“VELIKA ŠAHOVSKA TABLA”

 SVE OD VREMENA kad su kontinenti započeli s

političkim međudelovanjem, pre nekih petsto
godina, Evroazija je središte svetske moći. U
različitim vremenima i na različite načine,
narodi koji su nastanjivali Evroaziju – iako
najviše oni iz zapadnoevropskog područja –
penetrirali su razne ostale delove sveta i
dominirali njima, kako su pojedine države
Evroazije zadobijale poseban status i
iskorišćavale povlastice koje su proisticale iz
položaja vodećih svetskih sila.
 U poslednjoj deceniji dvadesetog veka svedoči
smo tektonskih promena u svetskim odnosima.
Po prvi put u istoriji, jedna neevroazijska sila
pojavljuje se, ne samo kao arbitar u odnosima
evroazijskih sila već i kao vrhunska sila sveta.
Poraz i kolaps Sovjetskog Saveza predstavljao
je konačni stub u rapidnom usponu sile iz
Zapadne hemisfere, Sjedinjenih Američkih
Država, kao jedine i, u stvari, prve potpuno
globalne sile.
 Ali, područje Evroazije zadržava svoj geopolitički
značaj. Ne samo u svom zapadnom delu – Evropi –
još uvek lokaciji značajnog dela svetske političke i
privredne moći, već i svojim istočnim područjima
– Aziji – koja u zadnje vreme postaje vitalno
središte ekonomskog rasta i političkog uticaja.
Upravo stoga pitanje kako se globalno aktivna
Amerika nosi sa složenim odnosima snaga
unutar Evroazije te posebno spječava li
pojavljivanje neke dominantne, antagonistički
nastrojene evroazijske sile – ostaje središnjim
pitanjem njene sposobnosti delovanja kao prve
globalne sile.
 Sledi kako – pored razvijanja različitih novih
dimenzija moći (tehnologije,
komunikacije,informacije, kao i trgovina i
finansije) – američka spoljna politika mora i
dalje voditi računa o geopolitičkoj dimenziji, te
nastaviti s primenom svog uticaja u Evroaziji
na način koji stvara stabilan ekvilibrijum na
kontinentu, uz Sjedinjene Države kao
političkog arbitra.
 Prema tome, Evroazija predstavlja šahovsku tablu na kojoj
se odvija nadmetanje za sticanjem, odnosno održavanjem
globalnog primata, a to natanje temelji se na geostrategiji –
strateškom upravljanjem geopolitičkim interesima. Vredno
je spomenuti da su se ne tako davne 1940. godine dva
pretendenta za svetski primat, Adolf Hitler i Josif Staljin,
izričito suglasila (u tajnim pregovorima vođenim u novembru
iste godine) kako Amerika mora biti isključena iz Evroazije.
Obojica su shvatila kako bi ubacivanje američke sile u
Evroaziju onemogućilo njihove ambicije za svetskom
dominacijom. Isto tako, obojica su polazila od uverenja kako
je upravo Evroazija centar sveta, te da onaj koji kontroliše
Evroaziju kontroliše i svet. Pola veka kasnije ovo pitanje
doživljava svoju redefiniciju: hoće li se američki primat u
Evroaziji održati i za koje bi se sve ciljeve on mogao
primeniti.
 Konačni cilj američke politike trebao bi biti benigni
i vizionarski: stvaranje uistinu kooperativne
globalne zajednice, uz poštovanje dugoročnih
trendova i fundamentalnih potreba ljudske vrste.
 No, u tomu je od imperativnog značaja da se u
međuvremenu ne pojavi evroazijska sila koja bi bila u
stanju dominirati Evroazijom i time ujedno izazvati
Ameriku. Shodno tome, uobličavanje
sveobuhvatne i celovite evroazijske geostrategije
svrha je ove knjige.
 Zbigniew Brzezinski, Washington, D. C., April
1997.
 HEGEMONIJA JE STARA koliko i ljudska
vrsta. No, današnja američka globalna
dominacija razlikuje se po brzini kojom je do
nje došlo, po svojoj globalnoj sveobuhvatnosti,
te po načinima njene primene.
