Eranskinak

1
Glosarioa

a itsatsia (a berezkoa, a organikoa). Euskal hitz batzuek berezkoa duten hitz-bukaerako

a, kasu-marken jokoari ez dagokiona. Izen berezi batzuen (Nafarroa, Getaria…) eta
izen arrunt batzuen (aita, aitzakia…) berezitasuna da. (➛ a itsatsia)
ablatiboa. NONDIK kasua (-tik kasu-marka).
absolutiboa. NOR/ZER kasua.
adberbioa (adb.). Aditzaren, adjektiboaren edo beste adberbio baten esanahia
osatzen duen hitza. Normalean aditz-sintagmako (aditzaren multzoko) osagaia
da, eta aditzak adierazten duen ekintza, noiz, non, nola, zergatik… gertatzen den
zehazten du. Bi motatakoak daude: aditzondoak (kasu-marka gabeak; gaur, ondo…)
eta adizlagunak (kasu-marka edo postposizioa dutenak; etxetik, zuri buruz…).
aditza (ad.). Perpausak adierazten duen ekintza, gertaera edo egoera jakinarazten
duen hitza; bera da perpauseko elementurik garrantzitsuena. Adibidez: etorri naiz,
nabil, dakizu, joan zen, egin dezaket...
aditz jokatua/jokatugabea. Aditz jokatuan, pertsona, aldia eta modua esplizituki
adierazirik ditu aditzak (n-a-tor-k-(i)zu); aditz jokatugabean, aldiz, ez da haien
inolako marka zehatzik ageri (etor, etorri, etortze). (➛ aditz-izena; aditz-partizipioa;
aditzoina)
aditz laguntzailea. Aditz nagusiari laguntzen dion adizkia. Pertsonaz, aldiaz eta
moduaz informatzen du; hau da, aditz nagusiak adierazten duen ekintza nork eta
noiz egiten duen esaten du. Lau dira aditz laguntzaileak euskaraz: izan, *edun,
*edin eta *ezan. Aditz laguntzailearen adibideak: naiz, dut, nintzen, nuen, dezaket,
nezakeen, nezake, naiteke, nadin... (➛ aditz laguntzaile batua; ➛ *edin/*ezan/*edun aditzak)
aditz modala. Hiztunaren jarrera —ziurtasuna, probabilitatea, beharrizana edo
balorazioa— islatzen duen aditza (nahi izan, behar izan, ahal izan, ezin izan).
Askotan, gainera, perifrasi-multzo gisa ageri da (etorri nahi izan, joan behar izan…).
(➛ aditz modalak)

455
 aditz nagusia. Aditzaren esanahia edo eduki semantikoa ematen duen adizkia. Adib.:
JOAN zaitez, ETORri naiz, KANTAtuko dut… Aditz nagusiak ematen du aditz-aspektuaren
berri ere. Adib.: joaTEN, etorRI, kantatuKO… (➛ aditz perifrastikoetako aditz nagusiaren forma)
aditz perifrastikoa. Aditz nagusiz eta laguntzailez osatutako adizkia; hau da, bi hitz
edo gehiagoz osatutako adizkia. Adibidez: etorri nintzen, kanta diezazuket, esan zidan,
saltzen ditu… (➛ aditz perifrastikoetako aditz nagusiaren forma; ➛ aditz perifrastikoetako
aditz nagusiaren etorkizuneko forma)
aditz sintetikoa. (➛ aditz trinkoak (sintetikoak))
aditz trinkoa. Hitz bakar batez osaturiko adizkia. Informazio guztia (esanahia,
pertsona, denbora...) hitz bakar batean dago bilduta. Adibidez: noa, gabiltza,
daramat, dakarkizut… (➛ aditz trinkoak (sintetikoak))
aditz-erregimena. Aditz batek eskatzen duen kasu-joko jakina. Eutsi aditzak,
esate baterako, NORI kasua eskatzen du beti. Adib.: Eutsi horri! (➛ aditz-erregimena)
aditz-izena. Izenaren funtzioa betetzen duen aditz jokatugabea; hots, erdi aditz,
erdi izen modura jokatzen duen aditz-moldea. -t(z)e atzizkia du marka.
Adibidez: ibiltzea, ibiltzeko, jolastera, jolastetik... Ez da nahastu behar nominalizazio
hitzarekin. (➛ aditz-izena; ➛ nominalizazio-estiloa (nominalizazioa ≠ aditz-izena))
aditz-lokuzioa. Aditz laguntzailea kontuan hartu gabe, bi hitz edo gehiagoz
osatutako aditza. Egitura berezia dute: izena + ukan, izan, egin, eman, hartu...
Adibidez: hitz egin (dut), gose izan (naiz), loak hartu (nau), amore eman (du), adarra jo (diot)...
(➛ aditz-lokuzioa)
aditz-modua. Hiztunaren jarrera adierazten duen aditzaren moldea. Hainbat
modu ditu aditzak: indikatiboa (etorri zara), baldintza (etorriko bazina), subjuntiboa
(etor zaitezen), ahalera (etor zaitezke) eta agintera (etor zaitez).
aditz-partizipioa (= aditzaren forma burutua). Aditz jokatugabeak dituen
moldeetariko bat, aditz-adjektibo ere deitua; molde horretaz baliatzen da
hiztegietan-eta aditzari izena emateko (etorri, kantatu, laga, bizi…). (➛ aditz-partizipioa
(aditzaren forma burutua))
aditz-sintagma (AS). Aditzak eta haren osagarriek osatzen duten hitz-multzoa.
aditzondoa (adond.). Kasu-markarik gabeko adberbioa. Adibidez: atzo, beti, hemen, ondo,
aise, arin...
adizkia. Aditz batek perpausean hartzen duen forma konkretua. Adibidez: nabil,
gabiltza, ibili ziren, ibiliko nintzateke… ibili aditzaren adizkiak dira.
adizlaguna (adlag.). Kasu-marka baten edo postposizio baten bidez sortutako
adberbioa. Adibidez: amarekin, niretzat, eskuz, mendian zehar…
adjektibo-sintagma (adj.). Izenari buruzko informazioa ematen duen izen-sintagmako
osagaia; izena nolakoa den adierazten du. Bi adjektibo-mota daude: izenondoak
(izenaren ondoren doaz) eta izenlagunak (izenaren aurrean doaz, -en edo -ko
kasu-markekin).
adlatiboa. NORA/ZERTARA kasua (-ra kasu-marka).

456
alborakuntza. Juntagailurik (eta, edo, baina) gabeko juntadura. Adibidez: Ezer ez daki;
isilik dago. (➛ alborakuntzazko juntadura (bai… bai, nahiz… nahiz eta gisakoak))
anafora. Erreferentzia-modu bat da; testuan lehendik agertua den elementu bati,
hurrengo perpausean edo paragrafoan, berriro erreferentzia edo aipamena egitea,
ordezko linguistiko baten bidez (izenordaina, aditzondoa, ordezkapen lexikal,
etab.). Adib.: Antton ez dator bat. Hark uste du autoz ere joan daitekeela, eta dagoeneko hasi da hura
garbitzen. [Hark = Antton; hura = autoa].
antolatzailea (testu-). Testua egituratzeko eta antolatzeko balio duen hitza edo
hitz-multzoa. Zer testu-egitura eman nahi diogun gure jardunari —narrazio,
argudio, deskribapen, etab.—, gisa hartako eta asmo horretarako aukeratutako
testu-antolatzaileak erabiliko dira. Narrazio-testua baldin bada, adibidez,
denbora-zentzua duten antolatzaileak izango dira nagusi besteen gainetik (Bazen
behin…; Goiz batean…; orduan…; geroztik…; azkenik…). Testu-egituraz aparte ere, balio
dute, era berean, gure pentsamenduen ordenamenduaren, kausa/ondorioen
eta gisakoen antolamendua egiteko (hasteko, bukatzeko, ondorioz, adibidez…). Edozein
kategoria gramatikaletako elementuak izan litezke: izenak (kapitulua, sarrera…),
aditzak (hasteko, bukatzeko…), zenbatzaileak (lehenengo, bigarren…), adberbioak
(harrezkero, edozein momentutan…), etab. Ia beti koma bitartean joaten dira.
aposizioa. Bi osagai —izenak gehienetan, baina bigarrena perpaus erlatiboa ere izan
daiteke— elkarren segidan jarriz egindako eraikuntza sintaktikoa; bigarrenak
lehenengoa zehazten du. Adibidez: Urumea ibaia, Orhi mendia; Anjel Lertxundi idazlea; Iñaxio,
burusoila den irakaslea… (➛ aposizioa eta komunztadura)
artikulua. Izen-sintagma ixten duen mugatzailea. Izan daiteke singularra (-a; lagunA)
edo plurala (-ak, -e-; lagunAK, lagunEi).
artizkia. Beregaintasun lexikala duen hitzaren erroari erdian tartekatzen zaion hizkia.
Adibidez: eragin, irakatsi, iragarri...
atributua. Izen-sintagma nagusiari buruzko informazioa ematen duen predikatuko
osagarria; horretarako, loturazko aditz batez baliatzen da (izan, egon, bilakatu…).
Adib.: Zu ikaslea zara. (➛ atribuzio-perpausa)
atzizkia. Beregaintasun lexikala duen hitzaren erroari atzetik eransten zaion hizkia.
Adibidez: iletsu, bizardun, eroale…
aurrizkia. Beregaintasun lexikala duen hitzaren erroari aurretik eransten zaion
hizkia. Adibidez: desegin, ezikasi, birsortu...
bihurkaria (erreflexiboa). Subjektua perpaus berean ez errepikatzeko erabiltzen den
izenordaina; horrelakoetan, ekintzaren egilea eta hartzailea pertsona bera da.
Adib.: Bere buruari begira dago beti Xan. (➛ bihurkaria (perpaus))
bokatiboa. Norbaiti edo zerbaiti deitzeko erabiltzen den hitza; deiki ere esaten zaio.
Adib.: Aizu, Ostaizka, zatoz hona! Kaixo, adiskideok. (➛ bokatiboa)
bustidura. [i] soinuak ondorengo fonemari eragiten dion fenomeno fonetikoa.
Sabaikaritze edo palatalizazio ere esaten zaio. [i] soinuak bere ondorengo

457
 kontsonantea sabaikaritu egiten du (mihia aho-sabaira eramanarazten), eta soinu
bustia sortzen dela esaten da. Fenomeno oso arrunta da zenbait euskalkitan (Bizk.,
Gip., Zub.). Adibideak: langile > [langille]; maisu > [maixu], baina > [baña]. (➛ kontsonante
busti-palatalen grafia eta ahoskera)
datiboa. NORI/ZERI kasua (-i kasu-marka).
deikia. Ikus bokatiboa.
destinatiboa. NORENTZAT/ZERENTZAT kasua (-entzat kasu-marka). (➛ -rako/-entzat)
determinatzailea. Izen arrunta mugatzeko erabiltzen den osagai gramatikala.
Hiru motatakoak dira: mugatzaileak (artikulua eta erakusleak), zenbatzaileak
(zehaztuak, zehaztugabeak, orokorrak) eta determinatzaile zehaztugabeak (zer,
zernahi, edozer…).
elipsia (isiltzea). Perpauseko elementu bat edo gehiago isiltzea. Isiltzen den hori
subjektua, aditza, konparazio bateko elementu bat, etab. izan daiteke. Aditzaren
isiltzea izaten da gehienetan. (➛ aditz laguntzailea isiltzea juntaduran)
elkarkaria. Elkarrekikotasuna adierazten duen izenordaina. Elkar da normalean
izenordain hori, baina bata bestea moldea ere erabiltzen da. Adibidez: Elkar ikusi
dugu. (➛ elkar)
elkartua. Ikus perpaus elkartua.
enklitikoa. Berez azenturik ez duen elementua, eta aurreko hitzari lotuta osatzen
duena azentu-unitatea. Besteak beste, deklinabideko kasu-hizkiak, esate baterako,
enklitikoak dira; edota eta eta edo juntagailuak zenbaitetan, etab. (➛ eta (‘ETA eta EDO
ENKLITIKOEN IDAZKERA’))
erakuslea. Izenaren mugatzaile-mota bat. Izen-sintagmaren amaieran jartzen da eta
hiru gradu ditu: hau, hori, hura... (➛ erakusleak)
eratorpena. Autonomia osoa duen hitz bati —berez esanahi osoa duen hitz bati,
alegia— autonomia lexikalik gabeko elementu bat (hizkia) eranstea, hitz berri bat
sortzeko. Adib.: egoki + -tasun > egokitasun; hauts(i) + -kor > hauskor.
ergatiboa. NORK/ZERK kasua (-k kasu-marka).
erlatibo alferrikakoa. Esaldia trabatu edo astuntzen duen soberako erlatiboa. Adib.:
▼Ni izan naiz ekarri duena || Nik ekarri dut. (➛ erlatiboa: alferreko erlatiboa)

erredundantzia. Mezu baten edukian gehiegizko edota errepikakorra den informazioa

edo moldea.
erreflexiboa. Ikus bihurkaria.
erregimena. Hitz jakin batek (aditz batek, normalean) eskatzen duen kasua. Adib.:
Eutsi horri! (➛ aditz-erregimena)
esaldia. Solas edo diskurtsoaren oinarrizko unitatea; bestela esanda, komunikazio-
mezu oso bat osatzen duen hitz-multzoa. Gramatika-lanetan perpaus esaten
zaio oro har (ikus perpausa).

458
fonema. Hitzen esanahia bereizteko balio duen eta zatitu ezin daitekeen hizkuntzako
unitate abstraktu txikiena. Adibidez: urde/urte, oso/otso… (➛ hizki/letra)
galdegaia. Perpauseko informazio-osagairik garrantzitsuena, informazio berria
ematen denean enfasi bereziz (intonazioaren joko bereziz) azpimarratzen dena;
aditzaren aurrean jarri ohi da. (➛ hitzen ordena)
galdegaiordea. Galdegai-funtzioa egiten duen elementu laburra. Esaldi luzeetan
aditza oso atzean gera ez dadin erabiltzen den baliabide testuala. (➛ aditza
aurreratzeko estrategia batzuk)
galde-perpausa. Galdera daraman perpausa. Bakuna bada, galdera-marka [?] darama
perpausa ixteko. Elkartua edo konposatua bada, -(e)n edo -(e)netz menderagailua
darama, baina ez [?] marka. Adibidez: Nirekin etorriko (al) zara? Busti garen(etz) galdetu digu
amak. (➛ aditza esaldiaren hasieran?)
galdetzailea. Galdetzeko erabiltzen den hitza. Adibidez: nor, zer, zein, non, zenbat…
genitiboa. Jabetza (NOREN kasua, edutezko genitiboa, -en kasu-marka) edo
leku-denbora (NONGO/NOIZ kasua, leku-denborazko genitiboa, -ko kasu-marka)
adierazten duen kasua.
graduatzailea. Adjektibo, adberbio edota aditzaren intentsitate-maila adierazteko
erabiltzen den osagaia; adibidez: -egi (handiEGI).
grafema. Idazketa-sistema bakoitzak fonemak idazteko erabiltzen dituen unitate
grafikoetako bakoitza. Letra hitzaren sinonimoa. (➛ letra)
hartzailea. Komunikazio-ekintza batean, mezua jasotzen duen gizaki, talde, animalia
edo tresna.
hiatoa. Bi silabatan banatzen diren bi bokalek osatzen duten multzoa; bokal bakoitzak
silaba bat eratzen du. Diptongo terminoaren kontrakoa. (➛ diptongoa)
hitz-elkarketa. Hizkuntzan, autonomia osoa duten bi elementu lexikal elkartuz
sortzen den esanahi-batasuna; hots, esanahi jakina duten bi hitz elkarrekin lotzea
kontzeptu berri bat adierazteko. Adib.: liburu + denda > liburu-denda.
igorlea. Komunikazio-ekintza batean mezua bidaltzen duen komunikazio-elementua
(gizaki, talde, animalia edo tresna izan daitekeena).
inesiboa. NON/ZERTAN kasua. -(e)n da kasu-marka; -(en)gan (-(e)n baitan),
bizidunekin.
instrumentala. ZEREZ kasua (-z kasu-marka); kasu bera da NORTAZ/ZERTAZ
kasua ere.
interjekzioa. Hiztunak emozio-egoerak (harridura, ezustea, desadostasuna…)
bizitasunez adierazteko erabiltzen duen hitza. Adib.: Ene! Arraioa! (➛ interjekzioak)
intonazioa. Silaba baino handiago diren hizkuntza-unitateei ahozko jardunean
dagokien tonu-aldaketen kurba melodikoa.
intrantsitiboa. Ikus iragangaitza.

459
iragangaitza (intrantsitiboa). Objekturik hartzen ez duen aditza. Tradizioan
iragangaitz deitura erabili izan bada ere (eta esaten zen halakoak zirela NOR eta
NOR-NORI aditzak), gaur egun ez da deitura-modu ohikoena. (➛ aditz-erregimena)
iragankorra (trantsitiboa). Osagarritzat objektua hartzen duen aditza. Tradizioan
iragankor deitura erabili izan bada ere (eta esaten zen halakoak zirela NOR-NORK
eta NOR-NORI-NORK aditzak), gaur egun ez da deitura-modu ohikoena.
(➛ aditz-erregimena)
iruzkina. Perpausean, informazio berria dakarten osagaien bilduma, eta mintzagaiari
buruz esaten dena osatzen edo betetzen duena. Bi zati bereiz daitezke iruzkinaren
barruan: galdegaia (iruzkin hanpatua) eta gainerako osagaiak. (➛ hitzen ordena)
izena (iz.). Izaki bizidunak, objektuak, sentimenduak, nolakotasunak, fenomenoak
eta kontzeptuak izendatzeko erabiltzen den hitza; izen-sintagmaren ardatza
da. Izenak mota askotakoak izan daitezke: bereziak/arruntak, zenbakarriak/
zenbakaitzak, bizidunak/bizigabeak, etab.
izen-multzoa (IM). Izenak eta adjektibo-sintagmak (dela izenlagun, dela ize-
nondo) osaturiko multzoa.
izen-konplementazioa. Izenak bere osagarriak hartzeko duen modua; aipaga-
rrienak izenlagunak dira (-en eta -ko atzizkiekin eratuak).
izen-sintagma (IS). Izenak eta haren osagarriek osatzen duten hitz-multzoa.
izenlaguna (izlag.). Gehienetan izenaren ezkerretara joan ohi den adjektiboa, -ko
edota -en atzizkiez osatua. Adib.: eskolako, egurrezko, lagunaren, zure...
izenondoa (izond.). Izenaren eskuinean jarri ohi den adjektiboa. Adib.: eder, handi,
urdin, argal...
izenordaina (izord.). Izenaren edota izen-sintagmaren funtzioa betetzen duen
osagaia. Pertsona-izenordainak (ni, zu…), izenordain zehaztugabeak (nor, zer,
norbait…), bihurkariak (bere burua) eta elkarkariak (elkar) daude. (➛ pertsona-izenordain
arruntak / pertsona-izenordain indartuak; ➛ burua (X-ren burua): neure burua; ➛ elkar)
joskera. Ikus sintaxia.
juntadura. Maila bereko perpausen juntatze bidezko elkarketa. Batzuetan
alborakuntzaz (juntagailurik gabe) egiten da elkartzea, baina gehienetan
juntagailuen bidez. Koordinazio esan izan zaio gramatika tradizionaletan.
(➛ eranskinak/puntuazio-markak [puntua])
juntagailua. Maila bereko bi perpaus edo osagarri, edo gehiago, elkartzen dituen
hitza. Adib.: eta, edo, edota, baina, baizik...
kalkoa. Hizkuntza batek beste baten eredutik berera egokitzen duen edozein
hizkuntza-egitura. Kalko semantiko-lexikalak eta morfosintaktikoak izaten dira
usuenik. Batzuk egokiak dira ((kafe) ebakia, nobela beltza…); asko dira okerrak, ordea.
Erdararen imitaziora, abantaila baino kalte handiagoz egiten direnak dira okerrak
(*laburmetraia, *hauteskundeak ospatu, *ilea hartu, *gol berria egin, *gertaera hori ere eman da…),
euskararen sistemari erasan eta erdararenaz nahasten baita. (➛ kalko linguistikoa)

460
katafora. Erreferentzia modu bat da; erreferentzia egiten zaion elementuaren aldez
aurretiko aipamen-jokoari deritzo horrela. Gorabehera hauek hartu behar dira kontuan: X, Y
eta Z. [hauek = X, Y eta Z]. Eta, ondoren, hau esan zuen: (…). Anafora hitzaren kontrako
kontzeptua adierazten du. Estilo-liburu gehienen iritziz, erreferentzia kataforikoak
egiteko, lehen graduko erakusleak (hau, honek, honi…; hemen) dira egokiak;
erreferentzia anaforikoetarako, bigarren edo hirugarren gradukoak (hori, horren…;
hura, haren…; hor, han): Zure laguna ikusi dut kalean, eta hark esan dit (…). (➛ puntuazio-markak (bi
puntuak (5); ➛ hura/bera)
kategoria gramatikala. Hizkuntzako elementu nagusiak sailkatzeko erabiltzen
den maila edo klasea. Normalean, motaren arabera egiten da sailkapena: izena,
izenlaguna, izenordaina, aditza…; baina osagaien arabera ere egin ezinik ez dago:
izen-sintagma, aditz-sintagma, perpausa… (➛ gramatika-kategoria; ➛ errepika eta
kategoria gramatikala)
koherentzia (testu-). Testuaren edukia modu argi, logiko eta lotuan emateko tasuna.
Koherentzia semantikoa esanda ere ulertzen da; hau da, esanahi edo mezuaren
mailako segida eta logika.
kohesioa (testu-). Testuko elementuek (hitzek, sintagmek, perpausek…) izan
behar duten lotura sintaktiko egokia eta zuzena. Perpaus-mailako (alderdi
morfosintaktikoa) eta testu-mailako (alderdi testuala) kohesioez hitz egiten dute
gramatikek.
komunztadura. Esaldi berean lotura duten bi hitzen artean gertatzen den kideko
morfemen arteko adostasuna. Adib.: Haiek zuri esan di.zu.te (*di.gu.te).
konplementazioa. Erlazio-modu bat da, elementu batek perpaus osagarri bat eskatzen
duenean edota hura eraman ohi duenean eratzen dena. Mendeko perpausa izaten
da normalean perpaus nagusiko elementu gobernatzaile baten osagarri eratua. Etxea
saldu duela esan digu Kaik esaldian, adibidez, esan aditza da elementu gobernatzailea,
eta -(e)la menderagailuarekin doan perpaus osagarria da konplementazioa.
konposatua. Ikus perpaus elkartua.
koordinazioa. Ikus juntadura.
lexema. Hiztegi-mailako oinarrizko unitatea; hiztegietan, lexemaren bidez ematen
zaie sarrera hitzei. Adibidez: etxe, handi, ekarri, atzo, ur.
lexikalizatzea. Morfema-segida bat unitate lexikal (alegia, ‘hitz’) bilakatzen den
prozesua. Adib.: batezbesteko, etxekoandre, [‘a buscarlo’ >] auskalo.
lokailua. Testuko —perpausen gainetiko, beraz— erlazio semantikoak (esanahiaren
mailakoak, alegia) bideratzeko lotura-elementua. Perpaus jakin batean ageri ohi
da, baina ez ditu perpausak elkartzen (juntagailuek eta menderagailuek bezala),
baizik eta aurreko edota ondorengo perpausari begira dagoen lotura semantikoa
bideratzen du. Hauek dira lokailu erabilienetakoak: ere, gainera, bestela, hala ere,
behintzat, beraz...

461
mailegutza. Hizkuntza batek kanpoko hitzak bereganatzeko modua. Hitza osorik
hartzen da mailegutzan, adierazle eta adieraziarekin, eta mailegu-hartzaileak,
normalki, bere fonetikara (bere esateko modura) moldatzen du. (➛ maileguak)
mendeko perpausa. Beste perpaus baten barruan txertatuta dagoen perpausa, eta
sintaktikoki beregain edo independentea ez dena. Perpaus subordinatu ere esaten
zaio. Hiru mota handi bereizten dira: mendeko perpaus osagarriak, perpaus
erlatiboak eta perpaus adberbialak.
menderagailua. Nagusia ez den perpausa perpaus nagusian txertatzeko erabiltzen
den lotura-hizkia. Normalean atzizkiak edo aurrizkiak izaten dira. Adib.: -(e)n,
-(e)la, -(e)lako, bait-, ba-...
menderakuntza. Perpaus bat (mendekoa) beste baten barruan (nagusia) txertatzen
duen elkarketa-mota.
mezua. Komunikazio-aldiko edukia dena, igorleak hartzaileari esaten diona.
mintzagaia. Solasaren edo testuaren markoa finkatzen duen osagaia, normalean
perpausaren hasieran doana; finkatze hori, gehienetan, informazio zaharra edo
ezaguna da. Etxe horretan, Maddi bizi da. Lantegian, gaur, greba egin dute. (➛ hitzen ordena)
modalizazioa. Gertaera baten aurrean igorleak testuan islatzen duen jarrera edo
inplikazio-maila. Adib.: Bihar etorriko da agian (zalantza).
morfema. Esanahia duen hizkuntza-unitate minimoa. Bi sail bikoitzetan bereizten dira.
Formaren arabera, izan daitezke morfema askeak, beregainak (on, seme) edo lotuak
([on]-egi; d-it-u-gu]). Informazioaren arabera, izan daitezke morfema gramatikalak
[eratorleak (-keta, -pen…; flexiboak (kasu-marka, pertsona-marka…)…) eta
morfema lexikalak [lexemak].
morfologia. Kategoria gramatikalak (izena, aditza. etab.) eta hitzen sailkapena eta
forma aztertzen dituen hizkuntzalaritzaren adarra.
morfosintaxia. Morfologia eta sintaxia uztartzen dituen hizkuntzalaritzaren adarra.
motibatiboa. NORENGATIK/ZERENGATIK kasua (-gatik kasu-marka). (➛ -gatik)
mugagabea. Mugatzailerik hartzen ez duen izena edo izen-sintagma. Ez da ez
singularra, ez plurala. (➛ mugagabea)
mugatua. Mugatzailea hartzen duen izena edo izen-sintagma. Singularra edo plurala
izan daiteke.
mugatzailea. Izena mugatzen duen osagaia. Artikuluak eta erakusleak dira mugatzaileak.
neurgaitza. Ikus zenbakaitza.
neurgarria. Ikus zenbakaitza.
nominalizazioa. Aditz batetik sortutako izena. Adib.: etorri > etorrera. Ez da nahastu
behar aditz-izenarekin. (➛ nominalizazio-estiloa (nominalizazioa ≠ aditz-izena))
nominatiboa. Ikus absolutiboa.
objektu zuzena. Ikus osagarri zuzena.

462
orainaldi historikoa. Erdaraz (‘presente historikoa’) erabiltzen den orainaldiaren
erabilera-modua. Lehenaldi narratibo normalaren monotonia saihesteko
baliatzen da (gaztelaniaz, adibidez: nació… creció… vivió… estudió… ejerció… dimitió…
murió… > nace… crece… vive…; eta frantsesez: En 1789, le peuple de Paris prend la Bastille. Marie
arrive demain. Ez da molde egokia euskaraz baliatzeko, aspektua (-tzen) eta denbora
(zen > da), biak, aldarazten baititu erabilera berezi horren kalkoak, eta erabateko
nahastea sorrarazten sarri. (➛ aditzaren aspektua eta kalkoak)
Desegokia Egokia
*1955ean jaiotzen da. 1955ean jaio zen / jaioa da.
[«nace»=«nació»]
ortografia. Hizkuntza bateko hitzak zuzen eta erabilera onartuaren arabera idazteko
arauak ematen dituen gramatikaren atala. (➛ ortotipografia)
osagarria. Beste hitz edo sintagma baten esanahia osatzen edo zehazten duen hitz edo
sintagma. Adibidez, determinatzailea izen-sintagmaren osagarria da.
osagarri zuzena. Du (eta dio) motako aditz batean NOR/ZER kasuan doan osagarria.
Objektu zuzen ere deitzen zaio. Adib.: Mikelek gezurra esan du.
palatalizazioa. Ikus bustidura.
paradigma. Lexema batek (deklinagai edo aditz-erro batek) hartzen dituen
desinentziaz osatutako formen multzoa. Adibidez, 511. eta 514. orrialdeetan
dauden lauki-multzoak paradigmak dira.
paragrafoa. Prosazko testu baten ataletako bakoitza, letra larriz hasi eta puntu eta
bereiz eginda bukatzen dena.
parafrasia. Testu edo hitz baten azalpen edo adierazpen zabala(goa).
partikula. Hitz laburra, ez deklinatu, ez jokatu egiten ez dena. Adib.: omen, ohi, baldin,
bezala…
partitiboa. ZERIK kasua (-ik kasu-marka). (➛ partitiboa (-ik))
perpausa. Testuko bi pausa edo etenen artean osatzen den esanahidun kate mintzatua
edo idatzizkoa. Kate hori unitate sintaktiko beregain edo independentea izaten da.
Perpaus hitza gramatiketan erabiltzen den kontzeptu abstraktu bat da; eguneroko
jardunean —solasean, diskurtsoan— esaldi esaten zaio, esaldi modura mamitzen
baitira errealitatean perpausak. (➛ eranskinak/puntuazio-markak [puntua, oharra])
perpaus bakuna. Aditz bakarreko perpausa.
perpaus beregaina. Besteren mende ez dagoen perpausa.
perpaus elkartua. Bi perpaus edo gehiagoz osatutako perpausa.
perpaus inpertsonala. Subjekturik gabeko perpausa. (➛ aditz inpertsonala)
perpaus konposatua. Ikus perpaus elkartua.
perpaus nagusia. Sintaktikoki beregaina den perpausa. Bere barnean, mendeko
perpausak izan ditzake txertatuta.
perpaus txertatua. Ikus mendeko perpausa.

463
predikatua. Aditzak eta haren osagarriek subjektuaz esaten dutena (ikus aditz-sintagma).
predikatu-osagarria. Izen-sintagmari buruzko informazioa ematen duen
osagarria; atributu edo atribuzio-perpaus izenak ere ematen zaizkio (ikus
atributua). Informazio hori loturazko aditz baten bitartez ematen du. Adib.: Zu
ikaslea zara. (➛ atribuzio-perpausa: mugagabea eta mugatua)
postposizioa (postpos.). Beste hitz edo sintagma baten eskuinean jartzen den hitz
askea, perpauseko sintagmen arteko erlazio gramatikalak adierazten dituena.
Adib.: Zuri buruz ari naiz. Mendian zehar ibili da.
prolatiboa. NORTZAT/ZERTZAT kasua (-tzat kasu-marka). (➛ -tzat kasua)
puntukaria (aspektu). Aditzaren aspektuak aditz-ekintza bat burutua den ala
ez adierazten du. Hauek bereizten dira: burutua (jan du), ‘ekintza bukatua da’;
burutugabea (jaten du), ‘ekintza bukatu gabea’; eta gertakizuna (jango du), ‘ekintza
gertakizun’.
Bada laugarren bat ere: puntukaria. Gehienbat aditz trinkoei dagokien tasuna da.
Halakoetan, adizkiak ekintza gertatzen ari den momentua adierazten du: zetorren,
dabil, genekien… Badira aspektu puntukaria adierazten duten beste aditz batzuk ere:
ari da/zen, ageri da/zen, bizi da/zen… (➛ aditz trinkoak)
sabaikaritzea. Ikus bustidura.
semantika. Hitz, perpaus, eta esaldien esanahia eta esanahiari loturiko arazoak
aztertzen dituen hizkuntzalaritzako atala.
silaba. Ahots-igortze bakarrean ahoskatzen den hotsa edo hotsen multzoa,
fonetikaren oinarrizko unitatea. Silaba osatzeko, ezinbestekoa da bokala egotea;
kontsonanteek, bakarrik doazelarik, ezin dezakete silabarik osa. Adibideak: Zer /
e.san / di.zu.e / a.mo.nak.
sintagma. Perpausaren oinarrizko osagaia, eta hitz-multzo gisa ulertzen
dena. Aditz-sintagma dago, alde batetik, eta aditzaren inguruan bildutako
osagai-multzoari deritzo horrela; bestetik, izen-sintagma dago, izenaren inguruan
biltzen den hitz-multzoa. Sintagmak konbinatuz perpausak osatzen dira.
sintaxia. Perpausetan, hitzak elkarren artean konbinatzeko dauden arauak eta haiek
betetzen dituzten funtzioak deskribatzen dituen hizkuntzalaritzaren atala. Joskera
izena ere ematen zaio euskaraz.
solaskidea. Solas edo testu bateko igorlea zein hartzailea.
soziatiboa. NOREKIN/ZEREKIN kasua (-ekin kasu-marka). (➛ -ekin soziatiboa eta
zenbait muga-arazo)
subjektua. Aditzak adierazten duen ekintzaren egilea. Aditza da/zaio motakoa
denean, NOR kasuan ageri da; du/dio motakoa denean, NORK kasuan.
tartekia. Esaldian, aparte-edo ematen den sintagma, osaeraz eta luzeraz era
askotarikoa: hitz soila, hitz multzoa zein perpausa. Leku batean baino gehiagotan
koka daiteke tartekia esaldian. Lokailuak tartekiak dira (beraz, ordea, beharbada,

464
 alegia…), bokatiboa tartekia da; parentesien eta marra luzeen arteko testua tartekia
da…
tema. Ikus mintzagaia.
testua. Testuinguru jakin batean ikergaitzat hartzen den hitz edo esaldi multzoa,
idatzia nahiz ahozkoa.
testuingurua. Komunikazio-ekintzan parte hartzen duten elementuak biltzen dituen
ingurua. Testuinguru jakin batetik kanpo askotan ez dira izaten ulergarriak
testuak.
trantsitiboa. Ikus iragankorra.
zenbakaitza/zenbakarria. (➛ izen zenbakarriak / izen zenbakaitzak)
zenbatzailea (zenbtz.). Zenbatasuna adierazten duen izenaren mugatzaile-mota.
Hiru motatakoak dira: zehaztuak —kardinalak, ordinalak, banatzaileak— (bat, bi,
hiru...; lehen, bigarren…; bana, bina…), zehaztugabeak (batzuk, asko, gutxi...) eta orokorrak
(dena, guztia, oro...). (➛ zenbatzaile orokorrak; ➛ zenbatzaile zehaztugabeak)

465
 2
Puntuazio-markak

1. Puntua [.]
1. Perpausaren zein paragrafoaren bukaera adierazten du puntuak. Etena
adierazten du. Esaldi bat hurrengotik bereizteko marka da. Aurreko
esaldi(ar)ekin ideia-segida estua baldin badu, puntua jartzen da. Ideien
progresioan aurrerapausoa badago, puntu eta bereiz1 jartzen da. Joskerak
eskatzen duen bitartekoa da.
2. Badira ortotipografiak araututako puntuak ere:
2.1. Laburdurena: adib. (adibidez), or. (orrialdea/-ak), etab. (eta abar), etc. (et caetera
[lat.] = eta abar), G.B. (Goian bego)… (➛ laburdurak). Ez dute eramaten,
ordea, ez sinboloek oro har —cm (zentimetro), km (kilometro), h (ordu), es
(gaztelania), W (mendebaldea)… (➛ sinboloak (nazioartekoak))—, eta ez
siglek ere: EAE, EGA, AEB, NATO, CD… (➛ siglak)
2.2. Zenbakietakoa:
• Digituz idaztean, -garren atzizkiaren ordez jartzen dena: (zazpigarrena)
7.a. (➛ zenbaki ordinalak)
• Izen berezi batzuek dutena: Atano XII.a. (➛ zenbaki ordinalak)
• Milatik gorako zenbakiek daramatena: 2.018 ogi ekarri ditu (data-urtea
salbuespena da). (➛ zenbaki kardinalak (ortotipografia))

1 Esaldia esanahi osoa duen testu-unitatea da berez, eta izan daiteke:

• aditzik gabea: Bai edo Arratsalde on! edo Zorionak, Amaia!
• perpaus bakuna (aditz bakarra): Kalera joango gara. Aitak amari gona gorria ekarri zion.
• perpaus elkartua (aditz bat baino gehiago):
- juntaduraz
juntagailuz: Egia aitortu nion, baina ez zidan sinetsi.
alborakuntzaz: Ezer ez daki; isilik dago. Etorri da, jan du, joan da.
- menderakuntzaz: Dendariak esan dit laster etorriko dela.

