VIRI MKATI

MARONJE............................................................................................................ 3
KUTEMWA KWA CIUTA PA MUNTU .......................................................................... 5
MUNTU WAKWANANGA WAKUKAVUKA KRISTU ..................................... 11
KUNG’ANAMUKA MU MTIMA ....................................................................... 16
KUZOMERA ....................................................................................................... 28
KUJIPEREKA ...................................................................................................... 32
CIPULIKANO NA KUPOKEREREKA ............................................................... 37
CIPIMO CAKUBIRA MSAMBIRI WA YESU .................................................... 43
KUKURA KUYANA NA KRISTU ...................................................................... 50
MILIMO YA UMOYO........................................................................................ 58
KUMUMANYA CIUTA ......................................................................................64
UWEME WA KUROMBA ................................................................................. 70
UMO TINGACITIRA NAYO NKAYIKO ...........................................................80
KUKONDWA MU FUMU ................................................................................. 87
MARONJE
Mu makutu ghanandi mukupulikikwa kucema kwa ucizi, Zani kwa Ine” —
Kucema kwa lusungu kwa Mponoski mweneuyo mtima wake wakutemwa
ukunwekera wose awo bakupuruka na kutayana nayo Ciuta; ndipo mu
mitima ya banandi awo bakulampa-lampa kusanga covwiro ca Yesu Kristu,
mukuwuka khumbo lakuwerera ku nyumba ya Ba Dada. Ba nteura aba
kabiri kabiri bakuwerezgaso fumbo la Tomasi, ili likuti: “Tingamanya tdi
ntowa? ” MGK 4.1
Nyumba ya Ba Dada yikuwoneka ngati yiri patali, ndipo ntowa yake
yikuwoneka nga njinonono na yambura kumanyikwa. Kasi Makwerero
ghakulongozgera kukaya ndi nga? MGK 4.2
Zina la buku ili likuphara mlimo wake. Likurongora kwa Yesu kuti ndiyo
pera wangamanya kukwaniska ivyo umoyo ukukhumba na kurongozgera
marwayo gha awo bakukayika na kudonda-donda ku “Ntoiva ya Mtende. ”
Likurongozga muntu yose uyo wakukhumba urunji na nkaro yakufikapo,
lwayo limoza limoza, mu ntowa ya ci-Kristu, kuya kafika ku uzali wa
vitumbiko ivyo vikusangika mu kujipereka kwa Iyo na cipulikano cambura
kusunkunika mu ucizi wakuponoska na nkongono zakusunga za Mbwezi wa
bakxuananga. MGK 4.3
Kulongozga uku kukusangika mu buku ili kuli kutolera cimwemwe na
cigomezgo ku ma umoyo ghanandi agho ghakusuzgika, ndipo kwawovwira
barondezgi ba Yesu banandi kwenda mwakudina na kukondwa mu
marwayo gha Mrongozgi wawo wa kucanya. MGK 4.4
Tikugomezga kuti buku ili litiyeghere utenga wenewuwu kwa banji
banandi-nandi abo bakukavuka covwiro ici. MGK 4.5
“Ntowa yiwoneke
Makwerero ghakurutira kucanya.” MGK 4.6
Kukacitika nteura kwa Yakobe, penepapo wakafinyirizgika na wofi kuti
kwananga kwake kwamupatula kwa Ciuta, iyo wakaba mu tulo twake,
ndipo “wakalota, ndipo ehe! Makwerero ghakima pasi pa caru, ndipo
kusongo kwake kukafika kucanya. ” Nteura ulalo wakugumanya kucanya na
caru ca pasi ukavumbukwa kwa iye, ndipo mazgu ghakusangwiska na
ghakupa cigomezgo ghakayowoyeka kwa mayinga yura kufuma kwa Uyo
wakimilira pa songo la makwerero. Mboniwoni ya kucanya iyi
yiwerezgekeso ku banandi apo bakuberenga makani agha gha ntowa ya
Umoyo. MGK 4.7

