Σημειώσεις Πιπέρη Χημεία

Μεταβολισμός

× Μεταβολισμός είναι το άθροισμα όλων των χημικών μετασχηματισμών που

συμβαίνουν σε ένα κύτταρο ή οργανισμο
× Καταβολισμός είναι η μετατροπή οργανικών μορίων των τροφών
(υδατάνθρακες, λίπη, πρωτεΐνες) σε μικρότερα απλούστερα προϊόντα
- Απελευθερώνεται Χημική Ενέργεια (ATP, NADPH, FADH2)
× Αναβολισμός είναι η βιοσύνθεση μεγάλων και πολύπλοκων μορίων (λιπίδια,
πολυσακχαρίτες, πρωτεΐνες, νουκλεϊκά οξέα) από μικρά, απλά πρόδρομα μόρια
- Απαιτείται Χημική Ενέργεια
× Η Χημική Ενέργεια είναι στη μορφή: ATP, NADH, NADPH, FADH2
× Κεντρικό μόριο του Μεταβολισμού είναι το Ακέτυλο Συνένζυμο Α (Ακέτυλο-CoA)
- Στον Καταβολισμό τα προϊόντα συγκλίνουν προς το Ακέτυλο-CoA
- Στον Αναβολισμό τα προϊόντα αποκλείνουν από το Ακέτυλο-CoA
× Οι βασικές οδοί μεταβολισμού των υδατανθράκων ξεκινούν και τελειώνουν με
τη Γλυκόζη

(Γλυκογονόλυση) (Γλυκόλυση)
Γλυκογόνο ------------------> Γλυκόζη ------------------> Πυροσταφυλικό-Γαλακτικό
<------------------ <------------------
(Γλυκογονοσύνθεση) (Νεογλυκογένεση)

× Γλυκόζη
- Καύσιμο πλούσιο σε ενέργεια
+ Άμυλο: Μορφή αποθήκευσης της γλυκόζης στα φυτά
+ Γλυκογόνο: Μορφή αποθήκευσης της γλυκόζης στα ζώα
- Προσφέρει ενέργεια υπό Αερόβιες και Αναερόβιες συνθήκες
- Πολυμερίζεται και αποθηκεύεται
- Είναι ευέλικτο πρόδρομο μόριο
× Η γλυκόζη μπορεί να ακολουθήσει 3 οδούς:
- Αποθήκευση (Άμυλο, Γλυκογόνο)
- Οξείδωση μέσω της Οδούς των Φωσφορικών Πεντοζών
(Γλυκόζη -> 5-Φωσφορική Ριβόζη -> Νουκλεϊκά Οξέα, NADPH)
- Οξείδωση μέσω της Γλυκόλυσης

Γλυκόλυση

× Η Γλυκόλυση είναι η Κεντρική οδός καταβολισμού της γλυκόζης

× Η γλυκόζη μεταφέρεται δια μέσου της κυτταρικής μεμβράνης, με τη βοήθεια
γλυκομεταφορέων, επειδή είναι υδρόφιλη και δεν μπορεί να διέλθει διαμέσου
των λιπιδίων της κυτταρικής μεμβράνης
(ένζυμα-καταλύτες)
× 1 μόριο Γλυκόζης ---------------------> 2 Μόρια Πυροσταφυλικού
- Γίνεται διατήρηση της ενέργειας (ATP, NADH)
× Γίνεται στο Κυτταροδιάλυμα
× Κατηγορίες Γλυκόλυσης
- Αναερόβια: Γλυκόζη -> Πυροσταφυλικό ή Γαλακτικό
- Αερόβια: Γλυκόζη -> CO2 και H2O (Μέσω μιας διαδικασίας 30 βημάτων, που
περιλαμβάνει τον Κύκλο του Krebs και την Οξειδωτική Φωσφορυλίωση)
× Σημασία Γλυκόλυσης
- Αποκλειστική πηγή μεταβολικής ενέργειας σε κάποιους ιστούς και
κυτταρικούς τύπους θηλαστικών (εγκέφαλος, ερυθρά αιμοσφαίρια,
σπερματοζωάρια)
- Οδός επείγουσας μονο-παραγωγής ενέργειας ικανής να παράγει 2 mol ATP
ανά mol γλυκόζης κατά της απουσία ή την μερική έλλειψη οξυγόνου
× Επιτελείται σε δυο φάσεις:
- Προπαρασκευαστική ή Στάδιο Ενεργοποίησης (5 Αντιδράσεις)
(Γλυκόζη -> 2 3P-Γλυκεριναλδεΰδη) (Καταναλώθηκαν 2ATP)
- Παραγωγική ή Στάδιο Διάσπασης (5 Αντιδράσεις)
(2 3P-Γλυκεριναλδεΰδη -> 2 Πυροσταφυλικό)
× Εξίσωση Γλυκόλυσης:
Γλυκόζη + 2ADP + 2NAD+ + 2Pi -> 2 Πυροσταφυλικό + 2NADH + 2H+ + 2ATP + 2H2O
*Μετά από αφαίρεση των 2 ATP που δαπανήθηκαν
- Συνολικά παράγονται 4 ATP, όμως το καθαρό ενεργειακό κέρδος είναι 2 ATP,
γιατί καταναλώθηκαν 2 ATP κατά την γλυκόλυση
× Οι πολυσακχαρίτες για να εισέλθουν στην γλυκόλυση πρέπει να μετατραπούν σε
μονοσακχαρίτες
× Μεταβολική τύχη Πυροσταφυλικού
Γλυκόζη -(10 Διαδοχικές Αντιδράσεις)-> 2 Πυροσταφυλικό
- 2 Πυροσταφυλικό –(Υποξικές ή Αναερόβιες Συνθήκες)-> 2 Αιθανόλη + 2CO2
(Ζύμωση)
- 2 Πυροσταφυλικό –(Αερόβια)-> 2 Ακέτυλο-CoA + 2CO2 [-(Κύκλος Krebs)-> 4CO2 + 2H2O]
(Αερόβια)
- 2 Πυροσταφυλικό –(Αναερόβιες Συνθήκες)-> 2 Γαλακτικό
(Ζύμωση σε μυς που συστέλλονται ζωηρά, στα ερυθροκύτταρα, σε ορισμένα
άλλα κύτταρα και σε μικροοργανισμούς)
× Μεταβολισμός Γλυκόζης στους Ιστούς
- Ερυθροκύτταρα -> 2 Γαλακτικό
- Εγκέφαλος -> 2 Ακέτυλο-CoA -(Κύκλος Krebs)-> 4CΟ2
- Καρδιακός Μυς -> 2 Γαλακτικό
Ι-> 2 Ακέτυλο-CoA -(Κύκλος Krebs)-> 4CΟ2
- Λιπώδης Ιστός -> 2 Ακέτυλο-CoA -> Λίπος
- Ήπαρ -> Γλυκόζη (Πριν γίνει Πυροσταφυλικό)
Ι-> 2 Γαλακτικό
Ι-> 2 Ακέτυλο-CoA -> 4 CO2
I-> Λίπος -> VLDL
× Για να συνεχιστεί η Γλυκόλυση πρέπει να αναγεννηθεί το NAD+ (NADH -> NAD+)
- Αυτό γίνεται κατά την Οξειδωτική Φωσφορυλίωση
× Ένζυμα-Κλειδιά-Γλυκόλυση
- Εξοκινάση (1η Αντίδραση: Γλυκόζη -> 6P-Γλυκόζη)
*Η 6Ρ-Γλυκόζη δεν είναι μόνο ένα γλυκολυτικό ενδιάμεσο, αλλά ε΄ναι σε θέση να
μετατραπεί σε γλυκογόνο ή να οξειδωθεί μέσω της πορείας των Φωσφορικών
 Πεντοζών σε NADPH
*Η 6Ρ-Γλυκόζη είναι ο αλλοστερικός αναστολέας της Εξοκινάσης
*Υπάρχουν 4 Εξοκινάσες
+ (I, II, III) -> Μύες
+ (IV) -> Ήπαρ
- Φωσφοφρουκτοκινάση (3η Αντίδραση: 6Ρ-Φρουκτόζη -> 1,6-2Ρ-Φρουκτόζη)
*Ρυθμίζεται από το ενεργειακό φορτείο των κυττάρων [ATP(αναστέλει),
ADP(ενεργοποιεί), AMP(αναστέλει)], από το Κιτρικό(αναστέλει) και από την
2,6-2Ρ-Φρουκτόζη(ενεργοποιεί) (Σημαντικότερος Αλλοστερικός Ρυθρμιστής)
- Κινάση του Πυροσταφυλικού
(10η Αντίδραση: Φωσφοελονοπυροσταφυλικό -> Πυροσταφυλικό)
*Ενεργοποιείται αλλοστερικά από την 1,6-2Ρ-Φρουκτόζη και αναστέλλεται
αλλοστερικά από τα ATP, Ακέτυλο-CoA και Λιπαρά οξέα

**Κινάση-> Φωσφορυλιώνει (Προσθέτει φωσφορικές ομάδες)

**Φωσφατάση-> Αποφωσφορυλιώνει (Αφαιρεί φωσφορικές ομάδες)
(Σε απαντήσεις ορμονικών ερεθισμάτων)

× 2,6-2Ρ-Φρουκτόζη
- Σημαντικότερος αλλοστερικός ρυθμιστής της γλυκόλυσης
- Ρυθμίζει την μετατροπή της 6-Ρ-Φρουκτόζης σε 1,6-2Ρ-Φρουκτόζη
- Ενεργοποιεί την Φωσφοφρουκτοκινάση (Γλυκόλυση) και αναστέλλει την
Φωσφατάση της 1,6-2Ρ-Φρουκτόζης (Νεογλυκογένεση)
- Η Γλυκαγόνει μειώνει τα επίπεδα 2,6-2Ρ-Φρουκτόζη αναστέλλοντας την
Γλυκόλυση και διεγείροντας την Νεογλυκογένεση
- Η Ινσουλίνη αυξάνει τα επίπεδα της 2,6-2Ρ-Φρουκτόζη ενεργοποιώντας την
Γλυκόλυση και αναστέλλοντας την Νεογλυκογένεση
× Ζύμωση
- Περιγράφει διεργασίες που αποσπούν ενέργεια από το ATP χωρίς να
καταναλώνουν οξυγόνο ή να μεταβάλλουν την συγκέντρωση του NAD+ ή NADH
(Παραγωγή ενέργειας σε αναερόβιες αντιδράσεις χωρίς την κατανάλωση NADH
και NAD+)
- Είδη
+ Γαλακτική (Κατά την έντονη δραστηριότητα σκελετικών μυών, με οριακή
ποσότητα οξυγόνου, ή σε κύτταρα που δεν διαθέτουν μιτοχόνδρια, σε
αερόβιες συνθήκες, όπως τα ερυθροκύτταρα)
(Πυροσταφυλικό -> Γαλακτικό)
+ Αλκοολική (Κατά την κατανάλωση ποτών ή από μικροοργανισμούς του
εντέρου και στην ζυθοποιία, αρτοποιία)
(Πυροσταφυλικό -> Ακεταλδεΰδη -> Αιθανόλη)
**Η ζύμωση δίνει την δυνατότητα παραγωγής ενέργειας σε συνθήκες Υποξίας και
Ανοξίας

