

Szukaj Moje konto

   
Artykuły Nauka Studia Kontakt

Chcesz spotkać się ze studentami kierunku lekarskiego?

 Daj nam znać, a zorganizujemy webinar! 

 Strona główna

Zadania maturalne z biologii

 Informacje o zbiorze zadań i wyszukiwarce

Arkusze i materiały maturalne w formacie PDF 

Znalezionych zadań - 107 1 2 3 › »

 Drukuj   Losuj zadanie 

1 Zadania
Zadania autorskie
autorskie BiologHelp
BiologHelp 2023,
2023, Poziom
Poziom 
rozszerzony
rozszerzony (Formuła
(Formuła 2023)
2023) - Zadanie
Zadanie 4.
4. (2
(2 pkt)
pkt)
Budowa i funkcje komórki Ewolucjonizm i historia życia na ziemi
Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij

Choroba Gauchera jest rzadką chorobą dziedziczącą się autosomalnie recesywnie. W

populacji zachodnioeuropejskiej występuje z częstością około 1:40 000 mieszkańców. Jej
przyczyną jest defekt enzymu lizosomalnego, odgrywającego ważną rolę w procesie
rozkładu glikolipidów, głównie glukozyloceramidu stanowiącego składnik błon
komórkowych.
Przebieg choroby Gauchera zależy od resztkowej aktywności uszkodzonego enzymu. Ze
względu na zróżnicowany obraz kliniczny dzieli się ją na 3 typy o różnym stopniu
ciężkości przebiegu. Opisywany defekt enzymatyczny w różnym stopniu obciąża
poszczególne grupy komórek i tkanek, w zależności od ich funkcji. Znaczny ładunek
glukozyloceramidu do zmetabolizowania wiąże się z naturalnym bądź nadmiarowym
rozpadem komórek krwi.

4.1. (0–1)
Zadania autorskie BiologHelp 2023, Poziom
Korzystając z prawa Hardy’ego-Weinberga, oblicz częstość występowania w populacji
rozszerzony (Formuła
zachodnioeuropejskiej 2023)
nosicieli mutacji Zadanie
powodującej 4.Gauchera.
chorobę (2 pkt) Zapisz
obliczenia.

Częstość występowania nosicieli choroby Gauchera w populacji zachodnioeuropejskiej

wynosi .

4.2. (0–1)

Zaznacz, spośród niżej wymienionych, grupę komórek, która ze względu na swoją

funkcję będzie najsilniej dotknięta opisywanym defektem enzymu lizosomalnego.

A. komórki naskórka
B. komórki mięśniowe
C. makrofagi / monocyty
D. limfocyty B

 Rozwiązanie   Wskazówki 

2 Zadania
Zadania autorskie
autorskie BiologHelp
BiologHelp 2022,
2022, Poziom
Poziom 
rozszerzony
rozszerzony (Formuła
(Formuła 2023)
2023) - Zadanie
Zadanie 6.
6. (3
(3 pkt)
pkt)
Ewolucjonizm i historia życia na ziemi Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz)
Podaj i uzasadnij/wyjaśnij

Poniżej zamieszczono kladogram przedstawiający hipotetyczne pokrewieństwa między

grupami dinozaurów gadzio- i ptasiomiednicznych. Na ilustracji wyróżniono również dwa
przykładowe gatunki wraz z przedstawieniem budowy ich miednic.

Zadania autorskie BiologHelp 2022, Poziom

rozszerzony (Formuła 2023) Zadanie 6. (3 pkt)

6.1. (0–2)

Oceń, czy poniższe stwierdzenia, odnoszące się do zilustrowanych powyżej zależności

ewolucyjnych są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli
jest fałszywa.

Zgodnie z przedstawionym kladogramem ptaki wywodzą się od

1. P F
dinozaurów ptasiomiednicznych.

Zgodnie z przedstawionym kladogramem Eoraptor lunesis jest bliżej

2. P F
spokrewniony z ptakami niż z Zauropodomorfami.

Zgodnie z przedstawionym kladogramem grupa systematyczna, która

3. składałaby się z Teropodów i Zauropodomorfów byłaby grupą P F
mono)letyczną.

