Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 368

S U M A K Y A C H AY P I ,

A L L I K AW S AY P I PA S H Y A C H A K U N A
1. Abya Yala Mushuk Yuyay:

Kallariy ñawpa rimay: Kawsayntin, unanchantin, paktapura


kawsachina.

Yachaypika ukumanta, kanchamanta yuyaykunapashmi


yaykun: tawka, pakta pachakuna.

Pachamamapak kawsay awashkapika Runakunapashmi


yaykun.

Kawsayka shuk awashkashinami kan.Tukuy kawsaykunami


paktapurami kan. Payllatak awashkapishina rurarishpa
katirin.

Shuk ñan, ñan ¡llak, shinapash katinalla


sarushkakunawanmi.

Yachaytaka mashkanapachami tukun.


• Paktapura yuyana-kawsaymantapash
• Kanamanta paktapurarina: ranti-ranti, paktapura, chayshinallatak,
rakirishkapash
• Tukuyntin pakta tukuna. Tukuy pachawan, uchilla pachawan
paktapura rina”
• Churushina pakta tukuna: awaykuna paymanta awarishpa
katichum
• Tukuymi kawsan: “Pachamama”, kuyllurkuna, kawsakkunapash
• Chakana: shuk pachakunakaman yallina chaka
• Runa: runa kay, kawsak, Pachamamapak muyu: KANA-RURANA
“Ailpamamata, kawsay pachata uyana, chaskina”
• Raymi yuyaywan rikuna-kawsachina-yuyayta chakchuna
• Kawsayka “muskushka”, “rikushka”, “raymiyachishka”,
“unanchayachishkapashmi” kan
• Runan runan kawssayka yanantinchishkami: paypurantin
rurakkkun ami kan, Shinaka mana kasillyachishka kawsayka
kanchu. Tukuyllami kawsakkunami kan.
• Riksina-yachakun aka kanmi: alli pachat, unanchayachishpa,
churupishina muyushpapash raranami kan. Kunan usahypi rurana.
Tawka rikuykunawanmi rikurin. Tawka yuyarinawanpash rikunami
• Tawka yuyaykuna, tikrarinalla, tinkuyarishpa, tawka unanchayuk,
tawka chaniyuk, paktapura rimanakushpa “alli kawsayta”
tarinkpak nishpa.
2. Paktapura Kawsanamanta rikuy
Yuyarinamanta:
Kawsaypi-paktapura kana
Amawtakuna- "alli
kawsanamanta sumak
Pakashka yuyay: yachay"
chakana Pachaka churushinami
Pachamamaka muyukunllami
muskushkami kan Runan-Runan paktapurarina
Kawsanamanta
yachachina

Paktapurarishkakuna-
mantami
kawsakkunaka
tukunml
Mana
paktapurarikplka
mana Kawsakkunaka
tlyanchu
Kawsakka kashpami
katin
AMAWATAY WASI - Yachaypak wasi
PACHAYACHAY (Pachapak yachay) - PACHAKUTIK (muyuy-tukuy kuyurinakuna- kamak)
HANAKPACHA
Hanak Pacha - Kuyllur-wasipak Hatun ayllu
YACHAY
Yac Tukuyntin yachay - Rikcharina - Yuyona - asi:
Mak USHA hay Wasi: Yachapayana
ay W
Yach Y MUNAY a
anak Y YACH A h
uy: P A
akta Y Amawtakunapak, yuyayukkunapak Pacha YACH akuy: Pac
kaws KULLA SUYU a k a n
a na M
Tawantinsuyupak ura llaktakuna
WAYRA - CHIRIMIT'A
Wayra / samay - Chiri Pacha
INTI-Rising sun KAY PACHA
INTI - Pakari Inti Kaypak, kunanpak Pacha "Kunanpak Atiy" KILLA - Pakari killa
KARI - AUI PAÑA KAWSAY WARMI - LLUKI
USHAY KUYAY
Kallari - Aylluyarina - Kawsay - Yachay
Tukuyntin Ushay - Samay Tukuyntin kuyana- Karuta rikuna
Amawtakunapak, Yachakkunapak Pacha
Ushay - Atiy Llakina - Kushiyarlna
Pushakpak Pacha - Pushakkuna Yachay Wasi: KAWSAY
Makanakuy: Yachayta paktana Rurakkunapak Pacha - Arawikkuna
Umukuna Wiñachikkuna
ANTI SUYU TAWANTINSUYU KUNTI SUYU
Tawantinsuyumanta Antisuyupak Tukuy suyukuna:chusku suyukuna Tawantinsuyupak Kuntin llaktakuna
allpakuna ILIAY - RUNA YAKU • PANCHINPACHA
NINA- CHIRIMIT'A Achlk / LLipyak - Runa kay - Pachapak
Nina / Chuyayashka - Umaraymi