 Tokom samo jednog veka Amerika se
preobrazila – i bila preobražena dinamikom
međunarodnih zbivanja – od relativno izolovane
zemlje Zapadne hemisfere u silu takvog globalnog
dosega kakvoj nema presedana u istoriji.
 Od rata protiv Španije iz 1898.
godine preko odlučujećeg uticaja u
pobedi saveznika u Prvom svetskom
ratu, velikog doprinosa u pobedi
nad silama osovine u Drugom
svetskom ratu te pobede Hladnom
ratu – Amerika je uspela da za samo
sto godina postane najmoćnija sila
ikada.
 Kolaps rivala postavio je Sjedinjene Države u
jedinstvenu poziciju. Istovremeno su postale
prva i jedina zaista globalna sila. Pa ipak, ako
zanemarimo njihove ograničene, regionalne
dosege, američka globalna nadmoć donekle
podseća na neka ranija carstva. Ta su carstva
temeljila svoju moć na hijerarhiji vazalnih
odnosa, provincija, protektorata i kolonija, a na
one izvan granica carstva uglavnom se gledalo
kao na varvare.
 Do određene mere, upotreba ovakve anahrone
terminologije nije u potpunosti neprikladna za neke
države koje se trenutno nalaze unutar američke
orbite. Slično kao i u prošlosti, upražnjavanje
američke "imperijalne" moći proizlazi u velikoj
meri iz superiorne organizacije, iz mogućnosti da
se ogromni privredni i tehnološki izvori iskoriste
u vojne svrhe, iz neodređene, ali ipak značajne
privlačnosti američkog načina života, kao i iz same
 dinamičnosti i nadmećućeg duha imanentnih
američkim društvenim i političkim elitama.
 ZA AMERIKU EVROAZIJA PREDSTAVLJA
najveći geopolitički dobitak. Tokom proteklih
petsto godina svetskim su odnosima dominirale
evroazijske sile i narodi koji su se u želji za
sticanjem regionalne dominacije, i pokušajima za
osvajanjem svetskog primata, borili jedni protiv
drugih.
 Danas jedna ne-evroazijska sila ima primat u
samoj Euroaziji - a o tome koliko će dugo i koliko
efikasno Amerika uspevati da održi svoju premoć
u Evroaziji direktno zavisi i američki primat u
 globalnim razmerama.
 U tom kontekstu, način na koji Amerika "upravlja"
Evroazijom od kritičnog je značaja. Sila koja dominira
Evroazijom vrši nadzor nad dvije od tri najnaprednije i
privredno najmoćnije regije sveta. Već i površan
pogled na kartu sveta upućuje na to kako kontrola nad
Evroazijom gotovo automatski za sobom povlači
subordiniranost Afrike, a Zapadnu hemisferu i
Okeaniju čini perifernima u donosu na središnji
svjetski kontinent (vidi kartu). Oko 75% svetskog
stanovništva živi u Evroaziji, gde se nalazi i većina
svetskog materijalnog bogatstva, kako onog
preduzetničkog, tako i onog u tlu. Evroazija učestvuje s
oko 60% u svetskom BDP-u, i s oko tri četvrtine u
poznatim svetskim izvorima energenata
 Prema tom, Evroazija predstavlja šahovsku tablu
na kojoj se nastavlja igra za svetski primat. Iako se
geostrategija - strateško upravljanje geopolitičkim
interesima - može uporediti sa šahovskom igrom,
evroazijska šahovska tabla, ovalnog oblika,
uključuje više od dva igrača, od kojih svaki
raspolaže s različitim količinama moći. Ključni
igrači locirani su na zapadu, istoku, jugu i u
središnjem delu table. Zapadna i istočna područja
šahovske table obuhvataju gusto naseljene regije,
organizovane u nekoliko moćnih država, na
relativno skučenom prostoru.
 U slučaju relativno male zapadne periferije,
američki se uticaj direktno primenjuje. No,
dalekoistočni kopneni deo je područje na
kojem se nalazi samostalan igrač rastuće snage
i s ogromnim stanovništvom, a njegov
energični rival - ograničen na nekoliko
obližnjih ostrva - zajedno s polovinom omanjeg
dalekoistočnog poluostrva, je u stvari
mostobran za projekciju američke sile.