BASINDIKIZGI.
KUTEMWA KWA CIUTA PA MUNTU

VYAKULENGEKA na ivyo vilikuvumbulika vikupereka ukaboni wa

cintemwa ca Ciuta. Ba Dada bitu bakucanya ndiwo ncitopoko ca umoyo,
vinjeru, na cimwemwe. Alabiskani vyakuzizwiska na vyakutowa
vyakulengeka. Aghanaghanani na milimo yabo ya kuzizwiska pa
kukwaniska na kukondweska bantu pa ivyo ibo bakukavuka na vilengiwa
vinyake vyose. Dazi na vura, ivyo vikukondweska na kusundiska caru,
mapiri na madambo, vyose ivi vikutiphalira ise na kutemwa kwa Ciuta. Uyo
wakupereka ku vilengiwa vyose vyakukhumbikwa vya zuba na zuba ndi
Ciuta. Davide wakayowoya mazgu ghakukondweska agha: MGK 7.1
“Maso ghose ghakumulabirirani,
Ndipo mu nyengo yakivenerera inukubapa
kurya kwabo. Mukujura woko linu na
kukhorweska ca moyo cose na ulemu.” Masalmo 145: 15, 16. MGK 7.2
Ciuta wakalenga muntu mtuba mtima na wakukondwa; ndipo caru cikaba
cakutowa apo cikafumanga mu mawoko gha Mlengi, cikabavya banga la
kuvunda, nesi m’zgezge wa nthembo. Ico cikaguzira pa caru soka na nyifwa,
ndi kuswa marango gha Ciuta — Marango gha kutemwa. Kuli kulembeka
kuti Ciuta wakatemba caru cifukwa ca muntu. (Genesis 3: 17. ) Minga na
nthura — uko ndiko kuti suzgo na viyezgo vyeneivyo vikuzgora umoyo kuba
wakuzura mauzito na vyenjezgo, vikaperekeka cifukwa ca uweme wa
muntu, kuti vibe vyakumusambizga fundo ya Ciuta yakumutumpuskira
mucanya kufuma kukusakazika na soni, vyeneivyo vikiza cifukwa ca
kwananga. Nanga caru ciri kuwa, kuti ncakuzura citima na kuzingwa pera
cara. Mu vyakulengeka muli uthenga wacigomezgo na wakusangwiska. Pa
makuni gha minga pali maluba. MGK 7.3
Mazgu ghakuti, — “Ciuta nkutemwa”, ghali kulembeka pa luba liri lose, na
pa utheka wose. Viyuni vikwimba sumu mwakukondwa mu macanya,
maluba ghakununkira, makuni ghakubiribira gha nkorongo, —vyose
vikupereka ukaboni wa kupwerera kwa Ba Dada Ciuta withu na kuti Ba
Dada bakukhumba kukondweska bana bawo. MGK 7.4
 Mazgu gha Ciuta ghakuvumbula nkharo yake. Iye Mwene wayowoya vya
kutemwa kwake kwambura mapimiko na cisungusungu cake. Apo Moses
wakaromba kuti— “Nkumubeyani, mundilongore ucindarni winu”, Yehova
wakazgora kuti— “Nditiwendeske uweme wane wose panthazi pako”.
(Exodus 33: 18, 19.) Uwo ndiwo ucindami wake. Yehova wakenda pamaso pa
Moses, na kuruvya, “Yehova, Yehova, Ciuta wa lusungu na ucizi,
wakukuntirapo, wakuzura na uweme na unenesko, wakusungira banthu
vikwi lusungu, wakugowokera kwananga na majuvyo na uheni ” (Exodus 34:
6, 7). Iyo “kuti wakusungirira ukali wake kwa muyirayira cara, cifukwa
wakukondwera mu lusungu” (Mika 7: 18), “Na wakugowoka kureka kucita
uheni” (Yona 4: 2). MGK 8.1
Ciuta wali kubatika mitima yithu kwa Iyo na vimanyikwiro vinandi mu
macanya na m’caru ca pasi. Ciuta wakakhumbanga kujivumbula kwa ise mu
vinthu vyakulengeka, vyeneivyo ndi vingwe vya nkongono vya kutemwa vya
pano pasi ivyo mitima ya banthu yingavimanya. Ndipo uli vyose ivi kuti
vikuvumbula nkanira nkanira kutemwa kwake cara. Nanga ma ukaboni
ghose agha ghakaperekeka, m’rwani wa vinthu viweme wali kufipiska
mitima ya bantu, mwakuti banthu bakulabiska Ciuta na wofi;
bakamughanaghanira nga ngwakofya na wambura kugowokera. Satana
wakarongozga banthu kukughanaghana kuti Ciuta ndi mweruzgi wa nkaza
— mweneuyo kabiro kake na kacitiro kake nka ukali pera. Iwo
bakaghanaghana kuti Ciuta wakulabiska na jiso la sanje kuwona mapuvyo
na kuperera kwa banthu, mwakuti wabalange. Yesu wakiza kakhala pakati
pa banthu, kwizakauskapo cisi cenecici, pakurongora ku caru cose kutemwa
kwa Ciuta kwa muyaya. MGK 8.2
Mwana wa Ciuta wakiza kufumira kucanya kwiza karongora Badada.
“Palive muntu, mumo kuli kubira liromwaka, wali kumuwona Ciuta;
Kananda, Uyo wali pacipakato ca Bawiske, ndiyo wali kumurongora”.
(Yohane 1: 18.) “Paliveso uyo wakumanya Bawiske, kweni Mwana ndiyo, na
mweneuyo Mwana wakukhumba kubavumbulira. ” (Mateyu 11: 27.) MGK 8.3
Apo yumoza wa basambiri wakafumba, — “Mutirongore
Bawiskemwe”, Yesu wakazgora wakati, — “Filipu ‘we, kasi ndakhala namwe
nyengo yose yeneyiyi, ndipo kasi ulive kundimanya? Uyo wawona Ine,
wawona na Badada wuwo: ukuyowoyeraci, Mutirongore Bawiskemwe?
” (Yohane 14: 8, 9. ) MGK 9.1
Pakwendera nchito yake ya pano pasi, Yesu wakati, “Mzimu wa Fumu uli
pa Ine, cifukwa yiri kundipakazga kupharazga makani khaweme ku bakavu:
yiri kundituma kuwuzga kusutulika kwa bamikoli, na kuwonaso kwa
baciburumutira, kusutura awo mbakubwanyika. “ Luka 4: 18. Uwo ndiwo
ukaba mlimo wake. Iyo wakendendekanga na kucita uweme, na kucizga
wose abo Satana wakabasuzganga. Yikabapo mizi yinji mwenemumo nanga
ndi nyumba yimoza mukapulikikwa mtampo wa mulwari cara, cifukwa Iyo
wakapitamo na kucizga balwari bawo wose. Mlimo wake uwu ukaba
ukaboni wakuti wakaphakazgika na Ciuta. Kutemwa na cisungusungu
vikawoneka mu mlimo uli wose wa umoyo wake; mtima wake
ukabalengeranga lusungu bana ba banthu. Iyo wakatora kabiro ka muntu,
mwakuti wafiske ivyo muntu wakakavuka. Bakavu na vicwapi kuti bakopa
kwiza kwa Iyo cara. Nanga tube twana tukiza kwa Iye. Tukatemwa kukwera
pa makongono ghake na kulabisiska cisko cake cenecico cikazura
kutemwa. MGK 9.2
Yesu nta wakalekapo lizgu nanga ndi moza la unenesko, kweni
wakaliwoya mu kutemwa mazuba ghose. Pakuyowoya na bantu
wakacitanga na vinjeru, na kughanaghana na lusungu. Kuti wakaba wa
ntonyoro cara, kuti wakafumiska mazgu gha ukali kwa muntu cara, nesi
kukalifya mtima wa muntu wali yose. Kuti wakasanga kafukwa
kakuconjorera uteciteci wa banthu cara. Iyo wakayowoyanga unenesko,
kweni wakayowoyanga mu kutemwa mazuba ghose. Wakacenya upusikizgi,
kureka kupulikana, na kwananga; kweni masozi ghakaba mu maso ghake
apo wakafumiskanga mazgu ghakucenya gha nteura. Wakalilira
Yerusalemu, Msumba uwo wakautemwa, uwo ukakana kumupokerera, uyo
ndi “Ntowa”, “Unenesko” na “Umoyo”. (Iwo bakakana Mponoski wawo,
kweni Iyo wakabalengera lusungu. Umoyo wake ukaba wakujipata na
wakughanaghanira banyake. Umoyo wa muntu yose ukaba wa mtengo
wapatali kwa Iyo. Nanga wakaba na kakhaliro ka U-Ciuta, wakapweleranga
muntu yose wa mbumba ya Ciuta. Mu muntu wali yose wakawonamo
umoyo wakuwa, uwo Iye wakizira kuwuponoska. MGK 9.3
Iyi ndiyo nkharo ya Kristu iyo yikawoneka mu umoyo wake. Iyi ndiyo
nkharo ya Ciuta. Mironga ya lusungu kuporota mwa Kristu, yikwiza ku bana
ba bantu, kufumira mu mtima wa Ba Dada. Yesu Mponoski wa lusungu, na
wa mtima wacisungusuneu, wakaba “Ciuta... Mweneuyo wakaronvoreka mu
thupi. ” (1 Timote 3: 16). MGK 10.1
Yesu wakakhala pano pasi na kusuzgika, wakafwa cifukwa cakutiwombola
ise. Iyo wakazgoka “Atuntu wa Vitima”, mwakuti ise tibe bakusangana nayo
cimwemwe ca muyaya. Ciuta wakazomerezga Mwana wake wakutemweka,
wakuzura ucizi, na unenesko, kufumako ku caru ca ucindami wambura
masimbiko, kwiza ku caru cakukazuzgika na kwananga, cakufipiskika na
mufwiri wa nyifwa na thembo. Iyo wakazomerezga kusida cipakato cawo ca
kutemwa, na ncindi yakuperekeka na bangelo, kwiza kakhozgeka soni,
kwiza kasunjizgika, na kuyuyurika, na kutinkhika, na kufwa. “Kulanga
kwakutitolera ise cimango kukamuwira, ndipo na vitimbo vyake ise
tikucizgika” (Yesaya 53: 5). Amulabiskani mu mapopa, mu Getsemane na pa
mphinjika! Mwana wa Ciuta wambura kabanga wakayegha katundu wa
uheni. Iyo wakaba yumoza na Ciuta, wakapulika mu umoyo wake
kupatukana kwakofya kwenekuko kwananga kukucita pakati pa Ciuta na
muntu. Ivi ndivyo vikamliliska na citima, para wakati, “ Ciuta wane, Ciuta
wane, mwandisidiraci? ” (Mateyu 27: 46). Ico cikaswa mtima wa Mwana wa
Ciuta, ndi uzito wa katundu wra uheni, pakuwona kofya kwake, na
kupatulika kwa umoyo wake kwa Ciuta — Cenecici ici ndico cikaswa mtima
wa Mwana wa Ciuta. MGK 10.2
Kweni sembe yikuru iyi kuti yikaperekeka cifukwa cakukhumba kulenga
kutemwa pa muntu mu mtima wa Ciuta cara, nesi kulenga khumbo
lakuponoska muntu cara mwe! “Ciuta wakamanca kucitemwa caru rekani
wakapereka Kananda wake”. (Yohane 3. 16). Ba Dada bakatitemwa kuti
ncifukwa ca sembe yi- kuru iyi cara, kweni Iwo bakapereka semba iyi,
cifukwa cakutitemwa ise. Kristu wakaba thumba mwa mweneuyo kutemwa
kwake kwa muyaya kukakhutulikira pa caru cakutondeka ici. “Ciuta
wakaphemaniskanga caru na lyo yekha”. (2 Ba Krointe 5: 19). Ciuta
wakasuzgika pamoza na Mwana wake. Mu maurwirwi gha Getsemane,
nyifwa ya pa Golgota, mtima wa kutemwa wa Ciuta ukalipa mtengo wa
kuwombokwa kwithu. MGK 10.3
Yesu wakati “Cifukwa ici ndico Badada bakunditemivera, pakuti nkuwubika
pasi umoyo wane, mwakuti ndiwutoreso”. (Yohane 10: 17). Ndiko kuti, “Ba
Dada bakumanca kumutemwani rekani bakunditemwa Ine comene cifukwa
ndili kupereka umoyo wane kumuwombolani imwe. Pakuzgoka wakutora
malo ghinu na cikhole cinu, pakupereka umoyo wane, pakutora mangawa
ghinu, na zakwananga zinu, nkutemweka na Ba Dada; cifukwa na sembe
yane, Ciuta wangamanya kuba murunji, na kumurunjiska yose uyo
wakupulikana na Yesu. ” MGK 11.1
Palije munyake uyo wangatiponoska, kweni Yesu pera; pakuti Iyo pera uyo
wakaba pacipakato ca Ba Wiske ndiyo wangamanya kumulongora. Iyo pera
pakumanya utali na kuzonthoka kwa kutemwa kwa Ciuta, ndiyo
wangamanya kukulongora. MGK 11.2
Palijeso cinyakheso ico cingarongora kutemwa kwa Ba Dada pa banthu
bakuzgeba kwakuruska sembe iyo Kristu wakapereka cifukwa ca banthu
bakupelebera. MGK 11.3
“Ciuta wakamanca kucitemwa caru, rekani wakapereka Kananda wake”.
(Kuti wakamupereka kwizakakhala pakati pa banthu pera cara, nesi kutwika
zakwananga zabo pera, nesi kufwa nga ndi sembe yabo pera, kweni
wakamupereka ku mutundu wa bakutayika. Kristu wakajibatika kuba
wakusangana nawo bantu mu vya kukondweska na vya kukhumbikwa kwa
bantu. Iyo nanga wangaba yumoza na Ciuta, wakajikakilira yekha ku bana
ba banthu na mafindo ghambura kusutulika. Yesu, “walive soni kubacema
babali” (Ba Hebere 2: 11). Iyo ndiyo sembe yithu, thenga lithu, mubali withu,
uyo wali na kabiro kithu ka wuntu pamaso pa cizumbe ca Ba Dada, ndipo
kwamuyaya wati wabe yumoza wa mtundu uwo wali kuwuwombola
— ndipo ivati wathyike Mwana wa Muntu swii. Vyose ivi vikacitika mwakuti
muntu wagowoke- reke ku pharaniko la kwananga, mwakuti walongore
kutemwa kwa Ciuta, na kusangana nabo cimwemwe cituba. MGK 11.4
 Mtengo uwo ukaperekeka wakutiwombola ise, sembe ya muyaya ya Ba
Dada bakucanya pa kupereka Mwana wawo kwiza katifwira ise, ukwenera
kutipa maghanoghano ghakuru gha ico titibenge mwa Kristu. Apo Yohane
wakawona, mukukhubirizgika na Mzimu Mutuba, utali, kuzonthoka, usani
wa kutemwa kwa Ciuta pa mtundu wakwanangika, wakazuzgika na ncindi
na kusopa, ndipo pakutondeka kusanga mazgu ghakwandulira ukuru wa
kutemwa uku iyo wakacema caru kuti likuwone, MGK 12.1
“Ehena, nkutemwa uli uko Bawiske bali nako, kuti ticemeke bana ba Ciuta”.
(1 Yohane 3: 1). Ivi vikumuzgora muntu wakuzirwa comene! Cifukwa
cakuswa marango bana ba banthu bakazgoka bazga ba Satana. Na
cipulikano mu sembe ya Kristu bana ba Adam bati bazgoke bana ba Ciuta.
Pakutora kabiro ka muntu, Kristu wakatumpuska bantu. Mwa Kristu
banthu bakutondeka bati babikike apo bangenera kucemeka “Bana ba
Ciuta. ” MGK 12.2
Kutemwa kwa nteura uku nkwambura mayerezgeko. Bana ba Fumu ya
kucanya! Phangano lakuruska! Cintu cakwenera kucighanaghana! Kutemwa
kwambura mayerezgeko pa caru ico nta cikumutemwa Iyo! Ghanaghano ili
lili na nkongono zakupyora umoyo na kuwuzgora mtima kulambira ku
khumbo la Ciuta. Para tikusambira comene nkharo ya Ciuta mu ungwem
wa mphinjika, titiwoneso comene lusungu, wezi na cigowokero
cakusazgikana na uweme na ceruzgo, ndipo titimanyeso comeni
visimikizgo vinandi vya kutemwa kwa muyaya, lusungu lwakumska lwa
mama ku mwana wake mupuvyi. MGK 12.3
MUNTU WAKWANANGA WAKUKAVUKA KRISTU
MUNTU pakwamba wakapika nkongono zinandi na maghanoghano
ghawemi. Wakaba wakufikapo mu nkharo yake na wakukoreskana na Ciuta.
Maghanoghano ghake ghaweme, ndipo madazgo ghake ghakaba ghatuba.
Kweni cifukwa cakuwura kupuJikira, nkongono zake zikanangika, ndipo
ukazuzi ukanjira mu malo gha kutemwa. Kabiro ka wuntu wake
kakatempenta comene, cifukwa ca kwananga, mwakuti cikaba cambura
macitiko, mu nkongono ya iyo yekha, kukanizga nkongono ya uheni.
Wakazgoka muzga wa Satana, ndipo wakatenge walutirire nteura kwa
nyengo yose nga Ciuta walekenge kukanizga. Khumbo la Satana likaba
lakuti wanange fundo ya Ciuta yakulengera muntu, na kuzuzga caru na
masoka na mapopa. Ndipo iyo wakatenge watundule Ciuta kuti ndiyo
wacitiska vyose ivi cifukwa cakulenga muntu. MGK 13.1
Mu kabiro kake kambura kwananga, muntu wakayowoyanga
na “Mweneuyo viri kubisika vyakuziriva vyose vya vinjeru na kamanyzro” (Ba
Kolose 2: 3). Wakati wananga, kuti wakacaso nawo utuba cara, ndipo
wakakhumba kujoba, wakakhumba kuwonana na Ciuta cara. Na sono wuwo
ndimo ulili mtima uwo ulije kutozgeka. Muheni nta wangakondwa pa maso
pa Ciuta. Usange wangakhala pakati pa bangelo mbwenu wati
wacimbirengepo. Usange wangazomerezgeka kunjira kucanya,
ntawangasangapo cimwemwe. Umoyo wake nta ungazomerezgana na
kutemwa kwambura kujitemwa uko nkwakuzara, cifukwa mtima wa muntu
wali yose kura kucanya ukuzomerezgana na mtima wa kutemwa wa Ciuta.
Maghanoghano ghake, ivyo wakubikapo mtima vyakukondweska, viti vibe
viyeni kwa banthu bambura kwananga abo bakukhara kwenekuko. Sumu
yake nta yingayana na sumu ya kucanya. Kwa iyo kucanya kuti kuzgoke
malo gha suzgo, wati wakhumbe kujoba ku maso gha Uyo ndi ucindami na
cimwemwe ca kwene kuko. Kuti ncifukwa ca kweruzga kwa nkhaza kwa
Ciuta uko kwizamkutondeska bakwananga kunjira kucanya cara: bati
bajarikire kuwaro cifukwa cakuti mbambura kwenerera kunjirako.
Ucindami wa ciuta uti ube moto wakugolera kwa iwo. Bati bakondwenge
kuti baparanyike mwakuti babisike ku cisko ca Mweneuyo wakafwa
kubaponoska. MGK 13.2
Nkwambura macitiko, mwa ise tekha, kufyorowokamo mu khululu la
kwananga mwenemumo tabira. Mitima yithu njiheni ndipo ise nta
tingayisintha. “Ndi njani wangafumya cakutowa mkati mwa cakufipirwa?
Palije yumoza. ” Pakuti kughananghanira vya thupi mburwani na Ciuta,
cifukwa kuti kukulambira Marango gha Ciuta cara, ndipo nadi kulive
kumanya kughalambira”. (Yobe 14: 4; Ba Roma 8: 7). Sukulu, tumaluso,
khumbo na kuyezga kwa muntu, vyose vili na malo ghawo, kweni vyose
vilije nkongono apa. Vingamanya kutozga kuwaro pera, kweni nta
vingamanya kusintha mtima; nta vingamanya kutubiska citopoko ca
umoyo. Bantu pambere bandasinthike kufuma ku kwananga kuya ku utuba,
nkongono yikwenera kucita mkati mwawo ndipo munjire umoyo upya
wakufumira kucanya. Nkongono iyo ndi Kristu. Ucizi wake pera ndiwo
ungamanya kupereka umoyo ku mitima na kuyiguzira kwa Ciuta na ku
utuba. MGK 14.1
Mponoski wakati, “Kwambura kuti muntu wababikeso kujumira
kucanya”, kwambura kuti wapokere mtima upya, khumbo lipya, milimo
yipya, na nkharo yipya yakurongozgera ku umoyo upya, “Walive kumanya
kuwona Ufumu wa Ciuta”. (Yohane 3: 3). Ghanoghano lakuti ico
cikukhumbikwa nkukuzga uwene wa kawiro uwo uli mu muntu pera
mbupusikizgi wakurazgiska muntu ku nyifwa. “Kiveni muntu wa thupi la
kawiro kuti wakupokera vya Mzimu wa Ciuta cara; cijukwa mbucindere kwa
iyo, ndipo kuti wangavimanya cara, pakuti vikupimika kiva
mzimu”.“Ungazizwanga kuti ndakunenera kuti, Muli kwenera
kubabikaso”. (1 Bakorinte 2: 14; Yohane 3: 7). MGK 14.2
Kuli kulembeka vya Kristu kuti mwa Iyo mukaba “Umoyo, ndipo Umoyo
uwu ukuba kungweruka kwa bantu”. Ndipo muli ciponosko mu munyakheso
cara: cifukwa nanga ndi zina linyake palive pasi pa mtambo ilo lapika mu
bantu, mwa ilo ise tikwenera kuponoskeka. (Yohane 1: 4; Milimo 4: 12). MGK
14.3
 Kuti nkwakukwana kuwona mtima wa lusungu wa Ciuta, na ulemu,
mtima wa U-Dada na nkaro yake pera cara. Nesi kubowozga vinjeru na
kurunjika kwa marango ghake na kughasanga kuti ghali kukhazikika pa
lufura lwa kutemwa. Mpostoli Paulos vyose ivi wakaviwona apo wakati, “Ipo
nkuzomerezga kuti marango ngaweme”. “Nteura marango ngatuba, ndipo
dango ndituba na la kurunjika, ndipo ndiweme”. Kweni wakayowoyaso
mukusuzgika na kumara vinjeru kwa umoyo wake, “Kiveni ine ndiri wa
thupi, wakugulika kusi kiva kwananga” (Ba Roma 7: 16, 12, 14).
Wakakhumbanga utuba, urunji wenewuwo mwa iyo yekha wakatondeka
kuwusanga, ndipo wakalira, — “Nda muntu wakusokwa ine! Ndi njani wati
wanditaskenge ku thupi la nyifwa yeneiyi? (Ba Roma 7: 24). Kulira kwa
mtundu uwu kwapulikikwa kufuma ku mitima yakulemerwa mu vyaru
vyose na mu migonezi yose. Kwa wose zgoro ndimoza pera, “Wonani
MwanaMbere wa Ciuta, Uyo wakuwuskako kwananga kwa caru! “. (Yohane
1: 29). MGK 15.1
Mu vithuzithuzi vinandi Mzimu wa Ciuta wayezga kurongosorerapo
unenesko uwu, na kuwulongosora makora kwa awo bakunweka kusutuka
ku katundu wa kwananga. Apo Yakobe wakacimbiranga kufuma ku nyumba
ya bawiske, wakati wananga pakupusika Esau, iyo wakalemerera
pakumanya uheni wake. Pakuti wakaba yekha, wati wapatukako ku vyose
vyakukondweska umoyo wake, ghanaghano likuru lakuruska ghose likaba
la wofi wakuti kwananga kwake kwamupatula kwa Ciuta, na kuti Ciuta
wamukana. Na citima wakagona pasi kupumula, pakati pa mapiri, na
nyenyezi zili tuu kucanya. Apo wakaba mutulo, ungweru wakuzizwiska
ukamwizira mu mboniwoni yake, ndipo ehe! pa dambo apo iyo wakagona
pakaba ngati payimilira makwerero ghakuya kucanya ndipo bangelo ba
Ciuta bakakweranga na kwikha penepapo, ndipo penepaposo kufumira
pacanya mu ucindami mazgu gha Yehova ghakapulikikwa ghakuyowoya
mazgu gha kupembuzga na gha cigomezgo. Nteura cikafiskika na
kuperekeka ico Yakobe wakakavuka—Iyo wakakavuka “Mponoski”. (Na
cimwemwe na kuwonga wakawona ntowa yakujurika iyo muntu
wakwananga, nga ndi iyo, wakasanga mwabi wakuyowoyera na Ciuta.
Makwerero agho ghakang’anamula Yesu uyo ndi Mwimiriri pakati pa Ciuta
na bantu. MGK 15.2
Ici ndi cithuzithuzi cimoza pera na cira Yesu wakanenanga apo
wakayowoyanga na Nataniyeli apo wakati, “Muti muwonenge kucanya
kujurika, na bangelo ba Ciuta bakukwera na kwikhira pa Mwana wa
Muntu”. Yohane 1: 51). Pakucizuka kura, muntu wakajipatula yekha kwa
Ciuta; caru ca pasi cikapatukana na kucanya. Cifukwa ca cizongwe ico
cikaba pakati pakabavye kuyowoyeskana. Kweni mwa Kristu caru ca pasi
cikagumanizgikanaso na kucanya. Mu uwene wake, Kristu wakapanga ularo
kujura cizongwe ico cikapangika na kwananga, mwakuti bangelo
bakutumika bamanye kuyowoyeskana na muntu. Kristu wakugumaniska
muntu wakuwa, mu uteciteci wake na kutondeka kwake, na citopoko ca
nkongono zambura kumara. MGK 16.1
Bantu nta bangamanya kuruska nanga bayezge comene kuwuka, kuti
bangacita kantu cara, usange bakukana citopoko ca cigomezgo na covwiro
ca mutundu wakuwa uwa. “Vyawanangwa viweme vyose, na vyawanangiva
vyakufiskika vyose” (Yakobe 1:17) vikufumira kwa Ciuta. Kwambura iyo
palive muntu wangaba na nkharo yakufikapo. Ntowa yakuya kwa Ciuta ndi
Kristu pera. Iyo wakuti, “Ine ndine Ntowa, na Unenesko, na Umoyo: palive
muntu wakwiza ku Ba Dada kweni mwa Ine pera”. (Yohane 14: 6). MGK 16.2
Mtima wa Ciuta ukulirira bana bake ba caru ca pasi na kutemwa kwa
nkongono kuruska nyifwa. Pakupereka Mwana wake wali kutikhutulira
kucanya kose mu cawanangwa cimoza cenecici. Umoyo wa Mponoski na
nyifwa yake na kubeyerera kwake, kutebetera kwa bangelo, kubeyerera kwa
Mzimu, Badada bakucita mlimo pacanya pa vyose na mu vyose, kutemwa
kwambura kugota kwa bantu bakucanya — bose aba bakukoleranako pa
ciponosko ca muntu. MGK 16.3
E ’mwe! Tiyeni tighanaghane na sembe yakuzizwiska iyo yikaperekekera
ise! Tiyeni tiyezge kurumba mlimo na nkongono izo Ciuta wakucita
pakuwezgera bakutayika ku nyumba ya Ba Dada. Vyakuguzira vya
nkongono vya nteura, na nkongono za nteura, nta vingasangika vyakuruska
ivi; njombe kwa awo ba- kwata uweme, kukanjira kucanya, kukhala pamoza
na bangelo, wene-na-wene na kutemwa kwa Ciuta na Mwana wake,
kukwezgeka na kukura kwa nkongono zithu zose kwa muyaya, — Asi vyose
ivi nvyakuceuzga mitima yithu nkanira na kutitutuzga kupereka mlimo wa
mitima yithu kwa Mlengi withu na Mponoski withu? MGK 16.4
Ndiposo vyeruzgo vya Ciuta vyakususkana na kwananga, cilango ici
cikwiza, kunangika kwa nkalo vithu, na cilango ca umaliro, viri kulembeka
mu mazgu gha Ciuta kuticenjezga ise kuti tilambalare mlimo wa
Satana. MGK 17.1
Kasi tileke kupwerera lusungu lwa Ciuta? Mphanyi wakacitaso vici
vyakuruska ivi? Tiyeni tijiphemaniske kwa Uwo wakatitemwa ise na
kutemwa kwakuzizwiska. Tiyeni ticite navyo mlimo vintu ivyo wali kutipa,
kuti tizgokere ku kabiro kake na kuwezgekera ku wene-na-wene wa bangelo
awo bakutebetera, na wene-na-wene wa kuyowoyeskana na Ba Dada na
Mwana wake. MGK 17.2
KUNG’ANAMUKA MU MTIMA
KASI muntu wangaba uli murunji pa maso pa Ciuta? Kasi wakwananga
wangazgoka uli kuba murunji? Tingamanya kutubiskika na
kugumanyiskika na Ciuta mwa Kristu pera; kweni kasi tingiza uli kwa
Kristu? Banandi bakufumba fumbo ilo likafumbika na wumba wa bantu pa
zuba la Pentekoste, penepapo bakasuskika na kwananga, bakacemerezga
bakati, “Mwabanyithu ticiteci? ” Mazgu ghakudanga gha zgoro la Petros
ghakaba ghakuti, “Ng’anamukani” . (Milimo 2: 38). Pa nyengo yinyake
pamanyuma, wakati, “Nteura ng’anamukani, ndipo mu were, kuti viheni
vyinu visisitike”. (Milimo 3: 19). MGK 18.1
Kung’anamuka kukung’anamula kuba na citima cifukwa ca zakwananga,
na kuzireka. Kuti tingazireka zakwananga cara kwambura kuti tawona
uheni wake, kwambura kuti tazireka kwambira mu mitima, umoyo nta
ungasinta kwakufikapo. MGK 18.2
Balipo banandi abo bakutondeka kupulikiska kung’anamuka kweneco.
Banandi bakuba na citima cifukwa bali kwananga, ndipo bakujitozga
kuwalo kwawo cifukwa bakopa kuti uheni wawo uti ubatolere masoka.
Kweni uku kuti nkung’anamuka kwakuyana na Baibulo cara. Bakulira
cifukwa ca visuzgo ivyo vikubawira, kweni cifukwa ca zakwananga cara.
Citima ca nteura cikuyana na ca Esau, apo wakasanga kuti ubere wake
watayika kwa muyaya. Balaam pakopa M’ngelo uyo wakima mu ntowa na
lupanga lakucinjikika, wakazomera kwananga kwake, mzire wataye umoyo
wake. Kweni kuti kukaba kung’anamuka cifukwa ca uheni cara, kuti kukaba
kung’anamuka cara, kuti wakanyanyala uheni wake cara. MGK 18.3
Yuda Iskariote, wakati wapereka Fumu yake wakati, “Ndasovya pa
kupereka ndopa zambura cifukwa”. (Mateyu 27: 4). Wakazomera cifukwa
cakopa ceruzgo. Ivyo vikwiza mnthazi zakhe ndivyo vikamofyanga, kweni
mukabavye citima ceneco mu mtima wake cakuti wapereka Mwana wa
Ciuta wambura kalema, na kumukana Mutuba wa Israeli. Apo Farao
wakasuzgikanga na vilengo vya Ciuta wakazomera kwananga kwake,
cifukwa cakukhumba kugwenta cirango, kwkeni wakanonofyaso mtima
para vilengo vikarekeskeka. Bose aba bakaliranga cifukwa ca visuzgo ivyo
vikabawira cifukwa ca kwananga kwawo, kweni kuti bakaba na citima
cifukwa ca mauheni ghawo cara. MGK 18.4
Kweni para mtima ukuthera ku nkongono ya Mzimu wa Ciuta, njubi yiti
yiwuke ndipo wakwananga wati wawone utuba wa Marango gha Ciuta,
lufura lwa ufumu wake kucanya na pasi. MGK 19.1
“Kungweruka kweneco, uko kukubalira muntu yose mumo wakwhira mu
caru”. (Yohane 1: 9). Kukungweruska mu cimpija vya mu ubendi vya umoyo,
ndipo vyakubisika vya mu cisi vikubonekera pakweru. Mtima ukususkika.
Wakwananga wakulanguruka na umo ulili urunji wa Ciuta, na kopa
kuwoneka pa maso gha Muvumbuli wa mitima mu zakwananga. Iyo
wakuwona kutemwa kwa Ciuta, uweme na cimwemwe ca kufikapo;
wakunweka kuti wasukike na kuphemaniskika kwa Ciuta. MGK 19.2
Rombo la Davide wakati wawa, likurongora citima ceneco ca uheni.
Kung’anamula kwake kukaba kwa unenesko kwa pasi pa mtima. Kuti
wakabisa uheni wake cara, nta wakakhumba kuthaskika ku njeruzgo, ndimo
likutili rombo lake. Davide wakawona ukuru wa uheni wake, wakawona
kunangika kwa umoyo wake, wakanyanyala kwananga kwake. Kuti
wakaromba cigowokero pera cara; kweni wakaromba mtima utuba. Iyo
wakanweka kuba na cimwemwe na urunji, — mwakuti wagumanyike na
kuphemana na Ciuta. Uku ndiko kukaba kudinginika kwa umoyo wake. MGK
19.3

“Ngwakutumbikika uyo majuvyo ghake ghagoivokereka ndipo kwananga

kwake kwawundika. Ngwa mwabi muntu uyo Yehova walije kumukontolera
ubendezi, mu mzimu wake mulije utyarya. ” (Masalmo 32: 1, 2). “Ndilengerani
lusungu A Ciuta, kwakuyana na cifundu cinu cakukhwima, umo ulili ukuru
wa ciuravi cinu sisitani majuvyo ghane. Mundisavye nkanira ku ubendezi
wane, munditozge ku kwananga kwane! Cifukwa nkuzomera majuvyo ghane,
kwananga kwane kuli pamaso pane nyengo yose.... Ndiphotoreni na ceyo
ndipo nditowenge; mundisavye, ndipo? nditubenge kwakuruska bafuta....
Lengani mtima waku- towa mwa ine, A Ciuta, bikani mkati mwane mzimu
upya na wakunyoroka. MGK 19.4
 “Lekani kundijowola kundifumya pa maso pinu, ndipo muleke kuwuskapo
pa ine Mzimu winu utuba, ndiwezgerani kukondwa kwa ciponosko cinu, na
kundicirikizga na Mzimu wa wanangwa.... Ndithaskani ku mlandu wa
ndopa, A Ciuta, imwe ndimwe Ciuta wakuponoskeka kwane, ndipo lulimi
lwane luti lugong’enge kuthaska kwinu”. (Masalmo 51: 1-14). MGK 20.1
Kung’anamuka kwa nteura nta kungacitika na nkongono yithu;
kukufumira mwa Kristu pera, mweneuyo wakakwerera kucanya na
kupereka vyawanangwa ku bantu. MGK 20.2
Penepapa apo ndipo banandi bakupuvya, nteura bakutondeka kupokera
covwiro ico Kristu wakukhumba kupereka. Ibo bakughanaghana kuti nta
bangamanya kwiza kwa Kristu kwambura kwamba nanga kung’anamuka,
na kuti kung’anamuka ndiko kukunozgera cigowokero ca kwananga.
Mbunenesko kuti muntu wakwamba kung’anamuka pambere
wandagowokereke; cifukwa ndi mtima wakusweka na wakujiyuyura pera
uwo ukupanikizga kuti ukukavuka Mponoski. Kweni kasi wakwananga
wakwenera kulindizga mpaka wang’anamuke pambere wandize kwa Yesu?
Kasi kung’anamuka ndiko kubenge cintu cakujara pakati pa wakwananga
na Mponoski? MGK 20.3
Baibulo nta likusambizga kuti wakwananga wadange kung’anamuka
pambere wandapulikizge kucema kwa Kristu, “Zani kwa Ine mose imwe
mukulemerwa na kuzotofyeka, ndipo Ine nditi
ndimupumuzganinge” (Mateyu 11: 28). Ico cikurongozgera bantu ku kung̕
anamuka ndi uweme wa Kristu. Petros wakayowoya makora kwa Israeli, apo
wakati, “Mweneuyo Ciuta wakamukwezgera ku woko lake la maryero kuba
cirongozi na Mponoski, mwakuti wape kwa Israeli kung’anamuka mu mtima
na kugowokereka kwa zakwananga”. (Milimo 5: 31). Nta tingamanya
kung’anamuka kwambura kuti Mzimu wa Kristu uwuske danga njubi yithu,
nga ndi umoso tingatondekera cigowokero kwambura Kristu. MGK 20.4
Kristu ndiyo citopoko ca vintu vyose viweme. Iyo pera ndiyo wangamanya
kubikamo kutinkha uheni mu mitima yithu. Ciryoko cose cakukhumba
kucita viweme na unenesko, kususkika kose kwa viheni mu mitima yithu,
ndivyo ncimanyikwiro cakuti Mzimu wake ukutebeta mu mitima yithu. MGK
20.5