UKU PACHA
Ukumanta pacha - Uchillapacha Ayllu
RURAY Yach
AY KU ay Wa
Y USH ana Tukuyntin rurana - Rurana - Wiñachina - Mak YAY RUR si:
RURA : Sumaym Kawsaypak Wasichina anak AY
a k u y a uy:
n un pach kawsak
Maka yachayk Rurakkunapak Pacha - Kawsaypak
Wasichlkkuna a
Tarpukkuna - Maki rurakkuna
CHINCHAY SUYU
Tawantinsuyupak Chinchaysuyu llaktakuna
ALLPAMAMA- CHAKISHKAPACHA

Chakana: Kamak / Tukuypurachlna (Yanantln, ranti-ranti, paktapurariy, rakichiy )


• RUNA YACHAY: Ñawpa pachamanta yachay (1-2-3 sukta killayuk
pacha)

• SHUKTAK YACHAY: Mishu yachay (4-5-6 sukta killayuk pacha)

• YACHAYPURA: Paktapura kawsanamata yachaypak muyuy (7-8-9-10


sukta killayuk pacha)
Ruray Ushay Wasi
Ñamkuna: Wasichinamanta yachay - Alli
kawsayman pushana yachay
Muyuy: Runa Yachay

Yachana

TARIPANA
Ñawpa pachamanta RIMANAKUYKUNA
YACHA YKUNA Yachayta katishpa
ruraykunamanta
• Unay pachamanta washanyachishpa,
yachaykunawan washanyachishpa,

Munay - Loving
kallarina C.P.S.
Ayllupi,
• Unay pachapak Kawsankapak
Ushana

Tantanakuypi, Ayllu
Yachay-ruraykuna ñawpa
llaktapi ima
• Unaypa - pachamanta pachamanta
llakikunamanta,
rimankuy, ruraykuna- yachay -
unanchakunaman-
mantapash ruraykuna
tapash

KALLARINA
Kallari wasi shayachinamanta:
rumi, rumiyashka uchpawan,
shukkunawanpash.

Ruray - Doing
Ushay Yachay Wasi
Ñankuna: Pakta kawsana yachay- Ayllu llaktapak
Kullki yachaymanta- Pushaymanta
Muyuy: Runa Yachay

Yachana

TARIPANA
Ayllu llaktamanta
kawsay-yachaymanta
YACHA YKUNA
• Mamallaktapi C.P.S.
Pakta RIMANAKUYKUNA
Ushana

tawkasami

Kuyana
kawsaknamanta kawsanata Yachayta katishpa
• Wiñay kawsaypi washanyachishpa,
kawsaymanta katina Ayllupi,
yuyaykuna Tantanakuypi, Ayllu
• Pakta llaktapi ima
KALLARINA
kawsanamanta
Pakta kawsanamanta
kilikashkakunata
surkuna, riksichinapash

Rurana
Kawsay Wasi
Ñankuna: Yachay, sinchikunamantapash
Muyuy: Runa Yachay

Yachana

TARIPANA
Chakanamanta yuyana, shuk
yuyaykunawanpash paktachina
YACHA YKUNA
RIMANAKUYKUNA
• Amawtay wasi
Yachayta katishpa
Ushana

Sumak yachay wasi

Kuyana
C.P.S. Yachayta
• Chakana Chakana washanyachishpa,
Willka kawsay
Ayllupi,
• Yachayta
Tantanakuypi, Ayllu
paktachina
llaktapi ima
KALLARINA llakikuanamanta
Shuk Pachamankata unanchakunamanta
Yachachina, willachina

Rurana
Kawsay Wasi Yachay Masikuna
Tukuy ñankunata katishpa
Muyuy: Runa Yachay

Yachana

TARIPANA
Sapan tantanakuy,
yachakukmi akllan
YACHA YKUNA
RIMANAKUYKUNA
•1 akllarishka C.P.S.
Yachayta katishpa
Sapan
Ushana

tantanakuy

Kuyana
Yachayta
•2 akllarishka yachakuk,
washanyachishpa,
tantanakuy tantanakuy
Ayllupi,
•3 akllarishka akllan
Tantanakuypi, Ayllu
tantanakuy
llaktapi ima
KALLARINA llakikuanamanta
Sapan tantanakuy, unanchakunamanta
Yachakukmu akllan