467
 2.3. Parentesiak, marrak edo komatxoak erabili badira, haien ondoren jarri
behar da puntua: 2.018 ogi ekarri ditu (data-urtea salbuespena da). / (*data-urtea
salbuespena da.)
2.4. Bukaeran punturik gabe idazten dira, oro har, liburuetako izenburu,
goiburu, kapitulu, atal, pasarte eta gisakoak. Ikus, esaterako, kapitulu
honen izenburua bera: PUNTUAZIO-MARKAK

2. Koma [,]
Puntuazioak jasotzen duen etenik laburrena adierazteko ikurra da koma. Bera da
perpaus barneko puntuazio nagusia. Komaz bereizi behar d(ir)a:
1. Esaldian hiru osagai edo gehiago elkartzen direnean:
Berdin zait solidoak, likidoak ala gasak diren.
2. Enumerazio bateko osagaiak:
Hamar, hamabi, hogei… ez dakit zenbat.
3. Bokatiboa (➛ bokatiboa):
Kaixo, Mikel! Kaixo, Mikel, zer moduz? Entzun, adiskideok, azken berriak.
4. Aposizioa (➛ glosarioa):
Imanol, irakasle betaurrekoduna, oso txintxoa da.
5. Esaldiaren osagai diren tartekiak (➛ glosarioa):
Gizakiak, bipedoa izanik, gehienez ere 40 km/h-ko abiadura har dezake.
Bazekien, baina ez zitzaion axola, zer ondorio zekarren horrek.
6. Mintzagaia (➛ glosarioa; ➛ hitzen ordena)
Etxe horretan, gu bizi gara. Atzo, zer egin zenuen? Zuri, ez nizuke halakorik egingo.
7. Lokailuak eta antolatzaileak (➛ glosarioa): ordea, ostera, aldiz, dena dela, beraz,
ondorioz, antza denez, izan ere, bestela esanda, adibidez, besteak beste, nire
iritziz, ezer baino lehen, nolanahi ere eta abar.
• bai tarteki gisa doazenean (bi komarekin [esaldi bakarra da orduan]):
Horixe da, izan ere, esan nahi nizuna.
Helburua lortzeko urratsak, aldiz, zailagoak izan ziren.
Hura, adibidez, hara joan da.
• bai esaldiaren hasieran doanean:
Izan ere, horixe da esan nahi nizuna.
Beraz, biharko egina egon beharko du.
• bai bi perpausen lotura egitean:
Hainbat kontu aipatu ditu; adibidez, puntuazioa (aipatu du).
Autoa hemen dauka; beraz, ez da urruti ibiliko.
Itsasoan igeri dabiltzan batzuk ez dira arrainak; besteak beste, baleak eta izurdeak.

468
8. Koma jarri ohi da juntagailuaren aurretik (➛ glosarioa), baldin juntaduran
doazen osagaiak perpausak badira:
Garaiz eskatu nion, baina ez zidan ekarri.
Aita menditik etorri da, eta arreba hondartzara joan da.
Han agertu ziren bertsolariak, eta entzuleak txaloka hasi ziren.
9. Koma artean jarri ohi da, esaldi bat argitu edo osatzeko, beste bat tarteki gisa
—ia beti perpaus txertatu gisa— sartzen denean:
Hori, nire lagun batek esaten duenez, lelokeria galanta da.
Atzo, aitak nahi izan zuelako, mendira joan behar izan genuen.
10. Koma jarri ohi da mendeko perpausa nagusiaren aurretik jartzen denean
(hura galdegaia izan ezean (➛ glosarioa; ➛ hitzen ordena)):
Zure lana arintzeko, beste tresneria hau erabiliko dugu. (galdegaia: ZER)
Zure lana arintzeko erabiliko dugu beste tresneria hau. (galdegaia: ZERTARAKO)
11. Baldin eta adizlagun-funtzioko perpaus txertatuak perpaus nagusiaren atzetik
badatoz, tentuz neurtu behar da koma non jarri, esanahia zeharo alda baitaiteke:
[Pozik nago garaiz etorri delako] Pozik nago gaur, garaiz etorri delako ≠ Pozik nago, gaur
garaiz etorri delako.
[Andereñoa haserretu zaio(,) denen aurrean izozkia jan duelako] Andereñoa haserretu zaio,
klasean denen aurrean izozkia jan duelako ≠ Andereñoa haserretu zaio klasean(,) denen
aurrean izozkia jan duelako).
12. Irizpide hedatua da koma jartzea aditzaren elipsia adierazteko.
Zuek asko jokatu duzue; haiek, batere ez.
Dena dela, titulu eta izenburuetan (eta infografia eta grafikoetan):
• Aditz-elipsirik gabekoa bada, ez da komarik jartzen.
Gizona bere bakardadean. Estropadak iruditan.
• Esaldi bateko aditz-elipsia egiten bada, galdegai-mintzagai jokoa hartu
behar da kontuan: ez da komarik jarri ohi galdegaia bada elipsiaren aurreko
osagaia (Euskal Herria helburu (< Euskal Herria [dugu] helburu)); koma jarri ohi da
hasierakoa galdegaia ez baizik mintzagaia bada (SOS Arrazakeria, erne (< SOS
Arrazakeria erne dabil; non erne den galdegaia eta SOS Arrazakeria, mintzagaia].
(➛ hitzen ordena)
13. Koma jarri ohi da <bai... bai…>, <ez… ez…>, <edo… edo…> eta gisako egitura
banakarietan (➛ alborakuntzazko juntadura (bai… bai, nahiz… nahiz eta gisakoak)):
Horrek zoragarri egiten du bai euskaraz, bai frantsesez, bai ingelesez.
Ez jateko, ez edateko, ez deus esateko zabaldu du ahoa.
Hala ere, zenbait egitura lotuk etenik gabeko segida eskatzen du: Ez hotz ez bero
utzi ninduen.
14. Koma jartzen da toki-izenaren ondoren, data ematean (➛ data nola eman):
Zumaian, 2018ko otsailaren 14an.

469
 15. Koma jarri ohi da korrelazioa adierazten duten atsotitz edo errefrauetan:
Eguzkia nora, zapiak hara.
Non gogoa, han zangoa.
Zer ikusi, hura ikasi.
Non fida, han gal.
16. Ortotipografiak agindutako koma: Koma jartzen da zenbaki dezimaldunetan
zati osoaren eta zati dezimalaren artean (➛ zenbaki kardinalak): 2,75.

Komarik EZ da jartzen:
• Subjektuaren eta aditzaren artean (tartean tartekirik-edo ez badago): Euskaldunek asko
maite dute mendia (*Euskaldunek, asko […]).
• Komaz bereizitako esaldi-atal baten barruan: Nire ustez gaizki jokatu duen arren, ez zait
iruditzen zigorrik jarri behar zaionik (*Nire ustez, gaizki jokatu duen arren, ez zait iruditzen […].
• Aditzaren eta perpaus osagarriaren artean: Hark esan du bihar goizean goiz etorriko dela lanera
(*Hark esan du, bihar goizean goiz etorriko dela lanera).
• Mezuen eta gutunen hasierakoaren amaieran. Gure inguruko ohituran, bi puntu
jarri ohi dira: Kaixo, Mikel: / Guraso maiteok: (▼Guraso maiteok,). (Ikus bi puntuak saileko 7.
puntuko oharra).

3. Puntu eta koma [;]

Komarena baino eten luzeagoa adierazten du, baina puntuarena baino ahulagoa.
Alborakuntzaz (➛ glosarioa) elkartzen ditu esaldiak. Eginkizun hauetan erabiltzen da:
1. Komek bereizitako osagaiak multzotan jartzeko, koma hutsez eginez gero anbiguo
geratuko bailirateke:
liburuak, handi nahiz txiki; diskoak, binilozkoak zein digitalak; haurrentzako jokoak eta
bestelako jostailuak
Atzo lapurrek gauza asko eraman zituzten etxetik: bi erloju, Suitzatik izebak ekarriak; 50 euro,
amak mahai gainean zeuzkanak; zilarrezko kaxa bat, nire ahizpak oso maite zuena; oso
maite genuen irrati zahar bat, amamaren oroigarri genuena.
2. Lokailu (➛ glosarioa) eta antolatzaile (➛ glosarioa) askok beharrezkoa duten testu-
lotura egoki bideratzeko, koma hutsezko etena ahulegia gertatzen baita bestela
(ikus komaren 7. puntua):
Ni zeharo bat nator; zu, ostera, erabat aurka jarri zara.
Saldu egin du; izan ere, ez zion ezertarako balio.
Ibil zaitez kontuz; bestela, erori egingo zara.
3. Perpausek esanahi-lotura estua dutenean, puntuaren ordez erabiltzeko. Ikus albo-
rakuntzaz 465. orrialdeko oin-oharrean esaten dena.

470
4. Perpausen lotura semantikoa mendekotasunekoa denean (‘kausa/ondorio’ modura
ulertzen denean, alegia), puntu eta komaz zein bi puntuez eman daiteke esaldia:
Zoazte etxera(;/:) hemen alferrik zaudete orain.
Zuregatik egin du(;/:) ezin diozu ezer esan.
Ezer ez daki(;/:) isilik dago.
Euria ari zuen(;/:) etxean geratu ginen.
Garestia da(;/:) ez dut erosiko.
5. Estilo-aukera ere bada puntu eta koma:
a) Puntuaren eginkizun bera duenez (esaldiak bereiztea/elkartzea), perpausek
esanahi-lotura estua dutenean, haren funtzioa bete dezake:
Esango banio zer egin dudan, ez lidake sinetsiko; sinetsiko balit, erotzat hartuko ninduke.
([…]. Sinetsiko […]).
Telefono-deia jaso bezain pronto, haren bila irten zen; aurkitu zuenean, artean bizirik
zegoen. ([…]. Aurkitu […]).
Bigarren etapa 1925eko abenduaren eta 1927. urtearen artean izan zen(./;) F(f)ase hartan
lortu zuen gailurra diktadoreak.
b) Koma soilarena ere bete dezake egitura paraleloa duten esaldietan, baldin ez
badu nahasbiderik eragiten:
Atomoa zen materiaren azken osagaia(;/,) atomoa zen zatitu ezin zitekeen azken zatia.

4. Bi puntuak [:]
Bi puntuek erlazio kataforiko bat iragartzen dute (➛ glosarioa); alegia, gero datorren
elementu bati egiten diote erreferentzia, edo/eta esaldia osatzera datorren osagaiaren
seinale dira nolabait.
Aurreko hitzaren segidan, tartean hutsunerik utzi gabe, eta ondoren hutsunea utziz
idazten dira. Gaztelaniaz ere hori da ohitura, baina frantsesez hutsune bat uzten da
aurreko hitzaren eta bi puntuen artean.

Eginkizun hauetan erabiltzen da:

1. Norbaitek esana hitzez hitz jasotzen denean:
Mikelek orduan oihuka: «Gora Euskadi askatuta!».
Urkullu: «Euskadik Europan du etorkizuna».
2. Izenburuen zehaztapen edo argibide gehigarriak eman nahi direnean. Adib.:
Portugal. Biztanleak: portugaldarrak. Hedadura: 92.212 km2. Hiriburua: Lisboa (lisboar)…
3. Testuetako adibideei sarrera emateko. Erreparatu, esaterako, sail honetan bertan
nola eman diren adibideak.
4. Lotura sintaktikorik ez baina bai semantikoa duten bi esaldiren artean, lehena
bigarrenaren azalpena denean:
Egun hauetan hotz handia egiten du: horra denon kexa.

471
 Hirugarren proba dator orain: zailena eta gogorrena.
Badute elkarren antzik: biak, lapurrak.
(Ikus puntu eta koma saileko 4. puntua).
5. Erlazio kataforikoa markatzeko, elementu aurreratzaileren bat duten perpausen
ondoren (molde oso erabilia, adibidez, definizioetan):
Berriro arazorik ez izateko, hau erabaki da: bulegoa 18:00etan ixtea.
Honela egingo dugu: zuk erosketak egingo dituzu, eta nik afaria prestatuko dut.
Ziurtagiri bat hauxe da: idatzizko aitorpen ofizial bat, bertan dioena egia dela adierazten
duena.
6. Bana-banakako zerrendatze bati sarrera ematean:
Mendi asko igo zituzten: Gorbeia, Anboto, Aizkorri, Orhi eta beste hainbat.
7. Gutun- eta mezu-hasieretan:
Kaixo, Mikel:
Guraso maiteok:

Oharra: Nolanahi ere, Euskaltzaindiak ez dauka erabakirik aribide honetaz. Horko hori
Hegoaldeko erabilera estandarra da; Iparraldean —frantsesez eta ingelesez bezala— koma
erabiltzen dute funtzio horretan. (Guraso maiteok,).

8. Aurreko esaldietan esana biltzen duen azken esaldi batez amaitzen denean:
Batzuek hamar behar zituztela, beste batzuek hamabi, hogei esaten zuenik ere bazen:
guztiak ziren zerbaiten beharrean.
9. Badira ortotipografiak araututako bi puntuak ere:
• Orduak eta kiroletako markak ematekoak: Goizeko 07:15ean jaikitzen naiz. Maratoia
2:08:33an egin du.
• Ikus hemen nola egiten den bi puntuen ondorengo idazkera. (➛ bi puntuen
ondorengo idazkera)

5. Etenpuntuak […]
Hiru puntu dira beti. Erabilera nagusiak:
1. Esaldia bukatu gabe utzi dela adieraztea. Hiru kasu hauetan sarrienik:
• Eta abar esapidearen ordez.
• Esanaren ondoren datorrena jakintzat ematen bide delako.
• Esana bukatu gabe utzi nahi dela adierazteko, testua adierazgarriago izan dadin.
Hala baliatzen da, esaterako, zera iradoki nahi denean: zalantza, lotsa, intriga,
ironia, beldurra… Ahozko moldean intonazioaren tonu-joko bere-berea ematen
zaio horrelakoetan: Hartu kontuan harako hura: nolako egurra (↗)…

472
2. Hitzez hitzeko aipuetan zati edo pasarte bat isildu egin dela adieraztea. Hiru
puntuak parentesi artean doaz orduan. Berdin dio zein parentesi-mota den,
karratua […] zein normala (…):
Honela dio Axularrek: «Eta bertze guztien artetik, hasi zitzaizkidan niri […] nik behar nituela
egiteko hartan eskuak sartu».

6. Galdera-marka [?] eta harridura-marka [!]

Galde-perpausetan eta harridurazkoetan erabiltzen dira (hedaduraz, baita agindu,
kexu eta horrelakoetan ere).
1. Normalean perpausaren bukaeran jartzen dira. Hala denean, ez dute bukaerako
punturik onartzen (markak berak baitu puntua): Nola ez dakizula? Bai ipuin politak zureak!
Gertatzen da, ordea, perpausaren barruan egokitzea ere. Hala denean, koma,
puntu eta koma eta bi puntuak erabilgarriak dira (➛ galdeikur, galdemarka, galde(ra)-zeinu
> galdera-marka):
Astakilo!, deitzen zidaten lagunek.
Nora zoaz?, galdetu zidan amak.
Ez dakizula?; atzo kontatu nizun eta!: non ote duzu zuk burua!?
2. Harriduraz eginiko galdera ere izan liteke inoiz. Hala denean, bi markak agertuko
dira:
Ez zenekiela azterketa noiz zen!?

7. Marra luzeak [—] eta parentesiak ( ) / [ ]

(Oharra: Ohituren arabera, argitaletxe batzuek, marra luzeak erabili ordez, marra normalak
erabiltzen dituzte: [–]. Obra honetan, hiru marra-tipo bereizten dira berariaz: marratxoa [-],
marra (normala) [–] eta marra luzea [—]. Haietaz gain, hala ere, beste bi hauek ere erabili dira:
zehar-marra [/] eta beheko marra [_]).

1. Marra luzeak zein parentesiak erabiltzen dira esaldian aparteko zerbait adierazi
nahi denean (esaldi izan zein ez). Tarteki-lana (➛ glosarioa) egiten dute, alegia:
Zor zaharra (esaerak hala dio) zor txarra da.
Zor zaharra —esaerak hala dio— zor txarra da.

Robert Lowell poetak kontzientzia-arrazoiak alegatu zituen II. Mundu Gerrara ez joateko (eta
kartzelara joan zen aldi batez), eta Vietnamgo gerraren kontra idatzi zuen.
Robert Lowell poetak kontzientzia-arrazoiak alegatu zituen II. Mundu Gerrara ez joateko
—eta kartzelara joan zen aldi batez—, eta Vietnamgo gerraren kontra idatzi zuen.
2. Marren eta parentesien arteko aldea ez dago guztiz finkaturik. Honako hauetan,
parentesiak erabiltzen dira normalean:

473
 Daturen bat tartekatu nahi denean: 3.700 €-ko isuna jarri diote (625.000 pezeta / 25.000
•
libera).
• Aipamen bat egin ondoren, autorearen eta obraren izenak adierazteko: “…”.
(Axular, Gero).
• Antzerki-testuetan akotazioak egiteko.
3. Parentesi arteko hiru puntuek, (…) / […], testu zati bat isildu/kendu dela
adierazten dute. Parentesi arteko harridura-markak (!), berriz, adierazi nahi du
parentesiaren aurretik dagoena harrigarria gertatzen zaiola idazleari. Parentesi
arteko galdera-markak (?), ostera, esan berri duenari buruzko zalantza agerrarazten
du (gramatika-kontuetan, hala ere, beste esanahi bat du: arauz edo gramatikaz
zalantzakoa den forma dela). Eta, azkenik, (sic) edo [sic] hitzak, testuan esandakoa
hitzez hitz hartu dela adierazten du.
4. Azken urteotan, gero eta gehiago erabiltzen dira parentesi karratuak. Aurreko
puntuan adierazitakoaz gainera (alegia, zerbait falta edo kendu dela aditzera
emateaz gainera), beste egiteko bereago hauek ere badituzte:
• Parentesi normalen barruan beste parentesi bat zedarritzea: Gioconda (Leonardo da
Vincik margotua [1452-1519]) autorearen margolan garrantzitsuena da.
• Fonetika-fonologian, mintzaira-soinuak —alofonoak— irudikatzea: ez zakiat
[etzakiat].
Zeinu eta molde batzuk irudikatu edo kokatzea: [;], [, eta]…

8. Elkarrizketa-marra [—]
Marra bakarra erabiltzen da elkarrizketetan, solaskide bakoitzaren jardunaren hasiera
markatzeko; baita zuzen-zuzeneko hitzak eta narratzailearenak bereizteko ere:
—Institututik pasatu al zara gaurkoan? —galdetu nion.

9. Komatxoak / aipu-markak [« »; “ ”; ‘ ’]
Aukerakoa da —estilo-aukera— molde bateko zein besteko marka-pareak erabiltzea.
Nabarmentze-funtzioa dute helburu.
1. Hitzez hitzeko aipuak (horrexegatik batzuek aipu-markak deitzea komatxoei) edo
barne-hizketa markatzeko erabiltzen dira.
Honela dio Mitxelenak: «Inoiz batera bagaitez, bada, huskeriak baino zerbait gehiago
galduko du gure hizkuntzak».
“Ez zioat inori esango”, esan zion bere buruari.
2. Badute funtzio ortotipografikoa ere:
2.1. Ezizena izenarekin batera idazten denean, hura nabarmentzea: Nikolas
Ormaetxea “Orixe” (zilegi da Orixe etzanean ere, komatxorik gabe (➛ letra
etzana noiz)).

474
 2.2. Atzerriko hizkuntza bateko hitzen transkripzio-moldea ematea: Greko
modernoan «Ne» esaten dute «bai» adierazteko.
2.3. Norberaren hizkuntzako argitasunak edo fonetismoak ematea. Baita
iruzkinetako aipu labur eta zehatzak egitea ere: Jauzia «salto» da.
2.4. Hizkuntza arrunteko elementuren baten ordez konnotazio edo esanahi
jakina duen beste bat adieraztea; adibidez, ironia, barrea, samina edo
besterik: Lapurrak milioi bat lekuz «aldatu» zuen: bankutik bere etxera.

Oharra: Gaur egun, moldezko edo inprimatzeko letraz idatzitako testuetan, letra italiko
edo etzana (ikasliburuetan baita lodia ere zenbaitetan) ari da ordezkatzen komatxoen
erabilera gehienak.
3. Eskuz idazten dugunean, aldizkari, erakunde, egunkari, liburu, marka-izen eta
abarren aipamena egiteko: «Berria»k euskara bakarrik erabiltzen du. Inprimatzeko letraz
ari bagara, letra etzanean joan ohi dira halakoak: Berriak euskara bakarrik erabiltzen du.
(➛ letra etzana noiz)

10. Marratxoa [-]

Puntuazioari ez baizik ortotipografiari dagokio marratxoaren kontua, baina egoki da
hemen ere aipatzea. Erabilera hauek ditu:
1. Lerro-etenak markatzea. Banatze-irizpidea ez da etimologikoa (*gizon-aren, *udal-etxe,
*zakurr-arentzat…), silabikoa baizik (gi-zo-na-ren, u-da-le-txe-a-ren…). (13. araua)
(➛ lerro-bukaerak nola eten)
2. Zenbait hitz elkartu lotzea (➛ hitz elkartuen osaera eta idazkera).
3. Aukeran, izen berezi baten eta kasu-markaren arteko muga edo letra etzana
(nahiz lodia) eta kakotxak eta gisako bitartekoen muga argitzea. (➛ letra etzana noiz;
➛ izen bereziak: adierazpen izendatzaileen deklinabidea (leku-izen edo pertsona-izen ez diren
izen bereziak))
4. ETA eta EDO enklitikoak lotzea, aukeran: Zuen liburuak-edo zeuden hor bazterrean botata.
(➛ eta)
5. Marratxoz lotzen dira bi herrik edo gehiagok administrazio-elkarte bat osatzen
dutenean: Lasarte-Oria, Gamiz-Fika, Labetze-Bizkai, Maule-Lextarre... (➛ leku-izenak,
eta zehar-marra ala marratxoa)
6. Hizkuntzalaritzan, atzizki, aurrizki, menderagailu eta gisakoak lotuta erabiltzen
direla adieraztea: -ekiko atzizkia, -(e)lako menderagailua…
7. Marratxorik ez da erabiltzen: ez kasu-markak lotzeko —(hitz eta izen berezi
ezagunekin behintzat— (*Asteasu-ra), ez siglekin (*EGA-ko), ez zenbakiekin (*2-tik
3-ra)… (➛ marratxoaren erabilera kasu-marken aurretik)
8. Notazio matematikoan, marratxoa [-] ez da egokia minus edo ken adierazteko;
haren ordez marra [–] zeinua idatzi ohi da. Zeinuaren eta zenbakiaren artean ez

475
 da zuriunerik jartzen minus denean: (*-5) −5; ken denean, berriz, zuriunea utzi
behar da: 5 – 2 = 3.

11. Apostrofoa [’]

Puntuazioari ez baizik ortotipografiari dagokio apostrofoaren kontua, baina egoki da
hemen aipatzea. Erabilera hauek ditu:
1. Egokia da apostrofoa erabiltzea agur t’erdi esapidea adierazteko (➛ agur t’erdi). Adiera
horretatik kanpo —hurrengo puntuan adierazten den kasuan salbu—, ez da
erabili behar. Orduak ematean, Euskaltzaindiak oso-osorik ematea du hobetsia:
*sei t’erdietan / sei eta erdietan (➛ orduak nola esan). Gainerako kasuetan ere, halaxe ageri da
Euskaltzaindiaren Hiztegian: lau eta erdiko txapelketa; kilometro eta erdi; lau eta erdiko Arabako
irekia…
2. Egokia da bertsolarien ahozko jarduneko —eta oro har ahozko moldeko—
kontrakzio eta transkripzioak adierazteko. Adib.: Proportzio bat izandu nuen / erdi
zahartuta gero’re (= gero ere).

12. Zehar-marra edo barra etzana [/]

Puntuazioari ez baizik ortotipografiari dagokio zehar-marra edo barra etzanaren
kontua, baina egoki da hemen aipatzea. Eginkizun hauetarako erabiltzen da:
1. Bertso-lerroak, olerkiak edo abestien letrak bereizteko, haiek lerro berean idazten
direnean. Hutsunea uzten da zehar-marraren bi aldeetan:
Izotz ondoko eguzki, / neguaren parre: / olerkariak noizpait / hiri gorazarre.
2. Hizkuntzalaritzan:
• fonemak adierazteko: /k/ fonema.
• alternantzia, aurkaritza, aukera eta antzekoak adierazteko: Biak entzuten dira
Elgoibarren: lore/lora.
• mintzaira-jarduneko etenak adierazteko; adierazi nahi den etenaren graduaren
arabera, barra bat [/] ala bi [//]:
Honela dio liburuak: / «Bizidun zelulabakarrek [...].
Zeuk ere // –hala nahi baduzu, / jakina– // erraz egin dezakezu.
3. Matematikan, zatikiak adierazteko: 5/8.
4. Legeen eta dekretuen izenetako zenbakien artean, alboetan hutsunerik utzi gabe:
Euskal Funtzio Publikoari buruzko uztailaren 6ko 6/1989 Legearen arabera jokatuko da.
5. Herri-izenen euskal eta erdal formak bereizteko. Hutsunea uzten da zehar-marraren
bi aldeetan (hala ageri dira Euskaltzaindiaren zerrendetan): Donostia / San Sebastián,
Doneztebe / Santesteban, Agurain / Salvatierra… (≠ Lasarte-Oria, Gernika-Lumo eta gisakoak). Azken
horietan, bi herri daude bat eginda; beste haietan, herri bat da, euskal eta erdal
izenak elkarrekin jasota). (➛ leku-izenak, eta zehar-marra ala marratxoa)

476
6. Bata bestearen segidan idatzitako hitzen artetik bat aukeratu behar dela
adierazteko:
Bezero jauna/andrea (plurala denean, ez da barraren beharrik: Bezero
jaun-andreak).
7. Zenbait gaitan agertzen diren erlazio-multzoak aditzera emateko:
Begiratu iaz saldutako automobilen urteak/prezioa grafikoari.

Oharra: Barraren aurretik eta ondotik hutsunea uzten da, baldin eta alde bateko edo
besteko osagairen bat hitz bat baino gehiagokoa bada; bestela, ez.
Adibidez: Idazlea metafisikako hutsune hutsa / hutsune betea gaiez mintzatu zen hasieran; gero, mendia/mundua,
izan/ukan eta gisakoez. Erreparatu, hala ere, 5. puntuari.

8. Interneteko baliabideak (webguneak, irudiak, bideoak…) zehazki kokatzeko,

URL helbideak ematean, bi barra etzan jarri ohi dira ‘http:’ markaren ondoren:
http://www.euskaltzaindia.eus.

477
 3
Zalantza eragiten duten zenbait hitz
eta izen berezi

Zerrendan gorriz datozen hitzak ez erabiltzeko gomendatzen du espresuki Euskal-

tzaindiaren Hiztegiak. Ez dira molde horretako hango guztiak ekarri noski, baina bai
erabilienetakoak, eta forma egokiekin kontrajarrita ipini dira, aldea areagotzeko. Hitz
arruntak ez ezik, gainera, hobe beharrez, arazotsu gertatzen diren arauen kontrako
izen berezi batzuk ere haiekin batera adierazi dira gorriz.
Gorriz dauden batzuk, bestalde, parentesi artean ageri dira. Horrek adierazi nahi du
horiek ez direla Hiztegitik ekarritakoak, baizik eta EBEko lantaldeak erantsi dituela,
eguneroko jardunean asko erabiltzen diren baina ustez goikoen mailakoak direla
iritzita.

Beltzez datozenak, batzuk letra lodiz eman dira, bestetzuk letra normalean. Beltzez
agertzeak adierazi nahi du euskara batuan guztiak direla erabilgarriak, baina
Euskaltzaindiaren Hiztegiak, nolabait esateko, mailaketa bat egiten duela haien artean:
hemen letra lodiz ageri direnen alde egiten du, hain zuzen, dela forma estandarragoak
direlako, dela aldaera nagusiak direlako, dela erabilera hedatuagoa dutelako.
Aukera nagusia ez direnak (EBE honetan letra biribil arruntez adieraziak), modu
soilean ageri dira gehienetan Hiztegian (alegia, erabilera-adibiderik gabe), nolabait ere
markatzeko bigarren mailakoak direla; normalki, gainera, lehen aukera den beste hitz
definitzaile batek ematen die adiera. Hiztegiaren jarraibidea hori izanik ere, horrek ez
da esan nahi egoera eta testuinguru guztietan hala behar duenik: komunikazio-egoera
zein —hartzailea, asmoa, testuingurua, helburua, tokia eta unea…—, bigarren
mailako horiek ere guztiz egokiak (edo egokiagoak) izan litezke zenbait egoeratan.
Testuinguruak aginduko digu zein aukeratu.