× Ινσουλίνη-Γλυκαγόνη-Επινεφρίνη
- Ινσουλίνη: Όταν αυξηθεί η γλυκόζη στο αίμα, η Ινσουλίνη αυξάνει τα επίπεδα
της 2,6-2Ρ-Φρουκτόζης, διεγείροντας την Γλυκόλυση και αναστέλλοντας την
Νεογλυκογένεση
 *Η Ινσουλίνη δρα σε όλους τους ιστούς του σώματος (ιδιαίτερα στο Ήπαρ, στους
Μύες και στον Λιπώση ιστό) βοηθόντας στην πρόσληψη της γλυκόζης από τα
κύτταρα
- Γλυκαγόνη: Όταν ελαττωθεί η γλυκόζη στο αίμα, η Γλυκαγόνη δίνει σήμα στο
Ήπαρ να παράγει περισσότερη γλυκόζη, ελαττώνοντας τα επίπεδα της
2,6-2Ρ-Φρουκτόζης, αναστέλλοντας την Γλυκόλυση και ενεργοποιώντας την
Νεογλυκογένεση
**Γλυκαγόνη-> Ήπαρ
Επινεφρίνη-> Μύες
× Ινσουλίνη -> Γλυκόλυση ↾ Νεογλυκογένεση ⇂
Γλυκαγόνη/Επινεφρίνη -> Νεογλυκογένεση ↾ Γλυκόλυση ⇂

Οδός Φωσφορικών Πεντοζών

× Αποτελείται από δύο φάσεις

× Οξειδωτική φάση:
- Ένζυμο: Δευδρογωνάση της 6Ρ-Γλυκόζης
- 6Ρ-Γλυκόζη -> 6-Φωσφογλυκανικό -> 5Ρ-Ριβόζη + NADPH
- Παράγει:
+ Φωσφορικές Πεντόζες (5Ρ-Ριβόζη)
+ CO2
+ NADPH
- Το NADPH λειτουργεί αργότερα ως δότης ηλεκτρονίων για Βιοσυνθέσεις
Εξουδετέρωσης ριζών Ο2
- Η 5Ρ-Γλυκόζη απαιτείται για σύνθεση Νουκλεοτιδίων και Συνενζύμων
× Μη Οξειδωτική φάση:
- Ένζυμο: Τρανσακετολάση και Τρανσαλδαλάση
- Γίνεται ανακύκλωση Φωσφορικών Πεντοζών σε 6Ρ-Γλυκόζη
- 5Ρ-Ριβόζη -> 6Ρ-Γλυκόζη
**Η συγκέντρωση του NADPH ρυθμίζει την κατανομή της 6Ρ-Γλυκόζης μεταξύ της
Γλυκόλυσης και της οδού των Φωσφορικών Πεντοζών

Νεογλυκογένεση

× Είναι η σύνθεση της γλυκόζης από απλά οργανικά μόρια, μη υδατανθρακούχες

ενώσεις:
- Γαλακτικό (προέρχεται από την αναερόβια καύση της γλυκόζης)
- Πυροσταφυλικό
- Γλυκερόλη (προέρχεται από την διάσπαση των τριγλυκεριδίων στα λιποκύτταρα)
- Αμινοξέα (προέρχεται από την πρωτεόλυση των σκελετικών μυών)
× Ιδιαίτερα σημαντική αυτή η μεταβολική διεργασία για εγκέφαλο, νευρικό σύστημα,
ερυθροκύτταρα και όρχεις, όταν τα αποθέματα γλυκογόνου δεν είναι επαρκή
(Μεταξύ γευμάτων, περιόδους νηστείας και εντατική άσκηση)
× Γίνεται στο Ήπαρ και λιγότερο στους νεφρούς
× Τα πρόδρομα μόρια (γαλακτικό οξύ, αμινοξέα, γλυκερόλη) μετατρέπονται πρώτα
σε πυροσταφυλικό ή εισέρχονται στην πορεία μετέπειτα σαν ενδιάμεσα μόρια
× Γενικά η Νεογλυκογένεση μετατρέπει το Πυροσταφυλικό σε Γλυκόζη
× Εξίσωση Νεογλυκογένεσης:
2 Πυροσταφυλικό + 2NADH + 2H2 +4 ATP + 2GTP + 4H2O
-> Γλυκόζη + 2NAD + 4ADP + 2GDP + 6Pi
× Το μεγάλο ενεργειακό κόστος (2NADH, 4ATP, 2GTP) είναι αναγκαίο για να
διασφαλιστεί ο μη αντιστρεπτός χαρακτήρας της Νεογλυκογένεσης
× Ρύθμιση της Νεογλυκογένεσης
- 1ο Σημείο: Καρβοξυλάση του Πυροσταφυλικού
(Ρυθμίζεται από το Ακέτυλο-CoA)
*Το Ακέτυλο-CoA αναστέλλει την Πυροσταφυλική Αφυδρογονάση, που
μετατρέπει το Πυροσταφυλικό σε Ακέτυλο-CoA)
Πυροσταφυλικό -> Οξαλοξικό
- 2ο Σημείο: Φωσφατάση 1 της 1,6-2Ρ-Φρουκτόζης
(Ρυθμίζεται από το AMP και την 2,6-2Ρ-Φρουκτόζη)
*Η χαμηλή συγκέντρωση AMP αναστέλλει την Φωσφατάση 1 της 1,6-2Ρ-
Φρουκτόζης
1,6-2Ρ-Φρουκτόζης -> 6Ρ-Φρουκτόζη
- 3ο Σημείο: Φωσφατάση της 6Ρ-Γλυκόζης
6Ρ-Γλυκόζη -> Γλυκόζη
× Ένζυμα Κλειδιά:
- Καρβοξυλάση του Πυροσταφυλικού
Πυροσταφυλικό -> Οξαλοξικό
- Καρβοξυκινάση του PEP (Φωσφοενολοπυροσταφυλικού)
Οξαλοξικό -> Φωσφοενολοπυροσταφυλικό
- Φωσφατάση 1 της 1,6-2Ρ-Φρουκτόζης
1,6-2Ρ-Φρουκτόζης -> 6Ρ-Φρουκτόζη
- Φωσφατάση της 6Ρ-Γλυκόζης
6Ρ-Γλυκόζης -> Γλυκόζη
 Γλυκογόνο

× Είναι αποθηκευτική μορφή υδατανθράκων

× Γλυκόζη –(πολυμερισμός)-> Άμυλο (Φυτά)
Ι–(πολυμερισμός)-> Γλυκογόνο (Ζώα και Μικροοργανισμοί)
× Βασική δομή γλυκογόνου: β-σωματίδιο
- β-σωματίδιο = 55000 κατάλοιπα γλυκόζης
- 20-40 β-σωματίδια = 1 α-ροζέτα
× Κάθε μόριο γλυκογόνου περιέχει αλυσίδες γλυκογόνου, που η κάθε μια
αποτελείται από 12-14 κατάλοιπα γλυκόζης και εκτείνωνται σε 12 διαζώματα
× Πολλές α-ροζέτες και ένζυμα σύνθεσης και αποσύνθεσης του γλυκογόνου
σχηματίζουν Κοκκία Γλυκογόνου
× Δεσμοί:
- α-1,4 Γλυκοζιτικός δεσμός (κατά την επιμήκυνση)
- α-1,6 Γλυκοζιτικός δεσμός (στις διακλαδώσεις)
*Ο Γλυκοζιτικός δεσμός είναι πολύ ισχυρός δεσμός και δεν σπάει εύκολα
× Το γλυκογόνο στο Ήπαρ λειτουργεί ως απόθεμα γλυκόζης, για τους υπόλοιπους
ιστούς, όταν υπάρχει ένδεια γλυκόζης (Μεταξύ γευμάτων-Νηστεία)
× Το γλυκογόνο στους Μύες αποτελεί εύχρηστη πηγή ενέργειας για αερόβιο και
αναερόβιο μεταβολισμό

_Γλυκογονογένεση_
/ (Αναβολισμός) \
/ \
6Ρ-Γλυκόζη <-- --> Γλυκογόνο
\ (Καταβολισμός) /
\_Γλυκογονόλυση _/

× Οι μηχανισμοί αποθήκευσης και κινητοποίησης γλυκογόνου είναι ίδιοι στους Μύες

και στο Ήπαρ αλλά διαφοροποιούνται μερικώς τα ένζυμα

× Καταβολισμός (Γλυκογονόλυση)
- Ένζυμα:
+ Φωσφορυλάση του γλυκογόνου
(Αφαιρεί τα τελικά κατάλοιπα γλυκόζης από το μη αναγωγικό άκρο μιας
αλυσίδας γλυκογόνου και λειτουργεί μέχρι να συναντήσει το 4ο κατάλοιπο
γλυκόζης από διακλάδωση)
*Διακλάδωση: (α1-> 6) δεσμός
+ Ένζυμο Αποδιακλάδωσης του Γλυκογόνου (α-1,6-Γλυκοσιδάση)
(Μετατρέπει τις διακλαδώσεις (α1-> 6) σε αδιακλάδιστο πολυμερές (α1-> 4))
Διπλή Ενεργότητα: Τρανσφεράση και Γλυκοζιδάση
+ Φωσφογλυκομουτάση
(Μετά την αποδόμηση του γλυκογόνου, η Φωσφογλυκομουτάση μετατρέπει
τις 1Ρ-Γλυκόζες σε 6Ρ-Γλυκόζες, για να εισέλθουν στους ιστούς (Μύες και
Ήπαε))
- Μύες: Γλυκογόνο -> 6Ρ-Γλυκόζη -> Γλυκόλυση -> Πηγή Ενέργειας
 - Ήπαρ: Γλυκογόνο -> 6Ρ-Γλυκόζη -> Μεταφορά στο Ενδοπλασματικό Δίκτυο των
κυττάρων -> Υδρόλυση από Φωσφατάση 6Ρ-Γλυκόζης -> Γλυκόζη -> Μεταφορά
Γλυκόζης μέσω του Glut2 στο αίμα
*Οι Μύες και ο Λιπώδης ιστός δεν έχουν Φωσφατάση της 6Ρ-Γλυκόζης και για
αυτό δεν συνεισφερουν γλυκόζη στο αίμα
**Φωσφατάσες => Γενικά Διασπούν
× Η Επινεφρίνη δεν λειτουργεί σε περιστάσεις Νηστείας γιατί δρα στους Μύες