Rurana
Amawtay Wasi Yachay Wasikuna
Ñankunata rikushpa
Muyuy: Yachaypura

Yachana

TARIPANA
Akllan: yachay wasikuna,
yachakukkuna
YACHA YKUNA
•Akllan: C.P.S. RIMANAKUYKUNA
Yachakukkuna
Ushana

Kuyana
•Yachay Wasikuna Yachayta katishpa
Yachay
•Wachakukkuna Wasikunam Yachayta
Ayllu llaktakuna washanyachishpa,
akllan Ayllupi,
Tantanakuypi
ima llakikuanamanta
KALLARINA unanchakunamanta
Akllan: Yachay Wasikuna,
Yachakukkuna

Rurana
Amawtay Wasi Yachay Wasikuna
Ñankunata rikushpa
Muyuy: Yachaypura

Yachana

TARIPANA
Akllan: yachay wasikuna,
yachakukkuna
YACHA YKUNA
•Akllan: C.P.S. RIMANAKUYKUNA
Yachakukkuna
Ushana

Kuyana
•Yachay Wasikuna Yachayta katishpa
Yachay
•Wachakukkuna Wasikunam Yachayta
Ayllu llaktakuna washanyachishpa,
akllan Ayllupi,
Tantanakuypi
ima llakikuanamanta
KALLARINA unanchakunamanta
Akllan: Yachay Wasikuna,
Yachakukkuna

Rurana
Taripaykuna:
Llakikuna,
Taripanakuna
(Chikanyarishkalla)

Yachaykuna: Rimanakuykuna:
Information, Dialogue, language
visualization (traveling CHAKANA (talking), forum networks
teams), classroom and (decentralized)
distance learning

Kallarinakuna:
Community projects,
community companies
(decentralized)
• Yachaykuna: Yachaykuna:
• Imatak charin • Killka-Katinkapakpacha
• Munay kamukuna, sapan
• Tantanakuy tantankuypak
• imashinatak kan •Rikunkapak kamukuna
• Paktanakuna •Yachachinkapa
• Pachakuna yanapaykuna
• Tupuna • Rikuchinakuna
• Kallarinkapak yuyay • Chuya pankakuna
• Sumaymana • Shukkubnap
yachayka • Karu ruraykuna
imashinatak kan • Llamkaykuna
• Hatun yuyaykuna • Ruraykuna
• Rimay-makankuy • Shukkunapash
• Ashtawan sumak • Anta yanapaykuna
yuyaykuna

• Kallarinakuna • Kallarinakuna
• Munachinkapak yuyay • Killka-Katinkapakpacha
• Munay kamukuna, sapan
• Tantanakuy tantankuypak
• Imashinatak kan •Rikunkapak kamukuna
• Paktanakuna •Yachachinkapa
• Pachakuna yanapaykuna
• Tupuna • Rikuchinakuna
• Kallarinkapak yachayka • Chuya pankakuna
• Sumaymana • Shukkubnap
yachayka • Karu ruraykuna
imashinatak kan • Llamkaykuna
• Ashtawan riksishka • Ruraykuna
yuyaykuna • Shukkunapash
• Ashtawan sumak • Anta yanapaykuna
• Taripanakuna • Taripanakuna
• Munachinkapak yuyay
• Munay •Killka-katinkapakpacha
• Tantanakuy kan
• Imashinatak kan • Rikunkapak kamukuna
• Paktanakun • Yachachinkapak
• Pachakuna yanapaykun
• Tupuna • Rikuchinakuna
• Kallarinkapak yuyay • Chuya pakakuna
• Sumaymana • Shukkunapash
yachayka • Karu Ruraykuna
imashinatak kan • Llamkaykuna
• Ashtawan riksishka • Ruraykuna
yuyaykuna • Shukkunapash
• Rimay-Makanakuy • Anta yanapaykuna
• Ashtawansumak

• Rimanakuykuna • Rimanakuykuna
• Munachinkapak •Killka-katinkapakpacha
• Munay kan
• Tantanakuy • Rikunkapak kamukuna
• Imashinatak kan • Yachachinkapak
• Paktanakuna yanapaykun
• Pachakuna • Rikuchinakuna
• Tupuna • Chuya pakakuna
• Rurankapak yuyaykuna: • Shukkunapash
• Rimanakuy, • Karu Ruraykuna
kawsaypi • Llamkaykuna
• Rimanakuy, • Ruraykuna
yuyarinkapak • Shukkunapash
• Rimanakuy yuyayta • Anta yanapaykuna
tantachinkapak
• Rimanakuy,
rurankapak
Tarpushka kipami murukunata pallana kan