479
 Euskaltzaindiaren Hiztegiaren arabera:
• Kolore gorriak forma hori ez erabiltzeko gomendioa adierazten du; esaterako,
ahalbait, azufre edo (anpere).
• Beltz lodiak forma estandarra, nagusia adierazten du; esaterako: igande,
beste, guzti.
• Beltz meheak bigarren mailakoa dela adierazten du (euskalki-forma edo
delako); domeka, bertze, guzi.

a/ah (interj.) adoleszentzia / nerabezaro,

ababor/babor nerabetasun
abangoardia (bangoardia, banguardia) adonis/adoni
abeze/alfabeto afera, gai, kontu / asunto (asuntu)
abiadore / pilotu, hegazkinlari agaramontar / agramondar,
abioi / hegazkin, aireko agramontar, agramontes
abioneta / hegazkin txiki agidanez, agidanean / aidanez, agi
denez, agi zenez
abonamendu, ongarri / abonu (abono)
agi denez, agi zenez / agidanez,
abortu (aborto) agidanean
abots/ahots agramondar, agramontar, agramontes /
absente/ausente agaramontar
absentzia/ausentzia aguakate/ahuakate
absurdo (absurdu) (aguamarina) akuamarina
accesit/akzesit ah/a (interj.)
Adam/Adan ahalbait/albait
adierazgarritasun, adierazkortasun / ahalbideratu/ahalbidetu
espresibitate
ahalge/ahalke
adierazi, aditzera eman / espresatu
ahapean/ahopean
adierazmolde / espresaera,
espresamolde ahapeko/ahopeko
adierazpide/espresabide aho(-)artatzaile / hortz(-)artatzaile
adin, adineko, adindu / edade, ahots/abots
edadeko, edadetu (Heg. Herr.) ahozapi / zerbieta (zerbilleta)
adina / aina, haina ahozpez/ahuspez
adinbat, hainbat / ainbat ahuakate/aguakate
aditzera eman, adierazi / espresatu aidanez / agidanean, agidanez
administradore/administratzaile aina/adina
administrazio/arduralaritza ainbat / adinbat, hainbat

480
aingeru zaindari / aingeru zaintzaile, algebra/aljebra
aingeru begirale, aingeru guardako, algodoi/kotoi
aingeru jagole
aljeriar (argeliar)
aintzin/aitzin
(alkatesa) alkate
aintzina/antzina
almazen (Heg. Behe.) / biltegi
aintzira/laku
altzari / haltzari, muble (mueble)
aire-bidaia / aireko bidaia
aluzinazio/haluzinazio
aire(-)garraio / aireko garraio
amapola/mitxoleta
aire girotu (haize girotu, aire egokitu,
haize egokitu) ametrailadora/metrailadore
aireko, hegazkin / abioi amona mantangorri (amona
mantalgorri)
aiton-amonak/aitona-amonak
aitonen seme/alaba (Aitorren seme/ amorio/amodio
alaba) / aitoren seme/alaba, amorraldi/amorrualdi
seme-alaba amorrai (amorrain) / amuarrain
aitzakia / atxakia (aitzaki) ampere (anpere)
aitzin/aintzin amperemetro (anperemetro)
aitzur/haitzur anai-arrebak/anaia-arrebak
aizkora/haizkora anbulategi/anbulatorio
Aizkorri/Haizkorri anden / kai, nasa
akanpatu/kanpatu anima/arima
akorazatu/korazatu anitz (adj.) / askotariko
akotatu / kotatu, kotak ezarri anitz/aunitz
aktiboan / jardunean, arian (anpere) ampere
(aktiboko) jarduneko (anperemetro) amperemetro
akuamarina (aguamarina) antzina/aintzina
akuario/aquarium anuntzio / iragarki; iragarpen
akuoso (egokia da kimikan) / ur-,
aportazio/ekarpen
urtsu
apostu/apustu
akzesit/accesit
aprobetxatu/probetxatu
alabaina (halabaina)
albait/ahalbait aquarium/akuario
albaitari, albaitero, marexal / arabe / arabiar; arabiera
beterinario arabera (arauera)
aldeanitz/aldeaniztun arazi (erazi)
alderantzikagarri (alderanzgarri) arazle/erazle
aldiriko tren (ingurutren) arbi/harbi
alemanera/aleman ardandegi/bodegoi
alfabeto/abeze arduralaritza/administrazio

481
arduraldi/dedikazio askotariko/anitz (adj.)
(argeliar) aljeriar asper egin / asper-asper egin
argigintza/argiztapen astearte/martitzen (Bizk.)
argitaldi (argitaralpen) / argitaraldi, asteazken/eguazten (Bizk.)
argitalpen astilero (astillero) / ontziola
argitaldu/argitaratu astronomilari/astronomo
argiztapen/argigintza asunto (asuntu) / gai, kontu, afera
arian, jardunean / aktiboan aszensore/igogailu
arima/anima atalai/talaia
arkitekto (arkitektu) atarramentu (atarramendu,
arma/harma aterramendu)
armada, gudaroste / ejerzito aterbe/aterpe
armarri/harmarri atributu (atributo)
aro (garai) / haro atsotitz, errefrau / errefain
arotz/harotz atxakia/aitzakia
(arpa) harpa atxeki/atxiki
arrabots/harrabots atxikimendu (atxekimendu)
arraindegi/arrandegi atxilotu/detenitu
arrangura/arrenkura atzamar/hatzamar
arrantza(-)ontzi (arrantzontzi) auditorio (tokiari dagokionean) /
arratsaldeon / arratsalde on entzunareto, auditorium
arraultza/arrautza Auñamendiak, Pirineoak / Pirinioak
(-ak)
arrautzopil, moleta, tortilla (tortila) /
omeleta aunitz/anitz
arrazional / errazional, razional aurredenboraldi/denboraldi-aurre
arrazionalismo / razionalismo aurrehistoria/historiaurre
(errazionalismo) aurrekanpaina/kanpainaurre
arrazionalista / razionalista ausente/absente
(errazionalista) ausentzia/absentzia
arrazista (razista) autogidari / auto-gidari, gidari
arrenkura/arrangura autonomi elkarte / autonomia(-)
arropa/erropa erkidego
arrosario/errosario autopista/autobide
arrunkeria (arruntkeria) auzi/hauzi
arrunki (arruntki) auzo/hauzo
artileria/artilleria azaleztapen/enkoadernazio
artxibari/artxibozain azaleztatu/enkoadernatu
asanblada, asanblea / batzar, biltzar azalore/koliflor

482
azazkal/hatzazal batzar, biltzar / asanblada, asanblea
azkazal/azazkal Baxenafarroa, Baxe Nafarroa
azeituna/oliba / Nafarroa Beherea (-a),
Baxenabarre
azelga/zerba
bazkide/sozio
azkura (azkure)
bazko/pazko
azpimarkatu/azpimarratu
beaumontar (beaumondar,
azterketa, berrikuspen / errebisio
beamontes)
azufre/sufre
bederatziehun (bederatzirehun)
babor/ababor
beginini/begi(-)nini
bagaje, hatu / ekipaje (Heg.)
begitarte/betarte
bago/pago
begitazio, lilura / espejismo
baiezkotan/baiezkoan
begizta/kibizta
baieztu/baieztatu
behartuta/derrigorrean
bainan/baina
bekatu/pekatu
bainilla/banilla
bekozko / betosko, betozko
bakailao/makailao
belaontzi (belauntzi)
bake/pake
belardenda/belar(-)denda
bakteria/bakterio
beldur/bildur
balea (bale)
beldur, ikara / susto (Heg. Herr.)
balin/baldin
Belen/Betleem
balioanitz/balioaniztun
belgiar/belgikar
baloraketa/balorazio
bena/zain
baltse / bals, baltseo
benetazko/benetako
banan-banan (banan-bana, bana-bana,
banan banan) benturaz/menturaz
banan-banako / bana-banako, berbizkunde/pizkunde
banan-banango (Bizk.) bereiztu/bereizi
banana (jatekoa) / platano (Heg.) berenganatu/bereganatu
(bangoardia, banguardia) abangoardia beretsu/bertsu (bera)
banilla/bainilla berezilari/espezialista
bapatean/bat-batean berotegi/negutegi
baratza/baratze berredura/berretura
baratzuri/baratxuri berrikusi, errepasatu (birpasatu)
bariku (Bizk.) / ostiral berrikuspen, azterketa / errebisio
barraskilo/marraskilo bertsopaper (bertso(-)paper)
bataila/gudu bertsu (bera) / beretsu
batez beste (bataz beste) bertute/birtute
batxilerato (batxillergo) / batxilergo bertze (Lap. eta Naf.) / beste

483
betarte/begitarte boligrafo (Heg.) / bolaluma
beterinario / albaitari, albaitero, bolondres/boluntario
marexal boltsa / burtsa; poltsa
Betleem/Belen bonbila/bonbilla
betosko, betozko / bekozko borobil (Gip. eta Naf.) / biribil
bibliotekari/liburuzain borraska / ekaitz; depresio
bibolin/biolin borroka/burruka
bidaide, bidelagun (bidailagun) bortz (Ipar. eta Naf.) / bost
bide batez (bidebatez) botikario/botikari
bideokasete (bideokaset, bideo-kasete, botu/boto
bideo-zinta)
(bozeramale) bozeramaile
biderkaketa/biderketa
budin/puding
bidesari; ordainleku / peaje
bula/bulda
big-bang/Big Bang
bular(-)angina / bularreko angina
biki/bizki (Gip. eta Naf.)
bularrezur/esternoi
bildur/beldur
bilete/billete buletin/boletin
biltegi/almazen (Heg. Behe.) burduntzali/burruntzali
biltzar, batzar / asanblada, asanblea burduntzi/burruntzi
bilutsik/biluzik burmuin/zerebro (Heg.)
biluztu/biluzi burruka/borroka
biolin/bibolin burtsa/boltsa
birao, sakre/blasfemia buru(-)hezur/burezur
biribil/borobil (Gip. eta Naf.) buruzgora / buruz gora
(birpasatu) errepasatu, berrikusi buztarri/uztarri
birtute/bertute Calahorra/Kalagorria
bitxi/pitxi campus (kanpus)
bizarmakina/bizar(-)makina (cartesiar) kartesiar
bizkar(-)hezur/bizkarrezur (cassette, kaset) kasete
bizki (Gip. eta Naf.) / biki curriculum (kurrikulum)
biztuera/piztuera data/fetxa
Bizkaiko golkoa (a) / Bizkaiko Golkoa datatu/fetxatu
blasfemia / birao, sakre Debabarrena (-a) / Deba Behea
bodegoi / natura hil; ardandegi Debagoiena (-a) / Deba Garaia
bolajoko/bola(-)joko debalde, doan (dohan)
bolbora/polbora dedikazio/arduraldi
boletin/buletin defuntu (difuntu)
boli/marfil deihadar/deiadar

484
dejeneratu/degeneratu
(dekodetu) deskodifikatu / deskodetu
delegaritza/ordezkaritza
(deletreatu) letreiatu
denboraldi-aurre/aurredenboraldi
depresio; ekaitz / borraska
derrigorrean/behartuta
derrigorrez/behartuta
desagerketa / desagerpen, desagertze
desagerrarazi (desagertarazi)
desarroilatu/garatu
desarroilo/garapen
desberdin, ezberdin / diferente
desgaste/higadura
deskodifikatu (dekodetu) / deskodetu
detenitu/atxilotu
deuseztu/deuseztatu
diabetes (diabetis, diabete)
dialogo/elkarrizketa
dibujo / marrazki, irudi
diferente / desberdin, ezberdin
(difuntu) defuntu
digeriketa/digestio
digestio / digeriketa (liseriketa)
digital (dijital)
diktaketa (diktatu)
dilista/lenteja
dinosauro (dinosauru)
dioptria (diotria)
diru(-)zorro/kartera
disgustu (disgusto)
disketxe/diskoetxe
diska/disko
diti/titi
diziplina (disziplina)
dizipulu (diszipulu)
dobera/tobera
(dohan) doan, dohainik, musu(-)truk,
debalde, urririk
doktoradutza / doktoretza, doktorego
dokumentu (dokumento)
dolare/tolare
domeka (Bizk.) / igande
Donejakue bidea (-a) / Donejakue
Bidea
Donibane Lohizune / Donibane
Lohitzune
dorre/torre
e/eh (interj.)
Eba/Eva (izen biblikoa)
ebakuntza(-)gela, operazio(-)gela /
kirofano
ebaluaketa, ebaluapen / ebaluazio
ebanjelista/ebanjelari
ebili/ibili
edade/edadeko/edadetu (Heg. Herr.) /
adin, adineko, adindu
edifizio/eraikin
edukazio / heziketa, hezkuntza;
jendetasun
edukin/eduki
(egipziar) egiptoar
eguazten (Bizk.) / asteazken
eguen (Bizk.) / ostegun
egunon / egun on
eh/e (interj.)
ehiza/ihizi (Ipar. eta Naf.)
ehizi/ehiza
ehizketa/ehiza
ehundaka/ehunka
ehuneko/portzentaje
eiakulatu (ejakulatu)
eite/jite
ejerzito / armada, gudaroste
ekaitz; depresio / borraska

485
ekarpen/aportazio
ekilibrio/oreka
ekipaje (Heg.) / bagaje, hatu
ekoiztu/ekoitzi
ekonomilari/ekonomialari,
ekonomista
ekuatore (ekuadore)
elaberri/eleberri
elastizitate/elastikotasun
eleanitz/eleaniztun
eleberri/elaberri
elegia (elejia)
eleiza/eliza
(elektragailu) etxetresna elektriko
elektrikari (elektrizista)
elektro(-)tresna / tresna elektriko
elkarrizketa/dialogo
elkartezin/elkarrezin
emirerri (emirato)
emozio/zirrara
enkoadernatu / azaleztatu
enkoadernazio/azaleztapen
enparantza/plaza
enpresa/entrepresa
enpresaburu (enpresari(o))
(entonazio) intonazio
entrenadore/entrenatzaile
entrepresa/enpresa
entseiatu/entseatu
entseiu/entsegu
entzulego / entzuleria, entzuleak
entzunareto, auditorium / auditorio
epaitu/juzgatu (Heg.)
erabakior/erabakigarri
eraikin/edifizio
erakunde / instituzio, organizazio
erakusleiho (erakus(-)leiho)
486
erakusmahai (erakus(-)mahai)
erakutsarazi (erakustarazi)
erantzukizun (erantzunkizun)
eraskin/eranskin
eraskor/eranskor
(erazi) arazi
erazle/arazle
Erdi Aroa (-a)/Ertaroa
Erdialdeko Amerika / Ertamerika
erietxe (eritetxe)
eritzi/iritzi
erizantza/erizaintza
erkide (herkide)
ermandade (hermandade)
Ernio/Hernio
erorketa/eroriko
errain/errein
erraminta/erreminta
erraz/errez
errazional, razional / arrazional
(errazionalismo) razionalismo /
arrazionalismo
(errazionalista) razionalista /
arrazionalista
errebisio / berrikuspen, azterketa
erreboluzio / iraultza; bira, itzuli
errefain / atsotitz, errefrau
erreflexio / gogoeta, hausnarketa;
islatze (Fis.)
errefrau, atsotitz / errefain
erregistro (errejistro)
errein/errain
errejimentu/erregimentu
errejistratu/erregistratu
errekor/record
errektangelu/laukizuzen
errektangeluar/errektangular
erreminta/erraminta
errepasatu, berrikusi (birpasatu) eskorga / karretila (karretilla)
errepide/karretera eskrezio-aparatu / iraitzaparatu,
errepika, lelo / estribillo (estribilo) iraitz-aparatu
errepikaketa / errepika; errepikapen eskubi, eskui / eskuin
erreportaia/erreportaje eskubila/eskuila
errespektiboki / hurrenez hurren eskukada/eskutada
errespeto/errespetu (eskut) eskaut
erretreta, erretiro / jubilazio eskupeta/eskopeta
errezel, gortina / kortina espageti/spaghetti
errez/erraz esparatrapu (esparatrapo)
errifle/rifle esparrago / zainzuri, frantses(-)porru
erritu / (errito) rito espejismo / lilura, begitazio
erromes/errumes esperientzia (experientzia)
erropa/arropa espezialista/berezilari
errosario/arrosario espia/espioi
espontaneitate/espontaneotasun
errugbi/rugby (rugbi)
espresabide/adierazpide
erruleta/ruleta
espresaera/adierazmolde
errumes/erromes
espresamolde/adierazmolde
Ertamerika / Erdialdeko Amerika
espresatu / aditzera eman, adierazi
Ertaroa/Erdi Aroa (-a)
espresibitate / adierazgarritasun;
erten/irten
adierazkortasun
ertzantza/ertzaintza
elektro(-)tresna / tresna elektriko
esanahi (esannahi) espainiera, gaztelera / gaztelania
esantza/ezantza espres/expres
esbastika/svastika espresuki (espreski)
eskaera/exijentzia esprint/sprint
eskaini/eskeini estatistika (estadistika)
eskalera (eskilera) / eskailera estandar/standard
eskaner/scanner esternoi/bularrezur
eskaratz/ezkaratz estreinatu (estrenatu)
eskaut (scout, eskut) estreinu / estreinaldi; estreina
eskeini/eskaini estrena / estreina, estreinako,
(eskena) eszena estreinakoz
eskerrikasko / eskerrik asko estres/stress
(eskilera) eskalera / eskailera (eskut, scout) / eskaut
esklabo (esklabu) estribillo (estribilo) / errepika; lelo
eskopeta/eskupeta estu / herstu, hestu

487
estuasun/estutasun fokatu/fokuratu
eszena (eskena) forman egon / fleitean izan, sasoian
etendu/eten egon
etsamina / examina (etsamin) fosildu (fosilizatu)
etxekoandre (etxeko andre) fotokonposaketa/fotokonposizio
etxetresna elektriko / (elektragailu) fraka/praka
Etzegarate / Etxegarate frantses(-)porru, zainzuri / esparrago
(eurijasa) euri(-)jasa frantsesera, frantzes / frantses
(europear) europar frente/fronte
euskaldun berri (euskaldunberri, frijitu/prejitu
euskaldun-berri) frikzio / tirabira, liskar;
Eva/Eba (izen biblikoa) marruskadura (mekanikan)
examina/etsamina frutu/fruitu
exijentzia/eskaera funtzionario (funtzionari)
(experientzia) esperientzia gai, kontu / asunto (asuntu)
expres/espres gaiso/gaixo
ezantza/esantza galazi (galerazi) / galarazi
ezberdin, desberdin / diferente galdara/kaldera
ezkaratz/eskaratz gara/geltoki
ezki(-)lore (tila) garabi/grua
ezkontsari/ezkonsari garagardo/zerbeza (Heg.)
ezkutatu (izkutatu) garapen/desarroilo
ezkutu (arma babesgarria) / izkutu garatu/desarroilatu
(eskutu) garbantzu/txitxirio
ezkutuan/izkutuan garraisi/garrasi
fardel/pardel garrasi/karrasi
feria/peria gartzela/kartzela
ferra/perra gasa/gaza (ehun mehea)
fetu (feto) gasoil/gasolio
fetxa/data gasna (Lap. eta BNaf.) / gazta
fetxatu/datatu gatibu/katibu
fidatu (fiatu) gaur eguneko / gaur egungo
film labur (laburmetraia) gaza (ehun mehea) / gasa
film luze (luzemetraia) gazna / gasna (Lap. eta BNaf.), gazta
fisonomia/fisionomia gaztedi/gazteria
fitxero/fitxategi gaztelera / gaztelania (edo Sin.
fleitean izan, sasoian egon / forman espainiera)
egon gazur, serum (suero)

488
geltoki/gara gutizia/kutizia
gendarme/jendarme gutxi/gitxi
general/jeneral (armadako agintaria) gutxi gorabehera (gutxi gora-behera)
gerra/guda gutxiengo/minoria
gomit/gonbit guzi/guzti
greziera, greko / grekera (gerkera) habia /kabia
gerrilla, gerrillari (gerrila, gerrilari) haina/adina (konparazioa)
gidari/autogidari hainbat, adinbat / ainbat
(gidoi) marra(txo) haitzur/aitzur
gihar (giar) (haize egokitu) aire girotu
gila/kila (haize girotu) aire girotu
gitarra/kitarra haizkora/aizkora
gitxi/gutxi Haizkorri/Aizkorri
goarda/guarda (halabaina) alabaina
(goardazibil) guardia zibil haltzari/altzari
goardia/guardia haluzinazio/aluzinazio
gogoeta, hausnarketa; islatze (Fis.) / hamazortzi/hemezortzi
erreflexio
handi/haundi
goilare/koilara
harbi/arbi
gonbidatu/konbidatu
harma/arma
gonbit/konbit(e)
gorabehera (gora-behera) harmarri/armarri
gorbata/korbata haro/aro (garai)
Gorbeia/Gorbea harotz/arotz
gortina, errezel / kortina harpa (arpa)
gradu (grado) harrabots/arrabots
grekera (gerkera) / greko, greziera; harri bitxi / harribitxi
greko, greziar harridura(-)ikur/harridura(-)marka
grua/garabi hartu-eman/harreman
guarda/goarda hasiera (hasera)
guardia/goardia hatu, bagaje / ekipaje (Heg.)
guardia zibil (goardazibil) hatzamar/atzamar
guda/gerra hatzazal/azazkal
(gudaloste) armada, gudaroste haundi/handi
gudaroste, armada (gudaloste) hausnarketa, gogoeta; islatze (Fis.) /
gudu/bataila erreflexio
gurutzegrama / hitz gurutzatuak hauzi/auzi
gusto/gustu, (gustoko/gustuko) hauzo/auzo

489
hegazkin, aireko / abioi hozpera/hozbera
hegazkin txiki /abioneta hugonote/higanot
hegazkinlari, pilotu / abiadore (hum) um (interj.)
hemezortzi/hamazortzi humil/umil
heresia (herejia, herexia) hurko/urko
herexe (herese) / heretiko, hereje hurren arte (hurrena arte)
heriotze/heriotza hurrenez hurren / errespektiboki
(herkide) erkide; herrikide hurritz/urritz
(hermandade) ermandade (iadanik) jadanik
Hernio/Ernio (iarda) yarda
heroi (heroe) iaz / igaz, ihaz
herri(-)lur (herrilur) ibai/hibai
herstu, hestu / estu ibili/ebili
heziketa, hezkuntza; jendetasun / idazkintza/idazkuntza
edukazio idaztaldi/idatzaldi
hezkuntza, heziketa; jendetasun /
Ifarralde / Iparralde, Ipar Euskal
edukazio
Herria (-a)
hiazinto/jazinto
ifernu/infernu
hibai/ibai
igande / domeka (Bizk.)
hierarkia (jerarkia)
igarri/igerri
higadura/desgaste
igaz, ihaz / iaz
higanot/hugonote
igeltsari/igeltsero
(hilargi) ilargi
igerileku/piszina
hilaur/ilaur
igerri/igarri
hildo/ildo
igogailu/aszensore
Himalaia/Himalaya
igurtzaldi (igurtzialdi)
hipokrisia (hipokresia)
iharduera/jarduera
historiaurre/aurrehistoria
ihardun/jardun
hitz gurutzatuak / gurutzegrama
ihaz, igaz / iaz
hitzegin / hitz egin
ihaute (Ipar.) / inaute
hitzordu/zita
ihizi (Ipar. eta Naf.) / ehiza
horizonte / ostertz, zeruertz,
zerumuga ihizketa/ehiza
horma(-)irudi (hormirudi, ikara, beldur / susto (Heg. Herr.)
hormairudi) (ikaslego) ikasleak, ikasleria
hortz(-)artatzaile/aho(-)artatzaile ikerlari/ikertzaile
hortz(-)ore / hortzetako pasta ikuilu/ukuilu
hostia/ostia (ikurriñ(a))/ikurrin

490
ikus-entzule (ikusentzule)
ikus-entzunezko (ikus-entzutezko)
ikuskor/ikusgai
ikusezin (ikustezin)
ikutu/ukitu
ilargi (hilargi)
ilaur/hilaur
ildo/hildo
ileapaindegi/ile(-)apaindegi
ileapaintzaile/ile(-)apaintzaile
ileorde / peluka, perruka
ilunbe/ilunpe
(imaginatu) imajinatu
imajina (imajin, imagina)
imajinatu (imaginatu)
immigrazio (inmigrazio)
immunitate/ inmunitate
inaute / ihaute (Ipar.)
indoeuropar (indoeuropear)
industrialde (industrigune)
infernu/ifernu
ingelera, ingles / ingeles
(ingresatu) ospitaleratu; sartu;
irabazi; kartzelatu
ingurabide/zirkunbalazio
ingurrazti / koaderno, kaier
ingurugiro/ingurumen
(ingurutren) aldiriko tren
injineru/ingeniari
(inmigrazio) immigrazio
inmunitate/immunitate
insektizida/intsektizida
instant/istant
instituto/institutu
instituzio, organizazio / erakunde
internazional/nazioarteko
intonazio (entonazio)
intsektizida / insektizida
inurri, txindurri / txingurri
inurritegi/xinaurritegi
(ioga) yoga
ipar-ekialde (iparrekialde, ipar
ekialde)
Iparralde, Ipar Euskal Herria (-a) /
Ifarralde
iparrorratz/ipar(-)orratz
iparrizar (ipar(-)izar)
iragarki/anuntzio
iragarpen/anuntzio
iraitzaparatu, iraitz-aparatu /
eskrezio-aparatu
iraizean/iragaitzaz
irakaskuntza (irakaskintza)
irakasle(-)eskola); irakasle(-)
ikasketak / magisteritza
irakasle(-)ikasketak; irakasle(-)
eskola) / magisteritza
iraultza; jira, itzuli / erreboluzio
(iriki) ireki
iritzi/eritzi
irizpide/kriterio
irla (Ipar.); isla / uharte
irteera (irtera)
irten/erten
irudi, marrazki / dibujo
isil, isildu (ixil, ixildu)
isla; irla (Ipar.) / uharte
islada/isla
isladatu/islatu
islatze (Fis.); gogoeta, hausnarketa /
erreflexio
ispilu (ixpilu)
istant / instant, ixtante
(israeliar) israeldar
itoiti, itote / itaxur, itogin
491
itsasandi / itsas handi (jazkera) janzkera
itsas korronte / itsaslaster jazmin/jasmin
itsasuntzi/itsasontzi jeiki/jaiki
itsas-zain/itsasozain jeitsi, jetxi, jatsi / jaitsi
itsu (itxu) jendarme/gendarme
itsuskeria (itsusikeria) jendetasun; heziketa, hezkuntza /
(itxaso) itsaso edukazio
itxoin/itxaron jeneral (armadako agintaria) / general
(itxu) itsu (jerarkia) hierarkia
itzuli, jira; iraultza / erreboluzio Jerusalem/Jerusalen
(ixil) isil Jesu Kristo / Jesukristo
(ixildu) isildu jetxi, jeitsi, jatsi / jaitsi
(ixpilu) ispilu jira, itzuli; iraultza / erreboluzio
ixtante/istant jite/eite
izakera/izaera jogurt/yogur
(izkutatu) ezkutatu jole/jotzaile
izkutu (eskutu) / ezkutu (arma joskura/jostura
babesgarria)
jostun/sastre (Heg.)
izkutuan/ezkutuan
jubilazio / erretiro, erretreta
jadanik (iadanik)
(judutar) judu
jaiki/jeiki
juzgatu (Heg.) / epaitu
jainko/jaungoiko
kabia/habia
jaitsi / jatsi, jeitsi, jetxi
kafetxe/kafe(-)etxe
(jakinmin) jakin-min
kai, nasa / anden
(jakinnahi) jakin-nahi
kaier, koaderno / ingurrazti
janari(-)denda (janaridenda)
kainabera/kanabera
janzkera (jazkera)
kainoi/kanoi
jardin/lorategi
(kaja) kutxa, ontzi, kaxa (Heg.)
jarduera/iharduera
kajoi/tiradera
jardun/ihardun
jardunean, arian / aktiboan Kalagorria/Calahorra
jarduneko (aktiboko) kaldera/galdara
jarraitutasun, jarraikitasun kamaleoi/kameleoi
(jarraitasun) kamarero/zerbitzari
jatsi, jeitsi, jetxi / jaitsi kanabera/kainabera
jaungoiko/jainko (kanadiar) kanadar
jaurtigai/proiektil Kanbodia/Kanboia
jazinto/hiazinto kanila (Heg.) / txorrota

492
kanoi/kainoi klabikula/lepauztai
kanpaina(-)denda/kanpadenda klixe (klitxe)
kanpainaurre/aurrekanpaina koaderno, kaier / ingurrazti
(kanpus) campus (kuaderno)
kanpatu/akanpatu (koadrila, koadrilla) kuadrilla
(kapaza izan) kapaz izan (Heg.) (koalitate) kualitate / nolakotasun
karamelu (karamelo) koartel/kuartel
karburagailu (karburadore) koilara / goilare, kutxare (kutxara)
koinak/koñak
kardenal/kardinal
kojin/kuxin
karie, karies / txantxar
kokildu/kikildu
karlistada/karlistaldi
kokots/okotz
karrasi/garrasi
koliflor/azalore
karretera/errepide
koltxoi/lastaira
karretila (karretilla) / eskorga
konbidatu/gonbidatu
kartera / diru(-)zorro, paper(-)zorro
konbit(e)/gonbit
kartesiar (kartesiano, cartesiar)
konfidantza/konfiantza
kartulina / kartoi (mehe)
konplitu/kunplitu
kartzela/gartzela
konpromezu/konpromiso
kartzelatu (ingresatu)
konsagratu / kontsakratu, sagaratu
kasete (kaset, cassette)
kontestu/testuinguru
kastigu (Heg.) / zigor kontu, gai / asunto (asuntu)
kasu (kaso) (kontutan hartu) kontuan hartu
katakunba/katakonba koñak/koinak
(katalandar) katalan korazatu/akorazatu
katibu/gatibu korbata/gorbata
kaxa (kaja) korkoi / korrokoi (Sin. lazun)
kaxoi/tiradera korridore / pasillo (pasilo) (Heg.)
(kelta) zelta kortina / errezel, gortina
keramika/zeramika kosmo/kosmos
kibizta/begizta kosta ahala kosta (kosta ala kosta)
kikildu/kokildu kotatu, kotak ezarri / akotatu
kila/gila kotoi/algodoi
kirofano / ebakuntza(-)gela, kozinatu (sukaldatu)
operazio(-)gela krisket/kisketa
kirurgia/zirujia kriterio/irizpide
kisketa/krisket (kuaderno) koaderno, kaier /
kitarra/gitarra ingurrazti

493
kuadrilla (koadrila, koadrilla) lepauztai/klabikula
kualitate (koalitate) /nolakotasun lera/trineo
kuartel/koartel letra nagusi / letra larri, maiuskula
kuluska/kuluxka letreiatu (deletreatu)
kunplitu/konplitu letxe / legetxe, bezalaxe
(kurrikulum) curriculum letxuga/uraza
kutizia/gutizia lez (Bizk.) / legez (bezala)
kutxa (kaja) leze/leize
kutxare/koilara liburu(-)denda (liburudenda)
(kuwaitiar) kuwaitar liburuzain/bibliotekari
kuxin/kojin likidu/likido
labe handi / labe garai lilura, begitazio / espejismo
labirinto (laberinto) lino/liho
laborategi (laboratorio) lisatu/plantxatu
(laburmetraia) film labur liseriketa/digestio
laku/aintzira lisiba/lixiba
landara/landare liskar, tirabira / frikzio
lantegi/tailer (Heg.) lizentzia (lizentziatura)
lapurketa/lapurreta lizentziatu (Heg.) / lizentziadun
(laister) laster lorategi/jardin
laranjaondo/laranjondo (luzemetraia) film luze
larehun (lauehun) / laurehun magia (majia)
magisteritza / irakasle(-)eskola,
lasatu/lasaitu
irakasle(-)ikasketak
lastaira/koltxoi
makina-erreminta (Heg.) / makina(-)
laster (laister) tresna
laukizuzen/errektangelu mahai/mahain
lazun, korrokoi / korkoi mahai(-)inguru (mahainguru)
lebatz/legatz mahuka-hutsik/makutsik
legez (bezala) / lez (Bizk.) maila (mail)
lehenbailehen (lehenbaitlehen) maisu (maixu)
lehoinabar, pantera / leopardo maitakor/maitekor
leize/leze maiuskula, letra larri / letra nagusi
lekoa/legoa (maixu) maisu
lelo, errepika / estribillo (estribilo) (majia) magia
lengoradu/mihi(-)arrain makailao/bakailao
lenteja/dilista makutsik/mahuka-hutsik
leopardo / lehoinabar, pantera malizia/malezia

494
marexal/albaitari mueta, mota / mota
marfil/boli multzu/multzo
marioneta, txontxongilo / txotxongilo muskulo/muskulu
marmelada (mermelada) mustio/muztio
marraskilo/barraskilo musu(-)truk, debalde, doan,
marra(txo) (gidoi) dohainik, urririk (dohan)
marrazki, irudi / dibujo mutin/motin
marruskadura (mekanikan) / frikzio Nafarroa Beherea (-a), Baxenabarre /
Marte, martetar / Martitz, martiztar Baxenafarroa, Baxe Nafarroa
martitzen (Bizk.) / astearte naharo/naro
materiale/material nahastu/nahasi
mediku/midiku nahitanahiez / nahitaez, nahi eta nahi
ez
medizina/sendagai
narrats, narraz / narras
menturaz/benturaz
narrazti/narrasti
merketu/merkatu
nasa, kai / anden
merkatal zentro / merkataritza(-)
zentro natura hil / bodegoi
(mermelada) marmelada nazioarteko/internazional
metrailadore/ametrailadora negar/nigar
mezprezatu/mespretxatu negutegi/berotegi
midiku/mediku nerabezaro, nerabetasun /
adoleszentzia
mihi(-)arrain/lengoradu
nerekoi/nirekoi
milagro / mirari, mirakulu
mindegi/mintegi neumatiko/pneumatiko
ministrari/ministro neumonia/pneumonia
minoria/gutxiengo nigar/negar
minutu (minuto) nirekoi/nerekoi
mirakulu, mirari / milagro nolakotasun / kualitate (koalitate)
mirari, mirakulu / milagro notari/notario
miretsi (mirestu) o/oh (interj.)
mitxoleta/amapola objektibo (objetibo)
moeta, mueta / mota (odol(-)baso) odol(-)hodi
moleta (Sin. arrautzopil, tortilla oh/o (interj.)
(tortila)) / omeleta ohituratu/ohitu
monastegi/monasterio ohostu/ostu
mota / moeta, mueta oihaldegi/oihaltegi
motin/mutin oihaldenda/oihal(-)denda
muble (mueble) /altzari oinbete/oin

495
okotz/kokots panpin/panpina
oliba/azeituna pantera, lehoinabar / leopardo
omeleta / moleta (Sin. arrautzopil, (papel) paper
tortilla) paper(-)zorro/kartera
onda/uhin pardel/fardel
ongarri, abonamendu / abonu (abono) pareta (paret)
ontziola / astilero (astillero) parrafo/paragrafo
operazio(-)gela, ebakuntza(-)gela / pasillo (Heg.) (pasilo) / korridore
kirofano
pastilla (pastila)
(oposaketa) oposizio
Paue/Pabe
ordainleku; bidesari / peaje
pazko/bazko
ordezkaritza/delegaritza
peaje / bidesari; ordainleku
ordurarte / ordura arte; ordu arte
pekatu/bekatu
ordutegi (orduketa)
pelota/pilota
oreka/ekilibrio
peluka, perruka / ileorde
organizazio, instituzio / erakunde
peria/feria
organo (organu)
peritu (perito)
(orijinal) original
perra/ferra
oro har (orohar)
perruka, peluka / ileorde
orroa, orroe / orro
Persia/Pertsia
ortze, urtzi / ortzi
pilota/pelota
ortzegun (Lap. eta Naf.) / ostegun
pilotu, hegazkinlari / abiadore
osakera/osaera
pinudi (pinadi)
ospitaleratu (ingresatu)
Pirinioak (-ak) / Pirineoak,
ostegun/eguen (Bizk.) / ortzegun (Lap. Auñamendiak
eta Naf.)
piriniotar (pirinear, piriniar)
ostertz, zeruertz, zerumuga /
horizonte piszina/igerileku
ostia/hostia pitxi/bitxi
ostiral/bariku (Biz.) pixka bat (pixkat)
ostu/ohostu pizkunde/berbizkunde
Ozkabarte / Santo Domingo de la piztarazi (piztuarazi) / pitzarazi
Calzada piztuera/biztuera
Pabe/Paue plantxatu/lisatu
pago/bago platano (Heg.) / banana (jatekoa)
pailazo (pailaso) plaza/enparantza
pake/bake pneumatiko/neumatiko
(pakistaniar) pakistandar pneumonia/neumonia