6.2. (0–1)

Określ, czy miednice dinozaurów gadzio- i ptasiomiednicznych są przykładem

struktur homologicznych czy analogicznych. Odpowiedź uzasadnij.

 Rozwiązanie   Wskazówki 

3 Arkusz
Arkusz pokazowy
pokazowy CKE
CKE Marzec
Marzec 2022,
2022, Poziom
Poziom 
rozszerzony
rozszerzony (Formuła
(Formuła 2023)
2023) - Zadanie
Zadanie 11.
11. (4
(4 pkt)
pkt)
Ewolucjonizm i historia życia na ziemi Ssaki Uzupełnij/narysuj wykres, schemat lub tabelę
Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij

W obrębie rzędu drapieżnych (Carnivora) wyróżnia się m.in. rodzinę szopowatych

(Procyonidae) oraz rodzinę niedźwiedziowatych (Ursidae).

Do rodziny szopowatych zaliczano dawniej oprócz szopa pracza (Procyon lotor) także
pandkę rudą (Ailurus fulgens) oraz pandę wielką (Ailuropoda melanoleuca). Taka
klasy)kacja była oparta o powierzchowne podobieństwo morfologiczne tych trzech
gatunków. Wyniki badań molekularnych wykazały jednak, że panda wielka jest bliżej
spokrewniona z niedźwiedziem brunatnym niż z szopem praczem i pandką rudą.

Współcześnie w obrębie rodziny niedźwiedziowatych wyróżnia się trzy podrodziny:

Ailuropodinae, do której należy tylko jeden gatunek – panda wielka, Tremarctinae – z
jednym obecnie żyjącym przedstawicielem – andoniedźwiedziem okularowym oraz
Ursinae – niedźwiedzie właściwe. Do podrodziny Ursinae należy kilka gatunków.
Wszystkie z nich mają podobne cechy zewnętrzne, takie jak silne pazury i masywne ciało.
Arkusz pokazowy CKE Marzec 2022, Poziom
rozszerzony
Poniższy (Formuła
rysunek przedstawia drzewo 2023) Zadanie
)logenetyczne 11.
otrzymane (4 analizie
dzięki pkt) danych
molekularnych oraz oparty na jego podstawie podział drapieżnych na rodziny:
niedźwiedziowatych (Ursidae) i szopowatych (Procyonidae).

Na podstawie: thewhiskerchronicles.com

11.1. (0–1)

Określ, czy rodzina szopowatych w starym ujęciu obejmującym także pandę wielką
stanowiła grupę mono)letyczną. Odpowiedź uzasadnij, odwołując się do de)nicji
grupy mono)letycznej i relacji pokrewieństwa gatunków przedstawionych na drzewie
)logenetycznym.

11.2. (0–2)

Na podstawie przedstawionych informacji oceń, czy poniższe stwierdzenia dotyczące

)logenezy i taksonomii niedźwiedziowatych są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli
stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.

1. Do podrodziny niedźwiedzi właściwych (Ursinae) należy 6 gatunków. P F

2. Niedźwiedzie właściwe (Ursinae) są grupą para)letyczną. P F

Andoniedźwiedź okularowy jest bliżej spokrewniony z pandą wielką niż z

3. P F
wargaczem leniwym.

11.3. (0–1)

Uzupełnij tabelę – uporządkuj w odpowiedniej kolejności rangi taksonów, do których

należy niedźwiedź brunatny. Wpisz numery 2.–6. w ostatniej kolumnie tabeli.