Shuk shuk yachaikunata tukuchishkamanta yachaykunata rikungapak tantanakunchik, chai


tantanakuika muru pallay ninchik, kay muru pallay raymipika tukuy yachakukkunami pa-
ykunapak yachashkakunata rikuchin, kay rimaykunapimi paikunapak yachashka shinallatak
shuk llaktakunapi tapushpa, taripashpa, apamushka yachaikunatami rikuchinkuna. Chai ta-
puykunaka, tukuy yachana ukupi kakkunawanmi rimanakushka kan. Kay rimaykunataka ru-
ranchikmi shinallatak tukuy yachakukkuna paikunapak kawsaypi kachun, shinallatak shuk
kunaman yachachichun. Yachakukkuna alli yachashkata rikunkapakka, shuk minkashka
runakunami tiyan, chai rikuk runakunataka jatun amawtay wasymantami minkashkakuna
kan, shinallatak pai rikuk kunami willankakuna ima shina rimakta, ima llakykunata apakus-
hkata, shinallatak ima shina tantanakushpa llankakta rurashka. Kay yachashkakunata rikuk-
pika, yachachikkunatapashmi rikunkakuna, imata yachachishkata shinallatak ima shina ya-
chachishkakunata. Shinallatak rikunkakunami ima shina chikan chikan ayllullaktakunawan
tantanakushpa yanapanakushkata.
Kay tukuyta tapushpami yachakukkuna, alli yachashka mana yachashkata rikunkakuna.
AMAWATAKUNA
COUNCIL

UNIVERSITY COUNCIL UNIVERSITY


GOVERNING KAPAKKUNA PARLAMENT
COUNCIL

EXECUTIVE
COUNCIL
APRENDER EN LAS SABIDURIAS
Y EL BUEN VIVIR

135
NOMBRE IDIOMA UBICACIÓN TERRITORIO ORGANIZACIÓN
NOMBRE IDIOMA UBICACIÓN TERRITORIO ORGANIZACIÓN
NOMBRE IDIOMA UBICACIÓN TERRITORIO ORGANIZACIÓN
NOMBRE IDIOMA UBICACIÓN TERRITORIO ORGANIZACIÓN
Hanan
Pacha-
yakiya-shuar;
Kay Pacha=
Nunkaya -shua
r; Uku Pacha=
initia-shuar
Hombre- mujer= aishman-nua;
frío- Caliente= Micha-tsuer;
noche -dia= kashi-tsawai; Sol
y Luna= Etsa- Nantu )
1. Paradigma Abya Yala:

El mito fundante: la relacionaüdad vivencial y simbólica,


intercultural.

Involucra en el conocimiento el mundo implicado y


explicado: los varios mundos paralelos.

El Runa como parte del tejido del cosmos vivo.

La realidad como tejido que se entreteje, un


interrelacionarse vivencial, un tapiz que está siempre
haciéndose a sí mismo.

Un camino sin camino pero con referentes, con trazas.

La búsqueda de la sabiduría es la clave.


• Racionalidad relacional - vivencial
• Relacionalidad como ser: complementaria,recíproca,
correspondiente y proporcional
• Hologramática: fuerte relación parte-todo
• Simetría espiral: los tejidos que se entretejen a si mismos
• Todo esta vivo: cosmos, planetas, seres, “pacha mama”
• Chacana: puente cósmico
• Runa: ser humano, ser cósmico: SER-ESTAR-HACER
“Escucha-siente la tierra, el paisaje”
• Visión festiva-rítual-transcepfual
• La realidad es “soñada”, “vivencíada”, “festiva”, simbolizada.
• Relación Sujeto-Sujeto son indisociables: son co-constructores
de realidad, de objetividad (no hay relación S-O)
• Conocer-aprender significa: realizarlo celebrativamente,
simbólicamente, en un espacio tiempo circular-espiral, en el
poder del ahora
• Visión multidimensional, reversible, en una dinámica
tensional, polisémica, polivalente, polisimbólica, en un
diálogo intercultural permanente por el “bien vivir”
Los tres ciclos referentes del conocimiento

• RUNA YACHAY: ciclo del conocimiento ancestral


(semestres 1 - 2 y 3)

• SHUKTAK YACHAY: ciclo dei conocimiento


occidental (semestres 4 - 5 y 6)