× UDP-Γλυκόζη
- Τα Νουκλεοτιδοσάκχαρα (σάκχαρο + νουκλεοτίδιο) προσφέρουν γλυκόζη για
σύνθεση γλυκογόνου
- Συμπύκνωση ενός τριφωσφορικού νουκλεοτιδίου (UTP) με μια 1Ρ-Εξόζη
-> Νουκλεοτιδοσάκχαρο
1Ρ-Γλυκόζη + UTP -> UDP-Γλυκόζη + PPi
- Η UDP-Γλυκόζη προσφέρει γλυκόζη για την σύνθεση του γλυκογόνου
- Ο σχηματισμός της UDP-Γλυκόζη είναι μη αντιστρεπτός για το PPi διασπάται
αμέσως
- Ένζυμο Σχηματισμού: Πυροφωσφορυλάση της UDP-Γλυκόζης

× Αναβολισμός (Γλυκογονογένεση)
- Ένζυμα:
+ Εξοκινάσες
(Γλυκόζη + ATP -> 6Ρ-Γλυκόζη + ADP)
+ Φωσφογλυκομουτάση
(6P-Γλυκόζη -> 1Ρ-Γλυκόζη)
+ Πυροφωσφορυλάση της UDP-Γλυκόζης
(1Ρ-Γλυκόζη + UTP -> UDP-Γλυκόζη + PPi)
+ Συνθάση του Γλυκογόνου
(Προσθέτει κατάλοιπα Γλυκόζης (α1-> 4))
+ Γλυκοζυλοτρανφεράση
(Διακλαδώνει σε κατάλοιπα γλυκόζης (α1-> 6))
*Οι διακλαδώσεις αυξάνουν την διαλυτότητα του γλυκογόνου και αυξάνουν
τα μη αναγωγικά άκρα επιταχύνοντας την διάσπαση και την σύνθεση του
- Συνθάση του Γλυκογόνου
+ Κάνει επιμήκυνση α1-> 4 στην αλυσίδα του γλυκογόνου
+ Μεταφέρει γλυκόζη από την UDP-Γλυκόζη στο μη αναγωγικό άκρο ενός
διακλαδιζόμενου μορίου γλυκογόνου
+ Για να προσθέσει κατάλοιπα γλυκόζης η συνθάση του γλυκογόνου, η αλυσίδα
πρέπει η αλυσίδα να έχει πάνω από 4 κατάλοιπα
+ Δεν μπορεί να κάνει de novo (εκ νέου) σύνθεση
- Γλυκογενίνη
+ Εκκινητής σύνθεσης γλυκογόνου (Μοναδικό αναγωγικό άκρο)
+ Διαθέτει ενδογενή ενεργότητα γλυκοζυλοτρανσεφάσης
+ Προσθέτει 7 κατάλοιπα γλυκοζών από UDP-Γλυκόζη
+ Η Γλυκοζυλίωση της γλυκογενίνης γίνεται σε κατάλοιπο Τυροσίνης
+ Δημιουργεί Γλυκογόνο με 8 κατάλοιπα γλυκόζης (τελικό προϊόν γλυκογενίνης)
× Ρύθμιση του Γλυκογόνου
 - Η ύπαρξη πολλών αναγωγικών άκρων, ανά μόριο γλυκογόνου, δίνει τη
δυνατότητα γρήγορης σύνθεσης και διάσπασης του γλυκογόνου
- Η Φωσφορυλάση του Γλυκογόνου (κύριο ένζυμο διάσπασης του γλυκογόνου)
ρυθμίζεται με φωσφορυλίωση (Σε κατάλοιπο Σεροτονίνη)
- Η Φωσφορυλάση έχει δύο μορφές:
+ Φωσφορυλάση α (Ενεργή)
+ Φωσφορυλάση β (Ανενεργή)
*Η Ενεργή μορφή της Φωσφορυλάσης είναι η φωσφορυλιωμένη
- Ρυθμιστές Φωσφορυλάσης του Γλυκογόνου:
+ Επινεφρίνη-> Μύες
Γλυκαγόνη-> Ήπαρ
*Ενεργοποιούν την Φωσφορυλάση α και επάγουν την διάσπαση του
γλυκογόνου
+ Ινσουλίνη-> Ήπαρ
*Απενεργοποιεί την Φωσφορυλάση α και αναστέλει την διάσπαση του
γλυκογόνου
**Οι ίδιοι ρυθμιστές έχουν την αντίθετη δράση για την Συνθάση του Γλυκογόνου
- Η 6Ρ-Γλυκόζη είναι Αλλοστερικός ρυθρμιστής της Συνθάσης του γλυκογόνου
- Η Ενεργή μορφή της Συνθάσης του Γλυκογόνου είναι Αποφωσφορυλιωμένη

Κυτταρική Αναπνοή

× Όλες οι διεργασίες των ζωντανών κυττάρων είναι διεργασίες μετασχηματισμού

ενέργειας
× Η Κυτταρική αναπνοή περιλαμβάνει την παραγωγή ενέργειας, από την οξείδωση
καυσίμων και την μετατροπή αυτής της ενέργειας σε βιολογικά χρήσιμη (ATP)
× Στάδια Κυτταρικής Αναπνοής:
- Στάδιο 1ο: Οδοί για την οξείδωση της γλυκόζης, των λιπαρών οξέων, των
κετονικών σωμάτων και των αμινοξέων, που συγκλίνουν στην παραγωγή του
Ακέτυλο-CoA
(Η ενέργεια προέρχεται από την οξείδωση των καυσίμων με ένζυμα που
μεταφέρουν ηλεκτρόνια στα συνένζυμα NAD+ και FAD, τα οποία ανάγονται σε
NADH και FADH2 αντιστοίχως
- Στάδιο 2ο: Η πλήρης οξείδωση της ακετυλομάδας σε CO2, που λαμβάνει χώρα
στον Κύκλο του Krebs, ο οποίος συλλέγει την ενέργεια κυρίως ως NADH και FADH2
- Στάδιο 3ο: Τα ηλεκτρόνια των NADH και FADH2 μεταφέρονται στο Οξυγόνο, μέσω
της αναπνευστικής αλυσίδας (μιτοχονδριακή αλυσίδα μεταφοράς ηλεκτρονίων).
Η ενέργεια αυτή μετατρέπεται στους υψηλούς φωσφορικούς δεσμούς του ATP με
την διεργασία της Οξειδωτικής φωσφορυλίωσης
*Συνένζυμο: Βοηθητικό μόριο που μεταφέρει ηλεκτρόνια ή ομάδες ατόμων από ένα
υπόστρωμα σε άλλο κατά την διάρκεια ενζυμικών αντιδράσεων
(Τα NAD+, NADP+ και FAD είναι οξειδωαναγωγικά συνένζυμα)
 Κύκλος του Κιτρικού Οξέος
(Krebs)

× Γίνεται στα Μιτοχόνδρια

× Είναι μεταβολική οδός κατά την οποία κατάλοιπα ακετυλίου από το Ακέτυλο-CoA
οξειδώνονται σε 2CO2
× Επιτελείται με 4 αντιδράσεις, που μεταφέρουν ηλεκτρόνια στα συνένζυμα NAD+ και
FAD και από εκεί στην αναπνευστική αλυσίδα
× Ακέτυλο-CoA
- Το Πυροσταφυλικό οξύ, προϊόν της γλυκόλυσης, οξειδώνεται σε Ακέτυλο-CoA
από το σύμπλοκο της Δεϋδρογονάσης του Πυροσταφυλικού (τρία διαφορετικά
ένζυμα)
- Η αντίδραση αυτή είναι οξειδωτική αποκαρβοξυλίωση
- Οι δεϋδρογονάσες απαιτούν Ασβέστιο
× Αποτελείται από οκτώ αντιδράσεις
× Ενεργειακά Προϊόντα του Κύκλου:
- 3 NADH
- 1 FADH2
- 1 GTP (ή 1 ATP)
- 2 CO2
*Συνολικά 10 ATP ανά ακετυλομάδα
*Εάν υπολογίσουμε και την οξείδωση του Πυροσταφυλικού (παράγει επιπλέον ~2,5)
τότε βγαίνουν περίπου 12 ATP (~12,5)
× Η πλήρη οξείδωση της Γλυκόζης προσφέρει 30-32 μόρια ATP
(Γλυκόζη -> Πυροσταφυλικό -> Οξαλοξικό)
(Γλυκόλυση) (Κύκλος Krebs)
× Ο Κύκλος είναι Αμφιβολικός
(Έχει και Αναβολικές και Καταβολικές Λειτουργίες)
- Αναβολικές Λειτουργίες:
Παράγει πρόδρομες ενώσεις για:
+ Βιοσύνθεση της Γλυκόζης
+ Σύνθεση της αίμης και των πορφυρινών
+ Σύνθεση Αμινοξέων
+ Βιοσύνθεση λιπαρών οξέων
- Καταβολικές Λειτουργίες:
+ Αντιδράσεις που προμηθεύουν, στον Κύκλο, Τετρανθρακικά Ενδιάμεσα, για
να διαφυλαχθεί η ομαλή ροή του
× Ρύθμιση του Κύκλου
- Μετατροπή Πυροσταφυλικού σε Ακέτυλο-CοΑ (Αφετηρία του Κύκλου)
(Δεϋδρογονάση του Πυροσταφυλικού)
- Είσοδος του Ακέτυλο-CoA στον Κύκλο, με την μετατροπή του σε Κιτρικό
(Εξώθερμη Αντίδραση)
(Συνθάση του Κιτρικού)
- Μετατροπή Ισοκιτρικού σε α-κετογλουταρικό,
(Εξώθερμη Αντίδραση)
(Δεϋδρογονάση του Ισοκιτρικού)
 - Μετατροπή α-κετογλουταρικού σε Ηλέκτρυλο-CoA
(Εξώθερμη Αντίδραση)
(Δεϋδρογονάση του α-κετογλουταρικού)
- Μετατροπή Μηλικού σε Οξαλοξικό
(Εξώθερμη Αντίδραση)
(Δεϋδρογονάση του Μηλικού)
**Η συνολική ταχύτητα ροής του Κύκλου ελέγχεται από την ταχύτητα των
παραπάνω αντιδράσεων
× Ρύθμιση της Δεϋδρογονάση του Πυροσταφυλικού
- Ρυθμίζεται μέσω φωσφορυλίωσης και αποφωσφορυλίωσης
- Φωσφορυλιωμένη -> Ανενεργή (NADH και Ακέτυλο-CoA)
- Αποφωσφορυλιωμένη -> Ενεργή (NAD+, CoA, Πυροσταφυλικό)
× Ρύθμιση του Ακέτυλο-CoA
- Το Κιτρικό αναστέλλει την Συνθάση του Κιτρικού, ελέγχοντας τον ρυθμό
οξείδωσης του Ακέτυλο-CoA
× Ρύθμιση του Ισοκιτρικής Δεϋδρογονάσης
- Αναστέλλεται από τις αυξημένες συγκεντρώσει NADH
- Ενεργοποιείται από το ADP και Ασβέστιο
× Ρύθμιση της α-κετογλουταρικής δεϋδρογονάσης
- Αναστέλλεται από τις αυξημένες ποσότητες NADH
- Ενεργοποιείται από το Ασβέστιο
× Ρύθμιση της Μηλικής Δεϋδρογονάσης
- Αναστέλλεται από τις αυξημένες ποσότητες NADH
- Ενεργοποιείται από το Ασβέστιο
*Γενικά:
+ Το προϊόν της αντίδρασης αναστέλλει την αντίδραση
+ Οι αυξημένες ποσότητες NADH αναστέλλουν τον Κύκλο
+ Το Ασβέστιο ενεργοποιεί τον Κύκλο, επειδή ενεργοποιεί τις
δεϋδρογονάσες
× Αξιοποίηση του Κύκλου του Krebs στους διάφορους Ιστούς
- Ήπαρ (Μικρές ενεργιακές απαιτήσεις) -> Ανασυνδυάζει τους άνθρακες για να
παράγει νέα γλυκόζη, γλυκογόνο, μη απαραίτητα αμινοξέα και λιπαρά οξέα
- Μύες και Εγκέφαλος (Μεγάλες ενεργιακές απαιτήσεις) -> Παράγει NADH και ATP
(Οι Μύες μεταβολίζουν γλυκόζη και ακέτυλο-CoA που προέρχονται από τη
διάσπαση των λιπαρών οξέων
- Λίπος -> Αξιοποιεί τον κύκλο για την σύνθεση λιπαρών οξέων από άνθρακες
× Ένζυμα Κύκλου
- Σύμπλοκο Δεϋδρογονάσης του Πυροσταφυλικού
(Πυροσταφυλικό -> Ακέτυλο-CoA)
- Συνθάση του Κιτρικού
(Ακέτυλο-CoA -> Κιτρικό)
- Ακοτινάση
(Κιτρικό -> Ισοκιτρικό)
- Δεϋδρογονάσης του Ισοκιτρικού
(Ισοκιτρικό -> α-κετογλουταρικό)
- Σύμπλοκο Δεϋδρογονάσης του α-κετογλουταρικού
(α-κετογλουταρικό -> Ηλέκτρυλο-CoA)
 - Συνθετάση Ηλέκτρυλο-CoA
(Ηλέκτρυλο-CoA -> Ηλεκτρικό)
- Δεϋδρογονάση του Ηλεκτρικού
(Ηλεκτρικό -> Φουμαρικό)
- Φουμαράση
(Φουμαρικό -> Μηλικό)
- Δεϋδρογονάση του Μηλικού
(Μηλικό -> Οξαλοξικό)