Ranga Takson Kolejność

rodzaj niedźwiedź (Ursus)

gromada ssaki (Mammalia) 1

podrodzina niedźwiedzie właściwe (Ursinae)

podgromada łożyskowce (Eutheria)

rząd drapieżne (Carnivora)

rodzina niedźwiedziowate (Ursidae)

gatunek niedźwiedź brunatny (Ursus arctos) 7

 Rozwiązanie 

4 Arkusz
Arkusz pokazowy
pokazowy CKE
CKE Marzec
Marzec 2022,
2022, Poziom
Poziom 
rozszerzony
rozszerzony (Formuła
(Formuła 2023)
2023) - Zadanie
Zadanie 13.
13. (2
(2 pkt)
pkt)
Ewolucjonizm i historia życia na ziemi Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz)

U słoni częstość występowania nowotworów jest zdumiewająco niska. Naukowcy wykryli,

że w toku ewolucji blisko spokrewnionych ze sobą słoni, diugoni oraz góralków pojawiły
się liczne kopie genów z grupy LIF. U tych gatunków badacze naliczyli aż 7–12 powtórzeń,
które okazały się niefunkcjonalnymi kopiami genów (pseudogenami) z grupy LIF,
niewpływającymi na fenotyp. Jednak u słoni jedna kopia – LIF6 – odzyskała
funkcjonalność; wzmaga ona apoptozę komórek z uszkodzonym DNA.

Na podstawie: J.M. Vazquez i inni, A zombie LIF gene in elephants is upregulated by TP53 to induce apoptosis in
response to DNA damage, „Cell Reports” 24, 2018.

Oceń, czy poniższe stwierdzenia dotyczące ewolucji LIF są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli
stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.

Mutacje przywracające funkcjonalność LIF6 powstały u przodków słoni,

1. P F
aby umożliwić wzrost wielkości ich ciała w toku ewolucji.

Arkusz pokazowy CKE Marzec 2022, Poziom

Zwiększenie się liczby pseudogenów LIF w toku ewolucji słoni świadczy o
2. rozszerzony (Formuła 2023) Zadanie 13. (2 pkt)
tym, że te zmiany były faworyzowane przez dobór naturalny.
P F

Pojawienie się funkcjonalnej kopii LIF6 jest mutacją korzystną, ponieważ

3. białko kodowane przez ten gen eliminuje uszkodzone komórki, które P F
mogłyby rozwinąć się w nowotwór.

 Rozwiązanie 

5 Matura
Matura Czerwiec
Czerwiec 2022,
2022, Poziom
Poziom rozszerzony
rozszerzony 
(Formuła
(Formuła 2015)
2015) - Zadanie
Zadanie 14.
14. (3
(3 pkt)
pkt)
Układ krążenia Ewolucjonizm i historia życia na ziemi Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz)
Pozostałe

Kontakt erytrocytów mających w błonie komórkowej określony antygen ze skierowanym

przeciwko niemu przeciwciałem obecnym w surowicy krwi skutkuje aglutynacją –
zlepianiem się krwinek. Z tego powodu przetoczenie krwi niezgodnej pod względem
grupy układu AB0 i czynnika Rh stanowi zagrożenie życia.

W celu potwierdzenia u pacjenta grupy krwi B Rh(–) wykonano test aglutynacji, stosując
trzy rodzaje surowic:

1. z przeciwciałami anty-A
2. z przeciwciałami anty-B
3. z przeciwciałami anty-Rh (inaczej anty-D).

14.1. (0–2)

Matura
Określ, Czerwiec
jaki wynik 2022, Poziom
będzie jednoznacznie rozszerzony
potwierdzać grupę krwi B Rh(–) tego
(Formuła
pacjenta. 2015)
Zaznacz w Zadanie
tabeli literę 14.w (3
T (tak), jeśli pkt)
danej probówce dojdzie do aglutynacji,
albo N (nie) – jeśli do niej nie dojdzie.

Przeciwciało Aglutynacja

anty-A T N

anty-B T N

anty-Rh T N

14.2. (0–1)

Około 16% Europejczyków ma krew Rh(–). Za brak czynnika Rh odpowiada recesywny

allel d.