• YACHAYPURA: ciclo dei conocimiento intercultural


(semestres 7 - 8 - 9 y 10)
Centro Yachay Munay
Trazas: Filosofía y Estética
Ciclo: Runay Yachay

Yachay-Saber

INVESTIGACIÓN
Aproximaciones e Interpretaciones
al Calendario Luni Solar

MÓDULOS CONVERSACIONES

Munay-Amor
Ushay-Poder

• Cosmovisión: C.P.S. Formales, informales,


Sabiduría cósmica calendario familiares, grupales,
• Simbólica Luni Solar comunitarios sobre la
• Lenguaje y cuestión problémico
comunicación simbólica señalada

EMPRENDIMIENTO
Elaborar e imprimir
un calendario Lunisolar

Ruray-Hacer
Centro Yachay Munay
Trazas: Turismo Comunitario - Dináminos
Ciclo: Runay Yachay
Yachay-Saber

INVESTIGACIÓN
Acercamiento al conocimiento
de la Chakra

MÓDULOS CONVERSACIONES

Munay-Amor
Ushay-Poder

• Iniciando el turismo Formales, informales,


C.P.S.
comunitario familiares, grupales,
• Sobre agroecología comunitarios sobre la
La Chakra
y desarrollo cuestión problémico
• Introducción a los simbólica señalada
equilibrios dinámicos
EMPRENDIMIENTO
Proponer y difundir
un camino Shamánico

Ruray-Hacer
Centro Ruray Ushay
Trazas: Ingeniería de la construcción -
Ingeniería en Gestión del Desarrollo
Ciclo: Runay Yachay
Yachay-Saber

INVESTIGACIÓN
En torno a las técnicas
ancestrales

MÓDULOS
CONVERSACIONES

Munay-Amor
Ushay-Poder

• Iniciando a las
Ciencias ancestrales C.P.S. Formales, informales,
• Algunas Técnicas Técnicas familiares, grupales,
ancestrales Ancestrales comunitarios sobre la
• Modelos ancestrales para el Habitat cuestión problémico
de comunicación y simbólica señalada
gestión

EMPRENDIMIENTO
Prefabricados básicos de la
construcción: piedra pomes, etc.

Ruray-Hacer
Centro Ushay Yachay
Trazas: Aprendizaje Intercultural - Economía
comunitaria - Gobierno y Gestión
Ciclo: Runay Yachay
Yachay-Saber

INVESTIGACIÓN
Sobre las culturas del entorno
comunitario

MÓDULOS CONVERSACIONES

Munay-Amor
Ushay-Poder

• Sobre el estado C.P.S. Formales, informales,


plurinacional familiares, grupales,
• Entorno a la Ejerciendo la comunitarios sobre la
memoria histórica Interculturalidad cuestión problémico
• La interculturalidad simbólica señalada

EMPRENDIMIENTO
Producción y difusión de material
referido a la interculturalidad

Ruray-Hacer
Centro Kawsay
Trazas: Sabiduría y Complejidad
Ciclo: Runay Yachay

Yachay-Saber

INVESTIGACIÓN
Reflexiones y analogías en torno
a la cruz cuadrada

MÓDULOS CONVERSACIONES

Munay-Amor
Ushay-Poder

• La Universidad C.P.S. Formales, informales,


Amawtay Wasi familiares, grupales,
• La cruz cuadrada La Chakana comunitarios sobre la
• Ritualidad cuestión problémico
• Nivelación simbólica señalada

EMPRENDIMIENTO
Realizar y promover una
Pachamanka

Ruray-Hacer
Centros del Saber Amawtay Wasi
Considerando todas las trazas
Ciclo: Runay Yachay

Yachay-Saber

INVESTIGACIÓN
Define cada equipo y/o
estudiante

MÓDULOS CONVERSACIONES

Munay-Amor
Ushay-Poder

• Consenso equipos 1 C.P.S. Formales, informales,


• Consenso equipos 2 Define cada familiares, grupales,
• Consensos equipos 3 estudiante y/o comunitarios sobre la
equipo cuestión problémico
simbólica señalada

EMPRENDIMIENTO
Define cada equipo y/o
estudiante

Ruray-Hacer
Centros del Saber Amawtay Wasi
Considerando todas las trazas
Ciclo: Shutay Yachay