496
polbora/bolbora sarjentu (sargentu)
poltsa/boltsa sarraila / serraila, zerraila
portzentaje/ehuneko sasoian egon, fleitean izan / forman
pote (Heg.) / poto egon
poxpolu/pospolo saskibaloi (saski(-)baloi)
pozoi (pozoin) sastre (Heg.) / jostun
praka/fraka scanner/eskaner
prejitu/frijitu (scout, eskut) eskaut
prekaritate/prekarietate seda/zeta
prestigio (prestijio) segundo (segundu)
prezeski/preseski sekulan/sekula
preziagarri/prezagarri senadore/senatari
probetxatu/aprobetxatu sendagai/medizina
proiektil/jaurtigai sentimendu (sentimentu)
puding/budin serraila, zerraila / sarraila
puntu (punto) serum, gazur (suero)
razional, errazional / arrazional silueta/zilueta
razionalismo (errazionalismo) / simaur / ximaur, zimaur
arrazionalismo sinesmen (sinismen)
razionalista (errazionalista) / sinestamendu, ziurtagiri / zertifikatu
arrazionalista
sinetsarazi (sinestarazi)
(razista) arrazista
sinistu (Bizk. eta Gip.) / sinetsi
record/errekor
sirimiri, xirimiri / zirimiri
rifle/errifle
sofritu/sufritu
rito (errito) / erritu
solfa/solfeo
rugby (rugbi) / errugbi
solidu/solido
ruleta/erruleta
somatu/sumatu
sabai/sapai
sabotaje (sabotaia) sonda/zunda
sagaratu, kontsagratu / konsagratu sorrarazi (sortarazi)
sagu/xagu sozio/bazkide
saguzar (saguzahar) spaghetti/espageti
sailordetza/sailburuordetza sprint/esprint
saindu (Ipar. edo Jas.) / santu standard/estandar
sakre, birao / blasfemia stress/estres
Santo Domingo de la Calzada / subjektu/sujeto
Ozkabarte substantibo/sustantibo
sapai/sabai (suero) serum, gazur

497
sufre/azufre Troia/Troya
sufritu/sofritu trono/tronu
suin/suhi (tutoritza) tutoretza
sujeto/subjektu txakolin (txakoli)
(sukaldatu) kozinatu txangurru (txangurro)
sumatu/somatu txanpain/xanpain
suspense (suspentse) txanpu/xanpu
suspertu/zuzpertu txantxar / karie, karies
sustantibo/substantibo txapel/xapel
susto (Heg. Herr.) / ikara, beldur txartel/xartel
svastika/esbastika txerto/xerto
talaia/atalaia txigor(tu) (xigor(tu))
tamaina (tamainu) txikigarri/xikigarri
tantu/tanto txilibitu/xilibitu
Tanzania/Tantzania tximeleta/ximeleta
tailer (Heg.) / lantegi txiki/xipi
teontzi (te-ontzi) tximu (Gip.) / tximino
testuinguru/kontestu txingurri / txindurri, inurri
(tila) ezki(-)lore txip (xip)
tintatu/tindatu txirula/xirula
tirabira, liskar / frikzio txistor / ziztor (txistorra)
tiradera/kajoi txito / txita; txit
titi/diti txitxare/zizare
tobera/dobera txitxirio/garbantzu
tolare/dolare txori/xori
tonelada/tona txorrota/kanila (Heg.)
torre/dorre txotxongilo / marioneta (txontxongilo)
tortilla (tortila) (Sin. arrautzopil, txukatu/xukatu
moleta) / omeleta txulo/zulo
traineru/treineru txuri/zuri
transistore (trantsistore) uhanditu/uranditu
trasatlantiko/transatlantiko uharte / isla; irla (Ipar.)
trastero/trasteleku uhin/onda
treineru/traineru ukitu/ikutu
tresna elektriko / elektro(-)tresna Ukraina/Ukrania
trineo/lera ukuilu/ikuilu
tristetu/tristatu um (interj.) (hum)

498
umil/humil xipi/txiki
ur-, urtsu / akuoso (egokia da xirimiri, sirimiri / zirimiri
kimikan) xirula/txirula
uranditu/uhanditu xori/txori
uraza/letxuga xukatu/txukatu
urjauzi/ur(-)jauzi yarda (iarda)
urko/hurko yoga (ioga)
urkor (disolbagarri) / urtukor yogur/jogurt
urrin (adlg.) / urrun (urruti) zabalune/zabalgune
urritz/hurritz zain/bena
urtsu, ur- / akuoso (egokia da
zainzuri, frantses(-)porru / esparrago
kimikan)
zapata(-)denda (zapatadenda)
urtukor/urkor (disolbagarri)
(zazpirehun) zazpiehun
urtzi/ortzi
zehar-galdera (Hizkl.) (zehargaldera)
usaindu (usaitu)
zelta (kelta)
utzarazi (utziarazi)
uztarri/buztarri zeramika/keramika
(vietnamiar) vietnamdar zerba/azelga
volt (voltio) zerbeza (Heg.) / garagardo
watt (watio) zerbieta (zerbilleta) / ahozapi
whiski (whisky) zerbitu/zerbitzatu
xagu/sagu zerbitzari/kamarero
(xaguxar, xaguzahar, saguzahar) zerebro (Heg.) / burmuin
saguzar zerraila, serraila / sarraila
xanpain/txanpain zerrenda/xerrenda
xanpu/txanpu zertifikatu / ziurtagiri, sinestamendu
xapel/txapel zeruertz, zerumuga, ostertz /
xartel/txartel horizonte
xehetu/xehatu zeta/seda
xerrenda/zerrenda zilueta/silueta
xerto/txerto zigarro (Heg.) / zigarreta
(xigor(tu)) txigor(tu) zigor/kastigu (Heg.)
xikigarri/txikigarri zimaur/simaur
xilibitu/txilibitu zine/zinema
ximaur/simaur zirimiri / sirimiri, xirimiri
ximeleta/tximeleta zirkunbalazio/ingurabide
xinaurritegi/inurritegi zirrara/emozio
(xip) txip zirujia/kirurgia

499
zita/hitzordu zumo / zuku; ur-
ziurtagiri, sinestamendu / zertifikatu zunda/sonda
zizare/txitxare zuri/txuri
ziztor / txistor (lukainka) zurrunga (zurranka)
zortziehun (zortzirehun) zuzpertu/suspertu
zulo/txulo

500
 4
Kalko desegoki nabarmen batzuk

1. Kalko lexiko-semantikoak

anitz (➛ anitz)
*ideologia anitza askotariko ideologia, ideologia plurala
*jende anitza askotariko jendea, jende plurala

-ar (➛ -ar atzizkia (aldaerak: -tar (-dar), -ztar))

*eibartar kaleak, *valentziar laranjak Eibarko kaleak, Valentziako laranjak
*belgiar, *europear, *egipziar belgikar, europar, egiptoar

ari izan ≠ egon (➛ ari izan ≠ egon)

*Euria dago. Euria ari du / dihardu / da.
*Txarto jokatzen dago. Txarto jokatzen ari da / dihardu.

balio/balore (➛ balio/balore)
Gure gizarteko baloreak Gure gizarteko balioak
Balore moral bat da elkartasuna. Balio moral bat da elkartasuna.

bera/berdina (➛ bera ≠ berdin)

*Egun berdinean joan ziren oporretara. Egun berean joan ziren oporretara.
*Atzoko mutil berdina etorri da ate joka. Atzoko mutil bera etorri da ate joka.

bota (➛ bota aditza)

*parranda bota parranda(n) ibili/egin
*faltan bota falta(n) nabaritu/eman/hartu,
hutsa sumatu, mira izan/egin…

501
eman (➛ eman)
*Neska-mutikoen artean ematen diren Neska-mutikoen artean gertatzen/
liskarrak. izaten diren liskarrak.
*Txapelketan sei berdinketa eman dira. Txapelketan sei berdinketa gertatu/
jazo/izan dira.

erabakior/erabakigarri (➛ -garri/-kor)
bilera erabakior bilera erabakigarri
giro erasokor giro erasotzaile

erregeak/errege-erreginak (➛ errege-erregina; gurasoak ≠ aitak; ➛ seme-alaba)

*Errege Katolikoak Errege-erregina Katolikoak
Hiru seme-alabaren ama da. ≠ Hiru semeren (edo alabaren) ama da.

eskaini (➛ eskaini)
?prentsaurrekoa, kontzertua… eskaini prentsaurrekoa, kontzertua… eman,
egin, jo

*eta abar luze bat (➛ *(eta) abar luze bat > abar)
*eta abar luze bat eta abar(,) eta abar

froga/proba (➛ froga ≠ proba; ➛ frogatu ≠ probatu)

*delituaren proba(k) delituaren froga(k)
*liburuaren lehen frogak liburuaren lehen probak

gizona/gizakia (➛ gizaki ≠ gizon; ➛ giza)

*Neanderthalgo gizona Neanderthalgo gizakia
*Gizona Lurrean denetik… Gizakia Lurrean denetik…

jokatu/jolastu (➛ joko ≠ jolas; jokatu ≠ jolastu)

*Realak gaur jolasten du. Realak gaur jokatzen du.
*Partida ona jolastu du Altuna III.ak. Partida ona jokatu du Altuna III.ak.

*nekazal turismo (➛ *nekazal-; ➛ -al hitz-bukaerakoa)

*nekazal produktu nekazaritza(-)produktu
*unibertsital esparru unibertsitate(-)esparru

502
noski (➛ noski / jakina, horixe)
*Noski baietz! *Noski ezetz! Bai, noski! Horixe baietz/ezetz!
*Noski etorriko dela! Jakina/horixe etorriko dela!
Etorriko da. Bai horixe!

ospatu (➛ ospatu)
bilera, partida, hileta… ospatu bilera, partida, hileta… egin/jokatu/
izan…

*pena merezi (➛ merezi izan)

*Ez du pena merezi hori egitea. Ez du merezi hori egitea.

udal/udaletxe (➛ udal ≠ udaletxe ≠ udalerri)

*Udaletxeak erabaki bat hartu du. Udalak erabaki bat hartu du.

zentzu ≠ norabide (➛zentzu; ➛ *norantza > noranzko / norabide)

*zentzu bakarreko errepidea noranzko bakarreko errepidea

2. Kalko morfosintaktikoak

2.1. Izen-sintagmaren esparrukoak

-a/bat (➛ bat zenbatzailea / -a artikulua (batzuk/-ak))

?Haize bat altxa zen! Egundoko haizea altxa zen!
*Okindegi bat ere gerta daiteke Okindegi bat ere gerta daiteke
monopolio bat. monopolio.

adjektiboaren posizioa (➛ kolore: *gorri kolore, *gorri koloreko (> kolore gorri(ko));
➛ -al hitz-bukaerakoa; ➛ adjektibo erreferentziala)

*gorri kolore kolore gorri

*sozial arazo arazo sozial, gizarte-arazo

asko ≠ gehiegi (gradurik gorena adierazten ez denean) (➛ asko ≠ gehiegi; ➛ -egi atzizkia)
Horretaz ez dakit gehiegi. Horretaz ez dakit asko.
Ez naiz gehiegi kezkatu. Ez naiz asko kezkatu.

503
asko ≠ handia (➛ asko ≠ handia; ➛ izen zenbakarriak / izen zenbakaitzak; ➛ -egi atzizkia)
*pazientzia asko, *lotsa asko pazientzia handia, lotsa handia
*Ez daukat gogo handiegirik. Ez daukat gogo handirik.
*Maitasun gehiago erakutsi behar duzu. Maitasun handiagoa erakutsi behar
duzu.

berri (➛ berri)
*garaipen berri bat beste garaipen bat
*gol berri bat beste gol bat

beste (➛ beste (bestek / besteek / beste batzuek))

Beste etxera joan zen. (mugatua, ezaguna) ≠ Beste etxe batera joan zen. (mugg.,
zehaztugabea)
Ekar itzazu beste zapatak. (idem) ≠ Ekar itzazu beste zapata batzuk.
(idem)

beste ≠ lehengo (➛ beste (bestek / besteek / beste batzuek))

*Beste egunean etorri zen. Joan zen egunean / lehengoan / …
etorri zen.
*Beste egunean etorriko da. Beste (egun(en)) batean / hurrengoan
etorriko da.

bezala (➛ bezala; ➛ bezala/bezalako)

?Bost urtez aritu zen Donostian irakasle Bost urtez aritu zen Donostian
bezala. irakasle.
*Orixe bezala ezagutua. Orixe izenez ezagutua.

desberdin/ezberdin (kantitatea adierazteko denean) (➛ desberdin/ezberdin)

*Gai desberdinak tratatuko dituzte.
*Formatu desberdinetan aurkeztu zuten
egitasmoa.
*Alderdi desberdinak bat etorri ziren
bozketan.
*Landare desberdinak ernetzen dira.
Hainbat gai, zenbait gai, gai batzuk…
tratatuko dituzte.
Zenbait formatutan aurkeztu zuten
egitasmoa.
Alderdiak / Alderdi guztiak bat etorri
ziren bozketan.
Era askotako landareak ernetzen dira.

elkar (➛ elkar)
*Elkar etorri dira. Elkarrekin etorri dira.
*Ez dute elkar hitz egiten. Ez dute elkarrekin (ez diote elkarri) hitz
egiten.

504
*hain… -(e)la (➛ *hain… -(e)la)
*Gure herria hain da txikia, ez duela Gure herria hain da txikia, (non) ez
plazarik ere. duen plazarik ere.
(…), (ezen) ez baitu plazarik ere.

izernordain zehaztugabeak (➛ ezer/zerbait, inor/norbait, inoiz/noizbait; ➛ batere ≠ ezer (deus))

*—Nor dabil hor? —Inor. —Nor dabil hor? —Inor (ere) ez.
*Ez zen inor ez etorri. Ez zen inor etorri.

partitiboa (➛ partitiboa (-ik))

*Burua ez duenak ez du behar txapela. Bururik ez duenak ez du behar
txapelik.
*Ez daude galletak. Ez dago galletarik.

2.2. Aditzaren esparrukoak

aditz-izena (➛ aditz-izena)
*Badakit gitarra jo. Badakit gitarra jotzen.
*Mendira joan gustatzen zait. Mendira joatea gustatzen zait.

aspektua (egunerokotasun faltsua) (➛ aditzaren aspektua eta kalkoak)

Aspertu naiz hemen. Joaten gara etxera? Aspertu naiz hemen. Joango (al) gara
etxera?
Gauean joaten gara zinemara? Gauean, joango (al) gara zinemara?

ahaleraren erabilera okerrak (➛ ahalera eta kalkoak)

*Hori egiten baduzu, aita haserretu daiteke. Hori egiten baduzu, litekeena da aita
haserretzea.
(…), aita haserretu egingo da
beharbada.
?Euria egin lezake arratsaldean. Baliteke euria egitea arratsaldean.
*Ireki diezadakezu atea? Irekiko didazu atea?
*Mesede bat egin ahal bazenit… Mesede bat egingo (al) didazu?
Mesede bat egingo bazenit…

505
baldintza-perpausetako komunztadura (➛ baldintza-perpausak)
*Saiatzen bada, lortuko luke. Saiatzen bada, lortuko du.
*Zuek dituzuen aukerak izan bagenitu, Zuek dituzuen aukerak izan bagenitu,
beste modu batera biziko ginatekeen beste modu batera biziko ginateke
orain. orain.

bihurkari traketsak (➛ burua (X-ren burua): neure burua, zeure burua, bere burua, beren/euren
burua(k))

*Garbitu zara aurpegia? Garbitu (al) duzu aurpegia?

?Asko gorrotatzen naiz. Asko gorrotatzen dut neure burua.

izango zen / litzateke (➛ aditzaren aspektua eta kalkoak; ➛ iragan-geroa aditzaldia)

*Hau bihar honela egin beharko zen. Hau bihar honela egin beharko
litzateke.
*Gustura joango nintzen Kubara. Gustura joango nintzateke Kubara.

numero-komunztadura (➛ jende)
*Bikote bat ezkontzen direnean… Bikote bat ezkontzen denean…
*Jendeak esaten dute… Jendeak esaten du…

orainaldi historikoa (➛ aditzaren aspektua eta kalkoak)

*1955ean jaiotzen da. 1955ean jaio zen / jaioa da.
*1964an sortzen da elkartea. 1964an sortu zen / sortua da elkartea.

partizipioa atribuzio-perpausean (➛ partizipioa atribuzio-perpausean (itxia(k)/itxita/itxirik;

irekia(k)/irekita/irekirik; ikusia(k)/ikusita/ikusirik; nekatua(k)/nekatuta/nekaturik))

*Nekatuta naiz. Nekatuta nago.

*Zeharo mozkortutak zebiltzan. Zeharo mozkortuta/-rik/-ak zebiltzan.

pasiboa (➛ pasiboa (egitura pasiboa))

*Poliziagatik atxilotua izan zen. Poliziak atxilotu zuen.
#Nigatik esana da aspaldi. Ni(re)gatik esana da (beste batzuek) /
Nik esana da.

506
2.3. Perpausaren esparruko edo gorakoak

baino ≠ baino gehiago (➛ baino ≠ baino gehiago/areago)

*Lagundu baino, kalte egiten du.
*Sentimenduei baino emozioei egin behar
zaie jaramon.
Lagundu baino gehiago, [lagundu
beharrean/barik/ordez…] kalte…
Sentimenduei baino gehiago (baino
areago) emozioei egin behar zaie
jaramon.

‘Bestalde, esan…’ (➛ esan)

*Azkenik, azpimarratu… Azkenik, azpimarratu behar da / nahi
dugu…
*Amaitzeko, bakarrik esan, hamabost Amaitzeko, bakarrik esan nahi
egun daudela errekurtsoa aurkezteko. dut hamabost egun daudela
errekurtsoa aurkezteko.

bezala (adibideak ematean) (➛ bezala; ➛ bezala/bezalako)

?Ezagunak ditugun Anari eta Niko Etxart
bezalako abeslariak elkartu ziren.
?Venezia eta Genova bezalako hiriak
Asiarekin eta Afrika iparraldearekin
eginiko merkataritzagune bilakatu ziren.
Ezagunak ditugun abeslariak elkartu
ziren: Anari, Niko Etxart eta beste
asko.
(...): Anari eta Niko Etxart, esaterako.
Venezia eta Genova hiriak,
esaterako, Asiarekin eta Afrika
iparraldearekin eginiko
merkataritzagune bilakatu ziren.

bitartean (➛ bitartean; ➛ menderatu faltsuak (sasimenderatuak))

?Fonema kontsonantikoak 24 diren
bitartean, bokalikoak 5 dira.
*Langileen erdiak euskaldunak diren
bitartean, beste erdiak, erdaldunak.
Fonema kontsonantikoak 24 dira, eta
(fonema) bokalikoak 5
Fonema kontsonantikoak 24 dira; (eta)
(fonema) bokalikoak, berriz, 5).
Langileen erdiak euskaldunak dira,
eta beste erdiak, erdaldunak.

dagoeneko ≠ honezkero (➛ dagoeneko ≠ honezkero; ➛ harrezkero ≠ honezkero)

*Dagoeneko hasiko zen saioa. Honezkero hasiko zen saioa.
*Dagoeneko ez dira etorriko. Honezkero ez dira etorriko.

507
dagokionean ≠ dagokionez (➛ dagokionean ≠ dagokionez)
*Isabeli dagokionean, ez da etorri Isabeli dagokionez, ez da etorri
azterketara. azterketara.
*Hau pentsatzen dut gai horri Hau pentsatzen dut gai horri
dagokionean. dagokionez.

*depende (➛ (*depende))
*Depende norentzat den. Jakin/ikusi… egin behar norentzat den.
*Depende nondik begiratzen diozun. (Ikusi behar) Nondik begiratzen
diozun.

ehunekoak eta deklinabide mugatua (➛ ehuneko (%))

*Kontinentearen % 5a izotza da. Kontinentearen % 5 izotza da.
*Gazteetan, % 7ak badaki hori. Gazteetan, % 7k badaki hori.

emaitzak eta zenbakiak (➛ eta)

*Hiru bat ari gara irabazten. Hiru eta bat ari gara irabazten.
*Mila bostehun euro balio ditu. Mila eta bostehun euro balio ditu.
*4,20 €: lau euro hogei 4,20 €: lau euro eta hogei.

erdal gerundioa (➛ gerundioa (erdal))

*Kolpe bat eman zion, hilda utziz. Kolpe bat eman zion, eta hil.
*Kafea hartzen hitz egingo dugu. Kafea hartuz hitz egingo dugu.
*Hamar jasoaldi eginez lortu zuen txapela. Hamar jasoaldi eginda lortu zuen
txapela.

ere (➛ ere lokailua)

*Ere daude beste kale batzuk. Beste kale batzuk ere badaude.
*Ere bai esan dute bihar etorriko direla. Bihar etorriko direla ere esan dute.
*Haiek partida irabazi dute, eta guk ere. Haiek partida irabazi dute, eta guk ere
bai.

erlatiboak (➛ -(e)la/-(e)na; ➛ -(e)lako/-(e)n atzizkiak izenak gobernaturiko perpaus osagarrietan)

*Gure autoa, ez dela oso zaharra, askoz
merkeagoa da.
*Nik badaukat lagun bat askotan gure
etxera etortzen dela.
*Etorriko zarenaren ustean gaude.
Gure autoa, ez dena oso zaharra,
askoz merkeagoa da.
Nik badaukat lagun bat askotan gure
etxera etortzen dena.
Etorriko zaren/zarelako ustean gaude.

508
*Ekonomia gaizki doalaren berriak ez Ekonomia gaizki doalako/doan
gintuzke harritu behar. berriak…

galdegaia (➛ galdegaiaren legeak; ➛ ote)

Menditik etorri gara. ≠ Menditik etorri egin gara.
*Itxaropenik ote? Ba ote itxaropenik?

gogo (*jateko gogoak) (➛ gogo (*jateko gogoak))

*Hori egiteko gogoekin nago. Hori egiteko gogoarekin nago.
*Jendea gogoekin aritu da. Jendea gogoarekin/gogoz/gogotsu aritu
da.

*hobe esan / hobeto esan (➛ hobe izan (*hobe esan))

*Honela behar du, hobe esanda. Honela behar du, hobeto esanda.
*Hobe moldatuko zara horrela. Hobeto(ago)/Hobeki(ago) moldatuko
zara horrela.

gero (➛ gero)
*Bilera eta gero, kalera joan gara.
*Lau urte eta gero ikusi dugu hori.
*Gero eta gehiago ikasi, (gero eta) nota
hobeak ateratuko dituzu.
Bileraren ondoren (Bilera bukatu
ondoren / eta gero), kalera joan gara.
Lau urteren ondoren (Lau urte igaro
eta gero / ondoren) ikusi dugu hori.
Zenbat eta gehiago ikasi, (orduan eta /
hainbat (eta)) nota hobeak/onagoak
aterako dituzu.

joan aditzaren perifrasi-modua (➛ joan aditzaren perifrasi-modua (-tu(a)z joan / -tzen joan))
?Eta gero zer esatera zoaz? Eta gero zer esan behar duzu?
?Goazen mintzatzera gizakiaren sorreraz. Mintza gaitezen gizakiaren sorreraz.

non/zerez (➛ goizean, goizetan / goizez; trenean /trenez; ➛ euskara batuan / euskara batuaz)
*Goizeko trenez etorri dira. Goizeko trenean etorri dira.
*Euskara batuz ari da. Euskara batuaz ari da / Euskara
batuan ari da.

nondik/non (➛ nondik/non)
*Lehen, asko etortzen zen gure dendatik. Lehen, asko etortzen zen gure
dendara.
*Atzo goizean etxetik ibili nintzen. Atzo goizean etxean ibili nintzen.

509
zehar-galdera (➛ arabera (arauera); ➛ *-(e)laz, *-(e)naz)
*Nori galdetzen zaionaren arabera. Nori galdetzen zaion.
*Konturatu behar genuke (zer) galtzen ari Konturatu behar genuke zer ari garen
garenaz. galtzen.

zehar-galdera ≠ erlatiboa (➛ erlatiboa eta zehar-galdera)

*Badakizu gertatu dena? Badakizu zer gertatu den?
*Pentsa ezazu behar duzuna. Pentsa ezazu zer behar duzun.

510
 5
Deklinabide-taulak

1. Pertsona-izenordain arruntak eta indartuak

(➛ pertsona-izenordain arruntak / pertsona-izenordain indartuak)

Pertsona-izenordain arruntak
NOR ni hi gu zu zuek
NORK nik hik guk zuk zuek
NORI niri hiri guri zuri zuei
NOREN nire hire gure zure zuen
NOREKIN nirekin hirekin gurekin zurekin zuekin
NORENTZAT niretzat hiretzat guretzat zuretzat zuentzat
ZERTAZ nitaz hitaz gutaz zutaz zuetaz
NORENGAN ni(re)gan hi(re)gan gu(re)gan zu(re)gan zuengan
NORENGANDIK ni(re)gandik hi(re)gandik gu(re)gandik zu(re)gandik zuengandik
NORENGANA ni(re)gana hi(re)gana gu(re)gana zu(re)gana zuengana
NORENGANANTZ ni(re)ganantz hi(re)ganantz gu(re)ganantz zu(re)ganantz zuenganantz
NORENGANAINO ni(re)ganaino hi(re)ganaino gu(re)ganaino zu(re)ganaino zuenganaino
NORENGATIK ni(re)gatik hi(re)gatik gu(re)gatik zu(re)gatik zuengatik

Pertsona-izenordain indartuak

NOR neu heu geu zeu zeuek

NORK neuk heuk geuk zeuk zeuek
NORI neuri heuri geuri zeuri zeuei
NOREN neure heure geure zeure zeuen
NOREKIN neurekin heurekin geurekin zeurekin zeuekin
NORENTZAT neuretzat heuretzat geuretzat zeuretzat zeuentzat
ZERTAZ neutaz heutaz geutaz zeutaz zeuetaz
NORENGAN neu(re)gan heu(re)gan geu(re)gan zeu(re)gan zeuengan
NORENGANDIK neu(re)gandik heu(re)gandik geu(re)gandik zeu(re)gandik zeuengandik
NORENGANA neu(re)gana heu(re)gana geu(re)gana zeu(re)gana zeuengana
NORENGANANTZ neu(re)ganantz heu(re)ganantz geu(re)ganantz zeu(re)ganantz zeuenganantz
NORENGANAINO neu(re)ganaino heu(re)ganaino geu(re)ganaino zeu(re)ganaino zeuenganaino
NORENGATIK neu(re)gatik heu(re)gatik geu(re)gatik zeu(re)gatik zeuengatik

511
2. Erakusleak (➛ erakusleak)

Singularrak
NOR hau hori hura
NORK honek horrek hark
NORI honi horri hari
NOREN honen horren haren
NOREKIN honekin horrekin harekin
NORENTZAT honentzat horrentzat harentzat
ZERTAZ honetaz horretaz hartaz
NON honetan horretan hartan
NONDIK honetatik horretatik hartatik
NORA honetara horretara hartara
NORAINO honetaraino horretaraino hartaraino
NORANTZ honetarantz horretarantz hartarantz
NONGO honetako horretako hartako
NORAKO honetarako horretarako hartarako
NORENGAN honengan horrengan harengan
NORENGANDIK honengandik horrengandik harengandik
NORENGANA honengana horrengana harengana
NORENGANANTZ honenganantz horrenganantz harenganantz
NORENGANAINO honenganaino horrenganaino harenganaino
NORENGATIK hone(n)gatik horre(n)gatik hare(n)gatik

Pluralak
NOR hauek horiek haiek
NORK hauek horiek haiek
NORI hauei horiei haiei
NOREN hauen horien haien
NOREKIN hauekin horiekin haiekin
NORENTZAT hauentzat horientzat haientzat
ZERTAZ hauetaz horietaz haietaz
NON hauetan horietan haietan
NONDIK hauetatik horietatik haietatik
NORA hauetara horietara haietara
NORAINO hauetaraino horietaraino haietaraino
NORANTZ hauetarantz horietarantz haietarantz
NONGO hauetako horietako haietako
NORAKO hauetarako horietarako haietarako
NORENGAN hauengan horiengan haiengan
NORENGANDIK hauengandik horiengandik haiengandik
NORENGANA hauengana horiengana haiengana
NORENGANANTZ hauenganantz horienganantz haienganantz
NORENGANAINO hauenganaino horienganaino haienganaino
NORENGATIK hauengatik horiengatik haiengatik

512
3. Deklinabide-taula orokorra (➛ deklinabidea: taulak edo eskema orokorrak)

KASU GRAMATIKALAK
Mugagabea Singularra Plurala
NOR. Absolutiboa Ø + Ø = Ø a + Ø = A ak + Ø = AK
NORK. Ergatiboa Ø + K = (E)K a + K = AK ak + K = EK
NORI. Datiboa Ø + I = (R)I a + I = ARI ak + I = EI

LEKU-DENBORAZKOENAK (bizigabeak eta bizidunak)

Mugagabea Singularra Plurala
NON Ø+N = (E)TAN a + N = (E)AN ak + N = ETAN
Inesiboa
NORENGAN Ø + GAN = (R)(EN)GAN a + GAN = A(REN)GAN ak + GAN = ENGAN
NONGO Ø + KO = (E)TAKO a + KO = (E)KO ak + KO = ETAKO
Leku-denborazkoa
NORA(T) Ø+A = (E)TARA(T) a + A = (E)RA(T) ak + A = ETARA(T)
Adlatiboa
NORENGANA Ø + GANA = (R)(EN)GANA a + GANA = A(REN)GANA ak + GANA = ENGANA
NORAINO Ø + AINO = (E)TARAINO a + AINO = (E)RAINO ak + AINO = ETARAINO
Adl. bukatuzkoa
NORENGANAINO Ø + GANAINO = (R)(EN)GANAINO a + GANAINO = A(REN)GANAINO ak + GANAINO = ENGANAINO
NORANTZ Ø + RANTZ = (E)TARANTZ a + RANTZ = (E)RANTZ ak + RANTZ = ETARANTZ
Adl. bide zuzenezkoa
NORENGANANTZ Ø + GANANTZ= (R)(EN)GANANTZ a + GANANTZ = A(REN)GANANTZ ak + GANANTZ = ENGANANTZ
NONDIK Ø + TIK = (E)TATIK a + TIK = (E)TIK ak + TIK = ETATIK
Ablatiboa
NORENGANDIK Ø + GANDIK = (R)(EN)GANDIK a + GANDIK = A(REN)GANDIK ak + GANDIK = ENGANDIK

GAINERAKO KASUAK
Mugagabea Singularra Plurala
ZERIK. Partitiboa Ø + IK = (R)IK
NOREN. Edutezkoa Ø + EN = (R)EN a + EN = AREN ak + EN = EN
NOREKIN. Soziatiboa Ø + EKIN = (R)EKIN a + EKIN = AREKIN ak + EKIN = EKIN
ZEREZ. Instrumentala Ø + Z = (E)Z a + Z = AZ ak + Z = EZ
ZERENGATIK. Motibatiboa Ø + GATIK = (R)(EN)GATIK a + GATIK = ARENGATIK ak + GATIK = ENGATIK
NORENTZAT. Destinatiboa Ø + ENTZAT = (R)ENTZAT a + ENTZAT = ARENTZAT ak + ENTZAT = ENTZAT

OHARRAK:
KASU BEREZIA
a) Parentesi bitarteko -E- eta -R-
Mugagabea horiek lotura-hizkiak dira.
NORTZAT. Prolatiboa Ø + TZAT = TZAT b) Pluraleko kasuetan, kontuan
har -ak- > -e- aldaketa mor-
fologikoa gertatzen dela.
c) Erreparatu 514. eta 515. orrial-
deetako oin-oharrari ere. 513
4. Bokalez amaitutako hitzen taula

Izen Bereziak
Mugagabea Singularra Plurala Mugagabea

NOR mendi mendi-a mendi-ak Hernio

NORK mendi-k mendi-ak mendi-ek Hernio-k

NORI mendi-ri mendi-ari mendi-ei Hernio-ri

NON mendi-tan mendi-an mendi-etan Hernio-n

NONGO mendi-tako mendi-ko mendi-etako Hernio-ko

Bizigabea

NORA(T) mendi-tara(t) mendi-ra(t) mendi-etara(t) Hernio-ra

NORANTZ mendi-tarantz mendi-rantz mendi-etarantz Hernio-rantz

NORAINO mendi-taraino mendi-raino mendi-etaraino Hernio-raino

NONDIK mendi-tatik mendi-tik mendi-etatik Hernio-tik

ZERIK mendi-rik Hernio-rik

NOREN mendi-ren mendi-aren mendi-en Hernio-ren

NOREKIN mendi-rekin mendi-arekin mendi-ekin Hernio-rekin

ZEREZ mendi-z mendi-az mendi-ez Hernio-z

ZERENGATIK mendi-rengatik mendi-arengatik mendi-engatik Hernio-rengatik

NORENTZAT mendi-rentzat mendi-arentzat mendi-entzat Hernio-rentzat

NORTZAT mendi-tzat Hernio-tzat

NON seme-rengan seme-arengan seme-engan Eneko-rengan

NONGO
Biziduna

NORA(T) seme-rengana(t) seme-arengana(t) seme-engana(t) Eneko-rengana

NORANTZ seme-renganantz seme-arenganantz seme-enganantz Eneko-renganantz

NORAINO seme-renganaino seme-arenganaino seme-enganaino Eneko-renganaino

NONDIK seme-rengandik seme-arengandik seme-engandik Eneko-rengandik

Oharra: Bokalez zein kontsonantez amaitutako hitze-
tan, bizidunen paradigmetan, -GAN atzizkiaren
jokoaz gainera, berdin dira zuzenak eta arauzkoak:
• bai mendebaleko forma pluralak (esaterako:
semeengan, semeengandik, semeengana… > semeakan,
semeakandik, semeakana, semeakanantz, semeakanaino, se-
meakatik);
• bai BAITAN moldea ere singularrean, pluralean
zein mugagabean (esaterako: semearengan = semearen
baitan, semeengan = semeen baitan, semerengan = semeren

514
 5. Kontsonantez amaitutako hitzen taula
(➛ izen bereziak: kontsonantez (n, l, s, z, tz edo r) bukatzen diren leku-izenen deklinabidea)

Izen Bereziak
Mugagabea Singularra Plurala Mugagabea

NOR haran haran-a haran-ak Eibar

NORK haran-ek haran-ak haran-ek Eibarr-ek

NORI haran-i haran-ari haran-ei Eibarr-i

NON haran-etan haran-ean haran-etan Eibarr-en

NONGO haran-etako haran-eko haran-etako Eibar(r)-eko/ko

Bizigabea

NORA(T) haran-etara(t) haran-era(t) haran-etara(t) Eibarr-era/-a

NORANTZ haran-etarantz haran-erantz haran-etarantz Eibarr-erantz/-antz

NORAINO haran-etaraino haran-eraino haran-etaraino Eibarr-eraino/-aino

NONDIK haran-etatik haran-etik haran-etatik Eibar(r)-etik/-tik

ZERIK haran-ik Eibarr-ik

NOREN haran-en haran-aren haran-en Eibarr-en

NOREKIN haran-ekin haran-arekin haran-ekin Eibarr-ekin

ZEREZ haran-ez haran-az haran-ez Eibarr-ez

ZERENGATIK haran-engatik haran-arengatik haran-engatik Eibarr-engatik

NORENTZAT haran-entzat haran-arentzat haran-entzat Eibarr-entzat

NORTZAT haran-tzat Eibar-tzat

NON gizon-engan gizon-arengan gizon-engan Mikel-engan

NONGO
Biziduna

NORA(T) gizon-engana(t) gizon-arengana(t) gizon-engana(t) Mikel-engana

NORANTZ gizon-enganantz gizon-arenganantz gizon-enganantz Mikel-enganantz

NORAINO gizon-enganaino gizon-arenganaino gizon-enganaino Mikel-enganaino

NONDIK gizon-engandik gizon-arengandik gizon-engandik Mikel-engandik

baitan; semearengandik = semearen baitarik, semeengandik =
semeen baitarik, semerengandik = semeren baitarik…).
Bizigabeen paradigmetan, destinatibo kasuko men-
direntzat, mendiarentzat, mendientzat formekin batera, men-
direndako, mendiarendako eta mendiendako moldekoak ere
arauzkoak dira; baita ablatiboko menditarik (menditatik)
eta mendietarik (mendietatik) ere. Berdin egiten dute kon-
tsonantez amaitutakoek ere (haran hitzak, adibidez)
[Euskal Gramatika Laburra: 510-518].