Korzystając z prawa Hardy’ego-Weinberga, oblicz częstość występowania heterozygot

w tej populacji. Zapisz obliczenia.

Częstość wynosi: %

 Rozwiązanie 

6 Test
Test diagnostyczny
diagnostyczny CKE
CKE Grudzień
Grudzień 2022,
2022, Poziom
Poziom 
rozszerzony
rozszerzony (Formuła
(Formuła 2023)
2023) - Zadanie
Zadanie 14.
14. (5
(5 pkt)
pkt)
Dziedziczenie Ewolucjonizm i historia życia na ziemi Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz)
Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Podaj/wymień

Kondory kalifornijskie to padlinożerne ptaki, które niemalże wymarły z powodu

kłusownictwa, niszczenia siedlisk oraz zatruć. W połowie XX wieku liczebność populacji
została ograniczona do około 150 osobników, a w 1982 r. żyły już tylko 22 kondory. Aby
ocalić ten gatunek przed wyginięciem, pod koniec lat 80. XX wieku wyłapano wszystkie
kondory żyjące na wolności – w celu ich rozmnażania w hodowli. W 2002 roku liczebność
populacji kondora wzrosła do 206 osobników. Współczesna populacja kondora
kalifornijskiego pochodzi od 14 osobników (8 samców i 6 samic).

Kondory dobrze rozmnażały się w niewoli, jednak pod koniec lat 90. zaobserwowano, że
pięć zarodków obumarło krótko przed wylęgiem. Stwierdzono u nich występowanie
chondrodystro)i – wady letalnej o podłożu genetycznym. Chondrodystro)a jest chorobą
warunkowaną przez autosomalny allel recesywny d . Prawidłowy fenotyp jest
warunkowany przez dominujący allel D . Od momentu pierwszego wystąpienia
Test diagnostyczny
stwierdzono CKE Grudzień
ok. 120 przypadków chondrodystro)i, które2022, Poziom
dotyczyły zarówno zarodków
płci męskiej, jak i żeńskiej.
rozszerzony
rozszerzony (Formuła 2023) Zadanie 14. (5 pkt)
(Formuła
Na schemacie przedstawiono drzewo rodowe kondorów, u których wystąpiła
chondrodystro)a. Pierwszy wykryty przypadek to potomek pary oznaczonej numerami 1
i 2. Kolejne cztery zarodki obciążone tą wadą były potomstwem jednej pary kondorów –
samca oznaczonego na schemacie numerem 6 oraz samicy oznaczonej numerem 10.

U kondorów kalifornijskich, podobnie jak u innych ptaków, występuje

heterogametyczność żeńska. Oznacza to, że samce mają dwa chromosomy płci Z, a
samice – jeden chromosom Z i jeden chromosom W.

Na podstawie: K. Ralls, J.D. Ballou, B.A. Rideout, R. Frankham, Genetic management of chondrodystrophy in
California condors, „Animal Conservation” 3, 2000;
K. Ralls, J.D. Ballou, Genetic Status and Management of California Condors, „The Condor” 106(2), 2004.

14.1. (0–2)

Podaj wszystkie możliwe genotypy osobników oznaczonych na drzewie rodowym

numerami: 1, 5 oraz 6. Użyj oznaczeń alleli podanych w tekście.

osobnik nr 1:

osobnik nr 5:

osobnik nr 6:

14.2. (0–1)

Dokończ zdanie. Zaznacz właściwą odpowiedź spośród podanych.

Gdyby chondrodystro)a dziedziczyła się w sposób recesywny sprzężoną z płcią, a locus

genu warunkującego tę chorobę był położony tylko na chromosomie Z, to

A. wszystkie obumierające zarodki byłyby płci żeńskiej.

B. wszystkie obumierające zarodki byłyby płci męskiej.
C. częściej obumierałyby zarodki płci męskiej niż żeńskiej.
D. częściej obumierałyby zarodki płci żeńskiej niż męskiej.