Οξειδωτική Φωσφορυλίωση

× Παράγει το μεγαλύτερο μέρος του ATP, που συνθέτουν οι περισσότεροι οργανισμοί

× Γίνεται στα Μιτοχόνδρια
× Περιλαμβάνει την αναγωγή του Ο2 σε H2O, με ηλεκτρόνια που προέρχονται από
NADH και FADH2 (και στο φως και στο σκοτάδι)
× Η ενέργεια των ηλεκτρονίων μετατρέπεται στους υψηλούς φωσφορικούς δεσμούς
του ATP με την διεργασία της οξειδωτικής φωσφορυλίωσης
× Η οξειδωτική φωσφορυλίωση αρχίζει με την είσοδο των ηλεκτρονίων στην
αναπνευστική αλυσίδα
× Αποτελεί το Τρίτο στάδιο της Κυτταρικής Αναπνοής
(Μετατρέπει την ενέργεια από τα προηγούμενα στάδια σε ATP)
× Αποτελείται από ένζυμα (πρωτεΐνες) με καθορισμένη θέση και μεταφέρουν είτε
υδρογόνα (Ουβικινόνη) είτε ηλεκτρόνια (Κυτοχρώματα)
× Τα ηλεκτρόνια διοχετεύονται διαμέσου μίας σειράς μεμβρανικών φορέων
(Ουβικινόνη, Κυτοχρώματα, Σιδηροθειούχες Πρωτεΐνες), που οργανώνονται σε 4
πολυενζυμικά σύμπλοκα
*Τα ένζυμα που καταλύουν την μεταφορά ηλεκτρονίων στην αναπνευστική αλυσίδα
βρίσκονται στην εσωτερική επιφάνεια των μιτοχονδρίων
× Τα περισσότερα από αυτά τα ηλεκτρόνια προκύπτουν με δράση δεύδρογονασών
*Γενικά οι Δεϋδρογονάσες συλλέγουν ηλεκτρόνια από καταβολικές οδούς
(γλυκόλυση, Κύκλος του Krebs) και τα διοχετεύουν σε οικουμενικούς δείκτες
 ηλεκτρονίων (NAD+, NADP+, FAD)

× Κύρια δομικά στοιχεία της αναπνευστικής αλυσίδας είναι οι μεμβρανικοί φορείς

- Είναι εσωτερικές μεμβρανικές πρωτεΐνες των μιτοχονδρίων με προσθετικές
ομάδες ικανές να δίνουν και να δέχονται ένα ή δύο ηλεκτρόνια
- Τρεις Τύποι
+ Ουβικινόνη ή Συνένζυμο Q (Υδρόφοβη Κινόνη)
+ Κυτοχρώματα (Σιδηρούχες Πρωτεΐνες)
+ Σιδηροθειούχες Πρωτεΐνες (Σιδηρούχες Πρωτεΐνες)
× Κυτοχρώματα (Cyt)
- Μεμβρανικές πρωτεϊνες, που διαθέτουν σίδηρο
- Τρεις τάξεις: a,b,c
(Κάθε τύπος έχει τρεις υποκατηγορίες)
× Συνολική αντίδραση μετακίνησης ηλεκτρονίων στην αναπνευστικής αλυσίδας:
NADH -> Q -> Cyt b -> Cyt c1 -> Cyt c -> Cyt (a+a3) -> O2
× Αναστολείς της Αναπνευστικής Αλυσίδας
- Ροτενόνη (NADH -x-> Q)
Αμυτάλη
Πιερισιδίνη Α
- Αντιμυκίνη Α (Cyt b -x-> Cyt c1)
- CN- (Cyt (a+a3) -x-> O2)
CO
× Πολυενζυμικά Σύμπλοκα
- Σύμπλοκο I ή Οξειδοαναγωγάση του NADH (Μεταφορά Η- από το NADH στην Q)
- Σύμπλοκο II ή Δεϋδρογονάση του Ηλεκτρικού (Μεταφορά ηλεκτρονίων από το
FAD στην Q)
- Σύμπλοκο III ή Σύμπλοκο των κυτοχρωμάτων bc1 ή οξειδωαναγωγάση της
Ουβικινόνης (Q -> Cyt c)
- Σύμπλοκο IV ή Κυττοχρωμική Οξειδάση (Cyt c -> O2)
*Κάθε σύμπλοκο καταλύει μεταφορά ηλεκτρονίων
× Η Ουβικινόνη λαμβάνει ηλεκτρόνια όχι μόνο από το NADH αλλά και από το
ηλεκτρικό (Κύκλος του Krebs), το λιποακυλο-CoA (Οξείδωση Λιπαρών Οξέων) και την
3-Ρ γλυκερόλη (γλυκόλυση)
× Η Ουβικινόνη (Q) όταν προσλάβει τα ηλεκτρόνια μεταβάλεται σε Ουβινινόλη (QH2),
μόλις όμως δόσει τα ηλεκτρόνια στο Cyt c1, οξειδώνεται και γίνεται ξανά Ουβικινόνη
(Q) (Κύκλος Q)
× Το Ο2 μόλις προσλάβει τα ηλεκτρόνια από το Cyt (a+a3) ανάγεται σε H2O
× Κατά την μεταφορά των ηλεκτρονίων απελευθερώνεται ενέργεια, λόγω της
πρωτονιοκινητικής δύναμης που δημιουργείται, η οποία ενέργεια χρησιμοποιείται
για την σύνθεση του ATP
× ΔG(Αναπνευστικής Αλυσίδας) = -220kj/mol
(Εξεργονική Αντίδραση)
× Η σύνθεση του ATP γίνεται με την Συνθάση του ATP (από ADP και Pi)
× Στην οξειδωτική φωσφορυλίωση για κάθε 1 mol NADH συντίθεται 2,5 mol ATP
*Για αυτό η πλήρης οξείδωση ενός μορίου γλυκόζης αποδίδει 30-32 μόρια ATP
× Ρύθμιση Οξειδωτικής Φωσφορυλίωσης
- Διαθεσιμότητα υποστρωμάτων για οξείδωση (NADH)
 - Διαθεσιμότητα ADP και Pi
(Οι συγκεντρώσεις ATP και ADP καθορίζουν-ελέγχουν την ροή της οξειδωτικής
φωσφορυλίωσης)
- Παρουσία μέσων αποσύζευξης

ATP και ADP

× Οι συγκεντρώσεις των ATP και ADP καθορίζουν:

- Την ταχύτητα της Οξειδωτικής Φωσφορυλίωσης
- Την ταχύτητα του Κύκλου του Krebs
- Την οξείδωση του Πυροσταφυλικού (σε Ακέτυλο-CoA)
- Την γλυκόλυση
*Μεγάλη κατανάλωση ATP -> Αύξηση των αποπάνω

Λιπαρά Οξέα

× Τριακυλογλυκερόλες = Τριγλυκερίδια
- Μη πολικά, Υδρόφοβα, Αδιάλυτα στο νερό μόρια
- Αποτελούνται από τρία λιπαρά οξέα, καθένα εκ των οποίων συνδέεται με
εστερικό δεσμό με ένα μόριο γλυκερόλης
*Τα λιπαρά οξέα μπορεί να είναι τα ίδια ή διαφορετικά
- Είναι τα απλούστερα λιπίδια
- Για να δράσουν πεπτικά ένζυμα πάνω τους, τα τριγλυκερίδια πρέπει πρώτα να
γαλακτωματοποιηθούν
- Μεταφέρονται στο αίμα ενωμένα με υδατοδιαλυτές πρωτεΐνες
× Τα κύτταρα αποκτούν λιπαρά οξέα από τρεις πηγές:
- Λίπη τροφών
- Λίπη αποθηκευμένα στα κύτταρα
- Λίπη που συντίθενται σε ένα όργανο, για α εξαχθούν σε ένα άλλο
× Πέψη-Απορρόφηση λιπιδίων στο λεπτό έντερο
- Χολικά Άλατα: Γαλακτοποιούν τα λίπη της δίαιτας στο λεπτό έντερο
- Οι εντερικές λιπάσες αποδομούν τις τριακυλογλυκερόλες
- Τα λιπαρά οξέα και άλλα προϊόντα αποδόμησης προσλαμβάνονται από τον
εντερικό βλεννογόνο και μετατρέπονται σε τριακυλογλυκερόλες
- Οι τριακυλογλυκερόλες μαζί με χολιστερόλες και απολιποπρωτεΐνες
ενσωματώνονται σε χυλομικρά
- Τα χυλομικρά μετακινούνται μέσω του λεμφικού συστήματος και της
κυκλοφορίας του αίματος στους ιστούς
- Η λιπάση των λιποπρωτεϊνών, ενεργοποιημένη από την ApoC-II στα τριχοειδή,
μετατρέπει τις τριακυλογλυκερόλες σε λιπαρά οξέα και γλυκερόλη
- Τα λιπαρά οξέα εισέρχονται σε κύτταρα
- Οξειδώνονται ως καύσιμα ή επανεστεροποιούνται για αποθήκευση
× Κινητοποίηση των αποθηκευμένων τριακυλογλυκερολών
- Οι ορμόνες επινεφρίνη και γλυκαγόνη (ορμόνες που εκκρίνονται σε χαμηλά
επίπεδα γλυκόζης) ενεργοποιούν την αδενυλική κυκλάση (ένζυμο της κυτταρικής
μεμβράνης) το οποίο παράγει cAMP
 - Η πρωτεϊνική κινάση (PKA), που εξαρτάται από το cAMP, φωσφορυλιώνει τα
ένζυμα που οδηγούν στην διάσπαση των τριακυλογλυκερολών
(Περιλιπίνη και Λιπάση)
- Η γλυκερόλη που απελευθερώνεται εισέρχεται στην γλυκόλυση, από την κινάση
της γλυκερόλης
- Τα λιπαρά οξέα ενεργοποιούνται και μεταφέρονται στα μιτοχόνδρια
*Τα ένζυμα της οξείδωσης των λιπαρών οξέων βρίσκονται στα μιτοχόνδρια
*Τα λιπαρά οξέα με 12 ή λιγότερα άτομα C εισέρχονται στα μιτοχόνδρια χωρίς
βοήθεια μεμβρανικών μεταφορέων
*Τα λιπαρά οξέα με 14 ή περισσότερα άτομα C υφίστανται τις τρεις ενζυμικές
αντιδράσεις του συστήματος της Καρνιτίνης