Yachay-Saber

INVESTIGACIÓN
Definen: Centros del Saber y
Estudiantes

MÓDULOS CONVERSACIONES

Munay-Amor
Ushay-Poder

• Definen: C.P.S. Formales, informales,


Definen familiares, grupales,
• Centros del Saber
Estudiantes comunitarios sobre la
• Estudiantes Centros Saber
cuestión problémico
Comunidades
simbólica señalada

EMPRENDIMIENTO
Definen: Centros del Saber y
estudiantes

Ruray-Hacer
Centros del Saber Amawtay Wasi
Considerando las trazas
YACHAYKUNAPURA

Yachay-Saber

INVESTIGACIÓN
Definen: Centros del Saber y
Estudiantes

MÓDULOSC ONVERSACIONES

Munay-Amor
Ushay-Poder

• Definen: C.P.S. Formales, informales,


Definen familiares, grupales,
• Centros del Saber
Estudiantes comunitarios sobre la
• Estudiantes Centros Saber
cuestión problémico
Comunidades
simbólica señalada

EMPRENDIMIENTO
Definen: Centros del Saber y
estudiantes

Ruray-Hacer
Nivel 1
Aprender a pensar haciendo comunitariamente

Nivel 5

Aprender
Nivel 4 Nivel 2
toda la
Aprender a emprender vida Aprender a aprender

Nivel 3
Aprender a desaprender y reaprender
• Los módulos: • Los módulos:
• Silabus • Bibliografía de lectura
• Propósito obligatoria: por sesiones
• Organización • Bibliografía de
• Características referencia
• Objetivos • Ayudas pedagógicas
• Calendario • Visualización
• Evaluación • Acetatos
• Documento base • Otros
• Estado del arte en • Actividades a distancia
el tema • Trabajos
• Corrientes • Ejercicios
fundamentales • Otros
• El debate • Digitolización
• Las cuestiones
claves
El desagregado Curricular B

• Los emprendimientos • Los emprendimientos


• Propuesta • Bibliografía de lectura
• Propósito obligatoria
• Organización • Bibliografía de
• Características referencia
• Objetivos • Ayudas pedagógicas
• Calendario • Visualización
• Evaluación • Acetatos
• Documento base • Otros
• Estado del arte en • Actividades a distancia
el tema • Trabajos
• Corrientes • Ejercicios
fundamentales • Otros
• Ei debate • Digitalización
• Las cuestiones
claves

El desagregado Curricular C

• Las investigaciones • Las investigaciones


• Propuesta
• Propósito • Bibliografía de lectura
• Organización obligatoria
• Características • Bibliografía de
• Objetivos referencia
• Calendario • Ayudas pedagógicas
• Evaluación • Visualización
• Documento base • Acetatos
• Estado del arte en • Otros
el tema • Actividades a distancia
• Corrientes • Trabajos
fundamentales • Ejercicios
• El debate • Otros
• Las cuestiones • Digitalización 
claves
El desagregado Curricular D

• Los conservatorios • Los conservatorios


• Propuesta • Bibliografía de lectura
• Propósito obligatoria
• Organización • Bibliografía de
• Características referencia
• Objetivos • Ayudas pedagógicas
• Calendario • Visualización
• Evaluación • Acetatos
• Ideas para: • Otros
• Converst. Exp. • Actividades a distancia
Concreta • Trabajos
• Converst. Obs. • Ejercicios
Reflexiva • Otros
• Converst. Teorización • Digitalización
• Converst. Aplicación
Y Yachay Y

Estado Antropo sociología Filosofía Comunicación

UU Interculturalidad M Cosmovisión M

Economía Aprendizaje intercultural Cosmogonías Simbología

RR
Ushay SABIDURÍA Munay
Y Y
Gestión Concto. Ciencias básicas Autopyesis Ambiente

U Ingeniso para la vida MM U Mundo vivo

Tecnologías Ingenios Equil. Dinámicos Agricultura


RR
Runay
Significado y resignificando
Teorización y conceptualización

Reecuperando y Involucrándonos y
Reencantando METODO Comprometiéndonos
Observación VIVENCIAL Aplicación y
reflexiva RELACIONAL experimentación