14.3. (0–1)

Dokończ zdanie. Zaznacz odpowiedź A albo B oraz jej uzasadnienie 1., 2. albo 3.

Wysoka częstość chondrodystro)i we współczesnej populacji kondorów jest

konsekwencją działania

doboru w wymierającej populacji wzrosła przez

A. 1.
naturalnego, przypadek częstość allelu d .

homozygoty recesywne obumierały przed

ponieważ 2.
wykluciem.
dryfu
B.
genetycznego,
heterozygoty miały największe szanse na
3.
przeżycie i wydanie potomstwa.

14.4. (0–1)

Rozstrzygnij, czy współczesna populacja kondorów kalifornijskich pozostaje w stanie

równowagi genetycznej w locus warunkującym chondrodystro)ę. Odpowiedź
uzasadnij, odnosząc się do założeń prawa Hardy’ego – Weinberga.

Rozstrzygnięcie:

Uzasadnienie:

 Rozwiązanie 

7 Matura
Matura Maj
Maj 2022,
2022, Poziom
Poziom rozszerzony
rozszerzony (Formuła
(Formuła 
2015)
2015) - Zadanie
Zadanie 15.
15. (4
(4 pkt)
pkt)
Ewolucjonizm i historia życia na ziemi Choroby człowieka Układ pokarmowy i żywienie
Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz)

Wspólny przodek wyższych naczelnych utracił w wyniku mutacji zdolność do syntezy

witaminy C. Ta mutacja zaszła w genie kodującym oksydazę gulonolaktonową – enzym
katalizujący ostatni etap syntezy kwasu askorbinowego. Przy dużej podaży witaminy C w
pokarmie został osłabiony dobór eliminujący osobniki niezdolne do jej syntezy, a dryf
genetyczny utrwalił tę – zasadniczo nieszkodliwą – mutację.

Czynnik transkrypcyjny HIF-1 uruchamia ekspresję genów odpowiedzialnych za

adaptację organizmu do zmniejszonego stężenia tlenu (hipoksji). Efekty działania HIF-1
obejmują m.in. rozrost naczyń krwionośnych w tkankach. Białko HIF-1 jest stale
produkowane przez komórkę, ale w warunkach normalnego stężenia tlenu jest szybko
degradowane, a proces jego rozkładu rozpoczyna się od hydroksylacji jednej z dwóch
reszt proliny. Specy)czne hydroksylazy katalizujące tę reakcję wymagają do działania
obecności witaminy C.

Matura Maj 2022, Poziom rozszerzony (Formuła

Duże dawki witaminy C są stosowane w leczeniu nowotworów rozwijających się w
2015)
wyniku Zadanie
nieprawidłowej 15.poziomu
regulacji (4 pkt)HIF-1.
Na podstawie: H. Pontzer, Stworzeni do ruchu, „Świat Nauki” 2, 2019; H.J. Knowles i in., E!ect of ascorbate on
the activity of hypoxia-inducible factor and cancer cells, „Cancer Research” 63(8), 2003.

15.1. (0–2)

Oceń, czy poniższe stwierdzenia dotyczące witaminy C są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli

stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.

Skutkiem mutacji w genie kodującym oksydazę gulonolaktonową jest

1. P F
zablokowanie szlaku metabolicznego syntezy witaminy C.

Dieta bogata w witaminę C była jedną z przyczyn utrwalenia mutacji

2. P F
uniemożliwiającej syntezę tej witaminy u przodka wyższych naczelnych.

Witamina C może dzięki właściwościom przeciwutleniającym obniżać

3. P F
stężenie wolnych rodników w komórkach.

15.2. (0–1)

Uzupełnij poniższe zdania tak, aby zawierały prawdziwe informacje. Podkreśl w

każdym nawiasie właściwe określenie.