 Između zapadnih i istočnih rubova kontinenta proteže se
ogromni, slabo naseljen, danas politički vrlo fluidan i
fragmentiran središnji prostor, donedavno
okupiran od strane moćnog takmaca za globalnu
premoć - rivala kojem je nekad bio cilj istiskivanje
Amerike iz Evroazije. Južno od tog velikog,
središnjeg platoa leži politički anarhičan, ali
energetski vrlo bogat prostor od potencijalno
velikog značaja, kako za zapadne i istočne
evroazijske države, tako i za mnogoljudnog
pretendenta na regionalnu hegemoniju koji se
nalazi na krajnjem jugu kontinenta.
 Ta velika šahovska tabla - koja se proteže od
Lisabona do Vladivostoka - svojim nepravilnim
oblikom odreduje pravila i ciljeve igre. Ako bi
se uspelo u pojačanom privlačenju središnjeg
dela u orbitu Zapada (gde Amerika ima
premoć), ako bi se usela sprečiti dominacija
jedne sile nad južnim regijama, te ako se istok
ne bi ujedinio na način koji bi ugrožavao
zadržavanje američkih prekomorskih baza,
moglo bi se reći da Amerika prednjači u igri..
 No, ako bi se središnja područja izmakla uticaju
Zapada i ujedinila se u značajan, jedinstveni entitet koji
bi stekao kontrolu nad južnim područjima ili stvorio
savez s glavnim istočnim činiocem, tada bi se američka
premoć dramatično istopila. Isto bi se moglo dogoditi u
slučaju kad bi se dva glavna igrača s istoka na neki
način ujedinila. I konačno, svako odbacivanje Amerike
od strane njenih zapadnih partnera, i time gubitak
čvrstog položaja na zapadnom rubu kontinenta,
automatski bi označio kraj američkom učešću u igri na
evroazijskoj tabli, iako bi to moglo dovesti do
eventualne subordinacije zapadnih područja ponovno
oživljenom igraču iz središnjeg dela table.
 U primeni američkog globalnog primata mora
se voditi računa o činjenici kako politička
geografija i dalje ostaje najznačajnijim pitanjem
međunarodnih odnosa. Navodno je Napoleon
jednom izjavio kako poznavati geografiju neke
nacije znači ujedno poznavati njenu spoljnu
politiku. No, naše razumevanje važnosti
političke geografije mora se prilagoditi novim
realnostima moći.
 Iako je povlačenjem ideja o moćnim
nacionalizmima te slabljenjem ideologija,
emocionalni aspekt globalne politike umanjen -
dok je, istovremeno, nuklearno naoružanje uvelo
značajna ograničenja u pogledu upotrebe sile –
nadmetanje za teritorije još uvek dominira
svetskim donosima, iako danas u nešto
civiliziranijim oblicima. U tom nadmetanju
geografski položaj još uvek predstavlja polazište za
definisanje spoljnopolitičkih prioriteta pojedine
nacije-države, a veličina nacionalne teritorije i
danas je jedno od osnovnih merila za status i
snagu države.
 Vladajuće nacionalne elite u sve većoj mjeri
prihvataju činjenicu kako su neki drugi faktori,
osim teritorijalnog, daleko značajniji za određivanje
međunarodnog položaja države, ili njenog
međunarodnog uticaja.
 Privredna probojnost, pretočena u tehnološku
inovativnost, takođe može predstavljati ključno
merilo snage. Japan je za to najbolji primjer.
 No, bez obzira na navedeno, geografski položaj
i dalje utiče na određivanje najviših prioriteta neke
države - i što je veća vojna, privredna i politička
snaga, veći je i domet vitalnih geopolitičkih
interesa, uticaja i delovanja te države.
 Osnovno geopolitičko pitanje danas više nije koji
deo Evroazije predstavlja najpovoljniju početnu
tačku za sticanje kontinentalne dominacije, niti da
li je kopnena sila važnija od pomorske. Geopolitika
se pomakla s regionalne na globalnu dimenziju, pri
čemu premoć na evroazijskom kontinentu služi
kao polazište za primat u celom svetu. Sjedinjene
Države, kao ne-evroazijska država, danas imaju
vodeću međunarodnu ulogu te sa svojom silom izravno
raspoređenom na tri ivična deela evroazijskog
kontinenta vrše snažan uticaj na države koje se
nalaze u središtu Evroazije.