515
516
NOR NOR • NORI NOR • NORK NOR • NORI • NORK
NOR NOR NORI NOR NORK NOR NORI NORK
naiz na tzai t na u t t t
haiz ha tzai k/n ha u k/n k/n k/n
da zai o du — t d u – o –
gara ga tzai zki gu (hura nik) ga it u gu d i(zki) gu gu
zara za tzai zki zu nor nork za it u zu zu zu

ORAIN
zare­te za tzai zki zue te za it u zte zue zue zue
dira zai zki e d it u te e te
NOR NORI (1) (2) NOR NORK NORK NOR NORI
nin­tzen nin tzai t n nuen nitu­en nind u t n n t n
hin­tzen hin tzai k/n n huen hitu­en hind u k/n n h k/n n
zen zi tzai o n zuen zitu­en (1) — en z o n
ginen gin tzai zki gu n genu­en geni­tu­en gint u gu n gen i(zki) gu n

LEHEN
zinen zin tzai zki zu n zenu­en zeni­tu­en zint u zu n zen zu n
zine­ten zin tzai zki zue te n zenu­ten zeni­tuz­ten zint u zte zue n zen zue te n
ziren zi tzai zki e n zuten zituz­ten (2) te n z e te n
6 Aditz laguntzailea

NOR NORI (1) (2) NOR NORK NORK NOR NORI

banintz ba nin tzai t banu bani­tu ba nind u t ba n t
bahintz ba hin tzai k/n bahu bahi­tu ba hind u k/n ba h k/n
balitz ba li tzai o balu bali­tu (1) – ba I o
bagi­na ba gin tzai zki gu bage­nu bage­ni­tu ba gint u gu ba gen i(zki) gu
bazi­na ba zin tzai zki zu baze­nu baze­ni­tu ba zint u zu ba zen zu

BAL­DIN­TZA
bazi­ne­te ba zin tzai zki zue te baze­nu­te baze­ni­tuz­te ba zint u zte zue ba zen zue te

INDI­KA­TI­BOA
bali­ra ba li tzai zki e balu­te bali­tuz­te (2) te ba l e te
(1) (2)
nin­tza­te­ke nin tzai t ke nuke nituz­ke nind u ke t n t ke
hin­tza­te­ke hin tzai k/n ke huke hituz­ke hind u ke k/n h k/n ke
litza­te­ke li tzai o ke luke lituz­ke (1) — l o ke
gina­te­ke gin tzai zki gu ke genu­ke geni­tuz­ke gint u ke gu gen i(zki) gu ke
zina­te­ke zin tzai zki zu ke zenu­ke zeni­tuz­ke zint u ke zu zen zu ke

(LITE­KE­E­NA)
zina­te­ke­te zin tzai zki zue ke te zenu­ke­te zeni­tuz­ke­te zint u z ke te zue zen zue ke te

ETOR­KI­ZU­NE­KOA
lira­te­ke li tzai zki e ke luke­te lituz­ke­te (2) te l e ke te

BAL­DIN­TZAZ­KO­AK
(1) (2)
nin­tza­te­ke­en nin tzai t ke en nuke­en nituz­ke­en nind u ke t n n t ke en

ONDO­RIOA
hin­tza­te­ke­en hin tzai k/n ke en huke­en hituz­ke­en hind u ke k/n n h k/n ke en
zate­ke­en zi tzai o ke en zuke­en zituz­ke­en (1) — en z o ke en
gina­te­ke­en gin tzai zki gu ke en genu­ke­en geni­tuz­ke­en gint u ke gu n gen i(zki) gu ke en
zina­te­ke­en zin tzai zki zu ke en zenu­ke­en zeni­tuz­ke­en zint u ke zu n zen zu ke en

(EZI­NEZ­KOA)
IRA­GA­NE­KOA
zina­te­ke­ten zin tzai zki zue ke te n zenu­ke­ten zeni­tuz­ke­ten zint u z ke te zue n zen zue ke te n
zira­te­ke­en zi tzai zki e ke en zuke­ten zituz­ke­ten (2) te n z e ke te n
 NOR NORI NOR NORK NOR NORI NORK
nai­te­ke na ki t ke na zake t t ke t
hai­te­ke ha ki k/n ke ha zake k/n k/n ke k/n
dai­te­ke da ki o ke de zake – io ke –
gai­tez­ke ga ki zki gu ke ga it zake gu d ieza(zki) gu ke gu
zai­tez­ke za ki zki zu ke za it zake zu zu ke zu

ERRE­A­LA
zai­tez­ke­te za ki zki zue ke te za it zake te zue zue ke zue
dai­tez­ke da ki zki e ke d it zake te ie ke te
NOR NORI (1) (2) NOR NORK NORK NOR NORI
nin­te­ke nen ki t ke neza­ke nitza­ke nint zake t n t ke
hin­te­ke hen ki k/n ke heza­ke hitza­ke hint zake k/n h k/n ke
lite­ke le ki o ke leza­ke litza­ke (1) — l io ke
gin­tez­ke gen ki zki gu ke gene­za­ke geni­tza­ke gint zake gu gen ieza(zki) gu ke
zin­tez­ke zen ki zki zu ke zene­za­ke zeni­tza­ke zint zake zu zen zu ke

AHA­LE­RA
(LITE­KE­E­NA)
zin­tez­ke­te zen ki zki zue ke te zene­za­ke­te zeni­tza­ke­te zint zake te zue zen zue ke te

ETOR­KI­ZU­NE­KOA
litez­ke le ki zki e ke leza­ke­te litza­ke­te (2) te l ie ke te
NOR NORI (1) (2) NOR NORK NORK NOR NORI
nin­te­ke­en nen ki t ke en neza­ke­en nitza­ke­en nint zake t n n t ke en
hin­te­ke­en hen ki k/n ke en heza­ke­en hitza­ke­en hint zake k/n n h k/n ke en
zite­ke­en ze ki o ke en zeza­ke­en zitza­ke­en (1) — en z io ke en
gin­tez­ke­en gen ki zki gu ke en gene­za­ke­en geni­tza­ke­en gint zake gu n gen ieza(zki) gu ke en
zin­tez­ke­en zen ki zki zu ke en zene­za­ke­en zeni­tza­ke­en zint zake zu n zen zu ke en

(EZI­NEZ­KOA)
IRA­GA­NE­KOA
zin­tez­ke­ten zen ki zki zue ke te n zene­za­ke­ten zeni­tza­ke­ten zint zake te zue n zen zue ke te n
zitez­ke­en ze ki zki e ke en zeza­ke­ten zitza­ke­ten (2) te n z ie ke te n
NOR NORI NOR NORK NOR NORI NORK
nadin na ki t n na za t n t t n
hadin ha ki k/n n ha za k/n n k/n k/n n
dadin da ki o n de za — n io — n
gai­te­zen ga ki zki gu n ga it za gu n d ieza(zki) gu gu n

ORAIN
zai­te­zen za ki zki zu n za it za zu n zu zu n
zai­tez­ten za ki zki zue te n za it za te zue n zue zue n
dai­te­zen da ki zki e n d it za te n ie te n
NOR NORI (1) (2) NOR NORK NORK NORI
nen­din nen ki t n nezan nitzan nint za t n n t n
hen­din hen ki k/n n hezan hitzan hint za k/n n h k/n n

SUB­JUN­TI­BOA
zedin ze ki o n zezan zitzan (1) — n z io n
gin­te­zen gen ki zki gu n gene­zan geni­tzan gint za gu n gen ieza(zki) gu n

LEHEN
zin­te­zen zen ki zki zu n zene­zan zeni­tzan zint za zu n zen zu n
zin­tez­ten zen ki zki zue te n zene­za­ten zeni­tza­ten zint za te zue n zen zue te n
zite­zen ze ki zki e n zeza­ten zitza­ten (2) te n z ie te n

NOR NORI NOR NORK NOR NORI NORK

() ( ) t na za ( ) t ( )
hadi ha ki k/n k/n k/n k/n
bedi be ki o be za — io —
() ( ) gu ga it za ( ) (B) ieza(zki) gu ( )
zai­tez za ki zki zu zu zu zu

517
AGIN­TE­RA
zai­tez­te za ki zki zue te zue zue zue
bitez be ki zki e b it za te ie te
518
egon eto­rri edu­ki eka­rri esan (1) iri­tzi (2) jar­dun (3)
I N D I­K A­T I­B O A
nago nator dau(z)kat dakar(tza)t diot deri­tzot (deri­tzat) dihar­dut
hago hator dau(z)kak/-n dakar(tza)k/-n diok/-n deri­tzok/-n dihar­duk/-n
dago dator dau(z)ka dakar(tza) dio deri­tzo dihar­du
gau­de gatoz dau(z)kagu dakar(tza)gu dio­gu deri­tzo­gu dihar­du­gu

orainaldia
zau­de zatoz dau(z)kazu dakar(tza)zu dio­zu deri­tzo­zu dihar­du­zu
zau­de­te zatoz­te dau(z)kazue dakar(tza)zue dio­zue deri­tzo­zue dihar­du­zue
dau­de datoz dau(z)kate dakar(tza)te dio­te deri­tzo­te dihar­du­te

nen­go­en nen­to­rren neu(z)kan nekar(re/tza)n nio­en neri­tzon nihar­du­en

Indikatiboa
hen­go­en hen­to­rren heu(z)kan hekar(re/tza)n hio­en heri­tzon hihar­du­en
zego­en zeto­rren zeu(z)kan zekar(re/tza)n zio­en zeri­tzon zihar­du­en
7 Aditz trinkoak

geun­den gen­to­zen geneu(z)kan gene­kar(re/tza)n genio­en gene­ri­tzon geni­har­du­en

lehenaldia
zeun­den zen­to­zen zeneu(z)kan zene­kar(re/tza)n zenio­en zene­ri­tzon zeni­har­du­en
zeun­de­ten zen­toz­ten zeneu(z)katen zene­kar(tza)ten zeni­o­ten zene­ri­tzo­ten zeni­har­du­ten
zeu­den zeto­zen zeu(z)­ka­ten zekar(tza)ten zio­ten zeri­tzo­ten zihar­du­ten

B A L­D I N­T Z A
banen­go... banen­tor... baneu(z)­ka... bane­kar... bane­rra... bane­ritzo...
 nen­go­ke.  nen­tor­ke.  neu(­z)ka­ke.  nekar­ke. nerrake. neritzoke.
(...) (...) (...) (...) (...) (...)

Baldintzazkoa
A G I N­T E­R A
(➛ aditz trinkoak (sintetikoak))

(nago­en) (nato­rren) eu(z)kak/-n ekark/eka­rren (derra­dan) eritziok/-n

hago­ hator beu(z)ka bekar(tza) errak/-n beritzo
bego betor eu(z)kazu nakark/naka­rren berra eritziozu
(gau­den) (gato­zen) eu(z)kazue gakar­tza­zu (derra­gun) eritziozue
zau­de zatoz beu(z)kate (...) erra­zu beritzote

Agintera
zau­de­te zatoz­te erra­zue
beu­de betoz berra­te

(1) (➛ -dion ≠ dioen, nion ≠ nioen) (2) (➛ iritzi (eritzi)) (3) (➛ jardun)
 joan ibi­li jakin era­man iru­di­tu (1) era­bi­li ikusi
I N D I­K A­T I­B O A
noa nabil daki(zki)t dara­ma(tza)t diru­dit dara­bil(tza)t dakus(a)t dakuskit
hoa habil daki(zki)k/-n dara­ma(tza)k/-n diru­dik/-n dara­bil(tza)k/-n dakus(a)k/-n dakuskik/-n
doa dabil daki(zki) dara­ma(tza) diru­di dara­bil(tza) dakus(a) dakuski
goaz gabil­tza daki(zki)gu dara­ma(tza)gu diru­di­gu dara­bil(tza)gu dakus(a)gu dakuskigu

orainaldia
zoaz zabil­tza daki(zki)zu dara­ma(tza)zu diru­di­zu dara­bil(tza)zu dakus(a)zu dakuskizu
zoaz­te zabil­tza­te daki(zki)zue dara­ma(tza)zue diru­di­zue dara­bil(tza)zue dakus(a)zue dakuskizue
doaz dabil­tza daki(zki)te dara­ma(tza)te diru­di­te dara­bil(tza)te dakus(a)te dakuskite

nin­do­an nen­bi­len neki(zki)en nera­ma(tza)n niru­di­en nera­bil(e/tza)n nekusan nekuskien

Indikatiboa
hin­do­an hen­bi­len heki(zki)en hera­ma(tza)n hiru­di­en hera­bil(e/tza)n hekusan hekuskien
ziho­an zebi­len zeki(zki)en zera­ma(tza)n ziru­di­en zera­bil(e/tza)n zekusan zekuskien
gin­do­a­zen gen­bil­tzan gene­ki(zki)en gene­ra­ma(tza)n geni­ru­di­en gene­ra­bil(e/tza)n genekusan genekuskien

lehenaldia
zin­do­a­zen zen­bil­tzan zene­ki(zki)en zene­ra­ma(tza)n zeni­ru­di­en zene­ra­bil(e/tza)n zenekusan zenekuskien
zin­do­az­ten zen­bil­tza­ten zene­ki(zki)ten zene­ra­ma(tza)ten zeni­ru­di­ten zene­ra­bil(tza)ten zenekusaten zenekuskiten
ziho­a­zen zebil­tzan zeki(zki)ten zera­ma(tza)ten ziru­di­ten zera­bil(tza)ten zekusaten zekuskiten

B A L­D I N­T Z A
banin­doa... banen­bil... bane­ki... bane­ra­ma... banirudi... banekusa... banekuski...
 nin­do­a­ke.  nen­bil­ke.  neki­ke.  nera­ma­ke. nirudike. nekuske. nekusazke.
(...) (...) (...) (...) (...) (...)

Baldintzazkoa
A G I N­T E­R A
(noan) (nabi­len) jaki(tza)k/-n era­mai­ok/-n erabilk/-na ikusak/-n ikuskik/-n
(1) (➛ iruditu
hoa habil beki(zki) era­ma(tza)zu berabil bikusa bikuski
bihoa bebil jaki(tza)zu gara­ma­tza­zu (dirudi)) erabilzu ikusazu ikuskizu
(goa­zen) (gabil­tzan) jaki(tza)zue (...) erabilzue ikusazue ikuskizue
zoaz zabil­tza beki(zki)te berabilte bikusate bikuskite

Agintera
zoaz­te zabil­tza­te
biho­az bebil­tza

Oha­rra: Aditz trin­ko­en para­dig­ma osoak ikusteko, jo Euskal aditz batura (1979), Txillardegik paraturiko tauletara. (www.euskaltzaindia.eus/dok/
iker_jagon_tegiak/6833.pdf.

519
 8 Aditz alokutiboa

1. Aditz laguntzailea

NOR

Indikatiboa
Orain Lehen
naiz ➛ nauk/-n nintzen ➛ ninduan/-nan
da ➛ duk/-n zen ➛ zuan/-nan
gara ➛ gaituk/-n ginen ➛ gintuan/-nan
dira ➛ dituk/-n ziren ➛ zituan/-nan

Baldintzazkoa (1) Ahalera

nintzateke ➛ nindukek/-n naiteke ➛ naitekek/-n
litzateke ➛ lukek/-n daiteke ➛ daitekek/-n
ginateke ➛ ginatekek/-n gaitezke ➛ gaitezkek/-n
lirateke ➛ lituzkek/-n daitezke ➛ daitezkek/-n

nintzatekeen ➛ nindukean/-nan ninteke ➛ nintekek/-n

zatekeen ➛ zukean/-nan nintekeen ➛ nintekean/-nan
ginatekeen ➛ gintuzkean/-nan liteke ➛ litekek/-n
ziratekeen ➛ zituzkean/-nan zitekeen ➛ zitekean/-nan

NOR-NORI

Indikatiboa
Orain Lehen
zai(zki)t ➛ zai(zki)dak/-n zitzai(zki)dan ➛ zitzai(zki)daan/-nan
zai(zki)o ➛ zai(zki)ok/-n zitzai(zki)on ➛ zitzai(zki)oan/-nan
zai(zki)gu ➛ zai(zki)guk/-n zitzai(zki)gun ➛ zitzai(zki)guan/-nan
zai(zki)e ➛ zai(zki)ek/-n zitzai(zki)en ➛ zitzai(zki)ean/-nan

natzaio ➛ natzaiok/-n nintzaion ➛ nintzaioan/-nan

gatzaizkio ➛ gatzaizkiok/-n gintzaizkion ➛ gintzaizkioan/-nan

Baldintzazkoa (1) Ahalera

nintzaioke ➛ nintzaiokek/-n nakioke ➛ nakiokek/-n
litzaidake ➛ litzaidakek/-n dakidake ➛ dakidakek/-n
gintzaizkioke ➛ gintzaizkiokek/-n gakizkioke ➛ gakizkiokek/-n
litzaizkidake ➛ litzaizkidakek/-n dakizkidake ➛ dakizkidakek/-n
nintzaiokeen ➛ nintzaiokean/-nan nenkiokeen ➛ nenkiokean/-nan
zitzaigukeen ➛ zitzaigukean/-nan lekioke ➛ lekiokek/-n

(1) Ondorioa bakarrik.

520
 NOR-NORK

Indikatiboa
Orain Lehen
d(it)ut ➛ d(it)iat/-nat n(it)uen ➛ n(it)ian/-nan
d(it)u ➛ d(it)ik/-n z(it)uen ➛ z(it)ian/-nan
d(it)ugu ➛ d(it)iagu/-nagu gen(it)uen ➛ gen(it)ian/-nan
d(it)u(z)te ➛ d(it)i(z)tek/-n z(it)u(z)ten ➛ z(it)i(z)tean/-nan

nau ➛ naik/-n ninduen ➛ nindian/-nan

naute ➛ naitek/-n ninduten ➛ ninditean/-nan
gaitu ➛ gaitik/-n gintuen ➛ gintian/-nan
gaituzte ➛ gaitiztek/-n gintuzten ➛ gintiztean/-nan

Baldintzazkoa (1) Ahalera

ninduke ➛ nindikek/-n nazake ➛ nazakek/-n
nindukete ➛ nindiketek/-n dezaket ➛ zezakeat/-nat
gintuzke ➛ gintizkek/-n gaitzake ➛ gaitzakek/-n
gintuzkete ➛ gintizketek/-n ditzakete ➛ zitzaketek/-n
nuke ➛ nikek/-n nitizkek/-n nintzake ➛ nintzakek/-n
luke ➛ likek/-n litizkek/-n nintzakeen ➛ nintzakean/-nan
genuke ➛ genikek/-n genitizkek/-n nezake ➛ nezakek/-n
lukete ➛ liketek/-n litizketek/-n lezake ➛ lezakek/-n
nindukeen ➛ nindikean/-nan zezakeen ➛ zezakean/-nan
nukeen ➛ nikean/-nan
zukeen ➛ zikean/-nan

NOR-NORI-NORK

Indikatiboa
Orain Lehen
di(zki)ot ➛ zi(zki)oat/-nat ni(zki)on ➛ ni(zki)oan/-nan
di(zki)o ➛ zi(zki)ok/-n zi(zki)on ➛ zi(zki)oan/-nan
di(zki)ogu ➛ zi(zki)oagu/-nagu geni(zki)on ➛ geni(zki)oan/-nan
di(zki)ote ➛ zi(zki)otek/-n zi(zki)oten ➛ zi(zki)otean/-nan
di(zki)date ➛ zi(zki)datek/-n zi(zki)daten ➛ zi(zki)datean/-nan
di(zki)ete ➛ zi(zki)etek/-n zi(zki)eten ➛ zi(zki)etean/-nan

Baldintzazkoa (1) Ahalera

li(zki)dake ➛ li(zki)dakek/-n dieza(zki)dake ➛ zieza(zki)dakek/-n
ni(zki)oke ➛ ni(zki)okek/-n dieza(zki)oket ➛ zieza(zki)okeat/-nat
zi(zki)dakeen ➛ zi(zki)dakean/-nan zieza(zki)dakeen ➛ zieza(zki)dakean/-nan
zi(zki)okeen ➛ zi(zki)okean/-nan lieza(zki)guke ➛ lieza(zki)gukek/-n

(1) Ondorioa bakarrik. Oharra: Aditz alokutibo laguntzailearen paradigma guztiak

ikusteko, jo 14. araura. (http://www.euskaltzaindia.eus).

521
2. Aditz trinkoak

EGON
nago ➛ nagok/-n nengoen ➛ nengoan/-nan
dago ➛ zagok/-n zegok/-n zegoen ➛ zegoan/-nan
gaude ➛ gaudek/-n geunden ➛ geundean/-nan
daude ➛ zaudek/-n zeudek/-n zeuden ➛ zeudean/-nan

dago(z)kit ➛ zago(z)kidak/-n zego(z)kidak/-n zego(z)kidan ➛ zego(z)kidaan/-nan

dago(z)kio ➛ zago(z)kiok/-n zego(z)kiok/-n zego(z)kion ➛ zego(z)kioan/-nan
dago(z)kigu ➛ zago(z)kiguk/-n zego(z)kiguk/-n zego(z)kigun ➛ zego(z)kiguan/-nan
dago(z)kie ➛ zago(z)kiek/-n zego(z)kiek/-n zego(z)kien ➛ zego(z)kiean/-nan

ETORRI
nator ➛ natorrek/-n nentorren ➛ nentorrean/-nan
dator ➛ zatorrek/-n zetorrek/-n zetorren ➛ zetorrean/-nan
gatoz ➛ gatozak/-n gentozen ➛ gentozaan/-nan
datoz ➛ zatozak/-n zetozak/-n zetozen ➛ zetozaan/-nan

natorkio ➛ natorkiok/-n nentorkion ➛ nentorkioan/-nan

datorkigu ➛ zatorkiguk/-n zetorkiguk/-n zetorkigun ➛ zetorkiguan/-nan
gatozkio ➛ gatozkiok/-n gentozkion ➛ gentozkioan/-nan
datozkigu ➛ zatozkiguk/-n zetozkiguk/-n zetozkigun ➛ zetozkiguan/-nan

IBILI
nabil ➛ nabilek/-n nenbilen ➛ nenbilean/-nan
dabil ➛ zabilek/-n zebilek/-n zebilen ➛ zebilean/-nan
gabiltza ➛ gabiltzak/-n genbiltzan ➛ genbiltzaan/-nan
dabiltza ➛ zabiltzak/-n zebiltzak/-n zebiltzan ➛ zebiltzaan/-nan

dabilkio ➛ zabilkiok/-n zebilkiok/-n zebilkion ➛ zebilkioan/-nan

dabilkit ➛ zabilkidak/-n zebilkidak/-n zebilkidan ➛ zebilkidaan/-nan
gabilzkio ➛ gabilzkiok/-n genbilzkion ➛ genbilzkioan/-nan
dabilzkigu ➛ zabilzkiguk/-n zebilzkiguk/-n zebilzkigun ➛ zebilzkiguan/-nan

522
 JOAN
noa ➛ noak/-n nindoan ➛ nindoaan/-nan
doa ➛ zoak/-n zihoan ➛ zihoaan/-nan
goaz ➛ goazak/-n gindoazen ➛ gindoazaan/-nan
doaz ➛ zoazak/-n zihoazen ➛ zihoazaan/-nan

noakio ➛ noakiok/-n nindoakion ➛ nindoakioan/-nan

d(ih)oazkit ➛ z(ih)oazkidak/-n zihoazkidan ➛ zihoazkidaan/-nan
goazkio ➛ goazkiok/-n gindoazkion ➛ gindoazkioan/-nan
d(ih)oazkigu ➛ z(ih)oazkiguk/-n zihoazkigun ➛ zihoazkiguan/-nan

EDUKI
nauka ➛ naukak/-n nindukan ➛ nindukaan/-nan
dau(z)kat ➛ zau(z)kaat/-nat neu(z)kan ➛ neu(z)kaan/-nan
➛ zeu(z)kaat/-nat
dau(z)kate ➛ zau(z)katek/-n zeu(z)katen ➛ zeu(z)katean/-nan
➛ zeu(z)katek/-n

EKARRI
nakar ➛ nakarrek/-n nindekarren ➛ nindekarrean/-nan
dakart ➛ zakarreat/-nat nekarren ➛ nekarrean/-nan
➛ zekarreat/-nat
dakartzate ➛ zakartzatek/-n zekartzaten ➛ zekartzatean/-nan
➛ zekartzatek/-n

ERAMAN
narama ➛ naramak/-n ninderaman ➛ ninderamaan/-nan
daramat ➛ zaramaat/-n neraman ➛ neramaan/-nan
➛ zeramaat/-nat
daramatzate ➛ zaramatzatek/-n zeramatzaten ➛ zeramatzatean/-nan
➛ zeramatzatek/-n

523
 ERABILI
narabil ➛ narabilek/-n ninderabilen ➛ ninderabilean/-nan
darabilt ➛ zarabileat/-nat nerabilen ➛ nerabilean/-nan
➛ zerabileat/-nat
darabiltzate ➛ zarabiltzatek/-n zerabiltzaten ➛ zerabiltzatean/-nan
➛ zerabiltzatek/-n

IKUSI
dakusat ➛ zakusaat/-nat nekusan ➛ nekusaan/-nan
➛ zekusaat/-nat
dakuskite ➛ zakuskitek/-n zekuskiten ➛ zekuskitean/-nan
➛ zekuskitek/-n

JAKIN
daki(zki)t ➛ zaki(zki)at/-nat neki(zki)en ➛ neki(zki)an/-nan
➛ zeki(zki)at/-nat

524
 9
Bibliografia

Funts-funtsezkoa
EUSKALTZAINDIA (1994-). Arauak. Bilbo: Euskaltzaindia.
(http://www.euskaltzaindia.eus)
—Bestelako erabakiak (Euskera).
—(1979). Euskal Aditz Batua. Donostia: Euskaltzaindia.
(http://www.euskaltzaindia.eus).
—(2016). Euskaltzaindiaren Hiztegia. Bilbo: Euskaltzaindia.
(http://www.euskaltzaindia.eus).

Oinarrizkoa
EUSKALTZAINDIA (1985-2011). Euskal Gramatika. Lehen Urratsak (EGLU) I, II,
III, IV, V, VI, VII. Bilbo: Euskaltzaindia. (http://www.euskaltzaindia.eus).
—(2002). Euskal Gramatika Laburra: Perpaus Bakuna. Bilbo: Euskaltzaindia.
(http://www.euskaltzaindia.eus)
—Jagonet galde-erantzunak. (http://www.euskaltzaindia.eus).

Osagarria
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza Saileko EIMAren estilo-liburuko liburukiak.
(http://www.euskadi.eus/beste-proiektu-batzuk-euskara/web01-a2heusk/eu/):
—(2004). Ortotipografia. Gasteiz: Eusko Jaurlaritza.
—(2005). Onomastika. Izen-zerrendak. Gasteiz: Eusko Jaurlaritza.
—(2005). Kalko okerrak. Gasteiz: Eusko Jaurlaritza.

525
 —(2008). Letra larriak erabiltzeko irizpideak. Gasteiz: Eusko Jaurlaritza.
—(2011). Zientzia eta teknikarako euskara arautzeko gomendioak. Gasteiz: Eusko
Jaurlaritza.
—(2011). Morfosintaxiaren inguruko zalantzak eta argibideak. Gasteiz: Eusko
Jaurlaritza.
—(2014). Puntuazioa egoki erabiltzeko gida: oinarriak, jarraibideak eta aholkuak.
Gasteiz: Eusko Jaurlaritza.
—(2014). Ahoskera. Gasteiz: Eusko Jaurlaritza.

Lagungarria
ALBERDI, Andres (2008). Oinarrizko gramatika. Donostia: Elkar / Ikastolen Elkartea.
ALBERDI, Xabier, SARASOLA, Ibon (2001). Euskal estilo libururantz. Gramatika,
estiloa eta hiztegia. Bilbo: EHU.
AZKUE, Resurrección María. (1969). Morfología Vasca. Bilbo: L.G.E.V., I, II eta III.
(http://www.euskaltzaindia.eus)
BERRIA (2006). Estilo-liburua. Donostia. (https://www.berria.eus/estiloliburua)
EHUko Euskara Zerbitzua (2013). Ehulkuren aholku guztiak. https://www.ehu.eus/
eu/web/euskara/ehulkuren-aholku-guztiak.
EHUko Euskara Institutua (2014). Kalkoen Behatokia. http://www.ehu.es/ehg/kalkoak/.
ESNAL, Pello (2011). Hitz-ordena. Erabilera estrategikoa. Bilbo: Euskaltzaindia.
EUSKARA INSTITUTUA, EHU. Sareko Euskal Gramatika (SEG). http://www.ehu.
es/seg/morf/2.
GARZIA, Juan (1997). Joskera lantegi. Gasteiz: HAEE-IVAP.
—(2014). Esaldiaren antolaera. Funtzio informatiboak gako. Bilbo: EHU.
GOENAGA, Patxi (1980). Gramatika bideetan. Donostia: Erein.
HAEE-IVAP (1994). Hizkera argiaren bidetik. Gasteiz: HAEE-IVAP.
—(2000). Zalantza-dantza. Gasteiz: HAEE-IVAP. (http://www.ivap.euskadi.
eus/contenidos/informacion/euskalduntze_argit/eu_def/adjuntos/
Zalantza-dantza2.pdf).
—(2003). Galdezka. Gasteiz: HAEE-IVAP. (http://www.ivap.euskadi.eus/contenidos/
informacion/euskalduntze_argit/eu_def/adjuntos/Galdezka1.pdf).
—(2005). IVAPeko estilo-liburua. Gasteiz: HAEE-IVAP. (http://www.ivap.euskadi.
eus/contenidos/informacion/euskalduntze_argit/eu_def/adjuntos/estilo_
liburua.pdf).
SALABURU, Pello, KINTANA, Xabier. (1984). Euskara hobean hobe. Bilbo: Euskal
Herriko Unibertsitatearen Argitalpen Zerbitzua.

526
SARASOLA, Ibon (1998). Euskara batuaren ajeak. Irun: Alberdania.
TXILLARDEGI (1978). Euskal Gramatika. Bilbo: Ediciones Vascas.
—(1984). Euskal Azentuaz. Donostia: Elkar.
VILLASANTE, Luis (1976). Palabras vascas compuestas y derivadas. Oñati: EFA.
—(1978). Estudios de Sintaxis Vasca. Oñati: EFA.
ZALBIDE, Mikel (1993). Hitz elkartuen osaera eta idazkera. Bilbo: Euskaltzaindia.
ZUBIMENDI, Joxe Ramon, ESNAL, Pello (1993). Idazkera-liburua. Gasteiz: Eusko
Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia.

