4/30/23, 12:29 PM తెలుగువారి జానపద కళారూపాలు/శిల్పు లు చెక్కి న చెక్క బొమ్మ లాటలు - వికీసోర్స్

తెలుగువారి జానపద కళారూపాలు/శిల్పు లు

చెక్కి న చెక్క బొమ్మ లాటలు
< తెలుగువారి జానపద కళారూపాలు

శిల్పు లు చెక్కి న చెక్క బొమ్మ లాటలు

ఏ దేశంలోనైనా నాటకానికి పూర్వ రంగం వీథి నాటకాలూ,
చెక్క బొమ్మ లూ, కొయ్య బొమ్మ లూ, పేడబొమ్మ లూ, లక్క బొమ్మ లూ అని
మనం తెలుసుకోవచ్చు ను; 'కాళిదారు' 'భవబూతి' 'బాణుడు' మొదలైన
వారంతా వ్రాసిన సంస్కృత నాటకాలకు నాంది ఈ కొయ్య బొమ్మ లూ,
భాగవతాలనే ప్రతీతి కూడ వుంది.

ఈ నాడు మనకున్న ది నాటక రంగం. ఆనాడు వారి నాటక రంగస్థలం

వీధులే. విగ్రహాలమీద నమ్మ కం వచ్చి న తరువాత, దేవతల క్రింద,
దేవుళ్ళ క్రింద బొమ్మ ల పూజలు వచ్చి న అనంతరం వారికి ప్రియమైన
భక్తియుతమైన బొమ్మ లకు చక్క గా రంగులు దిద్ది, దీపపు స్తంభాల
వెలుగురులో ఈ కొయ్య బొమ్మ లను ఆడిస్తూ వుండేవారు.

ఈ బొమ్మ ల నిర్మా ణం తేలికగా వుండే కొయ్య తోనూ, పేడతోనూ ఆడించడానికి వీలుగా

వుండేంత తేలిక వస్తువులతో తయారు చేసుకునేవారు. దసరాకు పిల్లలు ఆడించుకునే
హనుమంతుడి బొమ్మ ల్నీ , సంక్రాంతికి పెట్టే బొమ్మ ల కొలువులూ, పెళ్ళి ళ్ళ కు ఆడించే
బుట్టబొమ్మ లూ, దేవుళ్ళ వాహనాలైన గరుత్మంతుడు, నెమలి, హంస మొదలైన
బొమ్మ లను గుర్తుకు తెచ్చు కోవచ్చు .

ఈనాటికీ, ఈ ఆటలు:

ఈనాటికీ ఆంధ్రదేశంలో అక్క డక్క డ తోలుబొమ్మ లాటల్ని , బుట్టబొమ్మ లాటల్ని , కొయ్య

కావళ్ళ వారి ప్రదర్శ నలనూ చూస్తూ నే వున్నాం. కాని కొయ్య బొమ్మ లాటల్ని మాత్రం
ఎక్క డా చూడలేక పోతున్నాం. అయితే ఈ కొయ్య బొమ్మ లాటలు ఆంధ్రదేశంలో
ప్రదర్శింపబడి, ప్రజల అభిమానాన్ని చూరగొన్నా యి.

అనంతపురంజిల్లా హిందూపురంలో ఒకప్పు డు ఈ కొయ్య బొమ్మ లాటలను

ట్టె
ప్రదర్శించేవారు. ఈ క బొమ్మ లు కళ్ళ తో కూడ అభినయం చేయగలంతటి
పనితనాన్ని నిపుణులైన గ్రామ వడ్రంగులు తయారు చేసేవారు. ఇది చాల ​ఖర్చు తో
కూడుకున్న పని. నలభై సంవత్స రాల క్రితం వరకూ ఈ కట్టెబొమ్మ లున్నా యి.

సూత్రక్రీడ:

అయితే మనదేశంలో కొయ్య బొమ్మ లాటకు వేల సంవత్స రాల చరిత్ర వుందంటున్నా రు
ఆర్వీ .యస్. సుందరంగారు. వారి జానపద విజ్ఞా నం. 469 పేజీల, సూత్రక్రీడ అనేది
అరవై నాలుగు కళల్లో ఒకటనీ, ఇదే కొయ్య బొమ్మ లాటనీ కొందరి అభిప్రాయంగా వుంది.
కొయ్య బొమ్మ లాట లాడించడానికి సూత్రాలు వుంటాయి. అంటే దారాలన్న మాట.
దారాలు బొమ్మ లకు కట్టి ఆడించడం వల్ల దీనికి సూత్ర క్రీడ అనే పేరు వచ్చి
వుండవచ్చు . అది నిజం కూడ. అందుకు నిదర్శ నం ఈనాడు తమిళనాడులో
"బొమ్మ లాటం" అనే ఈ సూత్రక్రీడ అత్య ద్భు తంగా ప్రదర్శి స్తున్నా రు. అయితే ఈ