Yesu wakati, “Ndipo Ine, usange ndatumpuskika pano pasi, nditi

ndiguzirenge bantu bose kwandamwene” (Yohane 12: 32). Kristu wakwenera
kuvumbukwa kwa wakwananga nga ndi Mponoski mweneuyo wakafwira
zakwananga za caru cose; ndipo para tikuwona Mwana-Mberere wa Ciuta
pa mpinjika, ca mucindindi ca ciponosko cikwamba kuwoneka mu mitima
yithu, ndipo uweme wa Ciuta ukutirongozgera ku kung’anamuka.
Pakufwira bakwananga, Kristu wakarongora kutemwa kwambura
mapimiko; ndipo para wakwananga wakuwona ici, cikuwombeska mtima
wake ndipo umoyo ukuba na citima cifukwa ca kwananga. MGK 21.1
Ncaunenesko kuti bantu banji bakulenga soni na ntowa zawo ziheni,
ndipo bakureka ntowa zawo zinyake ziheni, pambere bandamanye kuti
bakuguzikira kwa Kristu. Kweni para bakukhumba kujinozga, pakunwekera
kucita urunji, ipo ndi nkongono za Kristu izo zikubaguza. Nkongono iyo
iwo ntabakuyimanya, yikutebeta mkati, ndipo njubi yikuwuka ndipo umoyo
wakuwaro nawo ukunozgekaso. Para Kristu wakubaguza na kubinuskira ku
mpinjika yake, pakumulabiska Mweneuyo wakalasika cifukwa ca
zakwananga zawo, penepapo marango ghakwiza mu njubi zawo. Uheni wa
umoyo wawo, mauheni gha mkati mu umoyo wawo vikuvumbulika kwa
iwo. Bakwamba kulanguruka na urunji wa Kristu na kuyowoya nteura, “Kasi
kwananga ncici? Pakuti kukhumbikwe sembe yakuba nga ndi iyi
pakuponoska bakwananga? Kasi kutemwa kose uku, kusuzgika kose uku,
kuyuyurika kose uku, kukacitika mwakuti ise tileke kuparanyika, kweni
tibenge na umoyo wa muyirayira?” MGK 21.2
Usange wakwananga wangakhumba wangamanya kukukana kutemwa
uku, na kukanaso kuguzika na Kristu, kweni usange wangaleka kukana,
watiguzikire kwa Yesu; kumanya vinjeru vya ciponosko kuti
kumurongozgere na kumfikiska musi mu mphinjika ya kung’anamuka ku
zakwananga zake izo zikatorera suzgo pa Mwana wa Ciuta. MGK 21.3
Mtima wa Ciuta wene-uwo ukutebeta pa vintu vyakulengeka ndiwo
ukuyowoya na bantu ndipo ukulenga ciryoko ca kanthu ako iwo balije.
Vintu vya pa caru ca pasi ntavingamanya kukhutiska viryoko vyabo. Mzimu
wa Ciuta ukupwepwerera iwo kuti bapenje-penje vinthu ivyo vingamanya
kubapa cimango na kupumula, — ucizi wa Kristu na kutuba mtima. Na
nkongono zakuwoneka na zambura kuwoneka, Mponoski withu
wakutebeta nyengo zose kuceuzga mitima ya bantu kuti bereke
vyakukondweska vya caru ca pasi, na kupokera vitumbiko vyambura
kumara ivyo vingamanya kuba vyabo mwa Kristu. Kwa ma umoyo ghose
agha, gheneagho ghakukhumba kumwera mu vibiya vyakusweka vya caru
ca pasi, Mazgu gha Ciuta ghakuti, “Uyo wali na nyota wize. “Uyo
wakukhumba watore maji gha Umoyo kwa wanangwa”. (Civumbuzi 22:
17). MGK 21.4
Mwa bene-imwe mitima yinu yikunweka kanthu kaweme kakuruska ako
mungakasanga mu caru ca pasi, manyani kuti ciryoko ici ndi mazgu gha
Ciuta ku umoyo winu. Murombani kuti wamupani kung’anamuka, kuti
wamuvumbulirani Kristu mu kutemwa kwake kwa muyaya, na mu utuba
wake wakufikapo. Mu umoyo wa Mponoski, lufura lwa Marango gha
Ciuta—kutemwa Ciuta na kutemwa muntu munyako — vikalongoreka.
(Umoyo wake ukaba wa kutemwa, wambura u-ndekha. Titiwone uheni wa
mitima yithu, para ise tikumulabiska na kungweruka uko kukufumira ku
Mponoski withu. MGK 22.1
Panyake tikujipusika nga ndi umo wakacitira Nekodimo, kuti umoyo
withu ngwa kurunjika, nkharo yithu njiweme, na kughanaghana kuti
tingajiyuyura pa maso gha Ciuta cara nga ndi muntu wakwananga: kweni
para kungweruka kwa Kristu kwa bala mu umoyo withu, titiwone viheni
vyitliu: titiwone u-ndekha withu, na cimphindikwa ico tili naco kwa Ciuta,
ivyo vyananga mlimo wose mu umoyo withu. Penepapo titimanye kuti
ulunji withu ndi vizwazwa vya nthontho, kweni ndopa za Kristu pera ndizo
zingatisuka ku kwananga kose na kulengaso mitima yithu kuba yakuyana
na Iyo. MGK 22.2
Ucindarni wa Ciuta pacoko, utuba wa Kristu pacoko, para vyanjira mu
umoyo, kaheni kali kose ka mu mtima kati kawoneke pakweru, ndipo
kubendera na kutempentha kwa nkharo ya muntu kukuvumbulika.
Vikuwoneska makhumbo ghakubendera, kuleka kupulikana kwa mtima,
ukazuzi wa milomo. Kacitiro kakuleka kupulikira ka muntu wakwananga
pakulizgora la waka dango la Ciuta, kakuwoneka pa kweru, ndipo mzimu
wake ukulasika na nkongono ya kupenjapenja ya Mzimu wa Ciuta.
Wakuyinyanyala yekha pakuwona nkhalo yituba ya Kristu. MGK 22.3
Apo m’profeti Daniel wakawona ucindarni uwo ukazingirizga thenga la
kucanya ilo likatumika kwa iyo, vinjeru vikamumalira pakumanya uteci-teci
wake na kuperebera kwake. Pakwandura nkongono izo zikawoneka apo,
wakati, “Ndipo kuti mukakharamo nkongono mwa ine cara; cisko cakuca
cikazgoka cakofya, ndipo nkakhala nazo nkongono cara. ” (Daniel 10: 8).
Umoyo uwo wakwaskika nteura utitinkhane na u-ndekha, ndipo uti upenje-
penje, mu urunji wa Kristu, mtima utuba uwo ukupulikana na marango gha
Ciuta na nkhalo ya Kristu. MGK 23.1
Paulos wakuti, “Nga kube ku urunji wa mu Marango, ” — kwakuyana na
ncito zakuwaro kwa thupi, —iyo wakaba wambura kafukwa; ” (Ba Filipi 3:
6). Kweni apo wakawona kabiro ka uzimu ka Marango, wakajiwona kuti
ngwakwananga. Pakweruzgika na lemba la marango kwakuyana na umo
banthu bakawonera umoyo wa kuwaro kwa thupi, ipo wakaba wambura
kwananga; kweni pakulabisiska mkati mu dango, na kujiwona nga ndi umo
Ciuta wakumuwonera, iyo wakasindama na kujiyuyura na kuzomera
kwananga kwake. Wakati, “Ndipo ine kale nkaba wamoyo padera pa
Marango: kweni likati liza dango, kwananga kukawukaso, ndipo ine nkafwa”.
(Ba Roma 7: 9). Apo iyo wakawona kabiro ka uzimu ka marango, kwananga
kukawoneska kofya kwake kweneco, ndipo kujikuzga kwake kukamara. MGK
23.2

Ciuta nta wakughanaghana kuti kwananga kose kukuyana waka mu uheni

wake; pali vipimiro vyakupambana-pambana vya kwananga; nga ndi umo
bantu bakupimira; kweni nanga kwananga kungawoneka kuti nkwakucepa
msinku ̒we mu maso gha bantu, palije kwananga kucoko pa nthazi pa Ciuta.
Keruzgiro ka muntu nkakusanka-sanka, ndipo nkwambura kufikapo; kweni
Ciuta wakupima umo viliri: murobevu wakuyuyurika, ndipo wakuphalirika
kuti uheni wake uti umtondeske kunjira kucanya, penepapo bakujumphapo
waka bakujikuzga, bakazuzi, na baku- dokera. Kweni vyeneivi ndivyo
nkwananga kuheni comene pa nthazi pa Ciuta, cifukwa vikususkana na
nkalo yake ya kutemwa, kutemwa kwene kuko kwazuzga vyaru vyose
vyambura kwananga vya mu macanya. Yose uyo wakuwa mu uheni ukuru,
wangalenga soni na kusokwa, na kumanya kuti wakukavuka ucizi wa Kristu;
kweni bakujikuzga nta bakukuwona kukavuka uku cara, ndipo nteura
bakajarira kuwaro Kristu na vitumbiko vya muyaya ivyo wakizira
kupereka. MGK 23.3
Wa msonkho wakusokwa uyo wakaromba kuti, “Ciuta mundilengere
lusungu nda wakwananga ine” (Luka 18: 13), wakajipima kuti ngwakwananga
comene, ndipo banyakhe nabo bakamuwonanga nteura; kweni iyo
wakawona kukavuka kwake, ndipo na katundu wa zakwananga zake na soni
zake wakiza kwa Ciuta, wakaromba lusungu. Mtima wake ukajurikira
Mzimu wa Ciuta kuti utebetemo mlimo wake wa lusungu na kumusutula ku
nkongono ya kwananga. MGK 24.1
Rombo la Mfarisi la kujikuzga na la kujizgora yekha murunji likarongora
kuti mtima wake ukajarika mwakuti nkongono ya Mzimu Mutuba nta
yingamanya kunjiramo. Ncifukwa cakuti wakaba kutali na Ciuta, lekani
wakatondeka kumanya uheni wake, pakuyerezgera na kakhaliro katuba ka
Ciuta. Wakawura kukavuka, nteura wakapokera kanthu cara. MGK 24.2
Usange ukuwona kunangika kwako, reka kulindilira kuti udange
wajitozga wekha. Mbanandi abo bakughanaghana kuti balije kufikapo pa
uweme mwakuti bangiza kwa Kristu. MGK 24.3
Kasi ukugomezga kuti uti uzgoke muweme na kuyezga kwako pera? “Kasi
mukushi (mufipa) wangamanya kuzgora thupi lake panji nyalubwe mabanga
ghake? Ipo namweso mungacita uweme imwe mwazgobera kucita uheni”.
(Yeremiya 13: 23. ) Kovwirika kwithu kuli mwa Ciuta pera. Tileke kulindirira
kuceuzga kwa nkongono comene, nyengo yiweme, nesi nkalo yituba,
kuruska ivyo tili navyo. Nta tingacitapo na kamo mwa ise tekha. Tizenge
waka kwa Kristu mumo tilili. MGK 24.4
 Kweni banji bangajipusikanga na kughanaghana kuti pakuti Ciuta
nkutemwa ndipo ngwa ucizi, wati waponoske wose na awo bakukana ucizi
wake wuwo. Uheni wa kwananga unga- manya kupimika mu ungweru wa
mphinjika. Para bantu bakuyowoya kuti Iyo ndi muweme comene nteura
nta wangataya muntu wakwananga, bakwenera kulabiska pa mphinjika.
Kristu wakayegha zakwananga na kupuvya, wakasuzgika, wakafwa mu malo
gha bakwananga, cifukwa pakabavye ntowa yinyakhe yakuponoskera,
muntu cifukwa kwambura sembe iyi kukuba kwambura macitiko
kubaponoska bantu ku nkongono ya uheni na kuphemaniskika ku batuba
ba kucanya—na kusangana nawo umoyo wa uzimu. Kutemwa, kusuzgika,
na nyifwa ya Mwana wa Ciuta, vyose vikupereka ukaboni wakuti kwananga
ncinthu cakofya, na kuphara kuti, usange umoyo ukureka kujipereka kwa
Kristu, palije kuponoskeka ku nkongono ya kwananga, palije cigomezgo ca
umoyo wakucanya. MGK 24.5
Bakwananga nyengo zinyakhe bakujigowokera bekha pakuyowoya vya
awo bakujicema ba-Kristu, “Ndi muweme nga ndiwo, mbakujipata cara,
mbakujikora cara, ndipo balije nkhalo yakujump ha yane. Bakutemwa
vyakukondiveska na makhumbiro ghawo nga ndine”. (Nteura bakuzgora
zakwananga za banyabo kuba cakugwenterapo mlimo wawo. Kweni vifukwa
na uheni wa banyawo nta vikugowokera muntu; cifukwa Yehova walije
kutipa bambiro la muntu wakwananga. Mwana wa Ciuta wambura kabanga
ndiyo bambiro lithu, ndipo awo bakudinginika cifukwa ca zakwananga za
awo bakujicema bina-Kristu, ndiwo bakwenera kulongora umoyo na
bambiro liwemeko. Usange iwo bakumanya ico m’Kristu wakwenera kucita,
asi kwananga kwawo nkukuru kwakuruska? Bakumanya ico nciweme,
kweniso bakukana kucicita. MGK 25.1
Cenjerani na ciziulika. Lekani kugoneka mlimo winu wakutaya uheni, na
kupenja mtima utuba kwa Kristu. Banandi-nandi bakupuvya penepapo apa
ndipo bakutayika kwa muyaya. Nta ndingayowoya comene kuti umoyo
ngufupi na wambura kumanyikwa kabiro kake, kweni ciripo cakofya
cikuru—cakofya ico ntacikumanyikwa—pakuziulika kulamba ku mazgu
ghakubeyerera gha Mzimu wa Ciuta na kusanka kukhala mu uheni; pakuti
kuziulika nkwenekuku. Kwananga, nanga kube kucoko uli ̒we, wati
watayike nako kwa muyaya muntu mweneuyo wakukukanirira. Ico
tikutondeka kucivivya, citi citivivye na kutitorera ku pharaniko. MGK 25.2
Adamu na Heva bakajipusika kuti pa kantu kakuba kacoko nteura, kurya
waka vipasi vyakukanizgika, nta kungaba cinthu cakofya nga ndi umo Ciuta
wakaphalira nkanira. Kweni kantu kacoko aka kakaba kuswa marango
ghatuba gha Ciuta, ndipo kakamupatula muntu kwa Ciuta na kujurira
nyifwa na masoka ghambura mayowoyeko mu caru cithu. Mgonezi na
mgonezi ukutengera pa caru ca pasi, ndipo vyakulengeka vyose vikutampa
na kusuzgika na vyakubinya cifukwa cakuwura kupulikira kwa muntu.
Mpinjika yikuba cikumbusko ca sembe yakuzizwiska iyo yikaperekeka
pakubeyerera cifukwa ca kuswa marango gha Ciuta. Tileke kulabiska pa
kwananga nga nkantu kacoko. MGK 26.1
Kwananga kuli kose, kukana ucizi wa Kristu, vikucita kantu pa umoyo
wako; vikomizga mtima wako, vikugowozga khumbo lako, vikomizga
nkongono yakumanyiskira, ndipo vikucepeska nkongono yako ya kulambira
ku mabeyerero gha Mzimu Mutuba wa Ciuta. MGK 26.2
Banandi bakucetamiska njubi zawo zakulasika pa kughanaghana kuti bati
baleke ntowa yiheni iyo bakwendamo pa nyengo yinyake apo bati
bakhumbire; kuti basoberenge waka na kucema kwa lusungu, na kuti
baceuzgikenge kabiri kabiri. Bakughanaghana kuti para bakanizga Mzimu
wa ucizi, na kupereka nkongono zabo kwa Satana, pa nyengo yakofya bati
basinte ntowa zawo. Kweni ivi nta vikucitika mwa upusu. Kacitiro,
kusambira, kwa umoyo wose, vikumanca kuzenga nkhalo, rekani pa nyengo
ya nteura mbacoko waka abo bakukhumba kupokera Yesu. MGK 26.3
Nanga kangaba kakwananga kamoza, kakhumbo kaheni kamoza, ako
kacitikira ncene, kati kacepeske nkongono ya Uthenga. Kwananga kuli kose
nanga kube kucoko kukukuzga ka mtima ka kuwura kumtemwa Ciuta.
Muntu uyo wakurongora mtima unonono na kuwura kupulikana na
unenesko, wakuvuna waka ivyo wakapanda. Mu Baibulo lose mulije
ncenjezgo yakofya yakuti bantu baleke kusobera na uheni, kwakuruska
mazgu gha muntu wa vinjeru, ghakuti muntu wakwananga “tiwawenge mu
cipingo ca uheni wake”. (Zintharika 5: 22). MGK 26.4
Kristu ngwakupusumpha kutisutula ku kwananga, kweni nta wakucicizga
khumbo lithu, ndipo khumbo lithu likukanirira pa kucita kwananga, ndipo
ise tikukhumba cara kusutulika na kupokera ucizi wake, kasi Iyo
wangacitaci? Tajiparanya tabene pa kupa kukana kutemwa kwake. “Ehena,
lero ndi nyengo yamapokerereko: ehena, lero ndi zuba la ciponosko”.“Mhanya
uno usange muti mupulike mazgu ghake, rekani kunonofya mitima yinu”. (2
Ba Korinte 6: 2; Ba Hebere 3: 7, 8). MGK 27.1
“Muntu wakulabiska kabonekero kakuwaro, kweni Yehova wakulabiska mu
mtima”. ( 1 Samuel 16: 7). Mtima wa muntu, na cimwemwe na citima cake,
mtima wakulampalampa wakupuruka mwenemumo mukukhala vya
nthontho na upusikizgi. Iyo wakumanya vyose ivyo vikwendamo. Ruta kwa
Iyo na mtima wakukazuzgika mumo ulili. Nga ndi Davide ujulire jiso
likuwona vyose na kuti, “Ndisandani, A Ciuta, na kumanya mtima wane.
Ndiyezgani na kumanya maghanoghano ghane. Muwone panji kangabamo
kendero kaheni mwa ine ndipo mundirongozge mu niowa ya muyirayira”.
(Masalmo 139: 23, 24). MGK 27.2
Banandi bakupokera waka cisopo, kawonekero kake pera, penepapo
mtima ngwambura kusukika. Rombo linu libenge lakuti, — “Lengani mtima
wakutowa mwa ine, A Ciuta, bikani mkati mwane mzimu upya
wakunyoroka”. (Masalmo 51: 10). MGK 27.3
Uwukore makora mwa unenesko umoyo wako. Ube na mtima wa
unenesko, na wakukwima mtima nga ndi para ukumanya kuti umoyo wako
uli mu urwani wakofya. Uwu ndi mrandu wakwenera kunozgeka pakati pa
umoyo wako na Ciuta kwa muyirayira. Usange ukuziulika kwambura kucita
kanthu, uti uparanyikenge. MGK 27.4
Sambira mazgu gha Ciuta na kuromba. Mazgu gheneghagho
ghatikurongore mu marango gha Ciuta na umoyo wa Kristu lufura lwa
kutuba mtima, kwambura ivyo, “Kuti wamkuwona Fumu cara”. (Ba Hebere
12: 14). Mazgu agho ghakususka uheni, ghakulongora ntowa ya ciponosko.
Ghategherezge nga ndi para mazgu gha Ciuta ghakuyowoya na umoyo
wako. MGK 27.5
Para mukuwona ukuru wa kwananga, para mukujiwona nga ndi umo
mulili, mungatondekanga. Kristu wakizira kuponoska bakwananga. Ise nta
tikwenera kum’manyiska Ciuta kuti waphemane nase, kweni—E! mwe!,
kutemwa kwa kuzizwiska! — “Ciuta mwa Kristu wakuphemaniska caru na
Iyo yekha”. (2 Ba Korinte 5: 19). Iyo wakubeyerera na kutemwa kwake
mitima ya bana bake bakwananga. Palije mupapi pa caru ca pasi mwene uyo
wakuzizipizgira kupuvya kwa bana bake, kwakuyana na umo wakucitira
Ciuta na awo wakukhumba kubaponoska. Palije munyake uyo wangamanya
kubeyerera bakwananga kwakuruska Iyo. Palije mulomo wa muntu uwo
ukulilira muntu wakuzgeba nga ndi umo wakucitira Iyo. Mapangano ghake
ghose na ncenjezgo zake zose nvya kutemwa kwambura mayowoyeka. MGK
27.6