527

Aurkibide-zenbakiek sarrera edo fitxa adierazten dute. Eranskinetako erreferentziak badira,
ordea, orrialde-zenbakia. Eta [dig+] laburdurak, euskarri digitalera jo behar dela.
‘1 metro’ / ‘metro 1’, ‘1 euro’ / ‘euro 1’,
259, 573, 1274
2a: ‘biaren taula’, 332
‘3A-ko ikasleak’, 1273
‘3/4 litro’, ‘3/8 kilo’ eta gisakoak nola esan,
1392
‘5 km-ra/-tara’, 1415
*11an/11n; *11etik/11tik, 388
‘17 urte ditut/dut’, 1414
*18:00-etan/18:00etan (orduak), 1052
*60. hamarkada / ‘60ko hamarkada’, 388
*100dik gora / ‘100etik gora’, 466, 569
-a artikulua:
-a artikulua eta bat, 260
erabilera okerrak, 260
-a/-ak eta -ta/-ik partizipioarekin, 1209
a itsatsia:
a itsatsia eta herri-izenak, 871
a itsatsia eta hitz-elkarketa, 778
a itsatsia eta mugagabea, 5
a itsatsia noiz galtzen den, 5
a itsatsiaren erabilera okerrak, 5
abiadura: ‘halako abiaduran, -arekin’;
*halako abiaduraz, 472
abizenak (euskal), 582
ablatiboa (nondik kasua), 1134
*Adan/Adam, 325, 593
10
Aurkibide analitikoa
adberbioa + superlatiboa, 58
adibideak emateko: *bezalako, 320, 319
adierazi ≠ aipatu, 67
adierazkortasuna adieraztea, 1324, 963, 1320
adina: ‘adin nagusikoa’ ≠ ‘adin handikoa’, 16
adina nola eman, 1417
adineko ≠ agure, atso, 51, 190
aditu ≠ entzun, 491
aditz alokutiboa, 100
aditz arazlea, 141, 495, 26
aditz deklaratiboa, 780, 546
aditz-erregimen bikoitza: du/dio (abisatu,
deitu, lagundu…), 10, 394
aditz-erregimen aldakorra, 25
aditz iragankor/iragangaitz (trantsitibo/
intrantsitibo), 25
aditz-izena:
aditz-izena eta erreferentziakidetasuna
(‘joan/joatea nahi’), 26
aditz-izena eta euskalkien araberako
aldaerak, 26
aditz-izena eta komunztadura: *Agiriak
ekartzea ahaztu zaizkit, 26
aditz-izena eta menderakuntza, 26
aditz-izena ≠ nominalizazioa, 1132
aditz-izenaren forma; noiz -tzen, noiz
-ten, 26
529
 erabilera okerrak:
*Mendira joan gustatzen zait, 26,
734
*Badakit euskaraz hitz egin, 26
ezberdintasuna: ahaztu jotzen / ahaztu
jotzea, 26
aditz-lokuzioa eta mugagabea, 28, 1085
aditz modalak metatzea, 21, 279
aditz-motak: da/zaio/du/dio, 25
aditz-motak: NOR, NOR-NORI,
NOR-NORK, NOR-NORI-NORK, 25
aditz-partizipioa:
aditz-partizipioa eta menderakuntza, 29
aditz-partizipioaren forma, 29
aditz perifrastikoa, 24
aditz sasitrinkoa, 24
aditz semisintetikoa, 24
aditz sintetikoa, 24
aditz trinkoa:
aditz trinkoa eta alokutiboa, 100
aditz trinkoa eta ezeztapena, 48
aditz trinkoa perpausaren hasieran?, 24
agintera eta ezetza: *Ez zoaz etxera!,
*Ez egizu hori!, 24
aginterako formen argibidea, 24
erabilera oker batzuk, 24
forma berriak, 24
‘jakin dakit’ ≠ ‘jakin(,) badakit’, 24
aditz trinkotua, 24
aditza aurrean daramaten esaldi batzuk, 32
aditza aurreratzea, 31, 24
aditza galdegai denean, 659
aditzaren aspektua eta kalkoak:
*Gauean, joaten gara zinemara?, 34
*Goaz?, 34
*Ireki diezadakezu?, 34
*1964an sortzen da elkartea, 34
aditzaren baiezkoa galdegai, 659
aditzaren elipsia juntaduran, 20
aditzaren ezezkoa galdegai denean, 659
aditzaren forma burutua (=
aditz-partizipioa), 29
aditzaren komunztadura ehunekoetan, 467
aditzaren komunztadura izen abstraktuen
juntaduran, 870
aditzaren lekua aginte-perpausetan, 32
aditzaren lekua galde-perpausetan, 32
530
aditzoina:
aditzoina ala partizipioa indikatiboa ez
denean, 37
aditzoina ala partizipioa, zein erabili
aditz eratorrietan: elkar/elkartu, 37
aditzoina ala partizipioa, zein erabili
aditz laguntzailea isiltzean, 20
aditzoina eta estilo-aukerak: etor/etorri;
gazte/gaztetu, 37
aditzoinaren formaren araua, 37
adizki perifrastikoetako adizki nagusiaren
forma, 26
adizki trinko berriak, 24
adizlaguna aditzaren osagarri, 36
adjektiboa:
adjektibazio okerrak:
*gorri kolore / kolore gorria, 947
*katu gizajoa / katu gaixoa, 880
*kristo(re)n goxoa / oso goxoa, 973
*sindikal indarra, *sozial arazoa /
indar sindikal; gizarte-arazo /
arazo sozial, 39
adjektibo erreferentziala: metriko,
atomiko…, 39
adjektibo erreferentzialak eta
izen-elkarketa, 39
adjektiboa eta hitz-elkarketa, 881, 307
adjektiboa hitz-elkarketaren barruan:
*hautagai berri zerrenda, 881, 307
adostasun-eza / adostasunik eza, 604
*AEBetara / AEBra, 1273
afaldu, 273
afixa, 932
afro-asiar, afro-brasildar…, 764, 912
-agatik = (-)arren, 43, 157
agertoki, 568
agindu (-tzeko, -tzea), 47, 564
aginduak ematea eta subjuntiboa, 48
aginte- eta galde-perpausak: aditza
esaldiaren hasieran?, 32
agintera:
agintera eta mendeko perpausak, 48
agintera gordina leuntzeko modua,
48, 57
agintera perpausaren hasieran?, 48
aholkuak, erreguak, desirak, 48
 erabilera-zalantzak (*etzazu, *ez ‘hil zen’ [hiltzen], ‘hor zaude’
ezazula), 48 [hortzaude]…, 964
‘etor zaitez’ ala ‘etorri zaitez’?, 37 kontsonante-bilkurak, 781
‘lan egitea dauka’, 48 aipatu ≠ adierazi, 67
-ago, 83, 451, 454 aipu-markak: puntuazio-markak, 465. or.
-ago eta adjektiboa, 451, 454 aita-amak # guraso, 732
agur egin, 52 aitzin: ‘etxe aitzinean’ = ‘etxearen
agur t’erdi, baina *ordu t’erdi, *kilo t’erdi, 50 aitzinean’, 1167
agure, atso ≠ adineko, 51, 190 aizak, aizan, aizu, aizue!, 17
agure-atso/atso-agure, 51 *Ajuria(-)Enea, 486, 1021, 1023
agurtu: ‘diosala egin’ eta ‘despeditu’?, 52 Akemenestar Inperioko pertsona-izenak, 130
ahal izan: Akiles, 1076
alferreko perifrasiak: ‘▼ikusi ahal Akitania, 574
izateko’ / ‘ikusteko’, 55 Akize, 584
baliokidetasuna: ‘ahal balu’ = ‘ahalko akronimoa, 1273
balu’, 55 *aktoresa, 75, 877
baliokidetasuna: ‘ahalko du’ = ‘ahal al galderetako partikula, 4
izango du’, 55 ala (hautakaritza-juntagailua), 448
baliokidetasuna: ‘egi(te)n ahal dut’ = ala ≠ edo, 448
albiste [-(e)n/-(e)lako], 989
‘egin dezaket’, 55
Albret/Labrit, 574
baliokidetasuna: ‘hurbiltzen ahal’ =
Alcarria, 561
‘hurbildu ahal’, 55
aldea nola adierazi ehunekoekin eta bestela
baliokidetasuna: ‘joan ahal naiz’ = ‘joan
(*% 5ean igo), 805, 467
naiteke’, 55
*aldeanitz/aldeaniztun, 118
baliokidetasuna: ‘joa(te)n ahal naiz’ =
aldiberekotasuna eta gerundioa, 695
‘joan naiteke’, 55
aldiberekotasuna (denborazko perpausak),
erregimena, 55
93, 238, 695, 1337
ordenamendua: ‘joan naiteke?’ / ‘*ahal alegia eta puntuazioa, 95
naiz joan?’, 55 alegiazko baldintza (edo hipotetikoa), 34,
ahala ≠ -(e)n heinean / -(e)n neurrian, 56 238, 424, 839
[dig+] *alemandar / aleman, alemaniar,
ahalera: germaniar, 764, 912
ahalmena ≠ gertagarritasuna, 57 [dig+] alemanera/aleman, 1090
baliokidetasuna: ‘joan ahal naiz’ = ‘joan alfabeto grekoa, 182
naiteke’, 55, 620 alfabeto zirilikoa eta ahoskera, 98
‘etor naiteke’ ala ‘etorri naiteke’?, 37 *Alfer bat zara!, 269
kalkoak, 57 Ali Baba, 508
‘zehatz daiteke’ ala ‘zehaztu daiteke’?, 37 alkatesa, 1253
ahantzi/ahaztu, 29 Almanzor/Al-Mansur, 508
ahantzi/ahaztu (-z/-ekin), 59, 472 Altuberen legeak, 659
ahaztu (-t(z)en/-t(z)ea), 59 amaitu:
ahoskera: amaitu eta kalkoak, 105
ahoskera lagunartekoa, informala, 61, amaitu eta konplementazioa, 105
420 amaitu eta zenbakiak, 105
atzerriko izenak eta hitzak, 193 *Amaitzeko, esan…, 546
bokal-bilkurak, 781 Amerikako estatu eta hirien izenak, 107

531
amerikano, 960, 108 -arekin batera // -az bat/batera, 93
‘Ameriketara’, 107 -arena egin, 484, 491
Ameriko Vespuzio / Amerigo Vespucci, 533 ari du: ‘euria ari du’, 463, 477
ampere, hertz, ohm, coulomb, watt, joule… (ari) izan ≠ egin, 477
neurri-unitateak, 1118, 112 armenieraren alfabetoan idatzitako izenak,
-an (-tikan, -rikan), 1307 689
anafora: glosarioa, 455. or. Arrateko igoera, 937
anaia/neba, 114, 733 *arratsaldeon / arratsalde on, 460
Aneto, 577 arratsaldez/arratsaldean, 717
anglo-alemaniar, 764, 912 arrazoi eman, 155
anitz: (-)arren = -agatik, 43, 157
anitz eta komunztadura, 1412, 1414 arreta deitu, 184
*jende anitza, *industria anitza, 118 arrisku, esperantza, zailtasun, gogo…
*anpere, 112 (singular/plural), 712
*anperemetro, 113 ‘arrosa-koloreko’, 947
Antarktika/Antartika, 119, 960 Artaxerxes, 130
antartiko, 119 arte: <Ø arte> / <-a arte> / <-ra arte> /
*Antso Azkar / Antso Azkarra, 133 <*-rarte, 1244
antzeztoki, 568 {arte/-raino} + zenbakiak, 1244
Antzinateko dinastiak, 416
arteko (-tik, -ra):
‘apiril-maiatzetan’, 356
Austriaren eta Italiaren arteko muga
aposizioa eta galdegaia, 133
edo Austria-Italia muga, 912, 764
apostrofoa: puntuazio-markak, 474. or.
0tik 9ra (bit)arteko zenbakiak, 1244
-ar (-tar) atzizkia:
artikulua:
adierak (herritar-izen, joera…), 136
artikulua ehunekoekin, 467
dinastien izenak, 136, 416
artikulua izen berezietan, 871
erabilera okerrak (*europear, *egipziar,
atribuzio-perpausetan (‘Zopa bero(a)
*valentziar laranjak, *eibartar
kaleak…), 136 dago’), 189
formak (-ar, -tar, -tiar…), 136 Artur erregea, 508
izen berezitiko adjektiboen idazkera ‘Artzain joan zen’ ≠ ‘Artzaina joan zen’, 189
(Araba/arabar), 136 Asiako hizkuntza eta alfabetoekin nola
kokalekua (izenaren aurretik ala jokatu, 1314
atzetik), 136 Asia Txikia:
Arabako eskualdeak, 583 Antzinateko eskualdeen izenak, 126
arabar, 590 Antzinateko hirien izenak, 128
arabera eta kalkoak, 139 askaldu, 273
arabera/segun, 139 aski eta komunztadura, 1412, 1414
arabieraren alfabetoan idatzitako izenak, asko eta aditzaren komunztadura, 1412, 1414
1314, 42 asko/askorik, 681
arabo-musulman, 764 asko(rik) ≠ -egi, 451
*arauean/arauan, 420 askoko/askotako, 1415
-arazi: askotariko, 118
arazlearen gehiegizko erabilera, 141 asmatu (-ekin?), 472
forma eta erregimena, 141 asmo: *‘egin asmoz’, 179
‘(ura) ardo bihurtu’, 189, 336 aspektua:
ardo-botila, 1117 aditz laguntzailea isiltzean, 20

532
 aspektua eta erlatibozko jokatugabeak,
517
aspektua filmen sinopsietan, 20
aspektua kalkulu-problemetan, 20
aspertu (-z/-ekin), 472
aspirina, 1051
aste:
aste kulturala, kultur(a)(-)aste, 39
asteko egunen izenak, mugatuan
(‘igandean’), 717
‘azken zortzi aste honetan/hauetan’, 1413
*bi astero / bi astean behin, 1416
‘hiru astean’/ ‘hiru astetan’, 1413
‘hiru aste(t)an/aste/astez’, 1413
‘lau astera’ / ‘lau astetara’, 1415
‘lau astez/asterik/astean… behin’, 1416
*astebete bat, 317
Asturiasen/Asturiasetan, 990
Atahualpa, 109
atereaz/ateraz, 1210
Atila, 508
atlantiko/kantauriar, 914
atributua (mugagabea eta mugatua), 189
atso, agure ≠ adineko, 51, 190
atso-agure (agure-atso), 51
atze: ‘etxe atzean’ = ‘etxearen atzean’, 1167
atzealde, atzeko alde, atzekalde, 191
atzean: ‘etxe atzean’ / ‘etxearen atzean’, 1167
atzerakarga, 31
atzerriko izenen ahoskera, 193
atzerriko izenen azentu grafikoa, 212
atzizkiak ekiditea, 876
atzo ≠ aurreko egunean, 202
atzoko/atzorako, 318
audio, 330
aurre: ‘etxe aurrean’ = ‘etxearen aurrean’,
1167
*aurredenboraldi/denboraldi-aurre, 199
*aurrehistoria / historiaurre (historiaren
aurreko garaia), 199
*aurrekanpaina/kanpainaurre, 199
aurreko egunean ≠ atzo, 202
aurreneko/aurrenengo, 215
aurreraegi, aurregi, aurreegi…?, 451
aurtengoko/aurtengorako, 318
Austria-Prusia gerra, 912
austro-, 912
auto- eta hitz mailegatuak, 207
Autonomia Estatutua, 208
*autonomiko prozesua, 208, 39
autorretratu ala autoerretratu, 207, 209,
941, 1242
avec/con preposizioaren interferentziak, 472
-az bat/batera || -arekin batera, 93
-az/-gaz (?adi lainoaz, ?Kontuz trenaz!), 472
-az/-z: ‘ikusiaz’/‘ikusiz’, 1210
azal ≠ azalera, 211
azalera ≠ gainazal, 211
azkeneraino / azken(era) arte, 1244
Azkoititik/*Azkoitiatik, 873
Azoreak, 574, 577
‘Azpeiti-Azkoitietako’, 356
Azpeitia, 136, 700, 789, 872, 873, 1058
Azpeitia, baina ‘Azpeiti maitea’, 871
azpi:
-z azpiko, 218
-(z) azpitik, 218
azpialde, azpiko alde, azpikalde, 191
azteken izen mitologikoak, 1076
ba-:
ba- aditz trinkoekin, 220, 659
ba- baieztekoa trinkoetan eta mendeko
perpausetan, 220
ba- baldintza, 220, 238, 236
ba-… ere (baldintza-perpausa), 238
ba-… ere (kontzesio-perpausa), 220
ba- eta azentua, 220
‘ba ote… -ik’, 1199, 220
ba- zehar-galderetan (bizkaierazko
testuetan), 220
Bach, Johann Sebastian, 533
bada/ba (lokailua), 220
bada eta balitz, 238, 424
‘bada gertatu… zela/zenetik’, 221
‘badago zera’, 1257
bai… bai…, 82
*Baida posible! / Bada posible!, 220
bai eta # hala nola, 744
bailitzan, 223
bailuen, 223
baino:
‘baino ez’, 315
‘batek baino gehiagok’, 956
‘duten baino’ ≠ ‘dutena baino’, 956
533
 juntagailu aurkari funtzioan, 225 barne: ‘etxe barnean’ = ‘etxearen barnean’,
*Lagundu baino, kalte egiten du, 226, 1167
956 barnealde, barneko alde, barnekalde, 191
‘zure baino…’, 956 barrena: ‘-n barrena’, 1395
bainoago, 226 barru: ‘etxe barruan’ = ‘etxearen barruan’, 1167
bait- ≠ -(e)lako, 229 barrualde, barruko alde, barrukalde, 191
BAIT-erlatiboak, 229 barteko/bartko, 255
baita (…) ere, 511 baserri, kale eta gisakoen idazkera, 1312
-baita, etxearen izena markatzekoa baso (edalontzia), 445
(Pierrebaita), 486 ‘baso bat ur’ ≠ ‘ur-baso bat’, 1117
baizik, 225 bat:
baizik ez, 315 ‘bat baino gehiago’, 228, 956
… bakarrik / … soilik / … baino ez, 227 ‘batek baino gehiagok’, 228, 956
bakartu/aislatu, 852 ‘bati baino gehiagori’, 228
bake/pake, 219 bat/-bete, 259
bakoitz(eko), 933, 1117, 1410 bat ≠ -en bat, 259
‘bakoitzari berrehun’ = ‘berrehuna’, 1410 bat eta -a artikulua, 260
baldin eta… ba- (estilo-baliabidea), 1064, 236 bat kopuru zehaztugabeekin, 259
baldintza: baten kokagunea: ‘1 cm-ko’ / ‘1
cm-eko’?; ‘1 €-en’ / ‘1 €-ren’?, 259
‘ba-… ere’ baldintzazkoa: ‘(…,) norbait
deklinabidea (*batetan…), 259
badator ere’, 238
‘esanaz batera’, 93
baldintza-formen gehiegikeria, 238
?Garai on bat da…, 260
‘etorriko nintzen’ / ‘etorriko
#Gizonezkoa hil da istripuan, 260
nintzatekeen’, 238
‘ikusteaz bat’, 93
‘etortzen bazara’ / ‘baldin bazatoz’, 238
*Ipotx bat bihurtu zen, 260
*Saiatzen bada, lortuko luke, 238
‘sartzearekin batera’, 93
baldintza ≠ ezaugarri, 237
‘zazpi bat mila lagun’ / ?Zazpi mila bat
baldintza ≠ oinarri, 237 lagun, 259
baldintza ≠ sasoi, 237 ?Zu tonto bat zara, 260
baldintza: ‘-t(z)eko baldintza’, 1340 bata bestea = elkar, 474
balet/ballet, 1030 batbedera, 1144
balio: ‘Zenbat balio du?’, ‘Zer balio du?’, 241 *batuera, 598
‘balio izan hastea/hasteak’, 241 batuketa, 494
balio izan ≠ kosta(tu), 241 batzuk:
balioanitz/balioaniztun, 118 *batzu/batzuk, 269
balitz bezala: *hori gutxi balitz, 319 *batzuetaz/batzuez, 269, 1382
Balkanak, 577 batzuk eta kalkoak, 269
bana; ‘bana hartu’ / ‘bakoitzak bat hartu’, batzuk eta korrelazioa, 269
1410 *batzutan /batzuetan, 269
banatzailea, 1410 baxenabartar, 590
*bapatean/bat-batean, 261 bazkaltiar, 136
barbaroak (‘herri barbaroak’), 127 baztertu/aislatu, 852
barik: be/bere (ere), 274
‘diru/dirurik barik’, 1208 *belgiar/belgikar, 136, 764, 912
‘lagundu barik’, 956 behar izan:
barna: ‘-n barna’, 1395 ‘behar balu’ = ‘beharko balu’, 279

534
 ▼‘Behar duzu etorri?’ / ‘Etorri behar
duzu?’, 279
‘beharko du’ = ‘behar izango du’, 279
‘Ederra izan behar du horrela
bizitzea(k)’, 279
‘etorri behar du/da’, 279
*Ez duzu zertan etorri behar, 279
behe:
‘beheko eta goiko bizilagunak’, 216
-tik behera, 218
-tik beherako, 218
behekalde, behealde, beheko alde, 191
behin (denbora-maiztasuna): ‘-an behin’,
‘-rik behin’…, 1416, 523
bejondeizula, 288
bekatu/pekatu, 219
bekit: *zilegi bekit, 276
beldur:
*beldur asko, 875
beldur izan, 723
‘beldurrak egon’, 723
*belgiar/belgikar, 136, 764, 912
Belgika izena nola ahoskatu, 193
*benetazko, 291
*beñipein, 287
Beozia, 126
‘ber gauza’ (= ‘gauza bera’), 293
bera:
‘alkate bera’ ≠ ‘alkatea bera’, 293
bera ≠ berdina, 294
bera: deklinabidea, 293
bera izenondoa/aposizioa, 293
bera izenordaina eta adjektiboa, 293
berak/haiek, 796
beraiek, 688, 796
beraien, 688, 796
beraren, 293, 688, 796
*berataz/beraz, 293
*berde koloreko / kolore berdeko, 947
*berdina esan / berdin esan / modu berean
esan, 294
bere/be (Bizk.), ere, 274
bere/haren, 688
bere bihurkariaren gehiegizko erabilera, 688
bere burua (sing.) / beren burua (plur.):
bereizi behar?, 335, 371
bere lokailua (Bizk.), 274
berean/bertan, 293
bereizi, berezitu/bereiztu, 304
berekoi, nirekoi…, 305
berez, nirez…, 305
bero:
*bero asko, 875
‘beroak egon’, 723
berri:
aditz burutua + berri (‘etorri berri’), 309
‘berri bat’ ≠ ‘beste bat’, 309
berroketa, 494
bertan/berean, 293
bertso: ‘bertsotan’/‘bertsoetan’, 1085
bertsu, 293
bertze/beste, 1289
beste:
beste = inor, 312
‘beste (gol)a’ ≠ ‘beste gol bat’, 312
‘beste liburua(k)’ ≠ ‘beste liburu
bat(zuk)’, 312
‘beste bat’ ≠ ‘berri bat’, 309
*beste egunean / lehengo egunean, 313
determinatzailea, 312
izenordaina, 312
bestelako: ‘-en bestelako’, ‘-z bestelako’, 300
besterik:
besterik eta numero-komunztadura (*Ez
zeuden bakar batzuk besterik), 315
besterik eta pertsona-komunztadura
(*Zu besterik ez zaitut maite), 315
(‘-tu/-t(z)ea besterik ez duzu’), 315
bete: ‘esku bete X’, ‘katilu bete X’, 317
beti: ‘beti legez’. ?betiko legez, 1005
Betleem, 128
beza, 276
bezala:
bezala / antzeko, moduko, hala nola,
esate baterako…, 319
bezala atributuekin: Soldadu (bezala)
joan, 319
bezala eta adibideak, 319
*bezala ezagutu / izenez, deritzan…,
319, 397, 607
bezala / moduan, modura, gisa(ra),
-tzat, 319, 1334
‘esan duen bezala’ = ‘esan duenez’, 956
(eta hori) *gutxi balitz…, 319
535
bezalako eta adibideak, 320
ez bezalako, 300
bi izen baino gehiagoko elkarketa, 307
bi zenbatzailearen kokagunea, 259, 322
bide, ‘dirudienez’, 329, 1164
bide-erdi ≠ erdibide, 507
biderkatu (-z/*-gatik), 332, 333, 672
biderketa:
?2ko taula / 2aren taula, 332
nola deklinatu, 332
nola irakurri, 332
*bideska/bidexka, 1375
bielorrusieraren transkripzio-sistema, 98
biga (bi), 1403
‘Bihar mendira noa’, ‘Bihar ezkontzen da’, 34
bihurkari edo erreflexiboak, 371
bihurkariak eta kalkoak:
?Asko gorrotatzen naiz, 335
*Galtza berriak erosi naiz, 335
bihurtu eta atributua (‘ardo bihurtu’,
*ardoan bihurtu), 336, 189
bilakatu, 336, 189
Bilbo-Behobia autobidea, 912
Bilboko autobusa / Bilborako autobusa, 937
Bilboko hiria, Bilbo hiria, 934, 342
bio-, 204
bira (izan aditza), 276
bitarte (= arte), 1244
bitartean (kalkoa), 350
bitarteko (-tik, -ra): ‘0tik 9ra (bit)arteko
zenbakiak’, 1244
bitez (*hala bitez), 276
biz (*hala bedi), 276
Bizantziar Inperioko dinastiak, 416
Bizantziar Inperioko pertsona-izenak, 130
*Bizkai probintzia / Bizkaia probintzia, 133
Bizkaia/Bizkai, 871, 587
Bizkaia, Bizkai osoa, 587, 871
Bizkaiko eskualdeak, 583
Bizkaiko golkoa, 577, 1086
bizkaitar, 590
*biztanlego, 710
Boccaccio, 508
bokatiboa:
bokatiboa eta artikulua, 359
bokatiboa eta azentua, 359
536
bokatiboa eta koma:
puntuazio-markak, 466. or.
borboi/*borboitar, 416
bortz /bost, 1289
*bostgarren, *boskarren / bosgarren, 1404
*bostna/bosna, 1410
bota: ‘boteaz’/‘botaz’, 1210
‘botila (bat) ardo(a)’ ≠ ‘ardo-botila (bat)’,
1117
boto: ‘botoetan galdu’, *bototan galdu, 1085
Bretainia, 574
brometan, 1085 [dig+]
Buenos Airesera / Buenos Airesetara, 990
bukatu:
bukatu (?-ekin), 472
bukatu (-z), 105
bukatu eta zenbakiak, 105
bulgarieraren transkripzio-sistema, 98
buru bihurkaria:
?Asko gorrotatzen naiz, 371
bere burua / beren (euren) buruak, 371
*Garbitu zara aurpegia?, 371
geure burua / geure buruak, 371
neure burua / *nire burua, 371
neure buruan pentsatu / neure
buruarengan pentsatu, 371
burutu, garatu, gauzatu… aditzak eta
nominalizazio-estiloa, 30, 1132
burutua, burutugabea, gertakizuna,
puntukaria (aspektua), 34
buruz, buruan: ‘-i buruz’, ‘-en buruan’,
*zure buruz, 370
bustidura, 963
Cádizko Konstituzioa, 694
Calabria, 574
Calvino, Italo (*Kalbino), 212
Calvino, Joan, 533
Capri, 577
Cervino, 577
Champagne, 561
Clinton, Hillary (*Hilaria), 212
co- erdal aurrizkiaren ordaina, 929
Coca Cola / kokakola, 1051
Cochise, 109
Coimbra, 576
Cola Cao / kolakao, 1051
con/avec erdal preposizioaren desberdin vs hainbat, 410
interferentziak, 472 desberdin vs zenbait, 410
Córdoba/Kordoba, 212 deun, 1259
Coruña, 505 deus, 265
Curie, Marie (*Maria), 212 deusetaz/deusez, 1382
dagokionez ≠ dagokienez (komunztadura), dexente eta komunztadura, 1414
382 diese, 1286
-dako = -tzako, 1335 diptongoa:
Dante Alighieri, 508 beheranzko diptongoa, 419
*Danubioan/Danubion, 913 diptongoa eta hiatoa, 419
-dar atzizkia, 136 goranzko diptongoa, 419
*darraiote, *darraiozu, 891 direla… direla…, 82
dauka ala du?, 434 direlako/zirelako izenlagunak, 397
‘daukat… -(e)la’, 1103 dirudi, 849
dei hitz monosilabikoa, 649 diskretuak (kantitate), 915
deikia, 359 Don, On, Sir, Lady…, 1309
deitu: Donald ahatea, 837
deitu = iritzi aditzaren forma trinkoa, Done, 1259
394 Donemiliaga Kukula, 584
‘-ra deitu’ esapidearen arriskua, 394
dorre/torre, 219
deituren grafia ≠ herri izenen grafia, 1171
Dostoievski, 98
deizu(e)la: ‘Egun on deizu(e)la!’, 1165
dozenaka, 904
deklinabidea eta leku-izenak, 874
du ala dauka?, 434
deklinabide-atzizkia eta marratxoa,
du/dio erregimeneko aditz batzuk, 10, 394,
1052, 467, 504, 822, 998, 1022, 1243,
491, 986, 1158
1273, 1274
-du/-tu aditz-partizipioa, 29
dela… dela…, 82
dudako/dudazko, 935
dela eta / dela-eta, 569
delako / deritzon / esaten zaion, 319, 397 dudatan egon / dudan egon, 966
delako/direlako, zelako/zirelako, 397 duke, 389
*delaren berri, hipotesi… / ‘den/delako… -dun eta kasu-markaren elkarketa, 433
berri/hipotesi…’, 989 -dun/-ko: ‘lau hankako’, ‘lau hankadun’, 433
dena zenbatzaile orokorra, 1411 Dürer, Albrecht, 533
*denaren berri / ‘den/delako… berri/ ‘dutena baino’ ≠ ‘duten baino’, 956
hipotesi…’, 989 ea (estilo-baliabidea), 1064
denbora-maiztasuna, 1416, 523, 1415, *Ebroan/Ebron, 913, 1086
1417, 1244 ederrago/ederragoa, 454
denbora nola adierazi, 1413, 1415 edo:
*deneko berri / ‘den/delako… berri/ edo, ala ≠ eta, 448
hipotesi…’, 989 edo ≠ ala, 448
*deritzaio, 406 edo ≠ edota, 448
deritzan/izeneko…, 397, 319 edo eta eta enklitikoak, 569
deritzon / delako / esaten zaion, 319, 397 edo, hurrenkera: ‘15 urte edo’, *15 edo
desberdin: urte, 448
‘?-ekiko desberdin’, ‘?-en desberdin’, eduki:
*-z desberdin, 300 eduki/*edun, 434, 450
desberdin vs era askotako, 410 ‘eduki… -(e)la’, 1103

537
 eduki eta atributua: ‘zail daukat’ / ‘zaila *egipziar/egiptoar, 912
daukat’, 189 egitura progresiboak, 30
eduki eta atribuzio-perpauseko egoera/baldintza, 237
partizipioa: ‘ikusita/ikusirik/ egoismo, egoista, 305
ikusia(k) eduki’; *ikusitak, 1209 egoiten, 26
eduki/izan, 723 Egoitza Santua (-a), 1366
‘gosea eduki’ / ‘gose izan’, 723 egon:
‘oinetakoak handi(ak) eduki’, 189 egon eta atributua: ‘hotz(a) egon’,
edukiera nola adierazi, 1415, 1417, 1117 ‘gorri(a) egon’, 189
*edun, 446 egon eta atribuzio-perpauseko
*edun/eduki, 434, 450 partizipioa: *nekatutak, 1209
Edurne Zuri, 837 *euria dago, 149
egarri izan, 723 ?lanean dago, 149
-egi: egun:
-egi ≠ asko(rik), 451 ‘azken zortzi egun honetan/hauetan’,
-egi ≠ handi(rik), 451 1413
-egi ≠ oso, 451 ‘bi egunean’ / ‘bi egunetan’, 1413
*ez zait gehiegi gustatzen / ez zait *bi egunero / ‘bi egunean behin’, 1416
asko(rik) gustatzen, 451 ‘eguna argitu du’ /*egunak argitu du,
egin aditza: 145
dagit ≠ degit; zin dagit, zin degizut egunez/egunaz, 457
(*dagizut), 1165 egungo ≠ eguneko, 13
*egin asmoz, 179 *egunon / egun on, 460
egin ≠ (ari) izan, 477 ‘hiru egune(t)an/egun/egunez’, 1413
‘egin behar duzuna’ / ‘zer egin behar ‘lau egunera’ / ‘lau egunetara’, 1415
duzun’, 519 ‘lau egunez/egunerik/egunean…
egin ≠ gauzatu, 678 behin’, 1416
egin eta aditz-lokuzioak (negar egin, lo ‘zenbat egunean’, 1406
egin…), 28 ‘zenbat egune(ta)tik zenbat
egin eta atributua: Zuzendari egin egune(ta)ra’, 1415
dute, 189 Eguzki amandrea, 464
egin indartzaile edo fokalizatzailea, 659 Eguzki eta kasu-markak, 464
‘egingo duenean’ / ‘egiten duenean’, 34 ehundaka/ehunka, 904
‘egi(te)n ahal dut’ = ‘egin dezaket’, 55 ehunekoak:
‘egiten duenean’ / ‘egingo duenean’, 34 aditzaren komunztadura, 467
‘egiten ikasi’ / ‘eginez ikasi’, 695 ehunekoak eta artikulua: ‘% 40’ /
Egun on d(e)(g)izula!, 1165 ‘% 40a’, 467
Egipto: joskera, 467
Egipto izena nola ahoskatu, 193 kasu-marka nola lotu, 467
Egiptoko (Antzinateko Egiptoko) sinboloa, 467
eskualdeen izenak, 126 ehunekotan, litrotan, eurotan…, 1118, 1085
Egiptoko (Antzinateko Egiptoko) ehunka/ehundaka, 904
hirien izenak, 128 ei (‘omen’), 1164
Egiptoko (Antzinateko Egiptoko) *eibartar kaleak, 136, 764
mitologia, 1076 Eibartik/Eibarretik, 874
Egiptoko (Antzinateko Egiptoko) ekarri aditz trinkoa: aditz trinkoak, 516. or.
pertsona-izenak, 130 Ekialde Hurbila, Ekialde Urruna…, 960