Καταβολισμός Λιπαρών Οξέων

× Το λιπαρό οξύ πρέπει να μετατραπεί σε Λιπο-ακυλο-CoA για να εισέλθει στα

μιτοχόνδρια
(Λιπαρό οξύ + ATP + CoA -> Πυροφωσφορικό + AMP + Λιπο-ακυλο-CoA )
× Ένζυμα μετατροπής σε Λιπο-ακυλο-CoA:
- Συνθετάση του λιπο-ακυλο-CoA (Συνθέτει το Λιπο-ακυλο-CoA)
- Πυροφωσφατάση (Πυροφωσφορικό -> 2Pi)
*Το CoA του μιτοχονδρίου χρησιμοποιείται κυρίως στην οξειδωτική αποδόμηση
του πυροσταφυλικού, των λιπαρών οξέων και μερικών αμινοξέων)
*Το CoA του κυτταροδιαλύματος χρησιμοποιείται στη βιοσύνθεση των λιπαρών
οξέων
× Η διεργασία εισόδου των λιπαρών οξέων στα μιτοχόνδρια που μεσολαβείται από την
Καρνιτίνη είναι το Περιοριστικό Βήμα για την οξείδωση των λιπαρών οξέων
× Οξείδωση λιπαρών οξέων
(Η πλήρης οξείδωση των λιπαρών οξέων σε CO2 και H2O επιτελείται σε τρία στάδια)
- Οξείδωση λιπαρών οξέων μακράς αλυσίδας σε Ακέτυλο-CoA (β-οξείδωση)
- Οξείδωση του Ακέτυλο-CoA σε CO2 και H2O, στον κύκλο του Krebs
- Τα ηλεκτρόνια που αφαιρούνται από τα λιπαρά οξέα κατά την οξείδωση,
δεσμεύονται από φορείς ηλεκτρονίων (NADH, FADH2) και μεταφέρονται στην
αναπνευστική αλυσίδα για σύνθεση ATP και H2O, προωτόντας την σύνθεση ATP
*Οι μακριές αλυσίδες των λιπαρών οξέων περιέχουν υδρογονάνθρακες, η
οξείδωση των οποίων προσφέρει υπερδιπλάσια ποσότητα ενέργειας, συγκριτικά
με την ίδια ποσότητα υδατανθράκων ή πρωτεϊνών
(Αποθηκεύονται σε λιποσταγονίδια)
*Λιπαρό οξύ -> Λιπο-ακέτυλο-CoA -> Εισέρχεται στα Μιτοχόνδρια -> Οξειδώνεται
σε Ακέτυλο-CoA (β-οξείδωση) -> τα Ακέτυλο-CoA οξειδώνονται σε CO2 και H2O
(Κύκλος του Krebs) -> Μεταφορά ηλεκτρονίων στην Αναπνευστική αλυσίδα
(NADH) -> Σύνθεση ATP
*Και τα τρία στάδια γίνονται στα μιτοχόνδρια
× Β-Οξείδωση (Αποτελείται από 4 επαναλαμβανόμενα βήματα)
- Γίνεται αφαίρεση διαδοχικών μονάδων 2 ατόμων C υπό μορφή Ακέτυλο-CoA
(Ένα λιπαρό οξύ με 16 C -Παλμιτικό- πραγματοποιεί επτά περάσματα στην
οξειδωτική ακολουθία, με τα δυο τελευταία άτομα άνθρακα του παλμιτικού να
παραμένουν ως Ακέτυλο-CoA)
- To πρώτο βήμα της β-οξείδωσης είναι η αφυδρογόνωση και καταλύεται από τρια
ισοένζυμα της δεϋδρογονάσης των Ακέτυλο-CoA
- Τα τρία τελευταία βήματα καταλύονται από δυο διαφορετικές ομάδες ενζύμων
για να δώσουν ακέτυλο-CoA
- Τα 4 αυτά βήματα επαναλαμβάνονται αποδίδοντας ακέτυλο-CoA και ATP
× Για το Παλμιτικό οξύ 16C:
Παλμιτικό οξύ -> Παλμιτυλο-CoA -> (β-οξείδωση) 8 Ακέτυλο-CoA -> 64e- + 16 CO2
- Από την οξείσωση του Παλμιτικού Οξέος η ενεργειακή απόδοση είναι 108 ATP
- Όμως για την μετατροπή του Παλμιτικού σε Παλμιτυλο-CoA απαιτούνται 2 ATP
ð Καθαρό ενεργειακό κέρδος 106 ATP και 9800 kj/mol
× Ρυθμιστικό Ένζυμο β-οξείδωσης
- Ακυλοτρανσφεράση Ι της Καρνητίνης
- Η δράση αυτού του ενζύμου ελέγχεται από ένα ενδιάμεσο της βιοσύνθεσης των
λιπαρών οξέων, το Μηλονυλο-CoA
(Παρουσία του -> Αναστολή Καρνητίνης)
**Όσα αναφέρθηκαν είναι για Κορεσμένα Λιπαρά Οξέα
- Για τα Ακόρεστα Λιπαρά χρειάζονται δυο επιπρόσθετες αντιδράσεις
× Το Ακέτυλο-CoA που παράγεται μπορεί είτε να εισέλθει στον Κύκλο του Krebs
είτε να μετατραπεί σε κετονικά σωμάτια προς εξαγωγή σε άλλους Ιστούς
(Ακετόνη, Ακετοξικό ή D-β-Υδροξυβουτυρικό)
- Ο εγκέφαλος σε καταστάσεις νηστείας (στέρηση λακτόζης) μπορεί να
προσαρμοστεί στην χρήση ακετοξικού ή D-β-Υδροξυβουτυρικό
*Οι Γραμμωτοί μύες σε κατάσταση ηρεμίας καταναλώνουν κυρίως ελεύθερα λιπαρά
οξέα και κετονοσώματα

Αναβολισμός Λιπαρών Οξέων

(Βιοσύνθεση)

× Η βιοσύνθεση και ο καταβολισμός γίνονται από δύο διαφορετικές οδούς

- Καταλύονται από διαφορετικές ομάδες ενζύμων
- Λαμβάνουν χώρα σε διαφορετικά σημεία του κυττάρου
(Καταβολισμός -> Μιτοχόνδρια, Αναβολισμός -> Κυτταροδιάλυμα)
× Η βιοσύνθεση απαιτεί την συμμετοχή ενός ενδιάμεσου με 3 άτομα άνθρακα, του
Μηλονυλο-CoA
× Μηλονυλο-CoA
- Σχηματίζεται από Ακέτυλο-CoA και διττανθρακικό
- Ένζυμο σχηματισμού: Καρβοξυλάση του Ακετυλο-CoA
(Έχει τρεις λειτουργικές περιοχές)
- Μη αντιστρεπτή αντίδραση
× Βιοσύνθεση
- Η σύνθεση των λιπαρών οξέων γίνεται με επαναλαμβανόμενη ακολουθία
αντιδράσεων, τεσσάρων βημάτων
 - Ένζυμο: Συνθάση των λιπαρών οξέων
- Σε κάθε πέρασμα των τεσσάρων βημάτων η αλυσίδα επεκτείνεται κατά 2 C και
εκλύεται CO2
- Όλες οι αντιδράσεις καταλύονται από το πολυενζυμικό σύστημα της συνθάσης
των λιπαρών οξέων (έχει επτά ενεργά κέντρα)
- Η 4΄φωσφοπαντοθεΐνη βοηθά στην πρόσδεση της αυξανόμενης αλυσίδας στην
επιφάνεια του συμπλέγματος της συνθάσης των λιπαρών οξέων
- Η βιοσύνθεση γίνεται στο κυτταροδιάλυμα
- Η επιμήκυνση της αλυσίδας των λιπαρών οξέων σταματάει και απελευθερώνεται
στους 16 C
**Γενικά NAD+: Φορέας ηλεκτρονίων στον Καταβολισμό
NADPH: Φορέας ηλεκτρονίων στον Αναβολισμό
(Πρέπει να έχει H για να είναι αναγωγικός παράγοντας π.χ NADPH)
× Ρύθμιση Βιοσύνθεσης
- Η αντίδραση που πυροδοτείται από την καρβοξυλάση του Ακέτυλο-CoA είναι το
περιοριστικό βήμα για την σύνθεση των λιπαρών οξέων
(Ακέτυλο-CoA -> Μηλονυλο-CoA)
*Η γλυκαγόνη και η επινεφρίνη πυροδοτούν φωσφορυλίωση της καρβοξυλάσης
απενεργοποιώντας την
- Το Παλμίτυλο-CoA δρα ως αναστολέας της συνθάσης
- Το Κιτρικό είναι αλλοστερικός ενεργοποιητής της καρβοξυλάσης
(Κιτρικό -----------> Ακέτυλο-CoA -----------> Μηλονυλο-CoA -----------> Παλμιτυλο-CoA)
(Λυάση του Κιτρικού) (Καρβοξυλάση Ακέτυλο-CoA) (Συνθάση των Λιπαρών Οξέων)
× Το Παλμιτικό είναι πρόδρομο μόριο για την σύνθεση άλλων λιπαρών οξέων μακράς
αλυσίδας
× Το Παλμιτικό επιμηκύνεται με την δράση συστημάτων επιμήκυνσης των λιπαρών οξέων
που βρίσκεται στο ΕΔ
(Παρόμοιος μηχανισμός με την σύνθεση του παλμιτικού)
× Το λινελαϊκό και α-λινολενικό (απαραίτητα λιπαρά οξέα)
- Πρόδρομες ενώσεις άλλων προϊόντων
- Δεν συντίθεται από τα θηλαστικά, προσλαμβάνονται μόνο από τη διατροφή (φυτικά
συστατικά τροφών)
× Εικοσανοειδή
- Παρακρινείς ορμόνες
- Παράγωγα λιπαρών οξέων
- Έχουν πολλές σημαντικές επιδράσεις στους Ιστούς
(Αναπαραγωγή, φλεγμονή, πυρετός, πόνος, πήξη αίματος κ.α.)
- Οι κύριες διατροφικές πηγές των πρόδρομων εικοσανοειδών είναι τα απαραίτητα
λιπαρά οξέα, λινελαϊκό και α-λινολενικό, που λαμβάνονται από τα φυτικά έλαια
- Αραχιδονικό Οξύ προερχόμενο από διατροφή ή συντιθέμενο από λινελαϊκό, είναι η
πρόδρομη ένωση παραγωγής των περισσότερων εικοσανοειδών στον οργανισμό
× Το Αραχιδονικό
- Μετατρέπεται στα Εικοσανοειδή
+ Προσταγλαδίνες (Προκαλούν πόνο, φλεγμονή, πυρετό)
+ Θρομβοξάνια (Προκαλούν Πήξη του αίματος, αγγειοσύσπαση συνάθροιση
αιμοπεταλίων)
- Ένζυμο: Κυκλοοξυγονάση (COX)
 - Η Ασπιρίνη αναστέλλει μη αντιστρεπτά την ενεργότητα της κυκλοοξυγονάσης,
αναστέλλοντας έτσι την σύνθεση προσταγλαδινών και θρομβοξανίων