Para Satana wakwiza kwa iwe na kukuphalira kuti uli mheni comene,
labiska kwa Mponoski wako, ndipo yowoya vya lusungu lwake. Ico
cingakovwira iwe ndi kulabiska ku ungweru wake. MGK 28.1
Zomera zakwananga zako, kweni muphalira murwani uyo kuti— “Kristu
wakiza mu caru, kwiza kaponoska bakwananga”. (1 Timote 1: 15), na kuti iwe
ungamanya kuponoskeka na kutemwa kwake kwambura kumara. Yesu
wakafumba Simone vya ba mateu babiri. Yumoza wakateura ndalama
zicoko waka ku Fumu yabo, munyake wakateura zinandi, kweni iyo
wakabagowokera babiri wuwo, ndipo Kristu wakamfumba Simone, “Ndi nju
wa iwo wamutemwenge kwakuruska? ” Simone wakazgora, “ndi uyo
ivakamugowokera comene”. (Luka 7: 43). Ise tili kwananga comene, kweni
Kristu wakafwa mwakuti tigowokereke. Sembe yake njakufikapo kuti
yiwoneke pa maso gha Ba Dada mu malo ghithu. Bene abo wali
kubagowokera vinandi ndiwo bati mtemwe kwakuruska, ndipo bati bimirire
pafupi pa cizumbe cake kumuwonga cifukwa ca kutemva kwake kukuru na
sembe yake ya muyirayira. Tikupanikizga nkanira nkanira kutemwa kwa
Ciuta. Para ise tikuwona utali wa unyolo uwo ukaponyeka pasi cifukwa ca
ise, para ise tikupulikiska na sembe ya muyirayira iyo Kristu wakaperekera
ise, mtima ukusongonoka na kusweka na kujiyuyura. MGK 28.2
KUZOMERA
UYO wakubisa zakwananga zake kuti tiwabe na mwabi cara,kweni uyo
wakuzizomera na kuzireka tiwapokere lusungu”. (Zintarika 28: 13). Kabiro
kakupokererapo lusungu lwa Ciuta nka pafupi, nka urunji ndipo nka
kwenerera. Yehova nta wakutifumba ise kucita cintu cikuru mwakuti
tipokere cigowokero ca zakwananga. Nta wakukhumba kuti tende ma
ulendo ghatali ghakuvuska, nesi kucita vintu vinyake vyakubinyiska, nesi
kupereka ma umoyo ghithu kwa Ciuta wa kucanya, nesi kumupepeka
cifukwa ca zakwananga zithu; kweni— “Uyo wakuzomera na kureka
zakwananga zake wati wapokere lusungu” MGK 29.1
Mpostoli wakuti, “Nteura vumbuliranani zakwananga zinu, ndipo
romberanani, mwakuti mucizgike. ” Vumbulani zakwananga zinu kwa Ciuta,
uyo wangamanya kugowokera, na mapuvyo ghinu kwa yumoza na mnyake.
Usange wamunangira munyako, ruta ukazomere kwa mweneyuyo ndipo ndi
mlimo wake kukugowokera iwe. Penepapo ukafumbe cigowokero ca Ciuta,
cifukwa munyako uyo wangumunangira ndi katundu wa Ciuta, ndipo
pakumupweteka iyo wanangira Mlengi na Mwomboli wake. Mlandu
wenewuwo ukutorekera pa Mwimiriri wa unenesko, Msofi Mukuru,
mweneuyo, “Wakayezgeka mu vyose kwakulingana na ise, kweni wambura
kwananga, ” na uyo, “Wakulenga lusungu cifukwa ca mauteci-teci ghithu”.
(Ba Hebere 4: 15). Ndipo ngwankongono kusuka kwananga kose. Bene awo
bandapereke ma umoyo ghawo kwa Ciuta na kuzomerezga zakwananga
zawo, bacali bandadyake pa kwelero la kwamba lakupokerereka. Usange ise
tindang’anamuke nteura, ndipo tindazomere zakwananga zithu na mtima
wakusweka na wakujiyuyura, na kuzinyanyala zakwananga zithu, ipo tilije
kucikhumba cigowokero na mtima wose, ndipo usange tilije kucikhumba,
tilijeso kusanga mtende wa Ciuta. Cifukwa ico tikutondekera kusutuka ku
nkongono ya kwananga kwa kale ncakuti tikukana kujiyuyura mu mitima
yithu na kuphemana na kacitiro ka mazgu gha unenesko. Mazgu
ghakunjiriki- zga pa makani agha ghali kuyowoyeka makora. Kuzomera
zakwananga nanga mpa wumba wa bantu panji mu ubendi, kubenge
kwakufuma mu mtima mukati na kwandulika makora. Wakwananga waleke
kucicizgika. Waleke kuyowoya kwambura kupwelera, nesi kucita
kucicizgika na awo bakumanya cara uheni wakwananga. Kuzomera uko
kukufumira pasi pa mtima kukusanga ntowa ya kuya kwa Ciuta wa lusungu
lwambura kugota. “Yehova wali pajupi na awo mbakupyoka mu mtima, ndipo
wakuponoska awo mba mzimu wakupera. ” (Masalmo 34: 18). MGK 29.2
Kuzomera kwa unenesko mazuba ghose nkwa kabiro kakumanyikwa
makora kakuzunura zakwananga izo zacitika. Nanga zibe zakuyakazomera
kwa Ciuta pera; panji zakuyakazomera pa maso pa bantu banji beneawo
zakwananga zithu zikubasuzga, panji za kumanyikwa kwa wose, ndipo
zikwenera kuzomerera pa maso pa bantu wose. Kweni kuzomera kose
kukwenera kuba kwa unenesko kwa kuzunula zakwananga zenezizo
wacita. MGK 30.1
Mu mazuba gha Samuel, ba Israeli bakapatukana na Ciuta.
Bakasuzgikanga cifukwa ca kwananga kwawo, cifukwa bakataya cipulikano
cawo mwa Ciuta, bakataya cimanyikwiro ca nkongono zake, na vinjeru
vyake vyakuwusira mtundu wene wuwo; ndipo bakataya cipulikano mu
vinjeru vyake vyakuvikirira na kurongora mlimo wake. Bakapatukako kwa
muwusi wa caru cose, ndipo bakakhumba kuwusika nga ndi mitundu iyo
yikabazingirizga. Pambere bandasange cimango bakazomera pa kweru na
kunena, “Pakuti tasazgako ku uheni withu wose kwananga uku, kujirombera
themba”. (1 Samuel 12: 19), bakazomera kwananga kwenekuko bakacita
kuwura kuwonga kwawo kukasuzga ma umoyo ghawo na kubapatula kwa
Ciuta wawo. MGK 30.2
Kuzomera nta kungapokerereka na Ciuta kwambura kuti nkung anamuka
na kunozgaso. Kweni umoyo usintike; cintu cose ciheni mu maso gha Ciuta
cilekeke. Mlimo uwo ukwenera kucitika ku lwande lithu ukwandulika
makora: “Sambani, mujitoweske, fumyaniko uheni wa milimo yinu pamaso
pane: rekani kucita uheni, sambirani kucita uweme; penjani weruzgi
wakunyoroka, wovwirani bakusuzgika, bavikirirani baranda na vyokoro”.
(Yesaya 1. 16-17). “Usange muheni wakuwezga cikholi, kuwe- zga ico
wakapoka na kwiba, na kwenda mu vilayizgo vya umoyo, kwambura kucita
ubendezi, wati waghume nadi, wafwenge cara”. (Ezekiel 33: 15. ) MGK 30.3
Pakuyowoya na kung’anamuka, Paulos wakuti, “Cifukwa ehena, cenecici,
cakuti mukalengekera citima, cakuyana na khumbo la Ciuta, cikacitikira
mwa imwe pampu uli, kujidapizga uli, kuceruka uli, kopa uli, kunweka uli,
mwampu uli, nduzga uli! Mu tuntu tose mukajirongora kuti midi batuba mu
mrandu wura”. (2 Ba Korinte 7: 11). MGK 31.1
Para kwananga kwakoma visimikizgo vyakakhaliro kaweme, muntu
wakucita viheni nta wakuwona ukuru wa viheni ivyo wacita; ndipo
kwambura kuti walamba ku nkongono ya kususka ya Mzimu Mutuba wati
wakhalilire mu cisi cakuwura kumanya uheni wake. Kuzomera kwake kuti
nkwakuneneska cara. Para wasangika wacita kwananga, wakupenja
pakugwentera ndipo nyengo yose iyo wakucenyeka, wakuyowoya kuti nga
kubengevye cakuti, eh! mphanyi nkacita ici cara! MGK 31.2
Adamu na Heva bakati barya vipasi vyakukanizgika vira, bakalenga soni
na kofiwa. Pakwamba bakaghanaghananga kusanga pakudapilira kwananga
kwabo, na kuti bapone kuceruzgo ca kofya ca nyifwa. Apo Yehova
wakabafumba na kwananga kwabo, Adamu wakazgora, na kuvulira
kwananga lwande lumoza kwa Ciuta, lwande lunyakhe kwa muwoli
wake: “Mwanakazi mweneuyu mukandipa kuti wakharenge nane, ndiye
wakandipa vya kuni, ndarya”. (Mwanakazi wakavulira kwananga uku pa
njoka wakati, “Njoka yikandipusika ine, nkarya”. (Genesis 3: 12, 13). Uko
ndiko kuti, — Mukayilengeraci njoka? Mukayizomerezgeraci kunjira mu
Edeni? Agha ndigho mafumbo agho wakafumbanga pakuyezga kusanga
pakugwentera kwananga kwake, nteura bakatinkha Ciuta cifukwa ca
kutondeka kwawo. Umoyo wakujizgora murunji ukatika na wiske wa-utesi,
ndipo uli kubulika mu bana wose ba Adamu. Kuzomera kwa mtundu uwu
nta kukufumira mwa Mzimu wa Ciuta, ndipo nta kukupokerereka kwa
Ciuta, Kung’ anamuka kweneco kuti kumurongozgere muntu kuthwika
kwananga kwake-na-kwake, na kuzomera kwambura upusikizgi. Nga ndi
wa msonko yura, wakakhumba cara nanga nkwinuskira maso ghake
kucanya, wakacemerezga, “Ciuta, mundilengere lusungu ine
ndawakwananga. ” Ndipo awo bakuwona na kuzomera kwananga kwawo
bati barunjiskike, cifukwa Yesu wati wababeyerere na ndopa zake kovwira
umoyo wakung’anamuka. MGK 31.3
Viyerezgero vya kung’anamuka kweneco na kujicepeska mu Mazgu gha
Ciuta vikurongora mzimu wakuzomera kwambura kugwentagwenta
kwananga, nesi kujirunjiska. MGK 32.1
Paulos nta wakakhumba kujibisa; wakwandura kwananga kwake nga ndi
umo kulili, kwambura kuyezga kuwucepeska wakuti, “Ndipo batuba
banandi? ikabajariranga ine mu nyumba ya vikondo, nkati ndapokera
mazaza ku Basofi-Barara; ndipo para bakakomekanga iwo nkazomerezga.
Ndipo pakubalanga kanandi mu ma-Sunagoge ghose, nkabacicizganga kuti
batuke; ndipo pakufuntira comene nkabazikizganga kuya kafika na kuvikaya
viyeni wuwo”. (Milimo 26: 10, 11). Nta wakukayika pakuyowoya kuti, “Yesu
Kristu wakiza mu caru kwiza kaponoska bakwananga; wa beneabo cibinda
ndine”. (1 Timote 1: 15). MGK 32.2
Mtima wakusweka na wakujiyuyura, wakuthereskeka na kunganamuka
kweneco, uti umanyiske kutemwa kwa Ciuta na mtengo wake wa mphinjika;
ndipo nga ndi umo Mwana wakuzomerezgera kwa Ba Dada, bakutemwa,
nteuraso wakung’anamuka kweneco wati wize nawo uheni wake wose
panthazi pa Ciuta. Ndipo kuli kulembeka, “Usange tikuzomera zakivananga
zithu, lye ngwakugomezgeka na murunji kutigowokera zakwananga zithu, na
kutitozga ku ubendezi wose”. (1 Yohane 1: 9). MGK 32.3
KUJIPEREKA
PHANGANO la Ciuta nda kuti, —“Muti mundipenjenge na kundisanga,
para mukundipenja na mtima winu wose”. (Yeremiya 29: 13). MGK 33.1
Mtima wose ukwenera kuperekeka kwa Ciuta, mzire kusinta kutondeke
kucitika mkati mwithu kwenekuko kungatiwezgera mu kabiro kake.
Mukawiro kithu tili kupambana nayo Ciuta. Mzimu Mutuba ukwandura
kakhaliro kithu na kuti— “Mukaba bakufwa mu majuvyo na zakwananga
zinu”. “Mutu wose warwara, mtima wose waropwa; mulije umsuma”. (Ise
takoreka umikoli na Satana, “mwenemumo tikakoreka na iye, mu khumbo
lake”. Ba Efeso 2: 1, Yesaya 1: 5, 6; 2 Timote 2: 26.). Ciuta wakukhumba
kuticizga na kutisuka. Kweni pakuti ivi vikukhumba kusinthika nkanira,
kunozgaso nkaro yose ya muntu, tikwenera kujipereka bamusuma kwa
Iyo. MGK 33.2
Nkondo yakurwa na khumbo lithu, ndi nkondo yikuru yakuruska vyose.
Kujipereka, kupereka vyose ku khumbo la Ciuta, pakukhumbikwa nkondo;
kweni umoyo ulambenge kwa Ciuta pambere undanozgeke kuba
utuba. MGK 33.3
Ufumu wa Ciuta, kuti uli nga ndi umo Satana wangaulongolera cara,
wakukhazikika pa kutonda kwa ucibulumutira, na kuwusa kwambura
kwenerera. Ukubeyerera ba vinjeru na ba kuwa njubi, “Zaninge pera,
tiranguruke na kupana fundo. ” (Yesaya 1: 18), ndiko kucema kwa Mlengi ku
bantu awo wakabalenga. Ciuta ntawakucicizga khumbo la vilengiwa vyake.
Iye nta wangapokera cisopo ico nta cikufuma mu mtima wakukhumba na
kuzomera. Kulamba kwakucita kucicizga kukukanizga kukura kweneco kwa
mtima na nkharo; kuti kumuzgore muntu kuba nga ndi makina, agho
ghakwendeskeka na murongozgi. Ili kuti ndilo khumbo la Mlengi cara. Iyo
wakukhumba kuti muntu, mweneuyo ncilengiwa ca mu ufumu wake
wankongono zose, wakwenera kukula comene kwakuyana na umo
wangamanya kucitira. Iyo wakutibikira pa maso pithu msinkhu wa
thumbiko uwo waku- khumba ise kuti tifikepo na ucizi wake. Iye
wakuticema kuti tijipereke kwa Iye, mwakuti wacite khumbo lake mwa ise.
Kwakhalira ise kuti tisankhe usange tikukhumba kusutulika mu wuzga wa
kwananga, na kwizakasangana wanangwa wa ucindami wa bana ba
Ciuta. MGK 33.4
Pakujipereka kwa Ciuta, tikwenera kuwuskako vyose ivyo vingatipatula
kwa Iyo. Lekani Mponoski wakuti, “Nteura pera uyo yose wa kwa imwe
wakureka kutaya vyose ivyo wali navyo, kuti ivakumanya kuba musambiri
wane cara”. (Luka 14: 33). MGK 34.1
Mu Getsemane Yesu wakayegha citima na zakwananga za caru ca pasi.
Cose ico cikuguza mtima kuwufumyako kwa Ciuta cikwenera kulekeka. MGK
34.2

Cuma ndiyo ngoza wa banandi. Kutemwa ndarama, kukwebekera

usambazi, ndivyo unyoro wa golide weneuwo ukubakakirira kwa Satana.
Banji bakusopa nchindi ya cam ca pasi na kumanyikiva. Cisopo ca banji ndi
kukhumba kuba na cimango ca iwo bene na kugwenta bakatundu bazitu.
Kweni vingwe vya wuzga ivi vikwenera kudumulika. Nta tingajidumula
pakatikati kuba sinda ba Fumu, na sinda linyake ba cam ca pasi. Nta tingaba
bana ba Ciuta kwambura kujipereka bampumpu kwa Iyo. Balipo banji
beneabo bakujibikamo kuti mbatebeti ba Ciuta, penepapo bakugomezga
nkongono zawo kupulikira marango gha Ciuta, pakupanga bekha nkhalo
yiweme, na kusanga ciponosko. Mitima yawo nta yikukwaskika na vinjeru
vya pasi vya kutemwa kwa Kristu, ngati ndi para Ciuta wakabaphalira kuti
bamukujira kucanya cifukwa ca milimo yawo iyo bakucita. Cisopo ca nteura
ncawaka. Para Kristu wakukhala mu mtima, umoyo uti uzuzgike na
kutemwa kwake, na cimwemwe ca kuyowoya naye, mwakuti uti usankhe
kudemerera kwa Iye; ndipo pakughanaghana vya Iyo, uti uruwe na
kujitemwa. Kutemwa Kristu ndiko kubenge citopoko ca milimo yako. Bose
awo bakupulika kutemwa kwakututuzga kwa Ciuta, nta bakufumba
kutebeta pa coko uli pakukhumba kufiska khumbo la Ciuta; nta bakufumba
cipimiro capafupi, kweni bakulabiska pa mweso (pa cipimiro) wa nkongono
wa khumbo la Mwomboli wawo. Na khumbo la unenesko bakupereka vyose,
na kurongora kukondwa kwakulingana na mtengo wa cintu
ico bakukhumba. Kuzomera waka Kristu kwambura kutemwa
kwakuzontoka uku, nkubwebweta waka, cisopo comizo, ndi mlimo
wakuvuska. MGK 34.3
Kasi ukuti sembe yakupereka vyose kwa Kristu njikuru kwakuruska?
Jifumba fumbo ili, “Kasi Kristu wakaperekaci cifukwa ca ine? ” Mwana wa
Ciuta wakapereka vyose — umoyo, kutemwa, na visuzgo, mwakuti
watiponoske ise. Kasi ise, tabene ise nta tikwenerera kupokera kutemwa
kukuru kwa nteura, tingamunora nadi mitima yithu nteura? Ka nyengo kali
kose ka umoyo withu tikupokera vitumbiko vya ucizi wake, ndipo pa
cifukwa ici ntatingamanya kupanikizga nkanira ukuru wa ulemwa na vitima
ku vyenevivyo taponoskekako. Kasi tingamulabiska Mweneuyo wakalasika
cifukwa ca zakwananga zithu, mbwenu tibengeso bakupindikana na
kutemwa na sembe yake? Pakulabiska kujiyuyura kwambura mapimiko kwa
Mponoskoi wa ucindami, kasi tinganyunyuta cifukwa cakuti tinganjira pa
umoyo na suzgo na kujiyuyura? MGK 35.1
Fumbo la mitima yinandi yakujikuzga ndakuti, “Cifukwa uli nkwenerera
kung’anamuka na kujiyuyura pambere ndindapanikizge kuti ndapokerereka
na Ciuta”? Nkukurongora Kristu, wakaba wambura kwananga, ndipo
kwakuruska apa, wakaba Fumu ya kucanya; kweni cifukwa ca muntu
wakazgoka kwananga, kuponoska mtundu wa banthu wose. “Wakapendeka
pamo na bakwananga, wakayegha kwananga kwa banandi, na kubeyerera
baheni”. (Yesaya 53: 12). MGK 35.2
Kasi tikuperekaci para tikupereka vyose? — Mtima wakufipirwa na
viheni, mwakuti Yesu wawutubiske, kuwusuka na ndopa zake, na
kuwoponoska na kutemwa kwake kwambura mapimiko. Kweni bantu
bakughanaghana kuti ncinonono kupereka vyose ndipera! Nkulenga soni
para nkupulika bantu bakuyowoya ivi, ndipo ndili na soni pakuvilemba. MGK
35.3