Vivenciando y experienciando
Experiencia concreta
Fiesta de la Cosecha

Después de haber sembrado hay que cosechar. Al finalizar cada nivel se ha determinado
un espacio de coevaluación, concreción y evidencia de competencias por los estudiantes
alcanzados en cada nivel al que se denomina Fiesta de la Cosecha, aquí los estudiantes
exponen sus emprendimientos con la finalidad de demostrar sus avances en torno a la re-
solución de la cuestión problémico simbólica planteada en cada nivel, siendo esto una de
las evidencias de las investigaciones y conversatorios efectuados, cuyo ámbito de estudio
fue definido en el transcurso de los talleres de los módulos informativos. Es la puesta en
práctica de los conocimientos adquiridos y producidos, así como un ejercitarse en lo que
será su desenvolvimiento durante toda su vida. La evaluación del desenvolvimiento en
este espacio estará a cargo de una comisión designada por las autoridades de la Univer-
sidad, quienes emitirán sus resultados en base a indicadores como el emprendimiento
concreto, la exposición-disertación y trabajo en equipo. Es el espacio de la coevaluación
de la minka, en donde se evidenciará el trabajo desplegado por los facilitadores de los
diferentes ámbitos de aprendizaje, el apoyo prestado por el equipo de coordinación de la
traza o camino y también el acompañamiento de la comunidad, pueblo o nacionalidad.
Por la importancia que comprende este espacio, tiene una valoración en créditos.

Aprender a navegar a la deriva en profundo estado de alerta

Generar sitios de aprendizaje Saber trabajar y motivar


Orgnizar y animar el trabajo en grupo
procesos de aprendizaje
Participar en la gestión de
Acompañar - tutorar La Amawtay wasi
procesos de aprendizaje
Informar e implicar a
Manejar y valorar las comunidades
Investigador
dispositivos de aprendizaje
en docencia Usar y motivar el uso de
Manejar métodos activos nuevas tecnologías
de aprendizaje
Afrontar dilemas éticos
Aplicar, suscitar y mantener de su profesión
activo el aprendizaje en
los cursantes Gestionar su propia
Formación continua

Asumir compromisos con los procesos de vida que van más allá de A.W.
13 lunas de 28 días
1 día de chacana: articulación
con el siguiente ciclo
La cosmovisión operando

Calendario 13 lunas
12 lunas 1 luna
C1 C2 C3 C4 C5 Aplicación 1 E
2 F
Exp. concreta Obs. reflexiva Teorización Aplicación 3 M
Res.
Invst.
Exp. concreta Obs. reflexiva C1 C2 C3 C4 C5 Aplicación 4 A
Exp. concreta Obs. reflexiva Teorización
Theorizing Aplicación 5 My
Proj.
Empr.
Exp. concreta Obs. reflexiva C1 C2 C3 C4 C5 Aplicación 6 Jn
7 J
8 A
Exp. concreta Obs. reflexiva Rurana 9 S
Res.
Invst.
Exp. concreta Obs. reflexiva P1 P2 P3 P4 P5 Rurana 10 O
Exp. concreta Obs. reflexiva Yuyaychina Rurana 11 N
Proj.
Empr.
Exp. concreta Obs. reflexiva 12 D
Método Exp. Vacaciones Procesos Apr.
Exps. colectv. Actv. Univ. Convers. en todo
C1 - C2 - C3 - C4 - C5 = módulos informativos a desarrollar por equipo itinerante Docentes.
• El camino común:
La recuperación del conocimiento ancestral
Iniciando al camino (3 semestres iniciales)

Caminos en construcción: • Caminos en construcción:


Conocimiento intercultural Conocimiento intercultural
resultado de diversas resultado de diversas
AW propuestas realizadas
combinaciones realizadas
por cursantes por cursantes
(4 semestres finales) (4 semestres finales)

• Los caminos predefinidos:


Trabajando el conocimiento occidental
se ofertan 2 trazas por Centro del Saber (fase 1)
(3 semestres intermedios)
LEARNING WISDOM AND THE
G O O D WAY T O L I V E

253
NAME LANGUAGE LOCATION TERRITORY ORGANIZATION
NAME LANGUAGE LOCATION TERRITORY ORGANIZATION
NAME LANGUAGE LOCATION TERRITORY ORGANIZATION
NAME LANGUAGE LOCATION TERRITORY ORGANIZATION
1. Abya Yala Paradigm:

The founding myth: experiential and symbolic


cross - cultural relationalism.

Involved in knowing the implicit and explicit world: various


parallel worlds.

The runa as part of the web of the living cosmos.

Reality as an interwoven web, an experiential inter-


relating, a tapestry that is always in the process of being
woven.

A way with no charted course but simply reference points


and clues.

The quest for wisdom is the key.