 No, upravo na tom najznačajnijem igralištu
globusa - Evroaziji - može se u nekom trenutku
pojaviti potencijalni rival Americi. Stoga
formuliranje američke geostrategije za
dugoročno upravljanje američkim
geopolitičkim interesima u Evroaziji mora
polaziti od pažljivog praćenja ključnih igrača i
ispravnog procenjivanja siuacije.
 • prvo, identifikovati geostrateški dinamične
evroazijske države koje raspolažu dovoljnom
snagom za stvaranje potencijalno značajnog
pomaka u međunarodnoj raspodeli moći,
dešifrovati glavne spoljnopolitičke ciljeve
njihovih političkih elita, kao i verovatne
posledice njihovog aktivnog rada na
ostvarivanju tih ciljeva. Nadalje, locirati
geopolitički ključne evroazijske države čiji
geografski položaj i/ili samo njihovo postojanje
ima katalitičko dejstvo na aktivnije
geostrateške igrače ili na stanje u regiji;
 drugo, uobličiti specifičnu politiku SAD-a u
cilju pridobijanja, kooptiranja i/ili kontrolisanja
napred navedenog na način kojim bi se
zadržali i unapredili vitalni interesi SAD-a, te
izrada i primena sveobuhvatnijeg geostrateške
koncepta kojim bi na globalnom nivou omogućilo
međudejstvo posebnih, specifičnih politika SAD-
a.
 Aktivni geostrateški igrači su države koje imaju sposobnost i
nacionalnu volju za sprovođenje moći ili uticaja preko svojih
granica s ciljem menjanja - u meri u kojoj to utiče na američke
interese - postojećih geopolitičkih odnosa. Dakle, imaju potencijale
ili predispozicije da budu geopolitički nepredvidive. Bez obzira iz
kojeg razloga - težnje za nacionalnom veličinom, ideološkim
ispunjenjem, iz religijskog mesijanizma ili zbog privrednog rasta -
neke države pokušavaju ostvariti regionalnu dominaciju ili globalni
status.
 Te države stoga pažljivo vode računa o američkim mogućnostima,
procenjuju u kojoj se meri njihovi interesi preklapaju, ili
sukobljavaju, s američkima, i određuju svoje ograničene evroazijske
ciljeve, ponekad u koliziji, a ponekad i u direktnoj suprotnosti s
američkim politikama. Amerika mora posvetiti posebnu pažnju
evroazijskim državama s ovakvim ambicijama.
 Geopolitički stožeri su države čiji značaj izvire
u manjoj meri iz njihove snage i njihove
motivacije, a više iz osetljivosti njihovog
položaja i posledica kojima njihova nesigurna
pozicija može rezultirati na ponašanje
geostrateških igrača. Najčešće su geostrateški
stožeri određene geografskim položajem, koji im
u nekim slučajevima daje posebnu ulogu - bilo
u definisanju pristupa važnim područjima, bilo
uskraćivanjem bitnih sredstava i izvora
značajnim igračima.
 U nekim slučajevima, geopolitički stožer može
služiti kao odbrambeni štit za neku drugu
državu ili čak regiju. Ponekad i samo postojanje
geopolitičkih stožera ima značajne političke i
kulturološke posledice na aktivnijeg susednog
geostrateškog igrača.
 Prema tome, identifikovanje ključnih post-
hladnoratovskih geopolitičkih stožera u
Evroaziji, kao i njihova zaštita, presudni su
aspekti američke globalne geostrategije.
 Treba odmah naglasiti da, iako su svi
geostrateški igrači značajne i moćne države,
nisu sve značajne i moćne države ujedno i
aktivni geostrateški igrači. Stoga je
identifikovanje geostrateških igrača relativno
jednostavno, no ispuštanje nekih očigledno
značajnih država s takvog popisa zahteva
dodatno obrazloženje.
 U trenutnim globalnim uvjetima, na novoj
političkoj karti Euroazije moguće je
identificirati barem pet ključnih geostrateških
igrača i pet geopolitičkih osi (od kojih dvije
djelomično ispunjavaju uvjete i za status
geostrateškog igrača).