Ciuta nta wakukhumba kuti ise tileke ico cikuticitira uweme para tili naco.
Mu vintu vyose ivyo Iyo wakucita wakurata pa kubacitira uweme bana bake.
Ciuta wakukhumba kuti bose awo bandasankhe Kristu mphanyi bamanya
kuti Iyo wali na vintu vinandi viweme vyakubapa kwakuruska ivyo
bakujipenjera bekha. Muntu wakucita uheni na ngozi yikuru comene ku
umoyo wake para wakucita vintu na kughanaghana kwakupambana na
khumbo la Ciuta. Cimwemwe ceneco nta cingasangika mu ntowa iyo yili
kukanizgika na Mweneuyo wakumanya ivyo nviweme kwa ise, mweneuyo
wakunozgera vinjeru viweme ku vilengiwa vyake. Ntowa ya kuswa marango
ndi ntowa ya vitima na pharaniko. MGK 35.4
Kughanaghana kuti Ciuta wakukondwa para bana bake bakusuzgika
nkwananga. Kucanya kose kukukondwa na cimwemwe ca bantu. Ba Dada
bithu bakucanya nta bakujara ntowa za cimwemwe kwa cilengiwa cake cili
cose. Marango ghakucanya ghakutiphalira ise kuti tileke viheni vyene ivyo
vikutitolera suzgo na masoka, vyenevivyo vikatijalira muryango wakucanya
na wa cimwemwe. Mponoski wa caru wakupokerera bantu mumo balili, na
maukavu ghawo ghose, maubendezi ghawo na mauteci-teci ghawo, ndipo
kuti wati wabasuke ku zakwanaunga zawo na kubapa ciponosko mu ndopa
zake pera cara, kweniso wati wafiske vyose ivyo yikukhumba mitima ya awo
bazomera kuvwara golowoli lake, na kuyegha katundu wake. Khumbo lake
ndakuti wapereke cimango na cipumulo kwa wose awo bakwiza kwa Iyo
kupenja cingwa ca Umoyo. Iyo wakukhumba kuti ise ticitenge milimo
yeneiyo yingamanya kurongozga marundi ghithu ku vitumbiko vya kucanya
vyene-ivyo bantu bambula kupulikira nta bangavipokera. Cimwemwe ca
unenesko ca-umoyo nkukhara na Yesu mu mitima yithu, mweneuyo ndi
cigomezgo ca ucindarni. MGK 36.1
Banandi bakufumba, “Kasi ndingajipereka uli kwa Ciuta? ” Iwe
ukukhumba kujipereka kwa Iye, kweni uli wakutomboroka mu nkongono
zako, uli muzga wa nkayiko, na wakuwusika na nkharo ya umoyo wako wa
kwananga. Kulimbalimba kwako na mapangano ghako vili ngati ndi vingwe
vya mcenga. Nta ungamanya kuwusa maghanoghano ghako, makhumbiro
ghako, kutemwa kwako. Pakumanya kuti ukuswa maphangano ghake,
ndipo vikholi vyako ivyo ukutondeka kufiska vikutomboloska cigomezgo ca
kubikapo mtima kwako, ndipo kukughanaghaniska kuti Ciuta nta
wangakupokerera; kweni uleke kuwa nkhumbi. Ico ukwenera kumanyiska
ndi unenesko wa khumbo. Yeneyiyi ndiyo nkongono yakuwusa nkhalo ya
muntu, nkongono ya kusankha. Kali kose kakukhora pa kacitiro kaweme ka
khumbo. Nkongono yakusankha, Ciuta wakayipereka ku bantu, kuti
batebetenge nayo. Iwe nta ungamanya kusinta mtima wako, iwe wekha nta
ungamanya kupereka kutemwa kwako kwa Ciuta; kweni ungamanya
kusankha kumtebetera Iyo. Ungamanya kumupa khumbo lako; penepapo
wati wacite mlimo mwa iwe kukhumba na kucita wuwo kwakuyana na
kukondwa kwake. Nteura nkalo yako yose yitube, yakuwusika na Mzimu wa
Kristu; kutemwa kose kuti kube mwa Iye, maghanoghano ghake khati ghabe
ghakuyana na Iye. MGK 36.2
Kudoka kucita uweme na kutowa mtima nviweme, kweni usange ukugota
papo, nta viti vyandure kanthu. Banandi tibatayike uko bakugomezga kuti
bati bazgoke ba Kristu. Nta bakufikapo pa kupereka khumbo lawo kwa
Ciuta. Nta bakusambira nkanira sono kuti babe ba Kristu. MGK 37.1
Usange ungacita nalo makora khumbo lako, umoyo wako ungamanya
kusinthika nadi. Pakupereka khumbo lako kwa Kristu, ukujibatika ku
nkongono yakuruska ma ukuru ghose na maufumu. Uti upokere nkongono
yakufumira kucanya yakukhomeska, nteura, pakujipereka zuba na zuba kwa
Ciuta, uti umanye kukhala mu umoyo upya, umoyo wa cipulikano. MGK 37.2
CIPULIKANO NA KUPOKEREREKA
APO njubi yako yawusika na Mzimu Mutuba, wawona uheni
wakwananga, nkongono yake, kususkika, kwake, masoka ghake; ndipo
pakuwulabiska ukukunyanyisa ukumanya kuti kwananga kukukupatulanya
kwa Ciuta, kuti uli muzga wa mauheni. Para ukulimbalimba kuti ujithaske
wekha, penepapo uti uwone kuti ulije nkongono yakujithaska iwe wekha.
Maghanoghano ghako ngakufipirwa, mtima wako ngwa nthontho. Iwe
ukusanga kuti mtima wako ngwakuzura na kujitemwa iwe wa mwene na
viheni. Ukukhumba kugowokereka, kusukika, na kusutuka. Ukukhumba
kuphemana na Ciuta, na kukozgana nayo, — Nteura tiuciteci mivakuti
uvipokere ivi? MGK 38.1
Ukukavuka mtende, — cigowokero ca Ciuta, na kutemwa mu umoyo
wako. Nta ungamanya kuvigula na ndarama nesi kuvisanga na vinjeru
vyako, nta ungagomezga kuvisanga na kuyezgayezga kwako. Kweni Ciuta
wakukupa kwawanangwa, “kwambura ndrama, panji mtengo“ (Yesaya 55: 1).
Vyose ivi tivibenge vyako usange ukujura mawoko ghako na kuvipokerera.
Yehova walcuti, “Nanga zakwananga zinu zikuba ngati nziswesi, tizibenge
zituba nga ndi nyathutwe; nanga zibe zicesamu ce-e, tizibenge ngati weya wa
mberere”. (Yesaya 1: 18). “Tindimupeni mtima upya, na Mzima upya ndibike
mkati mwinu”. (Ezekieli 36: 26). MGK 38.2
Ulikuzomera zakwananga zako, na kuzifumyako mu mtima wako. Uli
kupanikizga mu mtima kujipereka kwa Ciuta. Sono ipo rutanga kwa Iye, na
kumuromba kuti wasuke viheni vyako, na kukupa mtima upya. Penepapo
pulikana kuti wati wakucitire ivi pakuti wali kupangana ceneici ndico
cisambizgo ico Yesu wakasambizga apo wakaba pano pasi, kuti cawanangwa
ici Ciuta wali kupangana, ise tipulikanenge kuti tapokerera, ndipo citi cibe
cithu. Yesu wakacizga banthu ku matenda ghawo penepapo iwo
bakazigomezganga nkongono zake; Iye wakawovwiranga mu vintu ivyo
bakaviwonanga na maso, nteura bakapulikananga nayo mu vintu ivyo nta
vikuwoneka na maso, — wakabarongozgera kukn- pulikana kuti wali na
nkongono ya kugowokera zakwananga. (Ivi wakayowoya makora ghene apo
wakacizganga muntu wavinjenje — “Kweni mwakuti mumanye kuti Mwana
wa Muntu wali na mazaza pa caru kugowokera zakwananga (penepapo
wakamunenera wavinjenje), Wuka, nyamula mpasa yako, urutenge ku
nyumba yako”. (Mateyu 9: 6). Nteuraso Yohane mpharazgi wakuti, apo
wakuyowoya na minthondwe ya Yesu, “Kweni ivi vilikulembeka mivakuti
mupulikane kuti Yesu ndi Kristu, Mwana wa Ciuta, ndipo so mwakuti
pakupulikana mubenge na umoyo mu zina lake. ” (Yohane 20: 31). MGK 38.3
Mu makani ghapafupi gha mu Baibulo agho ghakwandura na umo Yesu
wakacizgiranga balwari, tingamanya kusambiramo kupulikana nayo na
pakugowokera kwananga kwithu. Tiyeni tilabiske pa makani gha mlwari
yura wa pa Betesda. Iye wakaba wambura nkongono kujovwira; mu vyaka
makhumi ghatatu pacanya vinkondi na vitatu, nta wakatebetera mlimo
vibaro vyake. Kweni Yesu wakamunenera, — “Wuka, tandura mphasa yako,
endanga”. (Nga wakhumbenge mphanyi mulwari yura wakazgora,
— “Fumu, usange mungandicizga ndipulikire mazgu ghinu. ” Kweni cara, iyo
wakapulikana na mazgu, gha Kristu, wakapulikana kuti wacizgika, ndipo
wakayezga lubiro, wakakhumba kwenda ndipo wakenda nadi. Iye wakacita
ico mazgu gha Kristu ghakayowoya, ndipo Ciuta wakapereka nkongono,
ndipo wakacizgika. MGK 39.1
Nteuraso iwe uli wakwananga nta ungalipirira zakwananga zako za
mumanyuma, nesi kusintha mtima wako, na kujitubiska wekha. Kweni
Ciuta walikupangana kucita vyose ivi mwa Kristu. Ukupulikana na
phangano ili. Ukuzomera zakwananga zako, na kuzipereka kwa Ciuta.
Ukukhumba kumutebetera. Usange ukupulikana na phangano ilo,
— pulikana kuti wagowokereka na kusukika, — Ciuta wati wakucitire ici;
wacizgika, nga ndi umo Kristu wakaperekera nkongono, za kwendera kwa
mulwari yura apo iyo wakapulikana kuti wacizgika. Kuti kube nteura usange
ukupulikana. MGK 39.2
Uleke kulindirira kuti udange wapulika muthupi kuti wacizqika, kweni
yowoya kuti, “Nkupulikana; kuli nteura, kuti nci- fukwa nkupulika mu thupi
mwane kuti cacitika cara, kweni cifukwa Ciuta wali kupangana”. MGK 39.3
 Yesu wakati, “Vyose ivyo mukuviromba na kuvipempha, puI ', tkanani kuti
mwavipokera, ndipo muti mube navyo”. (Marko 11: 24). Pali kapokerero kake
ka phangano ili — kuti tirombe kwakuyana na khumbo la Ciuta. Kweni
Ciuta wakukhumba kutisuka ise ku zakwananga zithu, kutizgora bana bake,
na kutovwira kukhala umoyo utuba. MGK 40.1
Nteura ise tirombenge vitumbiko vyene vivi, na kupulikana kuti
tavipokerera, na kuwonga Ciuta kuti tavipokerera. Ndi mwabi withu kuya
kwa Yesu kukasukika na kwimilira pa nthazi pa marango wambura soni nesi
citima. “Nteura kulive sono kususkika kwa bene awo bali mwa Kristu Yesu,
beneawo kuti bakwenda kwakuyana na thupi cara kweni kwakuyana na
Mzimu”. (Ba Roma 8: 1). MGK 40.2
Nteura kuti muli bamwabene cara; mukagulika na mtengo. “Uku
mukumanya kuti mukawomboleka na vintu vya wanangiko cara... kweni na
ndopa zakuzirwa, nga nza Mwana-Mberere wambura kalema na wambura
kabanga. ” (1 Petros 1: 18, 19). Na mlimo upusu uwu wakupulikana na Ciuta,
Mzimu Mutuba, walenga umoyo upya mu mtima wako. Uli nga ndi kabonda
kababiwa mu mbumba ya Ciuta, ndipo wakukutemwa nga ndi umo
wakutemwera Mwana wake. MGK 40.3
Pakuti wajipereka kwa Yesu, uleke kuwerera mu manyuma,
ungajiwuskangako kwa Iye, kweni zuba na zuba utenge, “Ndili wa Kristu;
ndajipereka kwa Iye; ” na kumuromba Iyo kuti wakupe Mzimu wake, na
kukusunga mu ucizi wake. Pakuti ukuzgoka mwana wake para ukujipereka
kwa Ciuta, na kupulikana nayo, ipo upe kukhala mwa Iye. Mponoski
wakuti, “Nteura umo mukapokerera Kristu Yesu Fumu, ndimo mwenderenge
mwa Iyo” (Ba Kolose 2: 6). MGK 40.4
Banji bakuwoneka ngandi para bakukhumba kuyezgeka danga na
kujirongora kwa Ciuta kuti banozgeka, pambere bandarombe citumbiko
cake. Kweni bakwenera kuromba citumbiko na sono wuwo. Bakwenera
kupokera ucizi wake, Mzimu wa Kristu, kuwovwira mu uteci-teci wawo,
usange bangaleka bati batondeke kukanizga viheni. Yesu wakutemwa kuti
ise tizenge kwa Iye mumo tilili, bakwananga, bakukavuka covwiro,
bakutondeka kucita kantu mwa ise tekha. Tize na mautomboroko ghithu
ghose, ucindere withu, kwananga kwithu, na kuwa pa marundi ghake na
kung’anamuka. Ndi ucindami wake kutifukatira mu mawoko ghake
ghakutemwa, na kukaka mabamba ghithu, na kutisuka ku viheni vyose. MGK
40.5

Bantu banandi bakutondeka penepapa apa: nta bakugomezga kuti Yesu

wakubagowokera uyu pa yekha, uyu pa yekha. Nta bakugomezga mazgu gha
Ciuta. Awo bakurondezga kacitiro kake bakwenera kumanyiska kuti cilipo
cigowokero cakufikapo ca kwananga kwa mtundu uli wose. Uskanipo
maghanoghano ghakuti maphangano gha Ciuta kuti nginu cara. Nga muntu
yose wakwananga uyo wakung’anamuka. Nkongono na ucizi vyakwizira
mwa Kristu vikufika na bangelo beneawo bakutebetera muntu wali yose uyo
wakupulikana. Palije bantu abo mbaheni comene kwakuruska, mwakuti
bangatondeka kusanga nkongono, kutuba mtima, na urunji mwa Yesu,
mwene uyo wakabafwira. Iyo wakulindizga kuti wabavule vyakuvwara
vyawo vyakubinkiskika na viheni, na kubavwalika vyakuvwala vituba vya
urunji; Iyo wakubaphalira kuti babenge na umoyo, baleke kufwa. MGK 41.1
Ciuta nta wakucitira ise ta bantu nga ndi umo tikucitirana tekha pera.
Maghanoghano ghake ndi maghanoghano gha lusungu, gha kutemwa, gha
ucizi. Iyo wakuti, “Muheni waside ntowa zake, na muntu wambura
kunyoroka maghanoghano ghake, wa werere kwa Yehova, mwakuti
wamucitire vya lusungu, kwa Ciuta withu, cifukwa wamkugowokera
comene̕”. “Ndasirisita nga ndi bingo likhomi kwananga kwako, na ubendezi
wako nga ndi nyathutwe. “ (Yesaya 55: 7; 44: 22. MGK 41.2
“Cifukwa kuti nkukondwa cara mu nyifwa ya muntu, wakuti Yehova; nteura
werani, mukhale na umoyo”. (Ezekiel 18: 32). Satana wakupusumpha kwiba
visimikizgo vyakutumbikika vya Ciuta. Iyo wakukhumba kufumyapo
kacigomezgo kali kose na ka ungweru kali kose mu umoyo; kweni iwe uleke
kumuzomerezga. Uleke kumupulikira mpusikizgi uyo, kweni uti. —Yesu
wakafwa mwakuti ndibe na umoyo. Iyo wakunditemwa, ndipo
wakukhu- mba cara kuti ndiparanyike. Ndili na Ba Dada ba lusungu
kucanya; ndipo nanga ndili kunyoza kutemwa kwabo, nanga nkayuyura
vitumbiko vyawo, nditi wuke, ndirute ku Ba Dada na kunena
nawo, “Ndanangira kucanya na pamaso pinu, ndipo kuti nkweneraso
kucemeka mwana winu cara; mundizgore yumoza wa bazga binu”. (Ntarika
iyi yikumuphalirani na umo wakuzgeba wati wapokererekere: “Kweni
wakaba wacali kutali, bawiske bakamuwona, ndipo lusungu lukabakora,
bakacimbira bakayakamuivira mu singo, na kumfyofyonta”. (Luka 15: 18-
20). MGK 41.3
Kweni nanga ntarika iyi, yakupa citima nga ndi umo viriri, nta yingafikapo
pa kwandura lusungu lwa muyaya lwa Ba Dada ba kucanya cara. Yehova
wakayowoya kwa Muprofeti wake, “Ndakutemwa iwe na kutemwa kwa
muyirayira: nteura ndarutirira na cisungusungu kwa iwe”. (Yeremiya 31: 3).
Apo wakwananga wacari kutali na nyumba ya Ba Dada, wacali kusamphanya
cuma cake mu caru ca uyeni, mtima wa Ba Dada ukumupwepwerera iyo;
ndipo ciryoko cose mu umoyo cakuwelera kwa Ciuta, ndi kubeya kwa
Mzimu Mutuba, kuwezgera wakwananga ku mtima wa kutemwa wa
Bawiske. MGK 42.1
Na mapangano ghakuzirwa gha Baibulo pa ntazi pithu, kasi ungabaso na
nkhayiko? Kasi ukupulikana kuti para muntu wakwananga wakukhumba
kuwera, na kukhumba kuleka viheni vyake, Yehova wangamukanizga kwiza
na marundi ghake uku wakung’anamuka? Fumyako maghanoghano gha
nteura! Palije kantu kanyake ako kangatayiska umoyo wako kwakuruska
kughanaghanira Ba Dada bithu ba kucanya mu ntowa iyi. Iyo wakutinkana
na kwananga, kweni wakutemwa baheni, ndipo wakajipereka mwa Kristu,
mwakuti wose awo bakukhumba baponoskeke, na kupokera vitumbiko vya
muyaya mu ufumu wa ucindami. Kasi wakenera kuyowoyaci cakuruska ico
wali kuyowoya pa kusimikizga kutemwa kwake kwa ise? Iyo wakuti, “Kasi
mwanakazi wangamanya kuruwa mwana wake ivakonka, kuti ivareke kuba
naye na cisungusungu mwana wa ntumbo yake? Enya, wangaruwa nadi.
kweni Ine nta ndikuruwenge”. (Yesaya 49: 15. ) MGK 42.2
Labiskani kucanya, mwabene imwe mukukayika na kunjenjema, cifukwa
Yesu ngwamoyo kutibeyerera ise. Muwongani Ciuta cifukwa ca
cawanangwa ca Mwana wake wakutemweka, na kuromba kuti Iyo wareke
kumufwirani pa waka. MGK 42.3
 Mzimu wakumucemani lero. Zaninge na mtima winu wose kwa Yesu,
ndipo mupemphe vitumbiko vyake. MGK 43.1
Para mukubazga mapangano agha, kumbukani kuti gheneghagha ndigho
cisimikizgo ca kutemwa na lusungu lwambura mayowoyeko. Mtima ukuru
wakutemwa kwa muyaya ukuguzikira kwa wakwananga na lusungu lwa
muyaya. “Mweneuyo tili na uwombozi mu ndopa zake, kugowokereka kwa
majuvyo ghithu”. (Ba Efeso 1: 7). Inya, gomezga waka kuti Ciuta ndiyo
movwiri winu. Iyo wakukhumba kuwezgeramo cikozgo cake ca urunji mu
muntu. Para mukusenderera kufupi na Iyo, pakuzomera na kung’anamuka,
wati wasenderere kwa imwe na lusungu na cigowokero. MGK 43.2
CIPIMO CAKUBIRA MSAMBIRI WA YESU
CIFUKWA ceneci, usange muntu wali mwa Kristu, nkulengeka kupya,
vikorobere viri kuruta; ehena, viri kuzgoka vipya”. (2 Ba Korinte 5: 17). MGK
44.1