న్నీ లే
https://te.wikisource.org/wiki/తెలుగువారి_జానపద_కళారూపాలు/శిల్పు లేం _బొమ్మదే
లు_చెక్కి న_చెక్క లాటలు 1/4
4/30/23, 12:29 PM తెలుగువారి జానపద కళారూపాలు/శిల్పు లు చెక్కి న చెక్క బొమ్మ లాటలు - వికీసోర్స్

బొమ్మ లన్నీ కొయ్య బొమ్మ లే అని చెప్ప లేం. ఇదే ఒకనాడు కొయ్య బొమ్మ లుగా
ప్రదర్శింపబడి వుండవచ్చు . ఈ నాటికీ రాజస్థా న్ లో "కట్ పుల్లీ" అనే కొయ్య బొమ్మ లనే
అత్య ద్భు తంగా ప్రదర్శి స్తున్నా రు.

సూత్రధారుడు:

కొయ్య బొమ్మ లాటలో సూత్రాలుండడం వల్ల ఆ సూత్రాలతో

బొమ్మ ల నాడించే వ్వ క్తికి సూత్రధారి అనేపేరు వచ్చింది.
దానిని అనుసరించే సంస్కృత నాటకాలలో కథా
విధాన్నా న్ని నడిపే వ్వ క్తికి సూత్రధారి అని పేరు వచ్చింది.
సూత్ర ధారి నాటినుంచి నేటివరకూ ప్రదర్శించే
యక్షగానాల్లో , వీథినాటకాల్లో , భాగవతాల్లో , సూత్రధారుడు
అత్య ధిక ప్రాధాన్యా న్ని వహిస్తున్నా డు.

ఇందుకు ఉదాహరణంగా కన్న డంలో సూత్రద గొంబె యాట (మైసూరు మ్యూ జియం)
(అంటే సూత్రాల బొమ్మ లాట) అనే కొయ్య బొమ్మ లాటలు ఈ
నాటికీ వున్నా యి. బొమ్మ ల్ని చిత్ర విచిత్రంగా ఆడించే
చాకచక్యం గల కొయ్య బొమ్మ లాటల సూత్రధారి తెర వెనుక వుండి బొమ్మ లను సూత్రాల
సహాయంతో ఆడిస్తూ వుంటాడు. ఆడించే ​ఈ సూత్రధారి మన కంటికి కనిపించడు.
వెలుగు తక్కు వలో ప్రదర్శించడం వల్ల, ఆడించే ఆ సూత్రాలూ, త్రాళ్ళు మనకు
కనిపించవు. జీవం లేని ఆ కొయ్య బొమ్మ లు జీవం గల బొమ్మ లుగా ప్రదర్శింప
బడుతున్నా యనే భ్రమను చూపరలకు కలిగిస్తా యి. ఈ ప్రదర్శ నం చూడడానికి
పరమాద్భు తంగా వుంటుంది.

బొమ్మ లాటల్ని ఆడించేవారి ఇంటిపేరులు కూడ బొమ్మ లాట సోలయ్య __ బొమ్మ లాట
వెంకయ్య __ బొమ్మ లాట గురవయ్య గా మారిపోయాయి. అలాగే వూళ్ల పేర్లు కూడ
బొమ్మ లాట పేరుమీద వున్నా యి. అందుకు వుదాహరణ బళ్ళా రి జిల్లా లో
"బొమ్మ లాటపల్లె" అనే వూరు వుండటమే. దాదాపు నశించి పోయిన ఈ కొయ్య
బొమ్మ లాటలకు నిదర్శ నంగా మైసూరు జానపద వస్తు ప్రదర్శ నాలయంలో
...రావణాసురుడు లాంటి కొయ్య బొమ్మ ల్ని చూడవచ్చు .

అయితే ఈ కొయ్య బొమ్మ లాటలు అనాదిగా ఆంధ్రదేశంలో ఉన్నా యని చెప్ప వచ్చు .
నాటకాలు రాక ముందు ఈ బొమ్మ లాటలే ప్రజల విజ్ఞా న వినోదాలకు తోడ్ప డ్డా యి. కేవలం
బొమ్మ లాటల్నే వృత్తిగా పెట్టుకుని జీవించినవారు ఆ నాటికీ, ఈ నాటికీ వున్నా రు.
అందాకా ఎందుకు? దసరా వుత్స వాలలో ఆ రోజుల్లో పిల్లలు తాడుగట్టి ఆడించే
హనుమంతుడి బొమ్మ చూడడానికి ఎంతో వినోదాన్ని కలిగించేది.