 Francuska, Nemačka, Rusija, Kina i Indija
veliki su i aktivni geostrateški igrači, dok se
Velika Britanija, Japan i Indonezija, iako bez
sumnje vrlo značajne države, ne mogu
 tako okvalifikovati.
 EVROPA JE AMERIČKI PRIRODNI SAVEZNIK. Dele iste
vrednosti; pripadaju, uglavnom, istom verskom krugu;
praktikuju istovetne demokratske politike; Evropa je
izvorna domovina velike većine Amerikanaca. Svojim
pionirskim nastojanjima na integraciji nacionalnih država u
zajedničku, nadnacionalnu, ekonomsku i kasnije političku
uniju, Europa ujedno ukazuje na putove prema višim
oblicima postnacionalnog organizovanja koji prelaze uske
poglede i destruktivne težnje iz vremena nacionalizma.
 Već sada je Europa najjače multilateralno organizovani deo
sveta koje stvara jedinstveno područje s nekih 400 miliona
stanovnika koji žive pod demokratskim krovom i imaju
životni standard uporediv s onim u SAD. Takva će Europa
nužno biti i globalna sila.
 Evropa ujedno služi kao odskočna daska za progresivno širenje
demokratije dublje u Evroaziju.
 Evropsko širenje prema istoku učvrstilo bi pobbedu demokratije
ostvarene 1990. godine.
 No pre svega, Evropa je bitan američki mostobran na
evroazijskom kontinentu. Američki geostrateški ulog u Europi je
ogroman. Za razliku od američkih veza s Japanom, Atlantski pakt
utvrđuje američki politički uticaj i vojnu silu direktno na evroazijsko
kopno. Na ovom stepenu američko-europskih odnosa, uz
evropske nacije koje su još uvek u velikoj meri zavisne od
bezednosne zaštite koju pružaju SAD, svako širenje evropskog
prostora istovremeno znači i širenje američkog uticaja. Shodno
tome, bez čvrstih prekoatlantskih veza, američki primat u
Evroaziji neodložno blijedi. Američka kontrola nad Atlantskim
okeanom i mogućnost projekcije uticaja i sile dublje u Evroaziju
bili bi time znatno umanjeni.
 Ukrajina, Azerbejdžan, Južna Koreja, Turska i
Iran imaju ulogu značajnih geopolitičkih
stožera, iako su i Turska i Iran - do neke mjere,
i u skladu sa svojim ograničenim
mogućnostima - i geostrateški aktivne. Više reči
o svakoj od ovih država biće u poglavljima koja
 slede.
 RASPADOM POVRŠINSKI najveće države na svetu, krajem
1991. godine, stvorena je "crna rupa" u samom središtu
Evroazije. Bilo je to kao da je geopolitičko "srce kontinenta"
iščupano s globalne karte.
 Novo rusko geostrateško određenje
 Kolaps Sovjetskog Saveza predstavljao je konačnu fazu u
procesu fragmentiranja ogromnog kineskosovjetskog
 komunističkog bloka koji se, jedno kratko vreme, mogao porditi s
obimom Džingis-Kanove vladavine, a u nekim ju je
aspektima i nadmašivao.
 No, savremeni transkontinentalni blok trajao je vrlo kratko,
uz bekstvo Titove Jugoslavije i neposlušnost Maove Kine
koji su rano signalizirali neotpornost komunističkog tabora
na nacionalističke pretenzije koje su se pokazale snažnijima
od ideoloških veza. Kinesko-sovjetski blok trajao je otprilike
deset godina, a sam Sovjetski Savez sedamdeset.
 Glavni cilj ruske politike prema ZND-u je u
stvaranju privredni i politički integrisane asocijacije
država koja bi bila u stanju zauzeti svoje pravo
mjesto u svetskoj zajednici...konsolidovati Rusiju
kao vodeću snagu u stvaranju novog sistema
međudržavnih političkih i ekonomskih odnosa na
području bivšeg Saveza.
 Bez Ukrajine, kao što je već rečeno, imperijalno
oživljavanje, temeljeno bilo na ZND-u bilo na
evroazijanstvu, nije predstavljalo održivu
mogućnost.
 Imperij bez Ukrajine značio bi, s vremenom,
Azijatizaciju Rusije i nejno udaljavanje od
Evrope.