Panyake muntu nta wangamanya nyengo panji malo ghake, nesi

kurondora vyose ivyo vikukwaskana na kang̕ anamukiro kake; kweni ici
cikurongora kuti walije kung’anamuka cara. Kristu wakati kwa
Nekodimo, “Mpepo yikuputa kose uko yikukhumba, ndipo ukupulika
kampomezi kake, kweni ulive kumanya uko yikujuma, na uko yikuya; nteura
ndimo wariri yose uyo ngwakubabika na Mzimu”. (Yohane 3: 8). Nga ndi
mphepo iyo njambura kuwoneka, kweni mlimo wake ukuwoneka makora
ghene, nteuraso ndimo ukucitira Mzimu Mutuba mu mtima wa muntu.
Nkongono ya kulengaso, yeneiyo nta yikuwoneka na maso gha muntu,
yikubaba umoyo upya mu mtima; yikulenga muntu mupya mu cikozgo ca
Ciuta. Nanga kacitiro ka Mzimu nka cisisi kambura kuwoneka na maso,
mlimo wake ukuwoneka pakweru. Usange mtima watozgeka na Mzimu wa
Ciuta, nkhalo ya muntu mweneyuyo yiti yicitire ukaboni. Nanga nta
tingamanya kujisinta mitima, nesi kujiphemaniska kwa Ciuta; nanga nta
tikwenerera kujigomezga, nesi milimo yithu yiweme, ndipo uli maumoyo
ghithu ghati ghawoneske ucizi wa Ciuta uwo ukutebeta mwa ise. Kusinta
kuti kuwoneke mu nkhalo na mukacitiro kithu. Mphambano yiti yiwoneke
pakweru pakati pa ivyo tikacitanga na ivyo tikucita sono. Nkhalo kuti
yikuwoneka mu tumilimo tuweme utu tukucitika kamoza cara, kweni mu
mazgu agho ghakuyowoyeka mazuba ghose na milimo ya mazuba
ghose. MGK 44.2
Ncaunenesko kuti muntu wangamanya kuwoneska nkhalo yiweme
kuwaro kwake, kwambura nkongono ya kulengaso ya Kristu. Kutemwa ku
kubaba bambiro liweme, na khumbo lakutumbika banji, vingamanya
kumutuma muntu kuba wa nkhalo yakunyoroka. Kujipa ulemu
kungatilongozgera ise kukujikanizga kawonekero kaheni. Mtima wa muntu
wakujitemwa ungamanya kuba wakupa comene. Nteura kasi tingamanya na
vici mweneco wa cigaba ico timilirako? Ndi njani wali na mitima yithu?
Maghanoghano ghithu ghali na njani? Ndi njani watora kutemwa kwithu
kwakuruska, pamo na ncito zithu zikuru? MGK 44.3
Usange tiri ba Kristu, maghanoghano ghithu ghati ghabe na Iyo,
titighanaghane comene vya Iyo. Vyose ivyo tili navyo, na ise tabene, viti
viperekeke kwa Iyo. Titi tinweke kuyegha cikozgo cake, kuthuta mzimu
wake, kucita khumbo lake, na kumukondweska mu vintu vyose. MGK 45.1
Bene awo bakuzgoka vilengiwa vipya mwa Kristu Yesu bati bapambike
vipambi vya Mzimu, — “Kutemwa, cimwemwe, mtende, kuzizipizga, wezi,
uweme, magomezgeko, kuzika, kujikora”. (Ba Galatiya 5: 22, 23). Nta wati
wajilinganizgeso na vyakulampalampa vikorobere, kweni na cipulikano ca
Mwana wa Ciuta, iwo bati barondezge marwayo ghake, bati barongore
nkhalo yake, na kujitozga nga ndi umo Iyo walili mutuba. Vintu ivyo
bakatinkanga kale, bakuvitemwa sono; ndipo ivyo bakatemwanga kale, sono
bakuvitinka. Bakunota na bakujituntumula bakuzgoka bakuzika na
bakujiyuyura mu mtima. Balobevu bakuzgoka bakujikora. Baheni
bamabika, bakuzgoka barunji. Mizibizgo na bangoza ba caru ca pasi
vyalekeka. Ba Kristu nta tibakhumbe “kujitozga kwa kuwaro”, kweni kwa
“muntu ivakubisika wa mtima, mu cakuvwala cambura kuvunda ca mzimu
wakuzika na wa kujiyuyura”. (1 Petros 3: 3, 4). MGK 45.2
Palije ukaboni wakung’anamuka usange kukupanga kunozgaso cara.
Usange wawezga cikholi cake, usange wawezga ico wakiba, usange
wazomera zakwananga zake, na kutemwa Ciuta na bantu banyake,
wakwananga wamanye kuti wawukako ku nyifwa ndipo waruta ku
umoyo. MGK 45.3
Para ise ta bakwananga, tiza kwa Kristu, tikuzgoka bakusangana nawo
ucizi wake wakugowokera, kutemwa kukuzura mu mtima. Cizitu ciri cose
cikuzgoka cipusu, cifukwa goriwori la Kristu ndipusu. Mlimo ukuzgoka
cakukondweska, sembe yikuzgoka kukondwa. Ntowa iyo pakudanga
yikawonekanga ya cisi, yikuba yakungweruskika na Dazi la Urunji. MGK 45.4
Kutowa kwa nkhalo ya Kristu kuti kuwoneke mu basambiri bake. Cikaba
cakumukondweska Iye kucita khumbo la Ciuta. Kutemwa Ciuta, njeza za
ucindarni wa Ciuta, ndivyo vikaba nkongono za kuwusa mu umoyo wa
Mponoski. Kutemwa kukutozga na kutumbika milimo yake yose. Kutemwa
nkwa Ciuta. Mtima wambula kupatulika nta ungamanya kukurongora.
Kukusangika mu mtima mwene-umo Kristu wakuwusamo. “Ise tikutemwa
cifukwa Iye wadanga wakatitemwa ise”. (1 Yohane 4: 19). Mtima uwo uli
kusukika na ucizi wa Ciuta, cisinkhu ca mlimo wose ndi kutemwa. Kutemwa
kukunozga nkhalo, kukuwusa maghanoghano, kukuthereska
vimphindikwa, na kukuzga citemwano. Kutemwa uku usange kwakhara mu
umoyo, kukuwutozga, ndipo kukuba sungu liweme kwa wose awo
bakukuzingirizga. MGK 45.5
Ghalipo maubudi ghabiri agho bana ba Ciuta wose bakwenera kucenjera
nagho — comene comene beneawo bizamo sono mu ucizi wake. Cakudanga
ndi ico tandulapo kale, cakulabiska pa milimo yawo, kuthamira ivyo iwo
bangamanya kucita, mwa-kuti bajiphemaniska kwa Ciuta. Yose uyo
wakukhumba kujitubiska na milimo yake pa kusunga marango, wakucita
cinthu cambura macitiko. Vyose ivyo wangacita muntu kwambura Kristu
vikunangika na uzukusi na kwananga. Ico cingamanya kutitubiska ise ndi
ucizi wa Kristu pera mu cipulikano. MGK 46.1
Ubudi wacibiri wakupambana nawo, kweni nawo ngwa kofyaso, ndi
cigomezgo cakuti Kristu wakusutula bantu kuti baleke kusunga marango
gha Ciuta; kuti pakuti tamkupokera ucizi wa Kristu na cipulikano pera,
milimo yithu yilije na kantu na ciponosko cithu. MGK 46.2
Kweni manyiskani kuti kupulikira kuti nkawonekero ka kuwaro pera cara,
kweni ndi mlimo wa kutemwa. Marango gha Ciuta ndi visimikizgo vya
nkhalo yake; ndi visimikizgo vya kutemwa kwake, rekani ndi lufura
lwaufumu wake kucanya na pa caru ca pasi. Usange mitima yithu yatozgeka
mu cikozgo ca Ciuta, usange kutemwa kwa Ciuta, kwapandika mu mitima,
kasi marango gha Ciuta ghangatondeka kunyoroska umoyo wako? Para
lufura lwa kutemwa lwapandika mu mtima, para muntu wanozgeka kuyana
na cikozgo ca Mweneuyo wakamlenga iyo, phangano la mu Testamente la
Sono likufiskika, “Nditi ndibike marango ghane pa mitima yao, ndipo pa
mano ghawo nditi ndighalembe”. (Ba Hebere 10: 16). Ndipo usange marango
ghalembeka mu mtima kasi ghangareka kunyoroska umoyo? Kupulikira —
milimo ya kutemwa — ndico cimanyikwiro ca unenesko cakubira
musambiri wa Yesu. Nteura malemba ghakuti, “Kumtemwa Ciuta nceneici,
cakuti tisungirire marango ghake”. “Uyo wakuti, nkumumanya, ndipo kuti
ivakusunga marango ghake cara, ndi mutesi, ndipo unenesko kuti uli mwa iyo
cara”. (1 Yohane 5: 3; 2: 4). Mu malo mwa kumusutula muntu kuti waleke
kumupulikira, na cipulikano pera ndico cikutipa ucizi wa Kristu, cenecico
cikatipa nkongono ise kuzgoka bakupulikira. MGK 46.3
Kuti tikupokera ciponosko cifukwa cakupulikira cara, pakuti ciponosko
ncawanangwa ca Ciuta, ceneico cikupokerereka na cipulikano. “Ndipo
mukumanya kuti Iye wa kavumbukwa kuwuskako zakwananga; ndipo mwa
Iyo mulive kwananga. Yose uyo wakukhala mwa Iyo, kuti wakivananga cara:
yose uyo wakwananga walive kumuwona, nesi kumumanya”. (1 Yohane 3: 5,
6). Ici ndico cipimo ca unenesko. Usange tili mwa Kristu, usange kutemwa
kwa Ciuta kuli mwa ise, maghanoghano ghithu, milimo yithu, viti vibe
vyakukoreskana na khumbo la Ciuta nga ndi umo likurongolekera mu
marango ghake ghatuba. “Mwa twana twane, mungapuruskikanga na
muntu: uyo wakucita urunji ndi murunji, nga ndi umo Iyo wariri murunji”. (1
Yohane 3: 7). Urunji ukurongoreka na cipimo ca marango ghatuba gha
Ciuta, inya marango khumi agho ghakaperekeka pa lupiri lwa Sinai. MGK 47.1
Cipulikano ca mwa Kristu ceneico bantu bakuti cikubasutula mwakuti
baleke kupulikira Ciuta, kuti ncipulikano cara kweni nciyerezgero. “Cifukwa
muli kuponoskeka na ucizi mu cipulikano. ” Kweni, “na cipulikano wuwo,
usange drive milimo, ncakufwa apa ciri pa cekha”. (Ba Efeso 2: 8; Yakobe 2:
17). Yesu pakujinena Iyo yekha pambere wandize pa caru ca pasi wakati,
“Nkuca kucita Khumbo linu A Ciuta wane; dango linu liri mkati mwa mtima
wane”. (Masalmo 40: 8). Ndipo pambere wandakwere kucanya Iyo
wakati, “Umo Ine ndasungirira marango gha Ba Dada, ndipo nkukhalirira
mukutemwa kwawo”. (Yohane 15: 10). Malemba ghakuti, “Ndipo mu ceneici
tikumanya kuti tiku- mumanya Iye, usange tikusungirira marango ghake....
Uyo wakuti, nkukhala mwa Iyo, mweneuyo nayo wakwenera kwendaso nga
ndi umo wakenderanga Iyo” . (1 Yohane 2: 3-6). “Cifukwa mukacemekera
ceneici: pakuti Kristu nayo wakakomwera imwe, na kumusidirani bambiro,
mwakuti murondezgenge marwayo gha-ke”. (1 Petros 2: 21). MGK 47.2
Kapokererekero ka umoyo wa muyaya nkamoza pera mazuba ghose —
nga ndi umo kukabira mu Paradiso pambere bapapi bithu bakudanga
bandanange, — kakupulikira Marango gha Ciuta, urunji wakufikapo. Nga
kapokererekero ka umoyo wa muyirayira kabenge kapafupiko kwakuruska
apa, ipo cimwemwe ca mu vyaru vyose vya kucanya mpanyi cikaba mu
urwani. Ntowa ya kwananga mphanyi yikajurika, pamoza na masoka na
vitima vyose vyambura mphaka. MGK 48.1
Kukaba kwa macitiko kwa Adamu, pambere wandawe, kupanga nkhalo ya
urunji pa kupulikira marango gha Ciuta. Kweni wakatondeka kucita ici,
ndipo cifukwa ca kwananga kwake, nkhalo yithu yikatondeka, nteura ise nta
tingamanya kujirunjiska. Pakuti tili bakwananga, bakufipirwa mu mitima,
tingamanya kupulikira marango ghatuba cara. Tilije urunji wa tekha wakuti
timanye kukhutiska nawo marango gha Ciuta. Kweni Kristu wali
kutipangira ise ntowa, yakuponoskekera. Iyo wakakhala pa caru ca pasi
pakati pa viyezgo vyakuyana na ivyo tikukumana navyo ise. Iyo wakakhala
umoyo wambura kwananga. Iyo wakafwira ise, ndipo sono wakukhumba
kuyegha zakwananga zithu na kutipa ise urunji wake. Usange ukujipereka
kwa Iyo, na kumupokerera kuba Mponoski wako, penepapo, nanga uli
muntu muheni vibi we, cifukwa ca Iyo uti urunjiskike. Nkhalo ya Kristu
yikutora malo gha nkhalo yako, ndipo ukupokerereka pa maso gha Ciuta
nga ndi para undanangepo. MGK 48.2
Comene comene, Kristu wakusinta mtima. Wakukhara mu mtima na
cipulikano. Ukwenera kulungana na Kristu na cipulikano na kupereka
khumbo lako kwa Iyo kwambura kulekezga; ndipo para ukucita ici, wati
wacite mwa iwe kukhumba na kufiskaso nga ndi umo liliri khumbo lake
liweme. Nteura muti munene, “Umoyo uwo nkukhalira nawo sono mu thupi,
nkukha- lira nawo mu cipulikano ca Mwana iva Ciuta”. (Ba Galatiya 2: 20).
Yesu wakayowoya nteura ku basambiri bake, “Cifukwa kuti ndimwe
mukuyowoya cara, kweni ndi Mzimu wa Bawiskemwe wakuyowoya mwa
imwe”. (Mateyu 10: 20). Penepapo, na Kristu uyo wakutebeta mwa ku imwe,
muti murongore mzimu wenewuwo na milimo yiweme yeneyiyo, — milimo
ya urunji na kupulikira. MGK 48.3
Nteura tilije mwa ise tekha kantu ka kujithumbwa nako. Tilije ako
tingajikuzgirapo. Cigomezgo cithu ciri mu urunji wa Kristu uwo tavwarikika
nawo pera, weneuwo ukutebeteka mwa ku ise na Mzimu wake. MGK 49.1
Kulipo kupambana kweneuko tikwenera kukumbuka para tikuyowoya
makani gha kukwaska cipulikano. Kuli cipulikano ca mtundu unyake. Kuti
Ciuta walipo, na nkongono, na unenesko wa mazgu ghake, agha ndi
maunenesko agho nanga wabe Satana na batebeti bake nta bangaghakana
mu mitima yawo. Baibulo likuti, “Mizimu yiheni nayo yikupulikana, ndipo
yikutentema”. (Yakobe 2: 19). Kweni ici kuti ncipulikano cara. MGK 49.2
Penepapo kuti pali cipulikano cakupulikana na mazgu ghake pera cara,
kweni kupereka khumbo kwa Iyo; penepapo mtima ukuperekeka kwa Iyo,
kutemwa kukudemerera kwa Iyo, penepapo ndipo pali cipulikano, —
cipulikano cenecico cikutebeta mu kutemwa, na kutubiska umoyo. Na
cipulikano ca mtundu uwu umoyo ukutozgeka kuba mu cikozgo ca Ciuta.
Ndipo mtima wenewuwo mu kakhaliro kake nta ukuthera ku Marango kha
Ciuta, cifukwa nta ungamanya kucita nteura, sono ukukondwa nagho
marango ghake, ndipo ukuyowoya pamo na Davide kuti, “A! ndimanca
kutemwa dango linu! Ndilo ranguruko lane mhanya wose”. (Masalmo 119: 97).
Nteura urunji wa dango ukufiskika mwa ise, “Ta beneise tikwenda
kwakuyana na thupi cara, kiveni kwakuyana na mzimu”. (Ba Roma 8: 4). MGK
49.3