× Μεταβολική Τύχη των λιπαρών οξέων στον οργανισμό

- Μετατροπή σε Τριακυλογλυκερόλες (αποθήκες ενέργειας)
- Μετατροπή σε φωσφολιπιδιακά συστατικά των μεμβρανών
*Η επιλογή του πεπρωμένου ορίζεται από τις τρέχουσες ανάγκες του κυττάρου
× Οι Τριακυλογλυκερόλες και τα γλυκεροφωσφολιπίδια συντίθεται από το φωσφατιδικό
οξύ
- Η ινσουλίνη προάγει την μετατροπή υδατανθράκων σε τριακυλογλυκερόλες
× Κύκλος Τριακυλογλυκερολων
- Σε περιόδους νηστείας οι τριακυλογλυκερόλες διασπώνται και αποσυντίθεται σε
κύκλο
- Λιπαρά οξέα του λιπώδους ιστού περνούν στη κυκλοφορία και κάποια
χρησιμοποιούνται για ανασύνθεση τριακυλογλυκερολών
*Λιπαρά οξέα στη κυκλοφορία χρησιμοποιούνται ως καύσιμα (μύες) και τα
υπόλοιπα για σύνθεση τριακυλογλυκερολών
× Λιπαρά Οξέα + 3Ρ-Γλυκερόλη -> Τριακυλογλυκερόλες
× Η Νεογλυκερογένεση
- Είναι η πηγή 3Ρ-Γλυκερόλης (Πυροσταφυλικό -> 3Ρ-Γλυκερόλη)
- Ρόλοι:
+ Στον λιπώδη ιστό ελέγχει ταχύτητα απελευθέρωσης των λιπαρών οξέω στο αίμα
+ Στο φαιό λιπώδη ιστό κάνει θερμογένεση
+ Στο ήπαρ, σε περιόδους νηστείας, κάνει σύνθεση 3Ρ-Γλυκερόλης για
επανεστεροποίηση λιπαρών οξέων
× Χοληστερόλη
- Είναι λιπαρή στερόλη
- Συντίθεται στα περισσότερα κύτταρα αλλά κυρίως στο Ήπαρ και στο έντερο
- Λαμβάνεται με την διατροφή
+ Υψηλή χοληστερόλη έχουν οι ζωικές τροφές (κρόκοι αυγών, κόκκινο κρέας)
+ Χαμηλή χοληστερόλη έχουν οι φυτικές τροφές (λαχανικά και φρούτα)
- Λειτουργίες:
+ Σταθεροποιητικό συστατικό των κυτταρικών μεμβρανών
+ Πρόδρομη ένωση χολικών αλάτων
+ Πρόδρομη ένωση στεροειδών ορμονών
- Μεταφέρεται στο αίμα με τις λιποπρωτεΐνες
- Αυξημένα επίπεδα Χοληστερόλης προκαλούν αθηρωματική πλάκα
× Βιοσύνθεση Χοληστερόλης
- Όλα τα άτομα C της χοληστερόλης προέρχονται από το Οξικό Οξύ
- Βήματα:
+ Συμπύκνωση τριών μονάδων οξικού σε Μεβαλονικό
+ Μετατροπή σε ενεργές μονάδες ισοπρενίου
+ Πολυμερισμός για τον σχηματισμό 30-ατόμων γραμμικό Σκουαλένιο
+ Κυκλοποίηση του Σκουαλενίου για σχηματισμό στεροειδούς πυρήνα τεσσάρων
δακτυλίων (Χοληστερόλη)
3 Οξικά οξέα -> Μεβαλονικό -> Ενεργοποιημένο Ισοπρένιο -> Σκουαλένιο -> Χοληστερόλη
(Συμπύκνωση) (Μετατροπή) (Πολυμερισμός) (Κυκλοποίηση)
× Το Μεβαλονικό μπορεί να προκύψει και από συμπύκνωση τριών Ακέτυλο-CoA
- 2 Ακέτυλο-CoA -> Κετοακέτυλο-CoA
(Συμπύκνωση)
- Κετοακέτυλο-CoA + Ακέτυλο-CoA -> β-υδροξυ-β-μεθυλογλουταρυλο-CoA (HMG-CoA)
(Συμπύκνωση)
- HMG-CoA -> Μεβαλονικό
(Αναγωγή από Αναγωγάση HMG-CoA)
× Αναγωγάση HMG-CoA
- Ρυθμιστικό ένζυμο σύνθεσης της Χολιστερόλης
- Καταλυόμενη Αντίδραση: HMG-CoA -> Μεβαλονικό
- Αναστολείς της Αναγωγάσης:
+ Λοβαστατίνη
+ Κομπακτίνη
× Εκκρίνεται με τρεις τρόπους από το Ήπαρ
- Χολικά άλατα: Βοηθούν στην πέψη των λιπιδίων
- Εστέρες Χοληστερόλης : Καταλύουν την μεταφορά λιπαρών οξέων από το CoA στην
υδροξυλομάδα της χοληστερόλης
- Χοληστερόλη Χολής
× Λιποπρωτεΐνες
- Υπάρχουν στο πλάσμα του αίματος
- Είναι Μακρομοριακά Σύμπλοκα
- Χρησιμεύουν στην μεταφορά των λιπιδίων
- Τέτοιες είναι: LDL, HDL, VLDL, Χυλομικρά
- Δομή:
+ Πυρήνας: Τριγλυκερίδια, Εστέρες Χοληστερόλης
+ Επιφάνεια: Φωσφολιπίδια, Ελεύθερη Χοληστερόλη, Πρωτεΐνες
- Χυλομικρά
+ Συντίθεται στο έντερο μετά από ένα γεύμα
+ Φυσιολογικά δεν υπάρχουν στο πλάσμα χωρίς τροφή
+ Κύριος φορέας διατροφικών λιπιδίων
- VLDL
+ Κύριως φορέας ενδογενών παραγόμενων τριγλυκεριδίων
(Πλουσιότερη σε τριγλυκερίδια)
- LDL
+ Εξαιρετικά Αθηρογενετική
+ Παράγονται από τις VLDL στην κυκλοφορία
+ Κύριος φορέας χοληστερόλης
- HDL
+ Προστατευτική λειτουργία
+ Ανάστροφη μεταφορά χοληστερόλης
(Προσλαμβάνει χοληστερόλη αποθηκευμένη σε εξωηπατικούς ιστούς και τη
μεταφέρει στο Ήπαρ)
*Τα λιπίδια μεταφέρονται στην κυκλοφορία είτε ως χυλομικρά (από διατροφή) ή ως
λιποπρωτεΐνες (VLDL, LDL, HDL) περνούν στα τριχοειδή και τα κατάλοιπα τους
πραλαμβάνονται από το Ήπαρ
*Τα ενδογενή λιπίδια παραδίδονται στον λιπώση και μυϊκό ιστό από τις VLDL
× Απολιποπρωτεΐνες
- Διατήρηση δομικής ακεραιότητας των λιποπρωτεϊνών
 - Ρύθμιση ορισμένων ενζύμων, τα οποία δρουν στις λιποπρωτεΐνες
- Αναγνώριση των υποδοχέων της χοληστερόλης στα κύτταρα
- HDL -> Κυρίως ApoA-I
- LDL -> ApoB-100
*Μετά την πορεία τους στον οργανισμό τα Χυλομικρά, οι HDL,οι LDL και οι VLDL καταλήγουν
στο Ήπαρ
× Ακυλοτρανσφεράση Λεκιθίνης-Χοληστερόλης (LCAT)
- Σχηματίζει εστέρες χοληστερόλης από λεκιθίνη και χοληστερόλη
- Βρίσκεται πάνω στην επιφάνεια των HDL
- Ενεργοποιείται από την Απολιποπρωτεϊνη ApoA-I
*Η κύρια λειτουργία της ApoA-I είναι η ενεργοποίηση του LCAT
× Η πρόσληψη εστέρων χοληστερόλης, με ενδοκυττάρωση από τα κύτταρα, μεσολαβείται
από υποδοχείς
- Ο αριθμός και η λειτουργία των υποδοχέων υπαγορεύει το επίπεδο της
κυκλοφορούσας LDL
- Λίγη χοληστερόλη στο κύτταρο -> Αυξάνονται οι Υποδοχείς (και αντίστροφα)
- Αυτούς τους υποδοχείς αναγνωρίζουν οι Απολιποπρωτεΐνες
× Ρύθμιση παραγωγής Χολιστερόλης
- Ρυθμιστές:
+ Ενδοκυττάρια Συγκέντρωση
+ Ινσουλίνη και Γλυκαγόνη
- Περιοριστικό βήμα στην σύνθεση της Χοληστερόλης:
Μετατροπή HMG-CoA σε Μεβαλονικό
(Σύστημα μεταγραφικής ρύθμισης της Αναγωγάσης του HMG-CoA
-> Ρύθμιση Επιπέδων Χοληστερόλης)
- Το γονίδιο της Αναγωγάσης της HMG-CoA ελέγχεται από Πρωτεΐνες Πρόσληψης σε
ρυθμιστικά στοιχεία στερολών (SREBP)
- Ινσουλίνη -> Αποφωσφορυλίωση Αναγωγάσης της HMG-CoA -> Ενεργοποίηση
- Γλυκαγόνη -> Φωσφορυλίωση Αναγωγάσης της HMG-CoA -> Απενεργοποίηση
× Στεροειδής ορμόνες στον άνθρωπο που προέρχονται από Χοληστερόλη
- Επινεφρίδια:
+ Αλατοκορτικοειδή
+ Γλυκοκορτικοειδή
- Φυλετικές Ορμόνες:
+ Προγεστερόνη (γυναικεία αναπαραγωγή)
+ Ανδρογόνα (δευτερογενή χαρακτηριστικά φύλου σε άνδρες)
+ Οιστρογόνα (δευτερογενή χαρακτηριστικά φύλου σε γυναίκες)
× Γίνεται σύνθεση Ισοπρενοειδών από το Μεβαλονικό
- Προέρχονται από Πυροφωσφορικό Ισοπεντενύλιο (Ενεργοποιημένο Ισοπρένιο)
- Είναι σημαντικά βιολογικά μόρια
- Όπως: Βιταμίνες, Χοληστερόλη, Χρωστικές, Ορμόνες