బొమ్మ లు తయారై ప్రదర్శ నానికి సిద్ధపడిన తరువాత బొమ్మ ను ఆడించే వ్వ క్తి ఆ బొమ్మ
యొక్క పూర్తి మనస్తత్వా న్ని , పాత్రాభినయాన్ని క్షుణ్ణంగా తెలుసుకుని అందుకు
అనుగుణంగా పాత్ర యొక్క ఔచిత్యా న్ని తాను అనుభవించి ఆయా బొమ్మ ల పాత్ర
ఔచిత్యా న్ని కాపాడుతూ హృద్య మంగా ప్రదర్శించేవారు.

బొమ్మ లాటల కోసం కాకపోయినా ఈ నాటికి బ్రతుకు తెరువు కోసం కొయ్య బొమ్మ లను
తయారు చేసి ఆయా యాత్రాస్థలాలలో ప్రదర్శించే వారిని అనేక మందిని చూడవచ్చు .
ఆ నాడు ఒకందుకు తోడ్ప డిన బొమ్మ లు ఈ నాటు ఒకందుకు తోడ్ప డుతున్నా యి.

బొమ్మ ల తయారీ:

కొయ్య బొమ్మ లకీ తేలికైన బూరుగ, బాడిసె మొదలైన బరువు తక్కు వ

గల చెక్క లను ఉపయోగిస్తా రు. బొమ్మ ల్ని చెక్క డానికి అనువైన
తేలికగా చెక్క డానికి వీలుండే కొయ్య ను ఎంచుకుంటారు. ​

ముఖ్యంగా, చేతులు, కాళ్ళు తయారు చేయడానికి సరివి కొయ్య ను

వినియోగిస్తా రు. స్త్రీ పురుష బొమ్మ లు నకిలీ బొమ్మ లనేవి వుంటాయి.
పురుష పాత్రలకు సంబంధించిన బొమ్మ లు ఒకటిన్న ర అడుగుల

https://te.wikisource.org/wiki/తెలుగువారి_జానపద_కళారూపాలు/శిల్పు లు_చెక్కి న_చెక్క _బొమ్మ స్త్రీ

నీ లాటలు 2/4
4/30/23, 12:29 PM తెలుగువారి జానపద కళారూపాలు/శిల్పు లు చెక్కి న చెక్క బొమ్మ లాటలు - వికీసోర్స్

నుండి రెండున్న ర అడుగుల వరకూ వుంటాయనీ, స్త్రీ పాత్రలకు

సంబంధించిన బొమ్మ లు, కొంచెం చిన్న విగా వుంటాయనీ సుందరంగారు
అంటున్నా రు.

ఆయా బొమ్మ ల మనస్తత్వా లను బట్టీ ఆకారాలను బట్టీ అభినయాలను

బట్టీ అభినయించే రసాలను బట్టీ, రాబోయే సన్ని వేశాల కనుగుణంగా
రస ప్రాధాన్యా న్ని బట్టి కొయ్య బొమ్మ లకు రంగులను చిత్రించి, ఆ
బొమ్మ లకు జీవాన్ని కలుగజేస్తా రు. అలాగే స్త్రీ పాత్రలకు కావలసిన
ఆహార్యం, రంగు రంగుల గాజులు, ధగధగ మెరిసే రాళ్ళ తో హారాలూ, రంగు రంగుల
వస్త్రా లూ మొదలైనవి ఏర్పా టు చేస్తా రు.

అలాగే మగ పాత్రలకు, అవసరమైతే విల్లు, గద, కత్తి, చక్రం, కిరీటం మొదలైన వాటిని
ఏర్పా టు చూసుకుంటారు.

ఆట విధానం:

ఇక ఈ బొమ్మ ల్ని ఆడించే విధానాన్ని గూర్చి కొంచెం తెలుసుకుందాం. ప్రదర్శించబోయే

బొమ్మ తలకు రెండు సూత్రాలు, ప్రేక్షకులకు కనిపించని నల్లని దారాలు వుంటాయి.
ఆధారాలను సూత్రధారుడు తన తలకు కట్టుకుంటాడు ... చేతులకు కొక్కీ లుంటాయి.
వాటిని చేతిలో పట్టుకుని హృద్య మంగా జనరంజకంగా ప్రదర్శి స్తా రు.