Balipo banji abo balikumanya kutemwa kwa kugowokera kwa Kristu, na

abo bakunweka comene kuzgoka bana ba Ciuta, kweni bakuwona kuti
nkhalo zawo kuti nzirunji cara, umoyo wawo uli na maubendezi ghanandi,
ndipo lubiro mbakukayika usange mitima yawo yatozgeka na Mzimu
Mutuba panji cara. Kwa ba nteura ine nkuti, Rekani kuwelera mu manyuma
na kutondeka. Nyengo na nyengo tijikamenge pasi na kulira mu marundi
gha Yesu cifukwa cakupelera kwithu na zakwananga zithu; kweni tileke
kuwa nkumbi. Nanga tiruskike na mrwani, tilije kutayika cara, Ciuta nta
watikana. Yohane wakutemweka wakati, “Nkumulemberani vyeneivi,
mwakuti mureke kwananga. Ndipo usange muntu wakwananga, tiri na
Nkoswe kwa Ba Wiske, Yesu Kristu murunji”. (1 Yohane 2: 1). Ndipo
mungaruwanga mazgu gha Kristu, “Cifukwa Badada bene bakumutemwani”.
(Yohane 16: 27). Iyo wakukhumba kumuwezgera wakwananga kwa Iyo
yekha, mwakuti wawone utuba na urunji wake vyafumira pakweru mwa ku
imwe. Ndipo usange mukujipereka kwa Iyo, Mweneuyo wakamba mlimo
uweme mwa ku imwe wati wape kuwucita mpaka pa zuba la Yesu Kristu.
Rombani na mtima wose; pulikanani comene. Para tikwamba kuleka
kugomezga nkongono zithu, tiyeni tithamire nkongono za Mponoski withu,
ndipo titimucindike mweneuyo ndi umusuma wa visko vithu. MGK 49.4
Usange ukusenderera kufupi comene na Yesu uti uwoneke wakwananga
comene mu maso ghako na ghako. Cifukwa maso gha mboniwoni yako
tighabe ghakufikapo, ndipo ma ubendezi ghako ghati ghawoneke comene
ngwee para ukuyerezgera na nkhalo yake yakufikapo. Uwu ndiwo ukaboni
wakuti uryarya wa Satana wamara nkongono zake; na kuti kuguza kwa
Mzimu wa Ciuta kukukuwuska mutulo. MGK 50.1
Kutemwa kukuru pa Kristu nta kungakhalamo mu mtima uwo ukuleka
kumanya uheni wake. Umoyo uwo ukusintika na ucizi wa Kristu, uti
urumbe nkhalo ya u-Ciuta wake, kweni usange tikuleka kuwona uteci-teci
withu, wenewuwo ndi ukaboni wakufikapo wakuti tindaupanikizge ukuru
na uweme wa Kristu. MGK 50.2
Usange tikuleka kujirumba tabene, titi tirumbe urunji na kutemwa kwa
Mponoski withu. Para tawona mauheni ghithu titicimbirire kwa mweneuyo
wakumanya kugowokera; ndipo para umoyo wapanikizga kukavuka kwake
kwa nkongono, ndipo ukukhumba Kristu, Kristu wati wajiwoneske na
nkongono. Para tamanya ukavu withu titicimbirire kwa Iyo na ku Mazgu
gha Ciuta, ndipo titiwone comene nkhalo yake, ndipo titiwoneske cikozgo
cake kwakufikapo. MGK 50.3
KUKURA KUYANA NA KRISTU
KUSINTA kwa mtima kwenekuko tikuzgoka nako bana ba Ciuta, mu
Baibulo kukuyowoyeka kuti “Nkubabiwaso”. (Ndiposo kukuzunulika nga
ndi kumera kwa mbuto yiweme iyo yapandika na mwene-munda. Nga ndi
umo awo bakuzgokera kwa Kristu bali “nga mba mjedu, bakubabika
sono” kuti “bakulire (1 Petros 2: 2; Ba Efeso 4: 15) ku msinku wa banarume na
banakazi mwa Kristu Yesu”. (Panji nga ndi mbuto yiweme yakumijikira pa
munda, bakwenera kukura na kupambika vipasi. Yesaya wakuti iwo
bati “bacemeke makuni gha urunji, ghakupandika na Yehova, kuti lye
wacindamiskike. ” (Yesaya 61: 3). Nteura mu umoyo wakabiro ka vintu,
mukufumamo zintharika, kutovwira ise kupulikiska ucivindwe wa
unenesko wa kabiro ka umoyo wa mzimu. MGK 51.1
Vinjeru na unkwanta wa muntu nta vingamanya kupereka umoyo kwa
kantu nanga nkacoko kakuba uli mu vyakulengeka vyose. Vikoko panji
makuni vingamanya kuba vyamoyo cifukwa ca umoyo uwo Ciuta
wakapereka. Na umoyo wakufumira kwa Ciuta ndimo ukubabiwira umoyo
mu mitima ya bantu. Usange muntu,“walive kubabikaso kufumira
kucanya” (Yohane 3: 3) nta wangamanya kupokera umoyo uwo Yesu Kristu
wakiza kawupereka. MGK 51.2
Nga ndi umo kuliri na umoyo ndimo kuliriso na kukula. Ndi Ciuta uyo
wakupa mponje za maluba kuzota na kughapambiska vipasi. Mbuto
yikukura na nkongono zake, “pakudanga msonga, sono cisasuni, sono lupuzi
lukuru mu cisasuni”. (Marko 4: 28). Ndipo m’profeti Hosea pakumena Israeli
wakuti, “Bati bazote maluba ngati kakombo”. “Batikite makora nga ndi
munda; bati bazote maluba nga ndi mpeska”. (Hoseya 14: 5, 7). Ndipo Yesu
wakutinenera, “Yeruzgani maluba, umo ghakukulira”. (Luka 12: 27. Makuni
na maluba kuti ghakukura na kujipwerera kwawo cara, nesi na kwenjerwa
kwawo, panji nesi na kuyezga kwawo, kweni pakupokerera ivyo Ciuta wali
kupereka vyeneivyo nvyakutebetera umoyo wawo. Mwana kuti
wangasazgirako ku msiku wake na kwenjerwa panji na kuyezga kwake cara.
Nanga ndimwe, na kwenjerwa kwinu panji kuyezga kwinu, nta
mungamanya kukura mu Mzimu. Khuni, mwana, vikukuzgika na ivyo
vikutebetera umoyo wawo, — mpepo, dazi, na vyakurya. Ico vikucita
vyawanangwa vyakulengeka ivi ku vikoko na makuni, ndivyoso Kristu
wakucita kwa awo bakupulikana nayo. Iyo ndi “kungiveruka kicinu kwa
muyaya”. “Dazi ndiposo ndi nguru”. (Yesaya 60: 19; Masalmo 84: 11).
lye “tiwabe nga ndi jumi kwa Israeli. ” “Wabe nga ndi vula uma yikuthonyera
pa utheka. ” (Hoseya 14: 5; Masalmo 72: 6. Iyo ndiyo maji gha umoyo.“
Cingwa ca Ciuta nceneico cikwikha kucanya, na kupa Umoyo ku caru”.
(Yahone 6: 33). MGK 51.3
Mu cawanangwa cikuru ca Mwana wake, Ciuta wakazuzga caru cose na
ucizi wake, nga ndi umo mpepo yikuputira kuzingirizga caru cose. Bose abo
bakusanka kuthuta mpepo iyi yakupa umoyo bati babe na umoyo, ndipo
bati bakule misinku yakwenerera banarume na banakazi mwa Kristu
Yesu. MGK 52.1
Nga ndi umo duba likuzgokera ku dazi, mwakuti ungweru ulovwire
kulitoweska na kulilinganizga, ndimoso ise tikwenera kuzgokera ku Dazi la
Urunji mwakuti kucanya kubalire pa ise, mwakuti nkhalo zithu zikule mu
cikozgo ca Yesu. MGK 52.2
Yesu wakusambizga cene cici pakunena,“Khalani mwa Ine, na Ine mwa
imwe. Umo munthavi ulive kumanyira kupasa wekha kwambura kuti ukhale
mu mpeska: nteuraso ndimo mulive kumanyira imwe, kwambura kuti
mukhale mwa Ine... pakuti kwambura Ine mulive kumanya kucita kantu.
” (Yohane 15: 4, 5). Imwe mukathamira Kristu mwakuti mube na umoyo
utuba, nga ndi umo munthavi ukuthamira pa khuni mwakuti ukule na
kupambika vipasi. Kwambura Iyo mulive umoyo. Mulive nkongono
zakutondera viyezgo na kukura mu ucizi na mu kutuba mtima. Para
mkukhara mwa Iyo muti mukurenge, para mukubika umoyo winu mwa Iyo,
kuti muti mufote panji kutondeka kupambika vipasi cara. Timube nga ndi
khuni lakupandika mu mphepete mwa maji. MGK 52.3
Banandi bakughanaghana kuti bakwenera kucita cigaba ca mlimo uwu
bekha. Bati bagomezga kuti Yesu wabagowokera kwananga kwawo,
bakukhumba kukhala nkhalo yiweme na kuyezga kwawo pera. Kweni
kuyezga kose kwa nteura kukwenera kutondeka. Yesu wakunena,
“Kwambura Ine mulive kumanya kucita kantu”. (Kukula kwithu mu ucizi,
cimwemwe cithu, kukhumbikwa kwithu, — vyose ivi vikutopoka pa
kukoreskana na Kristu, Pa kuyowoya nayo, zuba na zuba, ora na ora, —
pakukhara mwa Iyo, — titi tikule mu ucizi. Iyo kuti ndi mwati wa cipulikano
cithu pera cara. Kweniso ndi umaliro wa cipulikano cithu. Kristu ndiyo
wakwamba na wa umaliro mazuba ghose. Iyo wati wakhale nase ku kwamba
na ku umaliro kwa ulendo withu pera cara, kweniso pa rwayo lose pa ntowa.
Davide wakuti, “Nkubika Yehova pamaso pane zuba na zuba; cifukwa Iye
wali ku woko lane la mazere nta ndisunkunikenge”. (Masalmo 16: 8. MGK 52.4
Kasi mukufumba, “Kasi ine ndingakhala uli mwa Kristu? ”- -Nga ndi umo
ukamupokerera pakwamba. “Nteura umo mukamupokerera Kristu Yesu
Fumu, ndimo mwenderenge mwa Iyo”. “Ndipo wakunyoroka wane wati
wakhalirenge wamoyo na cipulikano. ”(Ba Kolose 2: 6; Ba Hebere 10: 38).
Ukajipereka kwa Ciuta, kuba mwana wake kose kose, kupulikira na
kutebetera Iyo, ndipo uli kumpokerera Kristu kuba Mponoski wako. Iwe
wekha nta ukamanya kubeyerera zakwananga zako panji nesi kusinta
mtima wako; kweni pakujipereka kwa Ciuta, uli kupulikana kuti Iyo wali
kukucitira vyose ivi cifukwa ca Kristu. Na cipulikano uli kuzgoka wa Kristu.
Ndipo mwa Kristu uti ukule mwa Iyo, pakupereka na kupokera. Upereke
vyose — mtima wako, khumbo lako, na nchito yako, — kujipereka kwa Iyo
kupulikira khumbo lake lose; ndipo utore vyose, Kristu, uzari wose wa
citumbiko, kukhala mu mtima wako, kuba nkongono zako, urunji wako,
movwiri wako wa muyaya, — kukupa nkongono zakupulikira. MGK 53.1
Ujiperekenge kwa Ciuta na mlenji; weneuwu ubenge mlimo wakudanga.
Rombo lako libenge lakuti, “Nditorani Yehova, ndibc winu kose kose.
Nkubika maghanoghano ghane pa marundi ghinu. Tebetani nane mu mlimo
winu. Bani nane, milimo yane yose yicitikire mwa Imwe. ” Ivi vicitikenge zuba
na zuba. Mlenji wose ujiperekenge kwa Ciuta pa zuba lene liro. Pereka
maghanoghano ghako ghose kwa Iyo, mwakuti ughacite panji kughareka
kwakuyana na kalongozgero kake. Nteura zuba na zuba uti upereke umoyo
wako mu mawoko gha Ciuta, ndipo nteura umoyo wako uti uwumbike
kuyana na umoyo wa Kristu. MGK 53.2
Umoyo wakukhala mwa Kristu ndi umoyo wa kupumula. Panji kuti
pangaba cimwemwe cakuwonekera na kuwaro wuwo cara, kweni
mukwenera kuba mtende wa bata mu cipulikano. Cigomezgo cake kuti ciri
mwa wamwene cara; kweni ciri mwa Kristu. Kutemphenta kwako
kwasazgikana na nkongono zake, ulemwa wako na vinjeru vyake, kulopwa
kwako na nkongono zake zakukhalilira. Nteura reka kulabiska kwa
wamwene, ureke kujighanaghanira wekha, kweni labiska kwa Kristu.
Ghanaghana na kutemwa kwake, uweme wake, urunji wake, na nkhalo yake.
Umoyo withu ughanaghanenge vya Kristu mu kujipereka na kujipata kwake.
Kristu mu kujiyuyura, Kristu mu utuba, na kupatulika kwake, Kristu mu
kutemwa kwake kwambura mayerezgero, ici ndico cibe ghanoghano la
umoyo wako. Cifukwa ca kumutemwa, kumurondezga, na kuthamira Iyo,
uti uzgoke kuba nga ndiyo. MGK 54.1
Yesu wakuti, “Khalani mwa Ine.” Mazgu agha ghakutipa ise cipumulo,
kukhala, cipulikano. Wakuwerezgaso na kucema, “Zani kwa Ine.... Ine nditi
ndimupumuzganinge. ” (Mateyu 11: 28, 29. ) Mazgu gha Davide
ghakusimikizga cenecici, “Khala cete pa maso pa Yehova, umulindirire na
kuzika”. (Ndipo Yesaya wakupanikizga, “Mu bata na mu cigomezgo
mwamkuba nkongono zinu”. (Masalmo 37: 7; Yesaya 30: 15). Kupumula uku
kuti kukusangika mu ukata cara; cifukwa phangano la Mponoski
lakucemera mpumulo lasazgikana na kucemera mlimo: “Jitorerani goriwori
lane... ndipo muti musangenge kuvukuka ku mizimu yinu”. (Mateyu 11: 29).
Mtima uwo ukupumula nadi mwa Kristu uti ube wakunweka na wa phampu
kutebeta mlimo wake. MGK 54.2
Usange mtima ukughanaghanira vya iwo wekha, ukupatukana na Kristu,
mweneuyo ndi citopoko ca nkongono na umoyo. Lekani mlimo wa Satana
mazuba ghose nkubuskako maghano- ghano ghitu kwa Mponoski, mzire
umoyo withu urungane na kuyowoya na Kristu. Iyo wakukhumba kuti
mtima upatukeko, na kulabiska pa vyakukondweska vya pa caru, vya
kwenjezga vya umoyo na vyakukwebeska mtima, na maubendezi gha banji,
panji gha wa mwene. Ungapuruskikanga na mauryarya ghake. Satana
wakurongozgaso banandi awo bakumanya makora, awo bakukhumba
kukhala umoyo wa urunji, kuti baghanaghanenge comene na maubendezi
ghawo na mautomboroko ghawo; iyo wakukhumba kubatondeska pa
kubapatulanya na Kristu. Tileke kujighanaghana tabene kwakuruska, na
kufipa mtima na kofiwa kuti kwali tamukuponoskeka nadi! Vyose vya
nteura ivi vikupatula unoyo ku citopoko ca nkongono zithu. Pereka umoyo
wako kwa Ciuta kuti wakusungire, ndipo umugomezge. Yowoya na
kughanaghana na Yesu. Kujitemwa kwako kubire mwa Iyo. Taya nkayiko
yose; fumyako wofi wose. Pamoza na Paulos yowoya uti: — “Kweni ndiri
wamoyo, kweni kuti ndineso cara, kweni Kristu ndiyo wakukhalira wamoyo
mwa ine, ndipo umoyo uwo nkukhalira nawo sono mu thupi, nkukhalira nawo
mu cipulikano ca Mwana wa Ciuta uyo wakanditemwa, ndipo wakajipereka
cifukwa ca ine”. (Ba Galatiya 2: 20). Pumula mwa Ciuta. Iyo wali na
nkongono zakusungira ceneico wamusungiska iwe. Usange ungajibika mu
mawoko ghake, wati wakupe nkongono zakuruskira mwa mweneuyo wali
kukutemwa iwe. MGK 54.3
Apo Kristu wakavwara kabiro ka muntu, wakajikakirira ku bantu na findo
la kutemwa leneilo nta lingamanya kufwatuka na nkongono yose, kwali ipo
para muntu wasankha yekha kucita nteura. Mazuba ghose Satana
wakutilongora nyambo zakutipusikira ise kuti tifwature findo ili, —
mwakuti tisanke kupatukana na Kristu. Penepapa apa ndipo tikwenera kuba
maso, tijinte, na kuromba, kuti pabavye kamoza katipusike kusanka fumu
yinyake; cifukwa nyengo yose tili banangwa kucita ivi. Kweni tiyeni
tidodoliske kwa Kristu, ndipo Iyo wati wativikirire. Usange
tikulabingatifumyamo mu cikufi cake. Pakulabiska kabiri-
kabiri, “tikuzgokera mu cilinganizgo cimoza pera, kufuma ku ucindami
na ska kwa Yesu mbwenu tili bakuthaskika.Palije kamoza ako ka- kuya ku
ucindami, nga ngwa kwa Vumu Mzimu”. (2 Ba Korinte 3: 18). MGK 55.1
Ndimo basambiri ba kudanga bakazgokera bakuyana na Mponoski
wakutemweka nteura. Apo bakapulikanga mazgu gha Yesu, bakawona kuti
bakumukavuka Iyo mu mitima yawo. Bakamupenja, bakamusanga, ndipo
bakamurondezga. Bakabanga nayo mu nyumba pa kurya pa gome,
bakabanga nayo mu vimpija na mu minda. Bakabanga nayo nga mbasambiri
na msambizgi, mazuba ghose kupokerera visambizgo vya unenesko
kufumira mu mlomo wake. Bakamupima Iyo, nga ndi umo batebeti
bakupimira benenchito, kusambira mlimo wawo. Basambiri aba bakaba
bantu “bakulingana na ise mu kawiro. ” (Yakobe 5: 17). Bakamikana na
nkondo yeneyiyi ya kwananga. Bakakavuka ucizi wenewuwu, pakukhumba
kuba na umoyo utuba. MGK 56.1
Nanga wabe Yohane musambiri wakutemweka yura, mweneuyo
wakarongora cikozgo ca Mponoski kwakufikapo, kuti wakababiwa nayo
nkhalo ya nteura cara. Wakaba wakutemwa kujighanaghanira iyo mwene
pera, na wakutemwa kucindikika, ndiposo wakaba wa mtonyoro, na
wakukwiya lubiro. Kweni nkhalo ya Wakucanya yikati yarongoreka kwa iyo
wakawona kuperebera kwake, ndipo pakumanya ici wakajiyuyura.
Nkongono na bata, weruzgi na lusungu, kuziza na kuzika, vyeneivyo
wakaviwona mu umoyo wa zuba na zuba wa Mwana wa Ciuta, vikazuzga
umoyo wake na marumbo na kutemwa. Zuba na zuba mtima wake
ukaguzikiranga kwa Kristu, mpaka wakaleka kuwona vyake cifukwa ca
kutemwa Fumu yake. Nkhalo yake yakukwiya na kutemwa ncindi
vikaperekeka ku nkongono ya ulengi ya Kristu. Nkongono ya kumanya
kulengaso ya Mzimu Mutuba yikalengaso mtima wake. Nkongono ya
kutemwa kwa Kristu yikasintha nkhalo yake. Uwu ndiwo umaliro weneco
wakurungana na Yesu. Para Kristu wakukhara mu mtima, nkhalo yose
yikusintika. Mzimu wa Kristu na kutemwa kwake, vikuwombeska mtima,
vikuthereska umoyo, na kutumpuskira maghanoghano na viruwuko kuyira
kwa Ciuta na kucanya. MGK 56.2
Para Kristu wakati wakwerera kucanya, kawonekero kake kakalutirira mu
maghanoghano gha basambiri bake. Kakaba kawo- nekero ka wuntu wake
wakuzura kutemwa na kungweruka. Yesu, Mponoski, mweneuyo
wakendanga nawo, wakayowoyanga nawo, wakarombanga nawo,
mweneuyo wakayowoyanga mazgu ghakupa cigomezgo na cisangumsko
mu mitima yawo, uthenga wa mtende ucali mu mlomo wake, wakatorekera
kucanya kutumako kwa iwo, ndipo mazgu ghake ghara ghakizaso kwa iwo,
penepapo bingu la bangelo likamupokerera— “Ndipo wonani, Ine ndiri
namwe mazuba ghose mpaka ku umaliro wa mgonezi. ” (Mateyu 28: 20). Iyo
wakakwera kucanya mu kabiro ka muntu. Iwo bakamanya kuti wali
pambere pa cizumbe ca Ciuta, umo wariri mubwezi na Mponoski wawo; na
kuti lusungu lwake lundasintike, Iyo wakaba wacali naco citima ca visuzgo
vya bantu. Iyo wakabikanga panthazi pa Ciuta uweme wa ndopa zake
zakuzirwa, uku wakurongora marundi na mawoko ghake ghakurasika,
kukumbuska mtengo uwo wakapereka pakuponoska bantu bake.
Bakamanya kuti Iyo wakaruta kucanya kuya kabanozgera malo, na kuti
wayamkuweraso kwiza kabapokerera kwa Iyo Mwene. MGK 56.3
Penepapo bakakumana, wati wakwera kale, bakakhumba comene
kupereka malurombo ghawo ku Ba Dada mu zina la Yesu. Na mtima wa
unenesko bakajikama pasi mu kuromba, na kuwerezga mazgu
ghakusimikizga, “Usange mwamkuromba kantu ku Ba Dada, bamkumupani
mu zina lane... rombani ndipo muti mupokerenge, kuti cimwemwe cinu
cifiskike”. (Yohane 16: 23, 24). Bakakwezgera kucanya woko la cipulikano na
suskano yikuru, “Ndi Kristu Yesu uyo wakafwa, inya kwakuruska ndi
Mweneuyo wakawuskika ku bakufwa, Mweneuyo wali pa woko la maryero la
Ciuta, Mweneuyo wakutibeyererera ise”. (Ba Roma 8: 34). Ndipo Pentekoste
wakabatorera Msanguruski, Mweneuyo Kristu wakati “Iyo wati wabenge
mwa imwe”. (Ndipo wakatiso, “Nkuweme kwa Ine kuti ndirute: cifukwa
usange nkureka kuruta, Msanguruski kuti wati wize kwa imwe cara; kweni
usange nkuruta, ndamkumutuma kwa imwe.” (Yohane 14: 17; 16: 7). Kufuma
apo mwa Mzimu, Kristu wakakhalanga mu mitima ya bana bake.
Kugumanyiskika kwawo na Iyo kukaba kukuru sono kwakuruska apo
wakapera wacali nabo. Kungweruka, na kutemwa, na nkongono za Kristu
uyo wakaba mukati mwawo, vika - manca kubara mwa iwo, rekani bantu,
pakuwona, “Bakazizwanga ndiposo bakababanika kuti bakabanga pamoza
na Yesu”. (Milimo 4: 13). MGK 57.1
Vyose ivyo Kristu wakacitira basambiri bake bakudanga bara,
wakukhumba kucitira bana bake lero; pakuti mu rombo la umaliro lira, ka
wumba ka basambiri kakati kamzingirizga, wakati, “Kweni kuti
nkubarombera iwo pera cara, kweni awo nawo bamkupulikana na Ine cifukwa
ca mazgu ghawo”. (Yohane 17: 20). MGK 58.1
Yesu wakatirombera ise, ndipo wakaromba kuti ise na Iyo, tibe bamoza,
nga ndi umo Iye na Ba Dada baliri yumoza. ‘Mwe, nako nkurungana uku!
Mponoski pakujinena Iyo yekha wakati, “Mwana yekha walive kumanya
kucita kantu”. “Kweni Ba Dada awo bakukhala mwa Ine bakucita milimo
yawo”. (Yohane 5: 19; 14: 10). Nteura, usange Kristu wakukhala mu mitima
yithu, wati wacite milimo mwa ise, “Kuti mukhumbenge ndipo mucitenge
mulimo kwakuyana na khumbo lake liweme”. (Ba Filipi 2: 13). Titi ticite
milimo nga ndi umo Iyo wakacitiranga, titi tiwoneske mzimu wenewuwo
Iyo wakawoneska. Ndipo nteura, pakumtemwa Iyo na kukhala mwa
Iyo, “tikulire kose kose kwa Iyo, Mweneuyo ndi Mutu, ndipo Kristu” (Ba Efeso 4:
15). MGK 58.2
MILIMO YA UMOYO
CIUTA ndiyo citopoko ca umoyo na kungweruka na cimwemwe ku vyaru
vyose. Nga ndi marazi ghakufumira ku dazi, nga ndi mironga ya maji iyo
yikupopoma kufuma ku kabirubiru wa umoyo, vitumbiko vikwiza kufuma
kwa Iyo kuya pa vilengiwa vyake vyose. Ndipo kose uko kuli moyo wa Ciuta
mu mitima ya bantu, uti ufumire kuwaro ku banji mu kutemwa na
kutumbika. MGK 59.1
Cimwemwe ca Mponoski cikaba mu kuwuska na kuponoska bantu
bakuzgeba. Lekani umoyo wake kuti wakaupima wakuzirwa kwa Iyo mwene
cara, kweni wakazizipizga mpinjika, na kuleka kulora soni. Nteuraso
bangelo bakucita mlimo mazuba ghose kukondweska banyawo. Ici ndico
cimwemwe cawo. Mlimo uwo bantu bakujitemwa bangawuzgora wa waka-
waka, kutebetera bahent bakufikapo, na ba nkhalo zakuyuyuka, wenewuwu
ndiwo mlimo wa bangelo bambura kwananga. Mzimu wa Kristu wa
kutemwa kwakucita kujipata, ndiwo mzimu uli kucanya, ndipo ndiwo
mtima wa cimwemwe cake. Wenewuwo ndiwo mzimu uwo barondezgi
bake bati bapokere, ndi mlimo wenewuwo bati bacite. MGK 59.2
Para kutemwa kwa Kristu kwanjira mu mtima, nga ndi sungu liweme,
kulive kumanya kubisika. Nkongono zake zituba ziti zipulikikwe mu mitima
ya bantu wose awo tikukumana nawo. Para Mzimu wa Kristu wakhara mu
mtima ukuzgoka cisimi ca mu mapopa, cenecico cikuwezgeramo vyose na
wose awo bali pafupi kuparanyika, awo bakunweka kumwa maji ghake gha
umoyo. Kutemwa kwa Kristu kuti kuwoneke pa kukhumba kucita mlimo
nga ndi umo Iyo wakacitiranga, kutumbika na kukwezga mtundu wa bantu.
Kuti kutirongozgere ku kutemwa, kuba na mtima uweme, na kulengera
lusungu vilengiwa vyose ivyo vili mu kupwererera kwa Ba Dada. MGK 59.3
Umoyo wa Mponoski pano pasi kuti ukaba wa mtende cara, nesi
wakujipwerera comene Iyo mwene, kweni wakacitanga mlimo na citatata,
mu unenesko, na wambura kuvuka kuponoska bantu bakuzgeba. Kwamba
mu lukutu lwa ng’ombe kuya kafika pa Golgota, wakenda ntowa ya kujipata,
ndipo kuti wakakhumba kusutulika ku mlimo unonono, na ma ulendo
ghakuvuska, na vyenjezgo vya kupyora cara. Iyo wakanena, “Mwana wa
Muntu wakawura kwizira kutebetereka, kweni kutebetera, na kupereka
umoyo wake thumba la kuwombolera banandi “. (Mateyu 20: 28). MGK 59.4
Ici ndico wakaratapo kwakuruska mu umoyo wake. Vintu vinyake vyose
vikaba vya cibiri na vyakovwira waka. Cakurya na cakumwa cake cikaba
kucita khumbo la Ciuta na kumarizga mlimo wake. Kujitemwa na
kujikondwereska kukabavye malo mu mlimo wake. MGK 60.1
Nteura wose awo bakusangana nayo ucizi wa Kristu bati babe na phampu
kupereka sembe yiri yose, mwakuti banji beneawo Kristu wali kabafwira
basangane nawo cawanangwa ca kucanya. Bati bacite kose ako bangamanya
kukacita mwakuti caru cibe ciweme pakuti iwo bakukhalamo. Mzimu wa
nteura ndiwo cisimikizgo ca kukura kwa umoyo uwo wang’anamuka kwa
unenesko. Para muntu wiza kwa Kristu, malubiro mu mtima wake
mukunjira khumbo la kumanyiska banyake na m’bwezi muweme uyo
wamusanga: — Yesu; unenesko wa kuponoska na wakutubiska ulive
kumanya kujaririkira mu mtima wake. Usange tavwarikika urunji wa Yesu
Kristu, na kuzuzgika na cimwemwe ca Mzimu wake uyo wakukhala mukati
mwithu, tilije kumanya kukhala cete. Usange talaba ndipo tasanga kuti
Fumu njiweme, titibe nako kantu kakuti tandure. Nga ndi Filipo apo
wakasanga Mponoski, titi ticeme banyithu kuti bize kwa Iyo. Titiyezge
kubarongora viweme ivyo vikuguzira bantu kwa Kristu, na vintu vya
m’cindindi vya caru ico cikwiza. Titi tibe na khumbo likuru lakurondezga
ntowa iyo Yesu wakendangamo. Titi tinweke kuti awo bakutizingirizga
bawone “Mwana-Mberere wa Ciuta, mweneuyo wakuwuskako kwananga pa
caru”. MGK 60.2
Ndipo mlimo wakutumbika banyithu uti utumbikeso na ise wuwo.
Cenecici ndico wakakhumbanga Ciuta pakutipa ise cigaba cithu mu-vinjeru-
vya-Ciponosko (Ntowa ya Ciponosko). Iyo wali kupereka mwabi ukuru ku
bantu wa cimwemwe cikuru, cenecico Ciuta wakubapa iwo, kuti
basanganenge vitumbiko ivyo na banyawo. Iyi ndi ncindi yakuruska;
cimwemwe cakuruska, ico Ciuta wakupereka ku bantu. Beneawo bakucita
milimo ya kutemwa ya nteura bakusenderezgeka kufupi-fupi na Mlengi
wawo. MGK 60.3
 Nga wakhumbenge Ciuta, mphanyi mazgu gha Ufumu na milimo ya
kutemwa, wali kuvipereka ku bangelo ba kucanya. Mphanyi wali kutora
ntowa zinyake zakumarizgira mlimo wake. Kweni cifukwa ca kutemwa
kwake kwambura kugota, wakatisankha ise kutizgora batebeti pamoza na
Iyo mwene na Kristu na bangelo, mwakuti tisangane vitumbiko,
cimwemwe, ku kwezgeka mu uzimu, vyeneivyo vikufuma mu utebeti uwu
wambura ukaka. MGK 61.1
Tikuba bakulengerana lusungu na Kristu pakusuzgika nayo pamoza.
Mlimo wose wakujipata cifukwa ca uweme wa banji, ukukhozga mzimu
wacisungusungu mu mtima wa uyo wakupereka, na kumugumanyiska na
Mponoski mweneuyo “wakaba musambazi, kweni wakazgoka mukavu
cifukwa ca imwe, na kukavuka kwake, mukabenge basambazi. ” Umoyo
withu uti ube citumbiko kwa tabene, usange tikufiska khumbo la Ciuta mu
mitima yithu. MGK 61.2
Usange uti ucite mlimo nga ndi umo Kristu wakukhumbira kuti basambiri
bacitirenge, na kumutorera ma umoyo, uti uwone mu mtima wako kuti
ukukavuka vinjeru vya vintu vya kucanya, na kupulika njara na nyota ya
urunji. Uti umubeyerere Ciuta, ndipo cipulikano cako citi cikhomeskeke,
ndipo umoyo wako uti umwenge pa cisime ca ciponosko. Pakukumana na
visuzgo na viyezgo, vikucimbizgirenge ku Baibulo na ku kuromba. Uti ukure
mu ucizi na kumanya Kristu, ndipo uti ukule mu kacitiro kaweme. MGK 61.3
Mzimu wa mlimo wambura ukata wakovwira banyako, ukupa nkhalo
yakukhazikika ya kukozgana na nkhalo ya Yesu, ndipo ukwiza na mtende
na cimwemwe kwa uyo wakupokerera. Makhumbiro gha pacanya
ghakuwuskika. Mulije malo gha ukata na ukaka. Wose awo bakucita mlimo
wa ucizi wa Kristu bati bakule ndipo bati babe na nkongono pa kucita mlimo
wa Ciuta. Bati bawone vya mzimu makora ghene, bati babe na cipulikano
cakukhora, cakukura, na nkongono zinandi mu kuromba. Mzimu wa Ciuta,
pakucita mlimo mu mtima, uti utubiske umoyo mwakuti uphemane na
Ciuta. Beneawo bakujipereka nteura ku mlimo wambura kujighanaghanira
danga iwo bene cifukwa ca uweme wa banyawo, bakucita nadi mlimo wa
ciponosko cawo. MGK 61.4
 Ntowa yimoza yakukulira mu ucizi ndi kucita mlimo weneuwo Kristu wali
kutipa kwambura kujighanaghanira ise ta bene: — Kucita, kwakulingana na
vinjeru vyithu, kovwira na kutumbika beneawo bakukavuka covyo cithu.
Nkongono zikwizamo na kufukafuka, na phamphu ndiko kakhaliro keneco
ka umoyo. Beneawo bakuyezga kukhara umoyo wa Ci-Kristu pakupokerera
vitumbiko vyeneivyo vikwiza kwa iwo mu ucizi pera, kwambura kumucitira
kantu Kristu, bakuyezga kukhara umoyo na kurya pera kwambura kucita
mlimo. Ndipo bantu beneawo bakucita nteura batibafwenge mu
uzimu. MGK 62.1
Muntu uyo wangakana kucita navyo mlimo vibaro vyake, lubiro lubiro viti
vizgoke vyambura nkongono zakucitira mlimo. Nteura muntu uyo
wakuleka kucita nazo mlimo nkongono izo Ciuta wamupa, kuti
wakutondeka kukura mwa Kristu pera cara, kweniso wakutaya nkongono
yeneyiyo wakapokera kale. MGK 62.2
Mpingo wa Kristu ndiwo Ciuta wali ku wusankha kucita mlimo wa
ciponosko ca bantu. Mlimo wake nkuyegha Ivangeli kuruta nalo ku vyaru
vyose vya pasi. Ndipo mlimo uwu uli pa ba Kristu wose. Wali yose,
kwakulingana na talente lake, na nyengo yake, wafiske mlimo wa Mponoski.
Kutemwa kwa Kristu, kwenekuko kukuwonekera mwa ise, kukutizgora ise
bamateu ku wose beneabo bakuwura kumumanya. Ciuta watipa ise
kungweruka, kuti nkwa ise pera cara, mwakuti tibamulikire iwo. MGK 62.3
Awo bakurondezga Kristu nga babenge maso pa mlimo wawo, kwenekuko
kuli yumoza lero, mphanyi kuli vikwi vya beneawo bakupharazga Ivangeli
mu vyaru vya bantu bakuwaro. Ndipo bose awo balive kumanya kucita
mlimo uwu na woko lawona-lawo mphanyi bakovwira na ndarama zao na
cisungusungu cawo, na malurombo ghawo. Ndipo mu vyaru vya ci-Kristu
mphanyi muli mlimo ukuru wakupenja-penja maumoyo gha bantu. MGK 62.4
Kuti kukukhumbikwa kuruta ku vyaru vyakuwaro vyakutari cara, panji
nesi kusida mbumba zithu, usange ndiko kuli mlimo withu, pakukhumba
kumutebetera Kristu. Tingamanya kucita mlimo wa Kristu, mkati mu
mbumba zithu, mu mpingo, pakati pa awo tikuzgoberana nawo, na awo
tikucita nawo pamoza milimo. MGK 62.5
 Cigaba cikuru ca umoyo wa Mponoski withu, cikaba mu mlimo
wakuvuska mu nyumba yakupala mathabwa ku Nazarete. Bangelo, batebeti,
bakapwereranga Fumu ya umoyo penepapo Iyo wakendanga na balimi na
banchito bambura kumanyikwa na bakuyuyuka. Iyo wakafiskanga mlimo
wake mwakugomezgeka penepapo wakacitanga mlimo wake wakuyuyuka
nga ndi umo wakacizgiranga balwari, panji pa kwenda pa nyanja ya Galileya.
Nteura, mu mlimo na mu malo ghakuyuyuka gha umoyo, tendenge na
kucita mlimo pamoza na Yesu. MGK 63.1
M’postoli wakuti, “Muntu na muntu wakhalenge pamoza na Ciuta
mwenemumo wakabamo pa kucemeka”. (1 Ba Korinte 7: 24). Wa nchito
wacite mlimo wake mu ntowa iyo yingacindika Fumu yake, cifukwa ca
kugomezgeka kwake. Usange ndi mrondezgi wa Kristu wa kuneneska, wati
wayeghe cisopo cake mu kalimo kose ako wakucita, na kurongora Mzimu
wa Kristu ku bantu. Uyo wakucitira mlimo wake na visulo wangamanya
kuba mwimiriri wa phamphu na wakugomezgeka wa Mweneuyo
wakatebeta mu umoyo wakujiyuyura mukati mu mapiri gha ku Galileya.
Yose uyo wakuzunula zina la Yesu Kristu wacitenge mlimo, mwakuti banji
pakuwona milimo yake yiweme bacindike Mlengi na Mponoski withu. MGK
63.2

