⎥⎦
 MATRİS TERSİ İLE SİSTEMLERİN
ÇÖZÜMÜ Örnek-3
⎡ 1 − 2 4 ⎤⎡ x⎤ ⎡ 4 ⎤ • Verilen doğrusal denklem
⎢− 3 4 5 ⎥⎢ y⎥ = ⎢ 3 ⎥ sisteminin çözümünü
⎢ ⎥⎢ ⎥ ⎢ ⎥ katsayılar matrisinin
⎢⎣ 5 2 − 1⎥⎦ ⎢⎣ z ⎥⎦ ⎢⎣11⎥⎦
tersini alarak bulunuz.
 MATRİS TERSİ İLE SİSTEMLERİN
ÇÖZÜMÜ Örnek-3
>> a=[1 -2 4;-3 4 5;5 2 -1];
>> b=[4 3 11];
>> aters=inv(a)

aters =
0.0864 -0.0370 0.1605
-0.1358 0.1296 0.1049
0.1605 0.0741 0.0123

>> X=aters*b'

X=
2.0000
1.0000
1.0000
 MATRİS TERSİ İLE SİSTEMLERİN
ÇÖZÜMÜ Örnek-3
>> a=[1 -2 4;-3 4 5;5 2 -1];
>> b=[4 3 11];
>> [L,U]=lu(a)

L=

0.2000 -0.4615 1.0000

-0.6000 1.0000 0
1.0000 0 0

U=

5.0000 2.0000 -1.0000

0 5.2000 4.4000
0 0 6.2308
MATRİS TERSİ İLE SİSTEMLERİN ÇÖZÜMÜ Örnek-3
>> uters=inv(U)
>> lters=inv(L)
• uters =

0.2000 -0.0769 0.0864

0 0.1923 -0.1358
0 0 0.1605

• lters =

0 0 1.0000
0 1.0000 0.6000
1.0000 0.4615 0.0769
>> x=uters*lters*b'
x=
2.0000
1.0000
1.0000
 MATRİS TERSİ İLE SİSTEMLERİN
ÇÖZÜMÜ ÖDEV

• İki adet bağımsız akım kaynağına sahip

devre için düğüm noktalarındaki gerilimleri,
• a) Katsayılar matrisinin tersini kullanarak,
• b) LU Ayrıştırmasını temel alarak
MATLAB ile hesaplatınız.