 Ruska jedina geostrateška opcija – opcija koja bi
Rusiji omogućila stvarnu međunarodnu ulogu i
maksimizirala mogućnost vlastite transformacije i
modernizacije – je Evropa.
 I to ne bilo kakva Europa, već transatlantska
Europa rastućih EU-e i NATO-a. Takva Europa se
oblikuje, kao što smo videli u Trećem poglavlju, i
vrlo je verojatno da će ona ostati usko povezana s
Amerikom. To je Evropa s kojom će Rusija morati
imati neke odnose, ukoliko želi da izbegne opasnu
geopolitičku izolaciju.
 Nijedna druga opcija ne može ponuditi Rusiji ono
što može savremena, bogata i demokratska
Evropa, vezana uz Ameriku. Europa i Amerika ne
predstavljaju pretnju Rusiji kao neekspanzivnoj,
nacionalnoj i demokratskoj državi. One nemaju
nikakvih teritorijalnih pretenzija prema Rusiji, a
koje bi Kina jednog dana mogla imati; ne dele
nesigurnu granicu na kojoj bi moglo doći do
nasilja, što sigurno nije slučaj s ruskim etnički i
teritorijalno nejasnim granicama prema islamskim
zemljama na jugu. Upravo suprotno, za Evropu,
kao i za Ameriku, nacionalna i demokratska Rusija
je geopolitički poželjan entitet, izvor stabilnosti u
nepostojanom evroazijskom prostoru.
 U EVROPI REČ "BALKAN" priziva slike
etničkih konflikata i regionalnog rivalstva
velikih sila. I Evroazija ima svoj "Balkan", ali taj
je daleko veći, mnogoljudniji, verski i etnički
još heterogeniji.
 Smešten je unutar velikog pravougaonika koji
označava središnju zonu nestabilnosti određenu u
Drugom poglavlju, i koji obuhvata delove
jugoistočne Europe, Središnje Azije s delovima
Južne Azije, područje Perzijskog zaliva i Bliski
Istok.
 Euroazijski Balkan čini unutrašnje jezgro tog velikog
pravougaonikai razlikuje se od spoljašnje zone u jednoj
bitnoj činjenici: to je prazan prostor - vakuum – u pogledu
prisutnosti velikih sila. Iako je većina država u Persijskom
zalivu i na Bliskom Istoku takođe nestabilna, američka sila u tim
područjima ima ulogu konačnog arbitra. Nestabilna regija u
spoljašnjoj zoni je, prema tome, područje dominacije jedne
sile koja održava red. Suprotno tome, Evroazijski Balkan
puno je sličniji starijem i poznatijem Balkanu na jugoistoku
Europe: ne samo da su politički entiteti ovde nestabilni, već
predstavljaju izazov za uplitanje snažnijih susjeda, od koji je
svaki odlučan u spečavanju dominantne regionalne uloge
onog drugog. Upravo tom poznatom kombinacijom
vakuuma sile i privlačenjem sila opravdava se naziv
"Euroazijski Balkan."
 Današnje nadmetanje na području
Evroazijskog Balkana direktno uključuje
tri susedne sile: Tursku i Iran, iako i Kina
može postati značajnim protagonistom.
Na manje direktan način u nadmetanje
su još uključene: Ukrajina, Pakistan,
Indija i udaljena Amerika.
 EFIKASNA AMERIČKA POLITIKA za Evroaziju
mora imati dalekoistočno sidro.
 Ta potreba neće biti zadovoljena ukoliko Amerika
bude isključena, ili se isključi, iz evroazijske
unutrašnjosti. Bliski odnosi s pomorski razvijenim
Japanom bitni su za američku globalnu politiku, ali
odnosi saradnje s kopnenom Kinom predstavljaju
imperativ za američku evroazijsku geostrategiju. S
posledicama te stvarnosti treba se suočiti, obzirom da
postojeća međudelovanja između tri sile na Dalekom
Istoku - Amerike, Kine i Japana - stvaraju
potencijalno opasnu regionalnu jednačinu koja
može pokrenuti tektonske geopolitičke pomake
 Amerika s druge strane Pacifika za bi Kinu
trebala predstavljati prirodnog saveznika, s
obzirom da nema nikakvih pretenzija u azijskoj
unutrašnjosti, a pored toga je uvek tokom
istorije bila suprotstavljena bilo ruskom, bilo
japanskom posezanju za slabijom Kinom. Za
Kineze Japan predstavlja glavnog neprijatelja u
ovom veku; prema Rusiji - što na kineskom
znači "gladna zemlja" - postoji dugotrajno
nepoverenje; a Indija se danas takođe pojavljuje kao
potencijalni rival.