Duże dawki witaminy C powodują (wzrost / spadek) aktywności hydroksylaz HIF-1, co

prowadzi do (wzrostu / spadku) stężenia HIF-1 w komórkach nowotworowych. Dzięki
temu zostaje (pobudzony / zahamowany) rozwój naczyń krwionośnych w guzie
nowotworowym.

15.3. (0–1)

Dokończ zdanie. Zaznacz właściwą odpowiedź spośród podanych.

Charakterystycznym objawem niedoboru witaminy C jest

A. utrata ostrości widzenia.

B. zmniejszenie krzepliwości krwi.
C. suchość i nadmierne rogowacenie skóry.
D. osłabienie i pękanie ścian naczyń krwionośnych.

 Rozwiązanie 

8 Arkusz
Arkusz pokazowy
pokazowy CKE
CKE Marzec
Marzec 2022,
2022, Poziom
Poziom 
rozszerzony
rozszerzony (Formuła
(Formuła 2023)
2023) - Zadanie
Zadanie 15.
15. (3
(3 pkt)
pkt)
Układ nerwowy i narządy zmysłów Ewolucjonizm i historia życia na ziemi Dziedziczenie
Podaj/wymień Podaj i uzasadnij/wyjaśnij

Achromatopsja to całkowita ślepota na barwy, która jest warunkowana przez recesywny

allel autosomalny (a
a). Osoba dotknięta tą chorobą widzi świat jedynie w czerni, bieli i
odcieniach szarości ze względu na brak jednego z typów komórek światłoczułych w gałce
ocznej. Jest to bardzo rzadkie zaburzenie – na świecie występuje z częstością 0,005%, ale
aż 8% mieszkańców Pingelap – małej, izolowanej wyspy na Oceanie Spokojnym –
wykazuje objawy achromatopsji.

Przyczyny tego stanu rzeczy upatruje się w niszczycielskim tajfunie, który uderzył w
wyspę Pingelap w 1775 r. i spowodował śmierć 90% jej mieszkańców. Kataklizm przeżyło
tylko 20 osób i to one z czasem odnowiły populację Pingelap. Wszystko wskazuje na to,
że jeden z ocalałych mężczyzn był nosicielem achromatopsji. Ponadto w tak małej i
izolowanej populacji nie dało się uniknąć kojarzenia krewniaczego.

Na podstawie: S.S. Mader, M. Windelspecht, Biology. 12th Edition, Nowy Jork 2016.
Arkusz pokazowy CKE Marzec 2022, Poziom
15.1. (0–1)
rozszerzony (Formuła 2023) Zadanie 15. (3 pkt)
Podaj nazwę typu komórek światłoczułych, których brakuje u osób chorych na
achromatopsję.

15.2. (0–1)

Wyjaśnij, dlaczego śmierć 90% mieszkańców wyspy Pingelap w 1775 r. doprowadziła

do zwiększonej współcześnie częstości występowania achromatopsji w tej populacji.
W odpowiedzi uwzględnij genetyczne podłoże zjawiska.

15.3. (0–1)

Wykaż, że już w drugim pokoleniu po przejściu tajfunu w populacji mogły się pojawić
osoby z objawami achromatopsji. Uzupełnij szachownice Punetta – w odpowiednie
miejsca wpisz genotypy gamet oraz genotypy potomstwa.

 Rozwiązanie 

9 Matura
Matura Czerwiec
Czerwiec 2022,
2022, Poziom
Poziom rozszerzony
rozszerzony 
(Formuła
(Formuła 2015)
2015) - Zadanie
Zadanie 18.
18. (2
(2 pkt)
pkt)
Ewolucjonizm i historia życia na ziemi Podaj i uzasadnij/wyjaśnij

Mrówkojad wielki (Myrmecophaga tridactyla) to ssak z rzędu szczerbaków zamieszkujący