Αμινοξέα

× Όλες οι πρωτεΐνες κατασκευάζονται από τον ίδιο σύνολο είκοσι αμινοξέων

× Παράγουν πρωτεΐνες με πολύ διαφορετικές ιδιότητες γιατί αυτά τα είκοσι αμινοξέα
συνδυάζονται σε πολλούς διαφορετικούς συνδυασμούς και αλληλουχίες

× Τα θηλαστικά μπορούν να συνθέσουν περίπου τα μισά από αυτά τα είκοσι αμινοξέα, τα

υπόλοιπα πρέπει να τα λαμβάνουν με τη διατροφή
- Αμινοξέα που συνθέτει ο οργανισμός -> Μη απαραίτητα (11)
- Αμινοξέα που πρέπει να λαμβάνονται από την διατροφή -> Απαραίτητα (9)
× Τα 20 αμινοξέα είναι α-αμινοξέα
× Φέρουν ένα άτομο C, πάνω στο οποίο είναι προσδεμένα μια καρβοξυλομάδα, ένα
υδρογόνο, μια αμινομάδα και μία πλευρική αλυσίδα (Ομάδα R)
- Τα 20 αμινοξέα διαφέρουν μεταξύ τους ως προς τις πλευρικές Ομάδες R
+ Ποικίλουν σε μέγεθος, δομή και ηλεκτρικό φορτίο
+ Επηρεάζουν την υδατοδιαλυτότητα
*Μόνο στην γλυκίνη η ομάδα R δεν έχει C και είναι απλά ένα H
*Το κεντρικό άτομο άνθρακα είναι κέντρο χειρομορφίας

× Λόγω της τετραεδρική διάταξης τους τα αμινοξέα έχουν δύο πιθανά στερεοϊσομερή
- D-αμινοξύ -> δεξιά η αμινομάδα
- L-αμινοξύ -> αριστερά η αμινομάδα
× Κατηγορίες Αμινοξέων (Ιδιότητες ομάδων R και Πολικότητα
- Μη πολικές, αλειφατικές Ομάδες R: Υδρόφοβες και Μη πολικές

- Μη πολικές, αρωματικές Ομάδες R: Σχετικά Υδρόφοβες και σχετικά μη πολικές

- Πολικές μη φορτισμένες Ομάδες R: Υδατοδιαλυτές- Υδρόφιλες, επειδή περιέχουν

λειτουργικές ομάδες που σχηματίζουν δεσμούς H με το Νερό

- Θετικά φορτισμένες (βασικές) Ομάδες R: Υδρόφιλες

- Αρνητικά φορτισμένες (όξινες) Ομάδες R:Υδρόφιλες (Με δεύτερη Καρβοξυλομάδα)

*Πολικότητα ομάδων R: Τάση να αλληλεπιδρούν με το Νερό σε βιολογικό pH
Μη πολικές -> Υδρόφοβες
Πολικές -> Υδρόφιλες
× Ρόλος- Λειτουργίες Αμινοξέων
- Δομικές μονάδες Πρωτεϊνών
- Πηγή αζώτου για το σχηματισμό νουκλεοτιδίων
- Πηγή αζώτου για βιοσύνθεση νευροδιαβιβαστών
- Νευροδιαβιβαστές
- Σχηματισμός αίμης
- Σχηματισμός NO
× Η βιοσύνθεση των αμινοξέων γίνεται στο Ήπαρ για τα 11 μη απαραίτητα αμινοξέα
× Κύρια πηγή αζώτου: Αέρας
× Το ατμοσφαιρικό άζωτο δεσμεύεται από την Νιτρογενάση
× Κύκλος του αζώτου: Διατηρεί μια δεξαμενή βιολογικώς διαθέσιμου αζώτου
× Το Γλουταμικό και η Γλουταμίνη αποτελούν το κρίσημο σημείο εισόδου της αμμωνίας
(Κύρια αμινοξέα για καταβολισμό αμμωνίας και οξείδωση αμινοξέων )

× Ρυθμιστικό ένζυμο: Συνθετάση της Γλουταμίνης

- Καταλύει την ενσωμάτωση αμμωνίας στο Γλουταμικό, για παραγωγή γλουταμίνης
- Κύριο ρυθμιστικό σημείο μεταβολισμού του αζώτου
- Αποτελείται από 12 υπομονάδες
- Ρυθμίζεται αλλοστερικά (Με την αλλοστερική της ρύθμιση επιτυγχάνεται συνεχής
προσαρμογή στα επίπεδα Γλουταμίνης
- Από την γλουταμίνη προκύπτουν πολλά αμινοξέα
× Ρύθμιση σύνθεσης αμινοξέων
- Γίνεται με Συνδιασμένη αναστολή: Σύνολο αλλοστερικών ελέγχων σε ένα ένζυμο από
πολλαπλά προϊόντα
× Όλα τα αμινοξέα προέρχονται από γλυκόλυση, κύκλο του κιτρικού, οδό φωσφορικών
πεντοζών
- Το άζωτο εισέρχεται σε αυτές τις οδούς μέσω του γλουταμικού και της γλουταμίνης
× Κοινό ενδιάμεσο σύνθεσης αμινοξέων: 1-πυροφοσφωρική 5-φωσφοριβόζη
× Τα αμινοξέα αποτελούν ενώσεις πολλών βιομορίων:
- Ορμόνες
- Συνένζυμα
- Νουκλεοτίδια
- Αλκαλοειδή
- Πορφυρίνες
- Αντιβιοτικά
- Χρωστικές
- Νευροδιαβιβαστές
× Πορφυρίνες
- Ενώσεις που ανήκουν στην ομάδα των τετραπυρενίων
- Σημαντικά δομικά στοιχεία στη σύνθεση της αίμης
- Μπορεί να σχηματιστεί από γλυκίνη
× Αίμη
- Συντίθεται από γλυκίνη
- Είναι βασικό συστατικό της αιμοσφαιρίνης (Μεταφορά σιδήρου)
και των κετοχρωμάτων (Μεταφορά ηλεκτρονίων για σύνθεση ATP)
- Περιέχει Fe και χολερυθρίνη
- Δομικό συστατικό της είναι οι πορφυρίνες
*Διαρροή της χολής από το Ήπαρ στο αίμα -> Ίκτερος
(Αυξημένα επίπεδα χολερυθρίνης στο αίμα)
× Νευροδιαβιβαστές
- Στην βιοσύνθεση τους συμμετέχουν αμινοξέα
- Είναι ενώσεις, οι οποίες χρησιμοποιούνται από το νευρικό σύστημα για την
επικοινωνία μεταξύ νευρικών κυττάρων, αλλά και μεταξύ νευρικών και μυϊκών
κυττάρων
- Το Γλουταμικό είναι ο κύριος Νευροδιαβιβαστής του ΚΝΣ
- Το GABA είναι σημαντικός ανασταλτικός Νευροδιαβιβαστής
× Τα αμινοξέα παράγουν Μονοαμίνες και Πολυαμίνες
× NO
 - Πρόδρομη ένωση: Αργινίνη
- Ένζυμο: Συνθάση του NO (απαιτείται NADPH)
- Σημαντικός δεύτερος αγγελιοφόρος
- Παράγεται από πολλά κύτταρα του οργανισμού
- Ρόλος:
+ Ρύθμιση του αγγειακού τόνου (Χαλάρωση των λείων μυϊκών ινών)
+ Νευροδιαβίβαση
+ Ρύθμιση των φλεγμοονών
+ κ.α.
*Όλες οι ενώσεις που περιέχουν άζωτο συντίθενται από αμινοξέα

× Καταβολισμός αμινοξέων
- Πηγή Αμινοξέων:
+ Βιοσύνθεση
+ Αποικοδόμηση
- Η Περίσσεια των αμινοξέων καταβολίζεται (μεταβολικό καύσιμο)
- Κύρια θέση οξείδωσης των αμινοξέων είναι το Ήπαρ
- Δεν αποικοδομούνται όλες οι πρωτεΐνες με τον ίδιο ρυθμό
- Το κύτταρο διακρίνει τις πρωτεΐνες που είναι για καταστροφή
μέσω της Ουβικιτίνης (Ub)
- Ο χρόνος καταστροφής μιας πρωτεΐνης εξαρτάται από το αμινοτελικό άκρο
- Στην συνέχεια οι σημαδεμένες πρωτεΐνες οδηγούνται στο πρωτεόσωμα (εκτελεστής)
× Πρωτεόσωμα
- Αποτελείται από 28 ομόλογες υπομονάδες
- Σύμπλεγμα πρωτεϊνασών στο κυτταροδιάλυμα, που συμμετέχει στην διάσπαση
επιλεγμένων από την Ub ενδοκυττάριων πρωτεϊνών
× Καταβολισμός διατροφικών πρωτεϊνών
- Πρωτεϊνάσες ή Πρωτεάσες ή Πεψιδίνες (υδρολυτικά ένζυμα)
- Η αποικοδόμηση των διατροφικών πρωτεϊνών σε αμινοξέα γίνεται στον
Γαστρεντερικό σωλήνα
× Οι πρωτεΐνες χρησιμοποιούνται άμεσα, δεν αποθηκεύονται, ούτε απεκκρίνονται

Είσοδος τροφών στο στομάχι -> Έκκριση Γαστρίνης -> διεγείρει την έκκριση υδροχλωρικού
οξέος και πεψινογόνου -> pH κάτω (λόγω HCL) -> Το περινογόνο μετατρέπεται σε ενεργή
πεψίνη -> Η πεψίνη υδρολύει τις πρωτεΐνες -> Πυροδοτείται έκκριση Σεκρετίνης στο αίμα
(λόγω χαμηλού pH) -> γίνεται εξουδετέρωση του HCl -> pH = 7 -> Άφιξη αμινοξέων στον
12δάκτυλο -> Εκκρίνεται Χολοκυστοκινίνη -> διεγείρει την έκκριση Θρυψίνης και
Χυμοθριψίνης -> Περεταίρω υδρόλυση πρωτεϊνών -> Μικρά πεπτίδια αποδομούνται από τις
πεπτιδάσες -> Τα πλέον ελεύθερα αμινοξέα μεταφέρονται από αιμοφόρα αγγεία στο Ήπαρ