• Relational-experiential rationality
• Relationalism as being: complementary, reciprocal, corresponding,
and proportional
• Hologrammatic: powerful ties between the parts and the whole
• Spiral symmetry: the webs that are interwoven
• Everything is alive: cosmos, planets, beings, Pachamama
• Chacana: cosmic bridge
• Runa: human being, cosmic being: BEING-EXISTING-DOING
“listen to and feel the earth, the landscape”
• Festive-ritual-transceptual vision
• Reality is “dreamt,” “experienced,” “festive,” “symbolized”
• Ties between subject and subject cannot be dissociated: they are
joint builders of reality and objectivity (there is no relationship
between subject and object)
• Knowing and learning mean doing it in a celebratory and symbolic
fashion, in a circular/spiral time-space, in the power of the now.
• Multidimensional and reversible vision with tensional, polysemic,
polyvalent, poly-symbolic dynamics in a permanent cross-cultural
dialogue for “living well”
Rationality:
relational and
experiential Wise
persons: the art of
INTERCULTURAL
"living well"
Metaphor: chacana Timespace is a
The world is dreamt Subject-subject
relationship
Experiential method

The web of
relationships is
being.
If there is no
relationship,
there is no being Being is in the process
of being
• RUNA YACHAY: Ancestral Knowledge cycle
(semesters 1 - 2 and 3)

• SHUKTAK YACHAY: Western Knowledge cycle


(semesters 1 - 2 and 3)

• YACHAYPURA: Cross-cultural Knowledge cycle


(semesters 7-8-9 andlO)
Amawtay Wasi Learning Centers
Considering all the Programs
Cycle: YACHAYKUNA PURA

Yachay-Knowing

RESEARCH
Defining Learning Centers
and students

FORUMS
Ushay-Able to

Munay-Loving
MODULES
C.P.S. Formal, informal,
• Defining: family, group, and
• Learning Centers Defining student
Learning Centers community forums on
• Students
and Communities the indicated
problem-symbolic
issue

PROJECT
Defining Learning Centers and
students

Ruray-Doing
Level 1
Learning to think doing things as a community

Level 5

Learning
Level 4 Level 2
throughout
Learning to undertake life Learning to learn

Level 3
Learning to unlearn and relearn
• The modules:
• Syllabus • Mandatory reading list:
• Purpose by session
• Organization • Reference list
• Characteristics • Teaching aids
• Objectives • Visualization
• Calendar • Overheads
• Evaluation • Other
• Baseline document • Distance activities
• State-of-the-art in • Work
this subject • Exercises
• Basic currents • Other
trends • Digitalization
• Debate
• Key issues
Breakdown of Curriculum B

• The projects • The projects


• Proposal • Mandatory reading list
• Purpose • Reference list
• Organization • Teaching aids
• Characteristics • Visualization
• Objectives • Overheads
• Calendar • Other
• Evaluation • Distance activities
• Baseline document • Work
• State-of-the-art in • Exercises
this subject • Other
• Basic currents • Digitalization
trends
• Debate
• Key issues

Breakdown of Curriculum C

• The research • The research


• Proposal • Mandatory reading list:
• Purpose by session
• Organization • Reference list
• Characteristics • Teaching aids
• Objectives • Visualization
• Calendar • Overheads
• Evaluation • Other
• Baseline document • Distance activities
• State-of-the-art in • Work
this subject • Exercises
• Basic currents • Other
trends • Digitalization
• Debate
• Key issues

Breakdown of Curriculum D

• The forums • The forums


• Proposal • The modules:
• Purpose • Mandatory reading list:
• Organization by session
• Characteristics' • Reference list
• Objectives • Teaching aids
• Calendar • Visualization
• Evaluation • Overheads
• Ideas for: • Other
• Forum on concrete • Distance activities
experiences • Work
• Forum on reflective • Exercises
observations • Other
• Forum on theoretical • Digitalization
formulations
• Forum on
application
Harvest Festival

After having planted, it is time to harvest.


At the end of each level of study, there is an event called the Harvest Festival where the stu-
dents of each level share the concrete competencies they have learned and a co-evaluation
process takes place. At this festival, the students present their learning through demons-
trating how they have advanced in resolving a specific problem, which was defined in their
classes and then discussed and researched in the workshops. This Festival is the time to
demonstrate the knowledge gathered and produced, as well as signal how the students will
perform throughout their life.

The evaluation is done by a commission designated by the University authorities.


This commission bases its decision upon various factors such as the concrete project, the
presentation of the dissertation and the group work. The Harvest Festival is also time
for the co-evaluation of the minka, where the work carried out by the facilitators of the
different areas of knowledge, the help given by the coordination team and the help of the
community, peoples or nation are showcased. Given the importance of the Harvest Festi-
val, there is credit awarded.

You might also like