అయితే ఈ బొమ్మ లాటలు ఆంధ్రదేశంలో అంత ప్రాచారం లేక పోయినా, ఒకనాడు

రాయలసీమలో ఎంతో ప్రచారంలో వుండేవి. ఇటీవల పదిహేను సంవత్స రాల వరకూ
అనంతపురం జిల్లా లో వున్న ట్లూ వాటిని చూసినట్లూ మిత్రుడు ఏ.ఆర్.కృష్ణ తెలియ
జేస్తున్నా రు. బహుశా వాటి ఛాయలు ఇప్పు డు కూడ వుండవచ్చు .

చారిత్రక సత్యా లు:

చారిత్రకంగా చూస్తే రాయలసీమలో ఈ బొమ్మ లు విస్తృత ప్రచారంలో వుండేవి. ఇందుకు

ఉదాహరణగా, కోలారు జిల్లా లో వున్న ఒక శాసనంలో ​

(E.e X SD 100 - P.P_238.39) బొమ్మ లాట వారు అగ్రహారాన్ని పొందినట్లు వున్న ది.(క్రీ.శ.
152) నాటిది అని అర్వీ యస్ తెలియచేస్తున్నా రు.

రాయల సామ్రాజ్యంలో రాయలకు అప్తు డైన ఒక బొమ్మ లాట వాడుండేవాడట. అతడు

విరూపాక్షుని కొడుకైన "బొమ్మ లాట కాళడు" కడప మండలంలో కమలాపురం తాలూకా
"చిడిపిరాల" గ్రామాన్ని "బొమ్మ లాట చంద్రయ్య " బొమ్మ లాట అమృతకవి తెర నాటకం
ఆడడానికి పెద చిట్టయ్య కు ఇచ్చా రని ఒక శాసనంలో ఉంది. (A.R. 316 - OF 1928) పై
ఉదాహరణ బొమ్మ లాటకు సంబంధించినదే. అంటే ఇది కొయ్య బొమ్మ లాటకు
సంబంధించిందని తెలుసుకోవచ్చు ను__లేదా తోలు బొమ్మ లాటకలకు
సంబందించింది కావచ్చు ను.

అలాగే కీలు బొమ్మ లనేవి కూడ, కొయ్య తో తయారు సేసినవే, కీలు బొమ్మ లు, జంత్ర
బొమ్మ లు అనే వాటి ప్రసక్తి తెలుగు కావ్యా లలో వుందనడానికి అనేక ఉదాహరణలు
తెలుగు కావ్యా లలో వున్నా యి.

కీలుబొమ్మ లాటకు వెనక తెర మాత్రమే వుంటుండి. సన్ని వేశాలను బట్టి, ఆయా బొమ్మ లు
తెరమీద ప్రవేశిస్తా యి.

నశించిపోయే ఈ బొమ్మ లను, కథలకు సంబంధించిన బొమ్మ లుగా కాక, ఎరుకల

సానులూ, లంబాడీలు ఈ బొమ్మ లను తీసుకుని బ్రతుకు తెరువు కోసం ఆడిస్తూ
వుంటారు__ పెళ్ళా డే బొమ్మ అని, వధూవరుల బొమ్మ లతో ఆడిస్తా రు.

అయితే సాంప్రదాయమైన, ఈ కళనూ ఈ బొమ్మ లనూ, ఆడించే విధానాలనూ,

పరిరక్షించడం ఎంతో అవసరం. ఇది భావి తరాల వారికి, ప్రాచీన కళారూపాలను
గురించి తెలుసుకోవడం కోసం అవకాశం కలుగుతుంది.
https://te.wikisource.org/wiki/తెలుగువారి_జానపద_కళారూపాలు/శిల్పు లు_చెక్కి న_చెక్క _బొమ్మ లాటలు 3/4
4/30/23, 12:29 PM తెలుగువారి జానపద కళారూపాలు/శిల్పు లు చెక్కి న చెక్క బొమ్మ లాటలు - వికీసోర్స్

"https://te.wikisource.org/w/index.php?title=తెలుగువారి_జానపద_కళారూపాలు/
శిల్పు లు_చెక్కి న_చెక్క _బొమ్మ లాటలు&oldid=209102" నుండి వెలికితీశారు

ఈ పేజీలో చివరి మార్పు 4 ఏప్రిల్ 2018న 02:25కు జరిగింది.

పాఠ్యం క్రియేటివ్ కామన్స్ అట్రిబ్యూ షన్/షేర్-ఎలైక్ లైసెన్సు ; క్రింద లభ్యం అదనపు షరతులు వర్తించవచ్చు . మరిన్ని
వివరాలకు వాడుక నియమాలను చూడండి.

https://te.wikisource.org/wiki/తెలుగువారి_జానపద_కళారూపాలు/శిల్పు లు_చెక్కి న_చెక్క _బొమ్మ లాటలు 4/4