- Τα αμινοξέα υφίστανται οξειδωτική αποδόμηση σε τρεις διαφορετικές μεταβολικές

συνθήκες:
+ Κατά την φυσιολογική αποδόμηση των κυτταρικών πρωτεϊνών
+ Δίαιτα με πλεόνασμα πρωτεϊνών
+ Νηστεία (Χρησιμοποιούνται οι πρωτεΐνες ως καύσιμα)
(Είτε με οξείδωση σε CO2 και H2O)
(Είτε Νεογλυκογένεση για παραγωγή γλυκόζης)
× Μεταβολικά Πεπρωμένα
- Αμινοξέα των τροφών, Αλανίνη και Γλουταμίνη μεταβολίζονται στο Ήπαρ για
αμμωνία
+ Ένα μέρος της αμμωνίας που παράγεται χρησιμοποιείταιγια βιοσυνθετικές
διεργασίες
+ Η περίσσεια αμμωνίας απεκκρίνεται ή μετατρέπεται σε ουρία ή ουρικό οξύ προς
απέκκριση
- Το Γλουτανικό και η Γλουταμίνη λειτουργούν ως ένα είδος γενικού σημείου συλλογής
των αμινομάδων
- Στους Γραμμωτούς μύες, οι πλεονάζουσες αμινομάδες μεταφέρονται στο
πυροσταφυλικό για σχηματισμό αλανίνης
× Απομάκρυνση αμινομάδας (-NH2)
- Η αμινική ομάδα μετατρέπεται σε NH4+ μέσω:
+ Τρανσαμινάση: Καταλύει την αφαίρεση των αμινομάδων
+ Οι αμινομάδες συλλέγονται στο Ήπαρ με την μορφή Γλουταμικού
(Συνθάση της Γλουταμίνης και Γλουταμινάση)
+ Το Γλουταμινικό απαμινώνεται για να δώσει ιόν αμμωνίου (NH4+)
(Από την αφυδρογονάση της Γλουταμίνης)
+ Το NH4+ μετατρέπεται σε ουρία (κύκλος της ουρίας)
× Η αμμωνία πρέπει να απεκκριθεί γιατί είναι τοξική
× Κύκλος της Ουρίας
- Η διεργασία παραγωγής ουρίας από αμμωνία
- Πραγματοποιείται στο Ήπαρ
- Η μεταφορά της αμμωνίας γίνεται με την μορφή της Γλουταμίνης
- Η γλουταμίνη είναι η μη τοξική μεταφορική μορφή της αμμωνίας και μεταφέρει
δύο κατάλοιπα αμμωνίας ανά μόριο
- Στο Ήπαρ η αμμωνία αδρανοποιείται μέσω σύνθεσης της ουρίας
- Η ουρία είναι μη τοξική, υδατοδιαλυτή και απεκκρίνεται εύκολα στα ούρα
- Ο κύκλος είναι το πεπρωμένο του μεγαλύτερου μέρους της αμμωνίας
- Πραγματοποιείται αρχικά στα ηπατικά μιτοχόνδρια και μετά στο ηπατικό
κυτταρόπλασμα
- Τα ιόντα αμμωνίου μαζί με διττανθρακικά σχηματίζουν Φωσφορικό Καρβαμύλιο
(Με αυτήν την μορφή η αμμωνία εισέρχεται στον Κύκλο)
(Συνθετάση Ι του Φωσφορικού Καρβαμυλίου)
× Απομάκρυνση Ανθρακικού Σκελετού
- Τα άτομα C μετατρέπονται σε μεταβολικά ενδιάμεσα για παραγωγή ενέργειας
(Παραγωγή γλυκόζης, Εισαγωγή στον Κύκλο του Κιτρικού οξέος και Παραγωγή
Κετογόνων)
- Ανθρακικοί σκελετοί -> Πυροσταφυλικό
I-> Ακέτυλο-CoA (Για κετογόνα και Κύκλο Krebs)
I-> Οξαλοξικό (Για Νεογλυκογένεση και Κύκλο
Krebs)
- Ανθρακικοί σκελετοί -> α-κετογλουταρικό -> Κύκλο Krebs
**Δεν είναι ιδιότητα των Αμινοξέων η πηγή Αζώτου για παραγωγή λιπαρών οξέων

Νουκλεοτίδια

× Ιδιότητες:
- Πρόδρομα μόρια DNA και RNA (Νουκλεϊκων Οξέων)
- Φορείς χημικής ενέργειας ATP
- ATP δότης φωσφορικών ομάδων σε φωσφορυλιώσεις
- Αδενικονουκλεοτίδια συστατικά των συνενζύμων NAD, NADP, FAD, CoA
- Ενεργοποιημένα ενδιάμεσα σε βιοσυνθέσεις (π.χ. UDP-Γλυκόζη)
- Δεύτεροι αγγελιοφόροι των κυττάρων: cAMP
- Απαραίτητα συστατικά σε οδούς μεταγωγής σήματος
× Δομή
- Νουκλεοσίδιο ή Νουκλεοζίτης:
Βάση (πουρίνης ή πυριμιδίνης) + Πεντόζη (ριβόζη ή δεοξυριβόζη)
- Νουκλεοτίδιο: Νουκλεοσίδιο + Φωσφορική Ομάδα
π.χ.
Βάση: Αδενίνη
Νουκλεοζίτης: Αδενοσίνη
Νουκλεοτίδιο: Αδενυλικό (AMP)
× Στην παραγωγή νουκλεοτιδίων συνεισφέρουν τα Αμινοξέα, λόγω του αζώτου
× Κατηγορίες:
- Πουρίνες (Αδενίνη Γουανίνη)
- Πυριμιδίνες (Κυτοσύνη, Ουρακίλη, Θυμίνη)
× Τα νουκλεοτίδια δεν αποθηκεύονται, οπότε πρέπει να καταναλώνονται και να
παράγονται συνεχώς)
× Τα νουκλεοτίδια είναι στόχοι φαρμάκων
× Στον μεταβολισμό Νουκλεοτιδίων έχουμε πάντα παραγωγή Ουρικού Οξέος
× Βιοσύνθεση Νουκλεοτιδίων
- De novo (Εκ νέου): 5Ρ-Ριβόζη + Αμινοξέα + CO2 + NH3
- Οδοί περίσωσης ή διάσωσης (Ανακύκλωση): Ανακυκλώνουν τις ελεύθερες βάσεις και
τα νουκλεοτίδια που απελευθερώνονται από την αποδόμηση των νουκλεϊκών οξέων
5Ρ-Ριζόζη + Βάση -> Νουκλεοτίδιο
*Και τα δύο βιοσυνθετικά μονοπάτια οδηγούν στη βιοσύνθεση ριβονουκλεοτιδίων
× Τα δεοξυριβονουκλεοτίδια προκύπτουν με αναγωγή των αντίστοιχων
ριβονουκλεοτιδίων
× Η θυμίνη (Δεοξυριβονουκλεοτίδιο) προκύπτει από την Ουρακίλη (Ριβονουκλεοτίδιο) με
μεθυλίωση
× Χρησιμοποιούνται αμινοξέα για να φτιαχτεί ο δακτύλιος των νουκλεοτιδίων (γλυκίνη
και σερίνη) και για να προστεθούν διάφορες ομάδες (ασπαρτικό και γλουταμίνη)
× Πρώτα δομείται ο δακτύλιος της Πουρίνης και μετά της Πυριμιδίνης
× Οι ελεύθερες βάσεις γουανινη, αδενίνη, θυμίνη, κυτοσίνη, ουρακίλη δεν είναι
ενδιάμεσα σε αυτές τις οδούς
× Η βιοσύνθεση των νουκλεοτιδίων είναι στόχος για πολλά αντιικά και αντικαρκινικά
φάρμακα
× De Novo
- Η σύνθεση των πυριμιδινών και των πουρινών μοιράζονται αρκετά σημαντικά
πρόδρομα μόρια
- Σημαντικό κοινό πρόδρομο μόριο είναι η πυροφωσφορική φωσφοριβόζη (PRPP)
- Ένα αμινοξύ είναι σημαντικό πρόδρομο μόριο για κάθε οδό:
+ Γλυκίνη -> Πουρίνες
+ Ασπαρτικό -> Πυριμιδίνες
- Γίνεται στο κυτταρόπλασμα των Ηπατικών κυττάρων
- Με εξαίρεση το ATP, τα αποθέματα των νουκλεοτιδίων στο κύτταρο έιναι πολύ
μικρά -> Πρέπει να συνθέτει συνεχώς νουκλεοτίδια
- Το πρώτο ενδιάμεσο με πλήρη δακτύλιο Πουρίνης είναι η μονοφωσφορική Ινοσιτόλη
(IMP)
- IMP + Αμινομάδα -> AMP ή GMP
- Τα AMP και GMP είναι τα δύο πρωταρχικά νουκλεοτίδια των νουκλεϊκών οξέων
(Τα ίδια σε μεγάλη συγκέντρωση αναστέλλουν την παραγωγή τους)
- Το Φωσφορικό Καρβαμύλιο είναι πρόδρομο μόριο για την σύνθεση Πυριμιδινών
- Τα ριβονουκλεοτίδια μετά που συντεθούν μετατρέπονται σε δεοξυριβονουκλεοτίδια
- Τα μονοφωσφορικά (AMP) μετατρέπονται σε τριφωσφορικά (ATP)
- Οι κινασες προσθέτουν τις φωσφορικές ομάδες
× Κύρια Οδός Περίσωσης (Ανακύκλωση Νουκλεοτιδίων)
π.χ. Αδενίνη + PRPP -> AMP + PPi
- Ένζυμο: Φωσφοριβοζυλοτρανσφεράση της αδενοσίνης
× Καταβολισμός Νουκλεοτιδίων
Πουρίνες:
- Οι Πουρίνες αποδομούνται σε μια οδό στην οποία χάνουν τη φωσφορική τους
ομάδα
- Ένζυμα: Νουκλεοτιδάσες
+ Διασπούν Νουκλεοτίδια
+ Απελευθερώνουν Φωσφορικές Ομάδες
- Αποτέλεσμα του καταβολισμού είναι η απέκκριση του Ουρικού Οξέος
Πυριμιδίνες
- Οι οδοί αποδόμησης των Πυριμιδινών οδηγούν σε παραγωγή αμμωνίας και συνεπώς
σε σύνθεση Ουρίας
× Υπερπαραγωγή Ουρικού Οξέος:
- Μεγάλο Πρόβλημα
- Πολλές Παθήσεις
- Κυρίως Κληρονομικές
- Τείνει το ουρικό οξύ να συσσωρεύεται στις αρθρώσεις

**Φωσφατάση => Αποφωσφορυλιώνει (Αφαιρεί φωσφορικές ομάδες)

Φωσφορυλάση=> Φωσφορυλιώνει (Προσθέτει φωσφορικές ομάδες)
Κινάση => Φωσφορυλιώνει (Προσθέτει φωσφορικές ομάδες)