538
Ekialdeko Antzinateko herriak (aramear,
asiriar…), 127
-ekiko:
‘ardatzarekiko paralelo’, 469
‘-ekiko desberdin’, 300
-ekiko/-enganako, 469, 483
-ekilako kasu-marka, 469
izenlagun/adizlagun, 469
‘nirekiko’ / ‘nire ustez’, 469
-ekin (egunak aposizioan): ‘hilaren 5ean,
astelehenarekin’, 388
-ekin/-z:
abiadurarekin/*abiaduraz, 472
‘?Adi lainoaz’ / lainoarekin, lainoagaz,
472
-ekila kasu-marka, 472, 469
-ekin amaitu/bukatu, 472
-ekin asmatu, 472
-ekin ibili, 472
-ekin jarraitu, 472
-ekin hil, 472
-ekin/-z maitemindu, gogoratu, ahaztu,
472, 59
*eleanitz/eleaniztun, 118
eliztar (#elizgizon), 707
eliztiar, 136
elkar:
‘bata bestea’, 474
*elkar etorri, 474
‘Elkar maite dugu/gara’, 474
*elkarrek, 474
komunztadura, 474
elkarketa: sudur(-)luze modukoak, 1294
eman eta aditz-lokuzioak: adore eman, min
eman…, 28
eman = irudi izan / iduri izan / iruditu, 478
-en + adjektiboa (elkarzut, ebakitzaile,
simetriko…), 469
‘… -en aldea’, 90
‘… -en aurpegia’, 198
-en etorkizuneko forma: jinen, izanen,
ukanen…, ikusiren, galduren…, 22
-en/-ko (-go) etorkizuneko formak, 22
-en/-ko neurriekin: ‘hamar euroko’ eta
‘hamar euroren’, 934
-enean (‘etxean’), 486
-enganako/-ekiko, 469, 483
Enkarterri, 539
entonazio, 835
entrenatzaile: ‘Alaveseko’ ala ‘Alavesen’?, 934
entzun ≠ aditu, 491
entzun: ‘ez entzunarena egin’, ‘ez entzun(a)
egin’, 491
era geologikoak, 152
erabaki (konplementazioa), 564
erakusleak eta mugagabea, 1085
Erasmo Rotterdamgoa, 533
erasotu/eraso, 503
eratorbidea vs hitz-elkarketa, 905
‘arazo ekonomiko’ ala
‘ekonomia-arazo’?, 147
-erazi, 141
erdal, euskal, frantses… mugatzaile
direnean, 307
erdal eta marratxoa, 506, 701, 856
erdal hitzak:
erdal izenen azentu grafikoa, 212
erdal izenen eta hitzen ahoskera, 193, 504
erdal hitzen idazkera, 504
lotura-marratxoa bai/ez, 504, 1052
erdaraz ‘x’ letra denean, 1371, 603
erdi:
erdi eta komunztadura, 507, 1392
*ikasle erdiek / ‘ikasleen erdiek’, 507
‘liburuaren erdia’ / ‘liburuen erdia’, 507
noiz lotuta, noiz aparte, noiz
marratxoarekin, 507
Erdialdeko Europa, 575
erdibide ≠ bide-erdi, 507
eremu ≠ azalera, 211
-eria atzizkia, 710
eritzi, 846
erizpide, erizpen, 513
erlatiboa eta partitiboa, 1208
erlatibo anaforikoa, 1398
*erlojari, *erlojeru, 522
Ermutik/*Ermuatik, 357, 873
erraiten, 26
erreal (errege-erreginei dagokiena), 528
erreferentziakidetasuna (subjektuarena),
26, 1105, 279, 785
erreflexibo, 335
errege(bide)/errepide, 528
erregistro neutroa (≠ alokutiboa), 100
539
errema, 780
errepide, 528
errepika (hitzen errepika), 338
*erreportaia/erreportaje, 63
erret, 528
erretor, 532
erroketa, 494
Erroma eta Greziako mitologia, 1076
Erroma eta Greziako pertsona-izenak, 130
Erromatar Inperioko dinastiak, 416
errusiar izen berezien idazkera: Txekhov,
Zhivago, Xostakovitx..., 98
errusieraren euskararako transkripzioa, 98
Ertamerika / Erdialdeko Amerika, 107, 960
Ertzaintza/*Ertzantza, 1385
esaldiko hitzen ordena, 780
esan:
*bakarrik esan…, 546
esan aditzaren forma trinkoak (-io-
aditz-erroa), 417
‘esan duen bezala’, ‘esan duenez’, 956
esanez/esanaz aditz-forma gerundialak,
695
esanez/esanaz kasu instrumentalak,
1210
esker mila / *eskermila, 554
*eskerrikasko, 554
Eskilo, 130
eskimal, 1088
esku bete / *eskubete, 317
espainiar/espainol, 912
esperantza, arrisku, zailtasun, gogo…
(singular/plural), 712
esperantza [-(e)n/-(e)lako], 989
espero aditzaren konplementazioa, 564
espezifiko/inespezifiko, 717
estatu-izenak, 1087
estilo-estrategiak:
mendeko perpausen hasiera
markatzeko partikulak, 1064, 610
perpaus osagarrien kokapena, 31, 780
estralurtar, 204
estreinako, lehen(da)biziko, aurreneko…,
1404
eta:
ahoskera, 569
eta abar esapidearen laburdura, 985
540
*eta abar luze bat, 6
eta ≠ edo, ala, 448
eta erdi / t’erdi, 50
eta eta aditz-komunztadura, 20
eta eta edo enklitikoen idazkera, 569
eta gehiago (‘X eta gehiago’
egitura), 228
eta gero: *bilera eta gero, *ekaitza eta
gero, 692
*eta hori gutxi balitz, 319
eta indartzailea (baizik eta, harik eta,
baldin eta, zeren eta…), 232, 236,
569
eta, izen-sintagmen arteko juntaduran,
569
‘eta nago… -(e)la’, 1103
eta, orduak ematean (*bost t’erdiak),
569
eta, zenbakiak ematean, zenbaki
dezimaldunekin, 569
eta piko = pasa(txo), 569
eta, zenbakiak ematean, 569
etab., 985
-etan, bizidunekin: nesketan, gizonetan…,
352
-etan/-tan, 1085
-etaz, 1382
ete, 1199
etenpuntuak eta ‘eta abar’, 985;
puntuazio-markak, 470. or.
etorri (nondik/nora), 1134
etorriagatik = etorri arren, 43
etorriagatik ≠ etortzeagatik, 43
‘etorriko denean’ / ‘etortzen denean’, 34
etsenplu, 512
‘etxe aurrean’ = ‘etxearen aurrean’, 1167
Etxepare, Bernart, 1222
*etzazu / ez ezazu, 48
etziko/etzirako, 318
*Euria dago / Euria ari du, Euria dihardu,
149, 477, 463
euro:
‘bost euroan’, 1415, 805
euroan/eurotan (prezioak), 573, 1118,
1415, 1417
eurotan, litrotan, ehunekotan…, 1118,
1085
 ‘hamar euroren/euroko kafea’, 934
txanponak eta billeteak, 573
euro-asiar/euroasiar, 912
Europa:
Europa, datu nagusiak, 574, 575, 576, 577
Europako Antzinateko herriak eta
herri ‘barbaroak’, 127
Europako Batasuna, 578
Europako Batzordea, Europako
Parlamentua…, 578
Europako dinastiak, 416
Europako ibaiak, aintzirak, itsasoak,
mendiak…, 577
*Europar Batasunako / Europar
Batasuneko, 873
*europear/europar, 764, 912, 960
Ipar Europa, Hego Europa…, 575
eurotan, litrotan, ehunekotan…, 1118, 1085
*Euskadi Gazteko / Euskadi Gazteako, 873
euskal abizenak, 582
euskal bataio-izenak, 593
euskal, erdal vs -al, 78
euskal, erdal, frantses… mugatzaile
direnean, 307, 367, 701
Euskal Herria / Euskal Herri osoa, 586, 871
euskal hitz-forma eta marratxoa, 506, 701, 856
euskal izendegia, 593
euskal lurraldeak, 587
euskal probintziak, 587
euskalkiak:
euskalkiak eta euskara batua
irakaskuntzan, 597
euskalkiak nahasteaz, 595
euskalkien erabileraz eta egitekoaz, 595
euskalkien izenak, 595
euskara/euskera, 1090
euskara batua:
euskara batua eta euskalkiak
irakaskuntzan, 597
euskara batua, lagunarterako ere bai?,
597
helburua, 597
sorrera, 597
euskara hitz egin / euskaraz hitz egin, 775
Eusko Alkartasuneko / *Eusko
Alkartasunako, 873
Eva, 325
exoelkartea, 204
exonimoak nola ahoskatu, 504
*experientzia/esperientzia, 1371
*extra/estra, 1371
ez:
‘ez da’ / ‘ezta’, 604
ez eta ahoskera, 604
ez eta hitzen forma (ez-ofizial…), 604
ez…, ez (alborakuntzazko juntagailua),
82, 604
ez izena, 604
ez entzun egin / ez entzuna egin / ez
entzunarena egin, 484, 491
ez eze, ez ezen, 615
ez ezik / *ezezik, 615
‘ez ezik’ ezezko esaldietan, 618
ez ikusiarena egin, 484, 491
ezagutu:
ez ezagutuarena egin, 484, 491
ezagutu aditza eta bezala, 319
ezagutu ≠ jakin, 607, 319
ezagutze(-)maila ≠ jakite(-)maila, 607
‘izenez/izenaz ezagutu’, 607, 319
kalkoak, 607
*ezan aditz laguntzailea, 446
ezaugarri/baldintza, 237
ezean/ezik, 618
*ezer erraza / batere erraza, 265
ezer eta zerbait, 612
*ezezik / ez ezik, 615
ezik/ezean, 618
ezineko/ezinezko, 935 [dig+]
ezizen ≠ izenordain, 883
ezizenak nola eman (Txirrita, Txirrita,
“Txirrita”), 1021, 1022
Ezkarai/Ezcaray, 584
ezkero, 1383
Ezkio-Itsaso ≠ Vitoria/Gasteiz, 778
ez-organiko/ezorganiko, 604
ezpata-dantza / ezpata dantza
(*ezpatadantza), 384
ezta (…) ere, 511
‘ezta’ / ‘ez da’, 604
Fagorretik/*Fagortik, 873
Farias/farias, 1051
faringitis, 855
Felipe VI.a Espainiakoa, 530
541
Fenizia, 126 galiziar, galiziera, 664
fenomeno atmosferikoak (hotza, beroa…), gallego, 1090
149, 463, 477, 889, 176 -(en)gan/-n, 352
fetxa, fetxatu, 387 garbitu, lehortu, orraztu…, 335
fidatu (-z/-ekin), 472 *Garbitu zara aurpegia?, 371
fikzio-pertsonaien izenak, 837 garestitu, merkatu, jaitsi, igo (*% 5ean), 805
Filipe II.a Espainiakoa, Felipe VI.a -garri = -gailu (Iparraldean), 651
Espainiakoa, 530 Gasteiz/Vitoria, 1015
flotatu, 804 Gasteiza/Gasteizera, 874
forma inpertsonalak, 18 -gatik:
fraideei ematen zaien tratamendua, 114 *-gatik (biderketa), 672, 332
franko-alemaniar, 912 -gatik eta kalko-arriskua, 672
franko eta komunztadura, 1414, 1412 -gatik eta muga-arazoak, 672
frantses/frantziar, 912 -gatik/-(en)gatik, 1248
frantses maileguak (ch > x), 932 -gatik/-z (galdetu, hitz egin, entzun…),
frantsesera, 640, 1090 661
frantsesezko izenak eta hitzak nola gau:
ahoskatu, 193 gau on, 648
*frantzes, 640 *gauan/gauean, 420
frantziar, 640 gauez/gauaz (gabaz), 674
*fuselaia/fuselaje, 63 gaur-biharretan, 356
g letra: gauzatu ≠ egin, 678
g eta j letren idazkera, 646 gay, 1376
g letraren ahoskera, 646 -gaz/-az, 472
g letraren aldakortasuna, 219 gazi/geza, 1356
g letra kanpoko hitzen eta izenen ‘Gazi(a) dago zopa’, 189
ahoskeran, 646 gaztelaniazko izenak eta hitzak nola
gai, jai… diptongoak, 420 ahoskatu, 193
-gailu = -garri (Iparraldean), 651 gaztetxo, 41
gain: ‘etxe gainean’ = ‘etxearen gainean’, gehiago/gehiagorik, 681
1167 gehiegi: *Ez dakit gehiegi, 451
gainalde, gaineko alde, gainkalde, 191 gehien eta komunztadura, 683
gainazal ≠ azalera, 211 gehieneko/gehienezko, 736
gaindi: ‘-n gaindi’, ‘-z gaindi’, 1395 genero-ikuspegia:
gaixo, 658 anaitu ≠ senidetu, 115
galaxien izenak, 182 besterik, 365, 593, 657, 658, 760, 877,
galde- eta aginte-perpausak: aditza 880, 1010
esaldiaren hasieran?, 32 giza, 701
galde(a) egin, 661 gizaki ≠ gizon, 704, 529
galdegaia, 780 (-)gizon, 707
galdera-marka, 660; puntuazio-markak, izen generodunak (gurasoak ≠
471. or. aitak…), 732
galdera-marka eta esaldi-bukaerako jendarte, 895 [dig+]
puntua, 660 -(t)sa, 1253
galdetzaileak eta mugagabea, 1085 genero nominala, 877, 880
galduren, ikusiren: etorkizuneko formak, 22 Gengis Khan, 508
Galia(k), 126 geo-, 204

542
geologiako era eta periodoak, 152
gerkera/greko/greziera, 1090
Gerla Handia = Lehen Mundu Gerra, 691
germanikoen izen mitologikoak, 1076
germano-, 912
Gernika-Lumo, 1015
gero: *gorroto asko, 875
*bilera eta gero, *ekaitza eta gero, 692
*gero eta… -ago, … gero eta… -ago, 692
*gero eta… orduan eta…, 692
*Gero deitzen dizut, 34
gero indartzailea (Ederra da, gero!), 692
*zenbat eta... -ago, gero eta... -ago, 692
geroaldi historikoa (kalko desegokia), 34
gerrila, gerrilari (gerrilero) / gerrilla,
gerrillari, 1030
agertarazi, 46
gerundioa:
(erdal) gerundioa egoki emateko euskal
egiturak, 695
gerundio narratiboa, 695
gerundioa eta aldiberekotasuna, 695
geu/gu, 1223
geure burua / *gure burua, 371
geure buruaren jabe / ▼geure buruen jabe,
371
geurekoi, 305
geurezko, 305
geza/gazi, 1356
gillotina/gilotina, 1030
Gipuzkoa-Nafarroetako, 356
Gipuzkoako eskualdeak, 583
gipuzkoar/giputz, 590
gisa, 319
gisa(ra), bezala, moduan, modura, -tzat,
1334, 319
*giza-eskubideak / giza eskubideak, 701
gizagaixo, 658
gizajo, 658
gizarte-, sozial, 39
-go/-ko etorkizuneko forma, 22
-ko/-en etorkizuneko forma, 22
gobernutik, gobernuarengandik, 352
gogo asko/handia/gutxi, 875
gogo izan, 1105
gogoko/gogozko, 935
gogoratu (-z/-ekin), 472
goi: ‘goiko eta beheko bizilagunak’, 216
goialde, goiko alde, goikalde, 191
goizean ≠ goizez, 717, 1130
goiztiar, 136
‘gorri egon’ / ‘gorria(n) egon’, 189
?gorrotatzen naiz, 371
gosaldu, 273
gradu:
‘bi gradu (*gradutan) igo’, 805, 1415, 467
‘5 graduan’ / ‘5 gradutan’ 1415
Gran Sol / Grande Sole / Sole Handia, 1091
greko, greziera / grekera, gerkera, 1090
greko-erromatar, judu-kristau…, 912
greko modernoaren transkripzio-taula,
1314
Grezia eta Erromako mitologia, 1076
Grezia eta Erromako pertsona-izenak, 130
gu/geu, 1223
guantxe, 1088
gura izan, gurago izan, 1105
guraso # aita-amak, 732
gure andrea = nire andrea, 733
*gure burua / geure burua, 371
gurean = gure etxean, 733
Gurutze Gorriko / *Gurutze Gorriako, 873
gutiz gehien / ▼guztiz gehien, 755
(eta hori) *gutxi balitz…, 319
gutxi eta komunztadura, 1412
gutxien eta komunztadura, 683
guzti (‘hau guztia’), 755
guzti zenbatzaile orokorra, 1411
h letraz amaitutako hitzen deklinabidea, 740
h letra eta ahoskera, 740
haiek/berak, 796
‘hain… ezen/non… -(e)n / bait-’
moldekoak, 741
hainbat vs desberdin, 410
hainbat eta komunztadura, 1414, 1412, 742
‘hainbat litro ur’ (neurri-sintagma), 1117
‘hainbeste...non/ezen’ gisako
ondoriozkoak, 741
*haitzur/aitzur, 740
*haizkora/aizkora, 740
*hala bedi / hala biz (hala izan bedi), 276
*hala bitez / hala bira (hala izan bitez), 276
hala nola eta adibideak, 319
543
halako: *heurak/eurak, 572
halako (alaen), 80 hiatoa, 419
‘bi halako’, ‘halako bi’, 337 hikako tratamendua eta adizkerak, 100
‘halako hori’ / ‘halako horrek’, 80 hikako tratamenduaren ezaugarriak, 100
hamabostero, 1416, 1409, 523 hil aditza eta -ekin soziatiboa, 472
hamaikan/*hamaikean, 1403, 388 hil/hilabete:
*hamalauean, 420, 999 hilabete eta bat zenbatzailea, 769, 317
hamarkada: *60. hamarkada / 60ko hile / hil, hilabete, 769
hamarkada, 388, 746 hilen izena eta artikulua: *urtarrila
‘Handi/handiak dauzkat oinetakoak’, 189 honetan, 769
handi(rik) ≠ -egi, 451 hilen izena eta numero mugatua
hanka: ‘lau hankako mahaia’, 1417 (‘irailean’/irailez), 717
harekin, haiekin; berarekin, berekin, 688, hil(abete)en izenak, 769
796, 371 hilen izenak mugatuan doaz, 769
haren/beraren/bere, 688 hinduismoaren jainko-jainkosen izenak,
haren/bere, beren…, 688, 796, 371 1076
harez gero / harrezkero, 751 hipotetikoa/ziurra (gertaerak), 424
harik (eta) (estilo-baliabidea), 1064, 236 salbuespena: behar izan eta nahi izan,
hartu eta aditz-lokuzioak: min hartu, esku 424
hartu…, 28 hipotetiko gertagarri desegokia:
hasi eta zenbakiak, 105 *Gustura joango nintzen Kubara,
*Hasten gara? / Hasiko (al) gara?, 34 238, 839
hau guztiau, 755 hiriak:
*hautagai berri zerrenda, 881 Antzinateko hiriak, 128
Hawai/Hawaii, 1200 besteak: ikus kontinenteka
hebraiera/hebreera, 1090 Europakoak, 576
hego, 803 hiru zenbakiaren deklinabidea, 999, 1403
Hego Amerika, 803 ‘hiru bosten’ (zatikiak), 1392
Hegoburu, 1229 ‘hiru halako’, 337
Hego Europa, 575 *hiruehun/hirurehun, 1403
helbide elektronikoak: hirukoitz, 337
nola irakurri, 1 hispano-amerikar/hispanoamerikar, 764,
nola lotu kasu-marka, 1 912
hemen ≠ hemendik: *Hemendik egoten da, Historiako aroak, 152
1134 historiaurre/prehistoria (*aurrehistoria), 199
heren eta komunztadura, 507, 1392 Historiaurreko aroak, 152
Herkules, 1076 hitanoa, 100
herri: ‘Getaria herria’, ‘Getariako herria’, 934 Hitler, Adolf (*Adolfo), 212
herri-izenak: hitz, berba, termino, kontzeptu…
herri-izenak eta deitura zergatik eman aposizioan, 934
ezberdin, 1171 hitz egin (‘euskaraz’, baina ‘euskara
herri-izenak eta errotulazioa, 871 batuan’), 598, 775, 1130
herri-izenen a itsatsia, 871 ‘euskaraz hitz egin’ / ‘euskara hitz
herri-izenen grafia ≠ deituren grafia, 1171 egin’, 775
herrien izenak, 1346 hitz-elkarketa:
hertz, ohm, coulomb, ampere, watt, joule… a itsatsidun hitzak, 778
neurri-unitateak, 1118, 112 bereiz idaztekoak, 778

544
 hitz-elkarketa eta adjektiboa, 881, 307 -ik partitibo alferrikoa, 1208
hitz-elkarketa vs eratorbidea, 905 Ikaro, 1076
loturik idaztekoak, 778 ikasarazi / ikastarazi, ikasiarazi, 141
marratxoz edo bereiz idaztekoak, 778 ikasi: ‘joz ikasi’ ≠ ‘jotzen ikasi’, 695, 899
marratxoz edo loturik idaztekoak, 778 *ikaslego, 710
marratxoz idaztekoak, 778 -iko bukaerako adjektibo erreferentzial
hitz iragarleak, 1064 nazioartekoak, 39
hitzen ordena (markatua/ez-markatua), 780 -iko, -tako (-dako), -Ø [egindako, eginiko,
hizkuntzen izenak, 492 egin], 517
‘hobe da’ / ‘hobea da’, 454 ikusi:
*hobe esan / hobeto/hobeki esan, 785 ikus nezan / ikusteko, 1291
hobe ≠ hobeto, 785 ?ikusi naiz, 335
hobe izan eta konplementazioa, 785 ikusia(k)/ikusita/ikusirik; *ikusitak;
hobetoen, 787 *ikusita dut, 1209
*hogeiean/hogeian, 420 ikusiren, galduren… etorkizuneko
Homo sapiens ala Homo sapiensa?, 206 formak, 22
hondo, 637 ikusita dauzkak / *ikusitak, 1209
honetaz, horretaz, hartaz = honezaz, ikusiz/ikusiaz, 1210
horrezaz, harzaz, 497 ikusteko (iz.), 1435
*honetzaz, *horretzaz, *hartzaz, 497 (-)il- + bokala (nola ahoskatu), 1030, 963
honez, horrez, harez, 497 Ilargi amandrea, 816
*hontan, *hortan…, 497 (-)in- + bokala (nola ahoskatu), 1030, 963
*hori gutxi balitz / hori gutxi balitz bezala, -in-/-imm-, 819
319 inespezifiko/espezifiko, 717, 1085
horietaz/horiez: ‘gauza horietaz’ / ‘horiez *ingalaterratar, *englandar, 764, 136
gain’, 497 ingeles / ingles, ingelera, 1090
horixe!, jakina!, 1149 ingelesezko izenak eta hitzak nola
horretaz ≠ hortaz, 497 ahoskatu, 193
horrez gain, horrezaz gain, horretaz gain, 497 ingurrazti, 939
horoskopoa, 1448 inken izen mitologikoak, 1076
*husna/hutsean, 1410 inor:
-ia eta hitz-elkarketa, 778 inor = beste, 312, 612
*Iasone, *Yasone / Jasone, 885 inor / inor ez; ezer / ezer ez, 612
ibaiak, 588, 577, 1086 ‘inoren etxea’, ‘besteren etxea’, 312, 612
ibili: inork, inori… = bestek, besteri…, 312
‘dotore ibili’, 189 inpertsonala, 18
ibili (nondik/non), 1134 insomnio/intsomnio, 1252
‘irakasle dabil’, ‘irakasle ari da’, 189, 149 instituto/institutu, 1410 (maileguak [dig+])
*idatz-makina, *idaz-makina, *idaz instrumental mugagabea, 1085, 650, 674,
makina, 33 1376, 1413, 105
ideia: ‘… -(e)lako ideia’, 989 inter aurrizkiaren ordain bat, 163
iduri izan, irudi izan, iruditu = eman, 478 intrantsitiboa, trantsitiboa (aditza), 25
Ignazio Loiolakoa, 1222 -io aditz trinkoa (esan), 24, 417
igo: *% 5ean igo, 805, 1415, 466 *Ioseba, *Yoseba / Joseba, 885
ihardetsi, 502 *Iosu, *Yosu / Josu, 885
ihesari eman, 809 ipar, 803
-ik partitiboa, 1208 Ipar Amerika, Hego Amerika…, 960

545
Ipar Europa, 575 izan eta atribuzio-perpauseko
Ipar Euskal Herria / Iparraldea, 803 partizipioa (nekatua naiz /
Iparburu, 1229 *nekatuta naiz), 1209
iragan urte(ko), 202 izan eta -(e)la, 984
*irailan/irailean, 769 ‘izana’ eta ‘izena’ bat etortzea ala ez, 873
‘irakasle(a) izan’, 189 izanagatik (kontzesiboa): *Eskerrik asko
irakaslesa, 1253 etorri izanagatik!, 43
iraun eta komunztadura, 844 izar eta konstelazioen izenak, 182
iraun ≠ luzatu, 1037 izatekotan ere, 1342
iraupena nola adierazi: ‘hiru astean’ ≠ ‘hiru izen abstraktuak eta komunztadura, 953, 876
astetan’; ‘bi egunean’ ≠ ‘bi egunetan’, izen-aposizio batzuk:
1413 XX kontzeptu, izen…, 934
ireki: ‘goizez ireki’, baina ‘astelehen goizean XX plaza, herri…, 934
ireki’, 717, 1130 izen-aposizioa/izenlaguna: ‘Unamuno
irekia(k)/irekita/irekirik; *irekitak, 1209 plaza’ / ‘Unamunoren plaza’, 934
iritzi: izen arrunten grafia ≠ onomastikako
aditzaren forma trinkoa, 846, 406 grafia, 1171
aditzaren forma trinkoa = deitu aditza, izen bereziak:
394, 846, 406 artikuluz amaitutakoek eraginiko
‘iritzi + -(e)la’, 846
zalantza, 871, 505
iritzi eta atributua (‘on/ona deritza’),
enpresa, erakunde, marka, gertaera eta
406, 846
gisakoak, 873
iritzi, uste izan, iruditu, 846
Eusko Elkartasuneko / ▼Eusko
‘iritziz aldatu’, 88
Elkartasunako, 873
irtengo/irtenen, 22
Ezker Batuko / ▼Ezker Batuako, 873
*irtetzen, 848, 26
izen berezi a itsatsidunak, 871
irudi izan, iduri izan, iruditu = eman, 478
izen bereziak eta mugagabea, 1085
irudi-oinetako izen- eta aditz-sintagmak, 36
Iruneko/Irungo, 711 izen bereziak: izena eta izana bat ez
Iruñerria, 539 datozenean, 873
iruzkina, 780 izen-bikoteen deklinabidea:
islamaren eremuko dinastiak, 416 ‘Bizkai-Gipuzkoetan’,
islamaren mitologiako izenak, 1076 ‘apiril-maiatzetan’, 356
italo-argentinar, 764 izen mitologikoak, 1076
itsas forma eta marratxoa, 856, 701 izena + egin: arazi ala eragin?, 495
Itun Berria, Itun Zaharra, 324 ‘izena’ eta ‘izana’ bat etortzea ala ez, 873
itxaropena [-(e)n/-(e)lako], 989 izena: Nola duzu izena?/ ?Nola izena
‘Itxia dago’ / ‘Itxita dago’, 1209 duzu?, 869
itxia(k)/itxita/itxirik: *itxitak, 1209 izenak (ponte-izenak), 593
*Iulen, *Yulen / Julen, 885 izenburuetako izen- eta aditz-sintagmak, 36
izaiten, 26 izeneko, deritzan…, 397
izan aditza: izen-elkarketa vs izena + izenondoa:
izan aditz trinkoa, 19 ‘eskola-eguna’ / ‘egun lektiboa’, 39
izan eta aditz-lokuzioak: damu izan, izenez/izenaz (deitu, ezagutu…), 607, 319
merezi izan…, 28 izengoitiak nola eman (Txirrita, Txirrita,
izan eta atributua: ‘garesti da’ / “Txirrita”), 1021, 1022
‘garestia da’, 189 izenlaguna/adjektiboa: glosarioa, 458. or.

546
izenlaguna/izen-aposizioa: ‘Unamuno
plaza’ / ‘Unamunoren plaza’, 934
izenlaguna izenaren ondoren (‘Jaun
zerukoa’), 879
izenlaguna izenaren osagarri, 36
izenondo erreferentziala: metriko,
atomiko…, 39
izenondoa (erdal) vs izen-elkarketa, 39
izenordain ≠ ezizen, 883
izenordainak eta mugagabea, 1085
izenordeak nola eman (Txirrita, Txirrita,
“Txirrita”), 1021, 1022
izenzalekeria, 1132
j/g letren idazkera, 646
j letra nola ahoskatu, 885
jai diptongoa, 420
Jaka, 584
jakin ≠ ezagutu, 607
jakina!, 1149
jakite-maila ≠ ezagutze-maila, 607
Jakue/Santiago, 325
jardun: ‘Euria dihardu’, 463, 889
*jarraiean/jarraian, 420
jarraiki # jarraika, jarraituz, 891
jarraitu: ?lanarekin jarraitu, 891
*hezkuntza jarraia, 890
jarraituak (kantitate), 915
*jasatzen/jasaten, 892
jatorri-adjektiboak (-ar) eta haiek emateko
moduak, 764
jaunak ≠ jaun-andreak, 732
jauzi egin ≠ ‘jauzia egin’, 28
Javheh, 325
Jazetania, 561
Jehova, 325
jentilizioa, 764, 136, 590
Jerusalem, 128
*Jesukristo / Jesu Kristo, 325, 593
joan:
‘goazen mintzatzera’ ala ‘mintza
gaitezen’, 899
joan eta atributua: ‘artzain joan’, 189
joan nahi ≠ joatea nahi, 1105
joa(te)n ahal naiz = joan naiteke, 55
Joaten (al) gara mendira? # Joango (al)
gara mendira?, 34
Johannesburg, 42
jokaleku, 568
jolastu: ‘zertan/zertara jolastu’, 901
Jon / *Yon, *Ion, 885
Jose/Josef, 325, 593
joule, hertz, ohm, coulomb, ampere, watt…
neurri-unitateak, 1118, 112
Juan Carlos I.a Espainiakoa, 530
judu-kristau, greko-erromatar…, 912
juntadura eta komunztadura, 953
-ka atzizkia eta zenbakiak, 904
‘kafe erre usaina’ gisako hitz-elkarketa,
307, 881
kaier, 939
*Kalagorria/Calahorra, 584
Kaldea, 126
kale, baserri eta gisakoen izenen idazkera,
1312
kalea (helbidea nola), 985
kalkuluko eragiketak, 494
kaltekor/kaltegarri, 670
Kalvino, Joan, 533
*kanadiar/kanadar, 136
kanpoalde, kanpoko alde, kanpokalde, 191
kanpoko hitzak eta izenak:
deklinabidea, 504
nola ahoskatu (eta idatzi), 193, 504
nola lotu kasu-atzizkia (marratxoa
nahitaezko?), 504
izenen azentu grafikoa, 212
kanpoko leku-izen berezien
deklinabidea, 874
kantatuz/kantatuaz, 1210
kantauriar/atlantiko, 914
Kantauriar mendikatea, 914
kardinalak, 1403
kargu hartu / ‘kargua hartu’, 28
Karlomagno / Karlos I.a Handia, 508
katafora: glosarioa, 459. or.
katalanera/katalan, 1090
Katalina Erauso, 1222
kataluniar, katalandar / katalan, 764
kategoria gramatikala, 725
Katu Botaduna, 837
kean/ketan, 1290
ken (eragiketa aritmetikoa):
puntuazio-markak, 473. or.
kendu: ‘txapela kendu’ = ‘txapela erantzi’, 925
547
kenketa, 494 kontatu (ikus zenbatu, 1244)
Keops, 130 kontrarreforma/kontraerreforma, 207,
kezkatu (-z/-ekin), 472 961, 941
<kh> zirilikoa nola ahoskatu (Txekhok, kontu [-(e)n/-(e)lako], 989
Astrakhan), 98 ‘kontua da …-(e)la’, 984, 32
kilo: *‘kontuz… -(e)la’, 982
‘azukre-kiloa’, 1117 kontzeptu, hitz, berba, termino…
‘bost kiloko hegaluzea’, 1417 aposizioan, 934
kilo (neurria), 1118, 1417 Koperniko, Nikolas, 533
‘kilo bat azukre’, 1117 kopuruak: ‘X baino gehiago’, ‘X eta gehiago’
‘lau kilo laranja’ (*lau laranja kilo), 1117 egiturak, 228
kilometro: Kordoba/Córdoba, 212
‘bost kilometrora/kilometrotara’, 1415 korrelatibo/koerlatibo, 207
‘hiru kilometroko bidea’, 1417 korrelazio / koerrelazio, koerlazio, 207
‘kilometrotan’ (distantziak), 1118 kosta(tu) ≠ balio izan, 241
kirol-emaitzak, 931, 569, 1410, 1436 kostuak (zenbat?, zenbatean?...), 1424
Kleopatra, 130 kozinatu, 1296
‘… -ko aldea’, 90 kuadernu/koaderno, 939
-ko/-dun: ‘lau hankako’, ‘lau hankadun’, 433 kultur(a)(-)aste, aste kulturala, 39
-ko/-en: kultura-aurrizkiak: bio-, geo-…, 204
‘Euskal Herriaren historia’ / ‘Euskal kusi (‘lehengusu’), 1010
Herriko historia’, 934 *-(e)la, balio kausalean: (*Kontuz, bero(a)
‘Euskaltzaindiaren bilera’ / dagoela!, 982
‘Euskaltzaindiko bilera’, 934 -(e)la denborazkoa, 982
neurriekin: ‘hamar euroko’ eta ‘hamar -(e)la = -(e)n, 982
euroren’, 934 *-(e)la, erlatibozko balioan: *Badut lagun
‘orkestraren zuzendaria’ / ‘orkestrako bat igeltseroa dela, 982
zuzendaria’, 934 -(e)la eta -(e)n subjuntiboarekin, 1292
‘taldearen entrenatzailea’ / ‘taldeko -(e)la eta izan aditza, 984
entrenatzailea’, 934 -(e)la eta -t(z)ea baliokide, 984
-ko (-go) / -en etorkizuneko formak, 22 laborategi, 1303
-ko/-tako, 1417 Labrit/Albret, 574
-koa (etxearen izenetan), 486 laburdurak eta kasu-marken lotura, 1052
kobratu (-gatik), 672 *laburmetraia, 631
Kolon, Kristobal, 533 *Lagundu baino kalte egiten du, 956
Kolonia, 576 lagunarteko hizkeraren ezaugarriak, 781
kolore: -(e)lako ≠ bait-, 229
*berde koloreko, ‘gaztaina-koloreko’, 947 -(e)lako/-(e)n + izena, 989
‘kolore bera’ ala ‘kolore berdina’?, 294 lan egin / ‘lana egin’, 28
kolpekatu, 948 Lapurdiko eskualdeak, 583
koma: puntuazio-markak, 466. or. laranja izenondoa, 947
komantxe, 1088 *-(e)laren, *-(e)naren, -(e)neko, 989
komatxoak: puntuazio-markak, 472. or. *larehun, *lauehun / laurehun, 1403
komunean jarri, 952 -lari atzizkia, 148
kondizio/baldintza, 237 -(e)larik/-(e)la, 996
konparagaien arteko berdintasuna, 956 -(e)larik/-(e)nean, 996
kontaketaren aditz-aspektuaren moldeak, 35 Las Palmaseko / *Las Palmasetako, 990