Amerykę Środkową i Południową. Żywi się głównie termitami i gatunkami mrówek
żyjącymi w ziemi. Korzystając ze znakomitego węchu, wyszukuje mrowiska i termitiery, a
następnie zakrzywionymi przednimi pazurami rozgrzebuje je częściowo i za pomocą
długiego i cienkiego języka wyciąga owady z ich wnętrza. Jego rurkowaty pysk nie ma
zębów, a język pokryty jest zakrzywionymi do tyłu twardymi brodawkami i grubą
warstwą lepkiej śliny wydzielanej z dużych gruczołów ślinowych. Owady miażdżone są
najpierw o podniebienie, a następnie w silnie umięśnionym żołądku. Mrówkojad ten nie
produkuje w żołądku kwasu solnego, ale wykorzystuje do trawienia kwas mrówkowy
zawarty w jadzie mrówek, którymi się żywi.

Na podstawie: D. MacDonald, The Encyclopedia of Mammals, Oxford 2001; dinoanimals.pl

Wypisz z tekstu dwie cechy budowy mrówkojada wielkiego, będące adaptacją do

zdobywania pokarmu, oraz określ, na czym polega każda z tych adaptacji.
Matura Czerwiec 2022, Poziom rozszerzony
1.(Formuła 2015) Zadanie 18. (2 pkt)

2.

 Rozwiązanie 

10 Test
Test diagnostyczny
diagnostyczny CKE
CKE Grudzień
Grudzień 2022,
2022, Poziom
Poziom 
rozszerzony
rozszerzony (Formuła
(Formuła 2023)
2023) - Zadanie
Zadanie 18.
18. (4
(4 pkt)
pkt)
Ptaki Ewolucjonizm i historia życia na ziemi Podaj i uzasadnij/wyjaśnij
Uzupełnij/narysuj wykres, schemat lub tabelę

Na podstawie licznych podobieństw w budowie anatomicznej już w latach 70. XX wieku

odkryto, że ptaki (Aves) nie stanowią grupy zupełnie oddzielnej od gadów, ale wywodzą
się z kopalnych dinozaurów (Dinosauria). Najbliższym współczesnym krewnym ptaków
jest rząd krokodyli (Crocodilia), obejmujący m.in. krokodyle i aligatory. Ze względu na
wspólne pochodzenie ptaki, dinozaury i krokodyle łączy się w jedną grupę nazywaną
gadami naczelnymi lub archozaurami (Archosauria).

Dużo większym wyzwaniem dla naukowców było określenie relacji pokrewieństwa żółwi
(Testudines) wobec pozostałych gadów. Badania anatomiczne dawały sprzeczne wyniki i
dopiero na podstawie sekwencjonowania gadzich genomów wykazano bezspornie, że
żółwie są bliżej spokrewnione z gadami naczelnymi niż z jaszczurkami i wężami,
ujmowanymi razem jako łuskonośne (Squamata).

Spośród współczesnych gadów jedynie ptaki są zwierzętami stałocieplnymi. Na

Test diagnostyczny CKE Grudzień 2022, Poziom
podstawie badań histologicznych kopalnych kości uważa się jednak, że podwyższonym
rozszerzony
tempem (Formuła
metabolizmu cechowały się już2023) Zadanie
ostatni wspólny 18.
przodek (4 pkt) oraz
archozaurów
wymarłe dinozaury. Na podstawie tych odkryć sformułowano hipotezę, że wspólny
przodek współczesnych krokodyli utracił stałocieplność, a współczesne krokodyle są
zwierzętami wtórnie zmiennocieplnymi, co najprawdopodobniej wynika z przejścia tych
zwierząt do ziemno-wodnego trybu życia i ma związek ze stosunkowo mało aktywnym
polowaniem z zasadzki.

Jednym z dowodów potwierdzających pochodzenie krokodyli od zwierząt stałocieplnych

jest zachowana pełna przegroda międzykomorowa. Wśród współczesnych archozaurów
także ptaki mają w sercu pełną przegrodę międzykomorową. Badania porównawcze 
doprowadziły badaczy do wniosku, że taką budowę serca miały także wymarłe dinozaury