 Prema tome, načelo po kojem je "sused mog suseda
moj prijatelj" odgovara sadašnjem geopolitičkom i
istorijskom odnosu između Kine i Amerike.
 No, Amerika više nije japanski protivnik s druge strane
oceana već je njegov bliski saveznik. Isto tako, Amerika
ima čvrste veze s Tajvanom i s nekoliko drugih nacija
na jugoistoku Azije. Kinezi su pored toga osetljivi na
američke doktrinarne rezerve u pogledu unutrašnjeg
karaktera trenutnog kineskog režima. Stoga se na
Ameriku gleda i kao na glavnu prepreku, ne samo
ostvarivanju kineskih težnji za sticanjem globalne
premoći, nego čak i regionalnog primata. Je li, shodno
tome sukob između Amerika i Kine neizbežan?
 Istorija Kine je istorija velike nacije.
 U stvari, kineska reč za Kinu - Chung-kuo, ili
"Središnje Carstvo" - sadrži u sebi i viđenje o
središnjem mjestu Kine u svetskim odnosima, i
potvrđuje značaj nacionalnog jedinstva. Takvo
stajalište podrazumeva i hijerarhijsko širenje
uticaja od središta prema periferijama, stoga
Kina, kao središte, očekuje od drugih da joj se
pokore.
 No, u svakoj takvoj prognozi kojom se predviđa
ponovno oživljavanje "Središnjeg Carstva" kao
središnje globalne sile postoje i zamke, od kojih je
najočiglednija ona koja se odnosi na mehaničko
oslanjanje na statističke projekcije.
 U istu su zamku upali i svi oni koji su, ne tako
davno, prognozirali kako će Japan prestići SAD kao
vodeću svetsku privrednu silu i kako je Japan
predodređen za novu svjetsku supersilu. Ovo je
stajalište propustilo uzeti u obzir japansku
privrednu ranjivost kao i problem političkog
diskontinuiteta - a ista se pogreška potkrada i onima koji
predviđaju, i koji strahuju od neizbežne pojave Kine
kao svetske sile.
 Kao prvo, nije baš sigurno kako će Kina uspeti
održati eksplozivnu stopu svoga rasta tokom
sledeće dve decenije.
 Drugi razlog za oprezni skepticizam prema raširenim
predviđanjima po kojima bi Kina tiokom sledećih
četvrt veka mogla postati dominantna sila u
globalnim odnosima leži u samoj kineskoj politici.
Dinamički karakter kineske privredne
transformacije, uključujući i njenu društvenu
otvorenost prema ostatku sveta, na dugi rok je
nekompatibilan s relativnom birokratskom
rigidnošću komunističke diktature.
 I konačno, postoji i treći razlog za skepsu ... Kina
će i dalje biti relativno siromašna
 kako kanalisati japansku energiju u međunarodnom smeru i
kako usmeriti kinesku silu na regionalno sporazumijevanje.
 Na kratki rok je u američkom interesu da se konsoliduju i
unaprijedesadašnji geopolitički pluralizam na karti
Euroazije. Time se težište stavlja na manevrisanje i
upravjanje s ciljem sprečavanja stvaranja neprijateljske
koalicije koja bi mogla predstavljati izazov američkom
primatu, a da i ne spominjemo mogućnost, doduše ne
veliku, pojave jedne zemlje koja bi to mogla predstavljati.
Tokom srednjoročnog razdoblja navedeno bi trebalo
postupno ustupiti prioritet nastajanju sve značajnijih, ali
strateški kompatibilnih partnera koji bi, uz američko
vodstvo, pokušali oblikovati transevroazijski bezbednosni
sistem temeljen u većoj mjeri na međusobnoj suradnji. I konačno,
na dugi bi rok sve naprijed navedeno trebalo prerasti u
globalno jezgro istinski podijeljene političke odgovornosti.