548
latino-amerikar/latinoamerikar, 764, 912 luzatu ≠ iraun, 1037
‘lau halako’, 337 *luzemetraia, 631
lau zenbakiaren deklinabidea, 999, 1403, 420 Madril, 874
*lauean/lauan, *hamalauean/hamalauan, Magallaes, Fernando, 533
420, 999 magia/majia, 646
laurden eta komunztadura, 507, 1392, Maginot Lerroa, 694
1118, 1186 magnitudeak nola eman: ‘25 graduan/
legelari (#legegizon), 707 gradutan’, 1415, 1417, 1118
legez: Mahoma/Mahomet/Muhammed, 508
‘atzo legez’, ‘beti legez’ (?atzoko legez, *maiatzan/maiatzean, 769
?betiko legez), 1005 maileguak:
‘gura duzun legez’, ▼‘gura legez’, 1005 mailegu berriak: ahoskera eta idazkera,
Leizarraga, Joanes, 1222 193, 504
lektibo, 39 mailegu berriak eta a itsatsia, 1040
leku-denborazkoak neurriekin: (maileguak [dig+])
‘5 metro(ta)ra’, 1415 maileguen deklinabidea, 504
leku-izen edo pertsona-izen ez diren izen maileguen idazkera eta ahoskera, 193,
bereziak, 873 504
leku-izenak: marratxoa ala zehar-marra <n, l, r + s, z> → <n, l, r + ts, tz>:
(Lasarte-Oria, Iruñea/Pamplona), 1015
agencia/agentzia, 1252, 1317, 830
lekuzko kasuak, 874
maite: ‘asko maite gara’ /‘asko maite dugu
lehen(da)biziko, aurreneko, estreinako…,
elkar’, 474
1404
maitemindu (-z, -ekin), 472
lehortu, garbitu, orraztu…, 335
maixu/maisu, 859, 963
letra larriak eta hitz-elkarketa, 778
maiztasuna nola adierazi: lau astean behin,
letra etzana eta kasu-markaren lotura, 1022
astero…, 1416
libre(a) izan, 189
makal, 80
‘Liburu hori garestia da’ (?garesti da), 189
‘Liburu hori plastikozkoa da’ (*plastikozko Makiavelo, Nikolas, 533
da), 189 *makilaia/makillaje, 63
Lidiako Inperioko pertsona-izenak, 130 malgaxe, 1088
litro: Manchako kanala, 577
‘bi litroan / bi litrotan’, 1415 maori, 1088
litro (neurria), 1118, 1417 mapa, 186
‘litro-erdi’, 507 Marco Polo, 508
litrotan, eurotan, ehunekotan…, 1118, marka-izenak izen arrunt bihurtzea, 1051
1085 Markos/Marko, 325
‘litrotan neurtu’, 1118 marratxoa:
neurri-sintagmak, 1117 lotura-marratxoa eta erdal hitz eta
nola irakurri ‘¾ litro’ (zatikiak), 1392 izenak, 504
litzaidake ≠ zait, 424 lotura-marratxoa eta izen bereziak,
litzaidake ≠ zitzaidan, 839 504, 873
litzateke/zen, 839 marratxo desanbiguatzailea: ‘animalia
logura izan, 723 hiltzailea’ ≠ ‘animalia-hiltzailea’, 778
Los Angelesen / *Los Angelesetan, 990 marratxoa ala zehar-marra euskal
Loti Ederra, 837 leku-izenetan (Lasarte-Oria), 1015
Lutero, Martin; Luther, Martin, 533 marratxoa eta a itsatsia, 778

549
 marratxoa eta kasu bereziak: euskal, mintzagaia, 780
burdin, itsas…, 367 minus, 494; puntuazio-markak, 473. or.
marratxoa eta konposatu kimikoak, 777 *minutubete, 317
marratxoa hitz elkartuetan, 778 mintzaira, 1017
marratxoa lerroz aldatzean, 1018 moduan, modura, bezala, gisa(ra), -tzat,
Martitz/Marte, 182, 1023, 1025, 1053 1334, 319
*masaia/masaje, 63 mojei ematen zaien tratamendua, 114
Mateo Txistu, 837 molde, mota, sorta, multzo… hitz-
*materiale, 78 elkarketan, 307
Maule-Lextarre, 1015 *monetal, 78, 882
maximo/minimo, 736 Monte-Carlo, 576
Mediako Inperioko pertsona-izenak, 130 mota: ‘bi motatako’ (*bi motako), 1417
*medikal(-), 73 mota, sorta, multzo, molde…
medikuarenean, 486 hitz-elkarketan, 307
mediterranear, mediterraniar / motordun: ‘ibilgailu motorduna’, 433
mediterraneo, 1058 mugagabea eta aditzaren komunztadura,
Mediterraneoko Antzinateko eskualdeen 1414
izenak, 126 mugagabea/mugatua:
Mediterraneoko Antzinateko hirien izenak, ‘loreak sortatan/sortetan’, ‘letra
128 handitan/handietan’, 1085
mendea(k) nola adierazi, 1402 ‘txikiz/txikiez’, ‘partikulaz/partikulez’,
mendiko botak / mendirako botak, 934 1085
?menditik dabil, 1134 multzo, mota, sorta, molde… hitz-
*merkatal(-), *unibertsital(-), 73 elkarketan, 307
merkatu, garestitu, jaitsi, igo (*‘% 5ean’), 805 mundu grekolatindarra:
Mesopotamia: Antzinateko eskualdeen izenak, 126
Antzinateko eskualdeen izenak, 126 Antzinateko hirien izenak, 128
Antzinateko hirien izenak, 128 munduko:
mitologia, 1076 etniak, 1088
pertsona-izenak, 130 ibaiak, 1086
metriko, 39 itsasoak, 1086
metro: mendiak, 1086
metro (neurria): ‘Zenbat metroko mitologia, 1076
soka?’, 1406, 1118, 1417 pertsona historiko ezagunak, 1222
‘metro 1’ / ‘1 metro’, 259 uharte nagusiak, 1086
metro: ‘3 metrotik 3 metrora’, 1415 *musika klasika / musika klasikoa, 880
metro segundoko (sinbolo estandarrak ‘mutiletan’/‘mutilengan’, 352
nola irakurri), 1391, 1274 n, l, r kontsonanteen ondorengo s, z
Michelangelo Buenarroti, 533 (intsektu, galtza…), 830
Mikerinos, 130 -(e)n baino / -(e)na baino, 956
mila: -n; -(en)gan, 352
mila, 1403 -(e)n = -(e)la, 982
‘mila bana’ / *milana, 1410 -(e)n = -(e)la subjuntiboarekin, 1095
mila esker / *mil esker, 554 -(e)n/-(e)lako + izena, 989
‘bosna mila’ / *bost milana, 1410 -(e)n heinean, 56 [dig+]
Milan, 576 -(e)n konpletiboa: ‘Ez dut uste etorriko
minimo/maximo, 736 den’, 1094

550
-(e)n/-(e)na + baino, 956
-(e)n neurrian, 56 [dig+]
-(e)n ustea, -(e)lako ustea, 989
-(e)n zehar-galderakoa ezin da deklinatu,
1000
-na atzizki banatzailea: ‘bosna mila’, *bost
milana, 1410
-(e)na menderagailu konpletiboa
(bizkaierazkoa), 982
Nafarroa Behereko eskualdeak, 583
Nafarroako eskualdeak, 583
‘nago… -(e)n’, 1103
-nahi, 662
nahi izan:
ezezko esapideak: ‘nahi ezta’ / ‘nahi
ezik’, 1105
‘nahi balu’ = ‘nahiko balu’, 1105
‘nahi etorri’ ≠ ‘nahi etortzea’, 1105, 26
*nahi ezkero / ‘nahi izanez gero’, 1105
nahi izan eta subjuntiboa (-(e)n), 1105
nahi izan ≠ nahiago izan, 1105
nahiago izan, 1105
‘nahian’ / ‘nahi ezta’, ‘nahi ezik’, 1105
*nahiean/nahian, 420, 1105
‘nahiko luke’ = ‘nahi izango luke’, 1105
‘nahi nuen bezain merkea’ / ‘nahi
nuena bezain merkea’, 956
nahinoiz, nahinon, nahinor…, 662
nahiz… nahiz…, 82
Naiara/Najera, 584
naiteke/ahal naiz: ‘joan naiteke’ = ‘joan
ahal naiz’; *ahal naiz joan, 55
-naka: ‘banaka’, ‘binaka’…, 904
napar/nafar, 1099
*-(e)naren, *-(e)laren, *-(e)neko, 989
*-(e)naren (perpaus osagarrietan), 989
nazkatu (-z/-ekin), 472
-(e)nean /-(e)larik, 996
neba/anaia, 114, 733
*nekatuta(k) naiz / ?nekaturik naiz, 1209
*nekazal(-)/nekazaritza, 73
*-(e)neko, *-(e)laren, *-(e)naren, 989
-(e)neko = -(e)nerako, 1115
nerabe, 41
-(e)nerako, 1115
nerbio-, nerbioso, 39
nere/nire, 1122
‘nesketan’/‘neskengan’, 352
neu/neroni…, 1223
neu, nihaur, nerau / ni, 1223
neure burua / *nire burua, 371
neurez(ko), 305
neurgaitzak (izen), 875
neurgarriak (izen), 875
neurria:
neurria nola eman, 1417, 1415, 1118
neurriak eta izenak, 1117
neurriak eta galdetzaileak: zer,
zenbat…, 1424
neurri-unitateak mugagabean, 1118,
1085
neutroa (erregistroa), 100
newton, 112
ni / neu, nihaur, nerau, 1223
*(ni) pertsonalki / ni neu, 1223
‘Nigatik esana da’ / ‘Nik esana da’, 1213
nihaur, neu, nerau / ni, 1223
‘Nik esana da’ / ‘Nigatik esana da’, 1213
*Niloan/Nilon, 913
nintzen/nintzateke, 839
nire/neure, 688, 1223
‘nire ama’ / ‘ama’, 733
*nire burua / neure burua, 371
nirekiko / nire ustez, 469
nirekoi (nerekoi), berekoi…, 305
nirez, berez…, 305
noiz arte / noraino, 1244
nola (ikasi) ≠ zertan (ikasi), 695, 1440
nola (‘irakurriz’, ‘arituz’) ≠ zertan
(‘irakurtzen’, ‘aritzen’), 899, 695
‘Nola deitzen da?’, 869
‘nola den’, ‘zer den’, 139, 405, 1264
‘Nola duzu izena?’, ?Nola izena duzu?, 869
nola… hala, 745
nola ≠ nolakoa, 320
nola/non eta mugagabea:
‘sortatan’/‘sortetan’, 1085
nolakotasuna eta zenbatzaileak, 1417
nolanahi, 662
nominalizazioa ≠ aditz-izena, 1132
non/noiz mugatua / non/noiz mugagabea:
‘bi egunean’ / ‘bi egunetan’, 1413
551
non/nongo kasua eta mugagabea: onago, 786
‘letra handitan/handietan idatzi’, 1085 ondoen, 787
‘salgai liburu-dendetan/-dendatan’, 1085 *Ongi etorria(k)!, 1170
non eta norengan, 352, 1248 onomastikako grafia ≠ izen arrunten
nonahi/non-nahi/nonnahi, 662 grafia, 1171
nondik kasua, -n/-l bukaturiko hitzetan, 711 onurakor/onuragarri, 670
nondinahi/nondik-nahi/nondiknahi, 662 Oñate/Oñati, 1171
nongo/noren, aldea, 934 *orain dituela, *orain direla…, 432
*nor baino nor, 1137 orainaldi historikoa (kalko desegokia), 34
nor bere ≠ norbere, 1144 oraintxe bertan, 1178
‘nor den’, ‘nola den’, 139, 405, 1264 ordaindu (-gatik), 672
NOR aditza = da aditza, 25 ordena ez-markatua, 780
NOR-NORK (aditz-erregimenaren ordena markatua, 780
sistema), 25 ordena neutroa, 780
norabibe, 1142 ordinalak, 1404
noraino / noiz arte, 1244 ordu:
norako/zertarako: ‘osasunerako/ ‘azken zortzi ordu honetan/hauetan’,
osasunarentzat’, 1245 1413
noranahi, 662 *‘bi orduro’/ ‘bi orduan behin’, 1416
noranzko, 1142
‘hiru egunean’ / ‘hiru egunetan’, 1413
norbere/norberaren, 1144
‘hiru ordu(t)an’ / ‘hiru ordu’ / ‘hiru
norbere ≠ nor bere, 1144
orduz’, 1413
norekiko, 469
‘lau ordura’ / ‘lau ordutara’, 1415
norekin, 472
‘lau orduz/ordurik/orduan… behin’,
noren/nongo, aldea, 934
1416
norendako = norentzat, 1145
‘—Zenbat ordu egon zara?’, ‘—Zortzi
norengan eta non, 352, 1248
ordu/orduan/orduz’, 1186, 1413
norentzat/zerentzat, 1245
norinahi, 662 ‘zer ordu(ta)tik zer ordu(ta)ra’, 1415
nork bere, 1144 ordu ≠ ordutegi, 1186
nornahi/nahinor, 662 orduak nola eman, 1187
nortzat kasua eta mugagabea, 1085 *orduan eta… -ago, orduan eta… -ago /
nortzu(e)k, 1147 ‘zenbat eta…, orduan/hainbat eta…’,
*Noski baietz!, *Noski ezetz!, *Noski 692
etorriko dela, 1149 ordubete, 1186, 317
-nts-/-ns- (intsektu/suspense), 839, 1317 ordukotz, 1189, 381
nukleo/nuklear, 39 orijinal/original, 1191
ofizioko ≠ ofiziozko, 935 orkesta/orkestra, 1192
ohartu (*-(e)laz, *-(e)naz), 1000 oro zenbatzaile orokorra, 1411
ohi izan, 30 oroitu (-z, -ekin), 472
oihaldenda/oihal-denda, 402 orraztu, garbitu, lehortu…, 335
oihartzun/Oiartzun, 1171 osasun(-)etxe, 116
oinarri/baldintza, 237 osasunarentzat/osasunerako, 1245
-ok artikulua (plural hurbila), 1228 oso ≠ -egi, 451
Oloroe, 584 osotasunezko emendakin / osoko zuzenketa,
On, Don, Sir, Ama…, 1309 479
‘On degizula!’, 1165 *otsailan/otsailean, 769

552
*Ozkabarte / Santo Domingo de la Calzada, Erdi Aroko buruzagi batzuk (Atila…),
584 508
-oztar, 357, 764 Erdi Aroko lurralde kristaukoak
paella, 1030 (Dante, Marco Polo…), 508
paisaia/*paisaje, 63 errege-erregina bisigodoak
pake/bake, 219 (Rekaredo…), 508
palatalizazioa, 963 errege-erregina frankoak
pare: ‘etxe parean’ = ‘etxearen parean’, 1167 (Karlomagno…), 508
Paris, 874, 872 Errenazimentukoak (Lutero/Luther,
parkinson, 104 Koperniko…), 533
*parlamentari-talde / parlamentu-talde, Euskal Herriko pertsona historiko
talde parlamentario, 147 ezagunak, 1222
parte hartu ≠ ‘partea hartu’, 28 euskal pertsona-izenak, 593
partikula modalak, 54, 1164, 1199 Grezia eta Erromakoak, 130
partitiboa: Italiako errege estrogodoak
erabilera okerrak, 1208 (Atalariko…), 508
‘hainbeste arazo’ / ▼‘hainbeste juduak (Maimonides…), 508
arazorik’, 1208 literatura arturikokoak (Artur
partitiboa baiezko perpausetan, 1208 erregea…), 508
Mesopotamiakoak, 130
partitiboa eta erlatiboa, 1208
munduko pertsona historiko ezagunak,
partitiboa eta mugagabea, 1085
1222
partitiboa perpaus erlatiboa arintzeko
musulmanak (Abderraman, Ala/
bide, 1208
Allah…), 508
partitiboarekin erabiltzen diren zenbait
sueboen erregeak (Teodomiro…), 508
egitura, 1208
turko-mongolak (Gengis Khan…), 508
partizipioa ala aditzoina, 37
?(ni) pertsonalki / ni neu, 928, 1223
pasa(txo) = eta piko, 569
Petri/Pedro, 325
paskal, 112 piko: ‘bost urte eta piko’, 569
*Paskua uhartea / Pazko uhartea, 1200 pisua nola eman, 1417
Pedro/Petri, 325 planeten izenak, 182
pekatu/bekatu, 219 *plastikozko da, 189
-pen, 927 plater: ‘plater bat zopa’, 1117
*pena merezi du, 1069 plaza: ‘Unamuno plaza’, ‘Unamunoren
pentsatu (-z/-ekin; -n/-engan), 472, 1219 plaza’, 934
perifrasi alferrekoak, 30 plural, 118
perpaus luzeak eta ordenamendua, 780 plural hurbila eta erreferentzia
perpendikular, 476 kataforikoak, 1228
Persepolis, 128 plus, 494
Persia: polikiroldegi/kiroldegi, 930
Antzinateko eskualdeen izenak, 126 politiko-ekonomiko, 204
Antzinateko hirien izenak, 128 portugaldar/portuges, 912
Pertseo, 1076 ‘por si…’, ‘pour le cas où…’, 238
pertsona-izenak: posibilitate epistemikoa, 57 [dig+]
Antzinateko Egiptokoak, 130 posta elektronikoa, 1
bandaloen erregeak (Genseriko…), 508 praka(-)barrenak, 1232
Bizantziar Inperiokoak, 130 *Praka berriak jantzi naiz, 335

553
pre- aurrizki latindarra eta aurre-, 199 sartu eta atributua: ‘fraide sartu’, 189
predikatu-osagarria, 189 sasimenderatuak, 1066
prehistoria / historiaurre (*aurrehistoria), 199 sasoi/baldintza, 237
premia: ‘-t(z)eko premia’, 1340 sateliteen izenak, 182
presako/presazko, 935 segun, 139, 405, 1264
*Prezioak % 5ean igo dira, 467, 805 *segundobete, 317
prezioak nola eman, 1417, 1415, 1118, seinale [-(e)n/-(e)lako], 989
1117, 573 *seirehun/seiehun, 1403
probatu, 642 ‘Semaforoa berde(a) dago’, 189
progresiboak (egitura), 30 Seneka, 130
projektu/proiektu, 1236 siglak: idazkera, nola irakurri, nola lotu,
prolatiboa (-tzat kasua), 1334 1273, 1052
proportzioak, 1392 siglak (eta zifrak) ezin etetea lerroz
prosodia, 213 aldatzean, 1018
pseudo grekotikoa, 1262 sinboloak: idazkera, joskera, nola lotu,
psiko-, 204 1274, 1052
*psikologa/psikologo, 877 sinboloaren kokagunea: ‘1 m’ / ‘m 1’
publierreportaje/publirreportaje, 1242 (‘metro bat’), 259, 260
puntu kardinalak, 803, 1025 *sindikal arlo, 78
puntu kardinalak eta leku-izenak, 803, 1025 singular/plural: gogo, arrisku, esperantza,
puntuazioa: puntuazio-markak, 465. or. zailtasun…, 712
-r bukaera duten erdal izenak, 1052 singular hurbila, 1228
-r bukaera duten euskal izenak, 1052 *-ska/-xka, 1375
-ra: ‘bira’, ‘seira’…, 1410 … soilik /… bakarrik /… baino ez, 227
‘-raino/arte’ + zenbakiak, 1244 Sokrates, 130
-ra/-rako, 1141 Sole Handia / Gran Sol / Grande Sole, 1091
-ra/-tara, 1415 ‘Sopa bero(a) dago’, 189
*-rarte, 1244 sorrarazi, 141
re- erdal aurrizkia eta ber-/bir-, 292 sorta, mota, multzo, molde… eta elkarketa,
Rekaredo, 508 307
-ren-/-re hautazkoa: ‘sortatan’/‘sortetan’, 1085
‘semeagatik’/‘semearengatik’; sozial, gizarte (*sozial arazo), 39, 78
‘niregatik’/‘nigatik’, 1248 soziedade, 1287
-rena (etxearen izenean), 486 sozio-, 204
-rena egin, 484 Stravinski, 98
Rhin, 577 su eman / ‘sua eman’, 28
-(r)ik (partitiboa), 1208 subjektuaren komunztadura aditz
s, z, x > ts, tz, tx (n, l, r letren ondoren), 1252 laguntzailea isiltzean, 20
sabaikari (hotsa), 859, 1019, 1030, 1371 subjuntiboa:
‘Salda badago’, 1257 etor dadin ala etorri dadin?, 37
salneurria, 1117, 1415, 1417 subjuntiboa ala perpaus jokatugabea?,
samartu aditza, 1107 1292
*San Ferminak, *Sanferminak / subjuntiboa + -(e)la (aginduak
sanferminak, 1259 emateko), 48, 1292
‘sanpedroetan izan’ / *sanpedrotan izan, 1085 subjuntiboa: -(e)n, menderagailua
Santiago/Jakue, 325 nagusi, 1292
*Santo Tomas / San Tomas, 1259 subjuntiboa eta -t(z)eko, 47

554
susmo [-(e)n/-(e)lako)], 989
suspense/suspentse, 1252, 1317, 830
t’erdi, 50
-taka: ‘berrogeitaka’, ‘hirurogeitaka’…, 904
-tako (-dako), -iko, -Ø [egindako, eginiko,
egin], 517
-tako/-ko, 1417
-takoan, 1337
-tan/-etan (-n, inesiboa), 1085
-tan eman, banatu, batu, ageri…, 1085
-tan: liberatan, gradutan, atmosferatan…,
1118
-tar atzizkia, 136
taula: ‘2aren taula’, 332
-taz atzizkiaren gehiegizko erabilera:
*Amaiataz, 1382
-(e)taz/-(e)z, 1382
-t(z)eagatik = -t(z)earren, 43, 157
-t(z)earen ala -t(z)eko, 934
-t(z)earren = -t(z)eagatik, 43, 157
tekniko-zientifiko, 204
-t(z)eko ala -t(z)earen, 934
‘-t(z)eko imintzio, keinu, planta…’, 484
telefono-zenbakiak nola esan euskaraz,
1305
Telmo Deun / Telmo deuna, 1259
tema, 780
-ten/-tzen partizipio burugabeetan, 26
-t(z)en (NOLA) ≠ -z (ZERTAN):
‘ikasten’/‘ikasiz’, 695
-t(z)erakoan, 1337
termino, hitz, berba, kontzeptu…, 934
testigu(a) izan, 189
*textu/testu, 1371
-tiar, 136
‘-(e)tik gora(ko)’, 824
tildea (Málaga, Perú), 212
Tomas Akinokoa, 508
*tontoa egin / tontoarena egin, 484
topiko bihurtu, 189
torre/dorre, 219
tragedia, tragiko / trajedia, trajiko, 646
transistore/ trantsistore, 1252
transkripzioa, 1314
transliterazioa, 1314
trantsitiboa, intrantsitiboa (aditza), 25
Trazia, 126
tren:
‘trena galdu’, 663
trenean ≠ trenez, 717, 1130
Trentoko Kontzilioa, 694
Troia, 128
tsarina, 1319
-tsu eta txistukariz bukaturiko lexemak, 1334
-tu/-du aditz-partizipioa, 29
-tu izana: ‘gertatu izana’ / ‘gertatua’, 984
Tupac Amaru, 109
Tutankamon/Tutankhamon, 130
*tutoritza, 398, 1330
-tuz joan / -tzen joan, 899
Txaikovski, 98
txakur-zaunkaren onomatopeia, 728
Txanogorritxo, 837
*txantxetazko, 935
Txekhov, 98
txeroki, 1088
txetxen, 1088
‘txiki/txikiak dauzkat oinetakoak’, 189
txix egin, 1225
-tzat prolatiboa:
-tzat eman, jo, 319
-tzat eta kalko-arriskua, 1334
-tzat eta kasu-marka nola lotu, 1334
-t(z)ea/-t(z)eko, 47
-t(z)ea/-t(z)en (ahaztu), 59
-t(z)eagatik, -t(z)earren, 43, 157
-t(z)eaz batera, -t(z)earekin batera…, 93
-t(z)eko ala -t(z)earen?, 934
-t(z)eko eta subjuntiboa, 47
-t(z)eko: ‘-tzeko baldintza, helburua…’,
1340
-t(z)ekoan, 1338
-tzen/-ten partizipio burugabeetan, 26
-t(z)en/-tuz (moduzko perpausak), 695
-t(z)en/-tuz (joan), 899
-t(z)en/-t(z)ea (ahaztu), 59
ü bokala, 358, 1019
udalbatza, udalbatzar, 1345
udalerrien izenak, 1346
ugari eta komunztadura, 1412
ukaiten, 26
ukanen/ukango, 22
ukraineraren transkripzio-sistema, 98
ultraeskuindar, 204
555
*Unaiek/Unaik, 420 deklinabide-lotura, 1371
Unamuno plaza / Unamunoren plaza, 934 maileguak, 1371
*unibertsital, 78, 882 ‘X (izena) baino gehiago/gutxiago’, 228
unibertsitari/unibertsitario, 147 ‘X (izena) eta gehiago/gutxiago’, 228
(neurri-)unitateen deklinabidea, 1118 ‘X inguru(ko)’, 824
ur: <-x + konts.> → <-s + konts.>, 603
‘ur asko’, 875 X kontzeptu, izen…, 934
‘ur-baso bat’ ≠ ‘baso bat ur’, 1117 X plaza, herri…, 934
‘ur gazi’ / ‘ur geza’ (gazian, gazitan, ‘X-tik gora(ko)’, 824
gazietan), 1356 Xostakovitx, 98
urean/uretan, 1290 -y letraz amaitutako hitzen deklinabidea,
*uretara bota zen, 363 1376
*urdin kolore, 947 yeismoa, 1030, 963
urrats: ‘urratsak eman/egin’, 1357 *Yasone/*Iasone / Jasone, 885
‘urri-azaroetako’, 356 *Yoseba/*Ioseba / Joseba, 885
urtarril: *Yosu/*Iosu / Josu, 885
*urtarrilan/urtarrilean, *urtarrilako/ *Yulen/*Iulen / Julen, 885
urtarrileko, 769 z letra: ahoskera desegokiak, 1378
*urtarrilez/urtarrilean, 717 -z/-az: ‘ikusiz’/‘ikusiaz’,
urte: ‘kantatuz’/‘kantatuaz’, 1210
2018 urte / 2018. urte, 388 -z/-ekin, 472
‘azken zortzi urte honetan/hauetan’, 1413 -z/-gatik (galdetu, hitz egin, entzun…), 661
‘bi urtean’ / ‘bi urtetan’, 1413 -(e)z/-(e)taz, 1382
‘bi urteko umea’, 1417 -z (ZERTAN) ≠ -t(z)en (NOLA):
*bi urtero / ‘bi urtean behin’, 1416 ‘ikasiz’/‘ikasten’, 695, 899
‘17 urte ditut/dut’, 1414 -z: ‘8z biderkatu, zatitu’, 332
‘hiru urte(t)an/urte/urtez’, 1413 zai/zain, 64
‘lau urtera’ / ‘lau urtetara’, 1415 zail da = zaila da, 454
‘lau urtez/urterik/urtean… behin’, 1416 zailtasun, arrisku, esperantza, gogo…
‘zenbat urte(ta)tik zenbat urte(ta)ra’, 1415 (singular/plural), 712∫
urtea nola adierazi, 388, 1403 zait ≠ litzaidake, 424
urtebete, 317 Zaldi Ero, 109
urteurren, 1361 *zapategi, 1303
uste [-(e)n/-(e)lako], 989 Zarauztik/Zarautzetik, Zarautza/
Usurbildik/Usurbiletik, 711, 874 Zarautzera…, 874
*uztailan, 769 zatekeen/zen, 839, 238
Venus, 168, 1076 zatiak eta komunztadura, 507, 1392
Vespuzio, Ameriko, 533 zatiketa, 494
Virgilio, 130 zatikiak:
volt, 112 nola irakurri, 1392
Vulkano, 1076 zatikiak eta deklinabidea, 1392
-w letraz amaitutako hitzen deklinabidea, zatikiak eta komunztadura, 1392
1368 zatitu: ‘biz zatitu’, 332
watt, ampere, hertz, ohm, coulomb, joule… zauri: ‘zauriak jasan’, 892
neurri-unitateak, 1118, 112 *zazpirehun, *zazpiretan / zazpiehun,
x letra: zazpietan, 1403
ahoskera, 1371 *(ta) zeba ez?, 1393

556
*zegoeneko, 381
zehar-galderak eta ba-, 220
zehar-galderak eta kasu-markak,
bateraezinak, 1000, 139
zehar-marra ala marratxoa euskal
leku-izenetan (Lasarte-Oria), 1015
zein eta nor, 1148
zein… zein…, 82
zein(tzuk); zein, zeintzuk, 1147
zein aditz laguntzaile isildu aditz
laguntzailea isiltzean, 20
zelako/zirelako, delako/direlako, 397
zelan… -(e)n, 1129
zelten izen mitologikoak, 1076
*zen/litzateke, 839
zen, zatekeen, 839, 238
zenbait vs desberdin, 410
zenbait eta komunztadura, 742, 1412, 1414
zenbakiak:
zenbakiak + bukatu, 105
zenbakiak + hasi, 105
zenbakiak + {-raino/arte}?, 1244
zenbaki erromatarrak:
dinastiak (Olaizola II.a), 1402
jaialdiak, biltzarrak…, 1402
mendeak adieraztea, 1402
zenbaki kardinalak:
deklinabidea, 1403
komunztadura, 1403
marratxoa noiz, 1052, 1403, 1404
puntua noiz, 1403
zenbakiak eta eta, 569
zenbaki ordinalak:
EGLU II; Matematika II: ez dira
ordinalak, 1404
-garren/puntua, 1404
‘1.ean’/‘1.an’, 1404
zenbakiak eta proportzioak: ‘hiru(ta)tik bi’,
‘sei(ta)tik bostean’, 1392
‘Zenbat/zer balio du?’, ‘Zenbatean dago?’,
241, 1117, 1424
*zenbat eta… -ago, gero eta… -ago, 692
zenbat-nahi / zenbanahi (zenbatnahi), 662
‘zenbat/*zenbatean… igo’, 467, 805
zenbatean ≠ zenbatetan, 573, 1406
zenbateko, 1406, 1424
zenbatetan ≠ zenbatean, 1406
<zenbatetik… zenbatek> egitura eta
deklinabidea, 1392
zenbatu (-raino/arte), 1244
zenbatzaile zehaztuak (bi, hiru, lau…) eta
komunztadura, 1414
zenbatzaile zehaztugabeak (asko, zenbait…)
eta komunztadura, 1412, 1414
zenbatzaileak eta deklinabidea, 1403, 1413,
1415, 1416, 1417, 1085
zenbatzailerik gabeko mugagabea: harriz,
urez…, 1085
zenbaki-multzoak ez bereizteaz, 1018
zentral nuklear / *nukleo-zentrala, 39
zer:
zer/zertzuk, 1147
zer harridurazko perpausetan, 1423, 1421
‘zer adin’, 1424
‘zer aurrekontu’, ‘zenbateko
aurrekontu’, 1424
‘zer den’, ‘nola den’, 139, 405, 1264
‘zer distantzia’, 1424
‘zer neurri’, 1423, 1424
‘zer pisu’, 1424
‘zera badago’, 1257
zerbaitetaz/zerbaitez, 1382
zerekiko, 469
zerekin/zerez, 472
zerentzako ≠ zertarako, 1141
zerentzat/norentzat, 1245
Zeres, 1076
zerez, 472
zerez/zerekin, 472
zerez/zertaz kasua eta mugagabea (harriz/
harriez), 1085
zeropetik, 218, 1436
‘zeroz/zero(a)rekin/zeroan’ amaitu,
hasi…, 105
zerrenda: ‘hautagai-zerrenda’ eta ‘hautagai
berrien zerrenda’, 881
zertan (ikasi) ≠ nola (ikasi), 695, 899
zertan (‘irakurtzen’, ‘oinei eragiten’) ≠ nola
(‘irakurriz’, ‘oinei eraginez’), 899, 695,
1440
zertan + … behar (*Ez duzu zertan ibili
behar), 279
zertan ibili, jolastu…, 901
557
zertarako/norako: Zizeron, 130
‘osasunerako’/‘osasunarentzat’, 1245 zoriontsu(a) izan, 189
zertarako ≠ zerentzako, 1141 zoroarena egin, 484
zertaz, 472 -zta atzizki txikigarria, 1375
zertzu(e)k, 1147 -ztar atzizkia, 136
Zesar, 130 ‘zuenean’ (‘zuen etxean’), 733
zeure burua, 371 zugan/zutaz pentsatu, 1219
Zezen Eseri, 109 zuganatu/zureganatu, 1248
Zhivago, 98
‘zuk beste inork’, 315
zifra handiak nola irakurri, 1403
zukako tratamendua, 100
zifrak eta lotura-marratxoa, 1052
zuontzat guztiontzat / *zuen guztiontzat,
zifrak eta siglak ez bereizteaz lerroz
1228
aldatzean, 1018
*zilegi bekit / zilegi izan bekit, 276 zure/zeure, 688
*zin dagizut / zin degizut, 1165 zurrumurru [-(e)n/-(e)lako], 989
-zio, 927 zutaz/zugan pentsatu, 1219
zirelako/direlako izenlagunak, 397 zuzendari:
zitzaidan ≠ litzaidake, 839 ‘eskolako zuzendari’ / ‘eskolaren
ziurra / hipotetikoa (gertaerak), 424 zuzendari’, 934
salbuespena: behar izan eta nahi izan, ‘zuzendari aukeratu, egin, izendatu…’,
424 189

558