Banandi bakujikanizga kupereka vyawanangwa vyawo ku mlimo wa Kristu

cifukwa banyawo bali na vyawanangwa na mwabi wakuruska wawo.
Banandi bakughanaghana kuti beneawo bali na ma telente ghanandi pera
ndiwo bakwenerera kupereka vinjeru vyawo ku mlimo wa Ciuta. Banandi
bakughanaghana kuti ma talente ghali kuperekeka kwa ba mwabi pera,
kweni banji balije kubacema kwiza kacita nawo mlimo panji kupokera
njombe. Kweni mu ntharika yira balije kuyowoya nteura. Para mwene-
nyumba wakacema batebeti bake, ivakabapa muntu na muntu mlimo
wake. MGK 63.3
Na mzimu wakutemwa titicite milimo yakuyuyuka “nga nkhwa Fumu”.
(Ba Kolose 3: 2). Usange kutemwa kwa Ciuta kuli mu mtima, kuti kuwoneke
mu umoyo. Sungu liweme la Kristu liti litizingirizge ndipo bambiro lithu liti
liwuske, na kutumbika banyithu. MGK 63.4
 Uleke kulindirira nyengo yiweme, nesi kulindizga vinjeru vyakacitiro
kakuruska ako uli nako, pambere undarute kuya katebeta mlimo wa Ciuta.
Uleke kughanaghana na ico caru citikughanaghanire. Usange umoyo wake
wa zuba na zuba ukucita ukaboni wa kufikapo na kukhora kwa cipulikano
cako ndipo banyako bakusimikizga kuti ukukhumba kubacitira uweme,
mlimo wako nta utiube wawaka. MGK 64.1
Musambiri wa Yesu, nanga wabe wakuyuyuka na mukavu kuruska wose,
wangamanya kuba citumbiko kwa banyake. Panyake iwo bangatondeka
kumanya kuti bakucita uweme, kweni na kuceuzga kwawo kwambura
kuwoneka, bangamanya kwambiska mweza wa vitumbiko vyeneivyo iwo
nta bangavimanya, mpaka pa zuba leneilo bizamkupokera njombe ya
umaliro. Iwo kuti bakupulika panji kumanya kuti bakucita cintu cikuru cara.
Bakwenda cisisi, na kucita mwakugomezgeka mlimo uwo Ciuta wabapa,
ndipo umoyo wawo kuti uti unangike pawaka cara. Ma umoyo ghawo ghati
ghakulire kulire mu cikozgo ca Kristu; mba nchito pamoza na Ciuta mu
umoyo wuno. Ndipo nteura bakujenereska kwiza kapokera mlimo ukuru na
cimwemwe cambura kubinkiskika ca umoyo uwo ukwiza. MGK 64.2
KUMUMANYA CIUTA
CIUTA wakukhumba kujivumbura kwa ise na kutiphemaniska kwa Iyo
mu ntowa zinandi. Vyakulengeka vikuyowoya nase nyengo yose. Mtima
wakujurika uti usindikizgike na kutemwa na ucindami wa Ciuta wene uwo
ukuwoneka mu mlimo wa mawoko ghake. Khutu lakupulika lingamanya
kupulika na kumanyiska ivyo Ciuta wakuyowoyera mu vintu vyakulengeka.
Minda yakubiribira, makuni ghatali, mphonje na maluba, mabingu, vura,
mronga wakwenda, ucindami wa kucanya, vikuyowoya na mitima ya bantu,
na kuticema ise kuti tizgoberane na Mweneuyo wali kulenga vyose
vyeneivi. MGK 65.1
Mponoski withu wali kuzenga visambizgo vyake vyakuzirwa pa vintu
vyakulengeka. Makuni, viyuni, maluba gha m’madambo, mapiri, nyanja, na
macanya, ghakutowa, pamo na vyakucitika vya zuba na zuba, vyose ivi
vikarungika ku mazgu gha unenesko, mwakuti visambizgo vyake vibenge
vyakukumbukika, nanga pabe pa milimo ya umoyo wa muntu wuwo. MGK
65.2

Ciuta wakukhumba kuti bana bake barangurukenge na milimo yake, na

kukondwa na viweme, vyakukhara cete vyene ivyo wali kutoweskera navyo
cikaya cithu ca caru ca pasi. Iyo wakutemwa vintu vyakutoweskera, ndipo
kwakuruska vyakutoweskera vya kuwaro, wakutemweska vyakutoweska
nkhalo; Iyo wakukhumba kuti ise tibenge bakufikapo na bakuti se-e-e, nga
ndi maluba. MGK 65.3
Usange tingapulikizga, vyakulengeka vya Ciuta vitisambizge visambizgo
viweme vya kupulikira na cipulikano. Kwamba nyenyezi zene izo
zikwendendeka mu zintowa zawo zambura mkwevu mu mlengalenga mu
migonezi na migonezi, kufika ku kantu kacoko-coko ka pa caru ca pasi,
vyakulengeka vikupulikira khumbo la Mlengi wawo. Ndipo Ciuta
wakupwererera tose, na kovwira kose ako wali kukalenga. Mweneuyo
wakukolelera vyaru vyambura mapendeko mu vyakulengeka vyose, pa
nyengo yeneyiyo wakupwelera ka mpheta kacoko kene kako kakwimba
sumu yake kwambura wofi. Para bantu bakuruta ku milimo yawo ya zuba
na zuba na para bakuromba; para bakugona tulo na usiku, na para
bakuwuka na mlenji, para musambazi wakurya ciphikiro mu nyumba yake,
panji para mukavu wakuwunganya bana bake ku cakurya cakuyuyuka, wali
yose wa iwo wakupwererereka na Ba Dada ba kucanya. Palije masozi agho
ghakuthika kwambura kumanyikwa na Ciuta. Palije cimwemwe ico Iyo
wakuleka kucimanya. MGK 65.4
Usange tingapulikana nkanira na ici, kwenjerwa kose kuti kumare. Ma
umoyo ghithu kuti ghati ghazotofyeke cara nga ndi umo ghaliri sono; pakuti
kose, kakuru panji kacoko, kati kalekeke mu mawoko gha Ciuta Mweneuyo
nta wakusuzgikapo na unandi wa vintu vyakupwererereka, nesi kuvuka na
uzito wawo. Penepapo titi tibe na mtende mu mtima wene-uwo banandi nta
bakuwumanya. MGK 66.1
Para mtima wako ukuca na vintu vyakutowa vya caru ca pasi, ghanaghana
na vya varu ico cikwiza, cene-cico nta ticimanye vyakubinya vya kwananga
na nyifwa; mwenemumo cisko ca vyakulengeka nta camukuvwara mufwiri
wa nthembo. Mtima wako ughanaghane na cikaya ca bakuwombokwa, na
kukumbuka kuti kwamkuba kwakung’azima kwakuruska umo
ukughanaghanira. Mu vyawanangwa vyakupambana-pambana vya Ciuta
mu vyakulengeka tikuwonamo mu kazimizimi ucindami wa Ciuta. Kuli
kulembeka, “Vyene-ivyo jiso kuti likaviwona cara, na khutu kuti likavipulika
cara, ndipo vikawura kunjira mu mtima wa muntu, vyose vyene-ivyo Ciuta
wali kunozgera awo bakumutemwa”. (1 Bakorinte 2: 9). MGK 66.2
Mulembi wa Poetry (kulemba mazgu gha mundondomeka gha ma vesi)
na musambiri wa vyakulengeka wakuyowoya vinandi pa makani gha
vyakulengeka kwemi m’kristu ndiyo wakuca nako kutowa kwa caru na
kurumba kukuru, cifukwa wakumanya mlimo wa Ba Wiske, na kuwona
kutemwa mu liluba, civwati na khuni. Palije munyakeso uyo wangafikapo
pakurumba kutowa kwa lupiri na dambo, mronga na nyanja, mweneuyo
wakuleka kuviwona kuti viri na cisimikizgo ca kutemwa kwa Ciuta pa
bantu. MGK 66.3
Ciuta wakuyowoya nase mu milimo yake ya Ulengi; na mwa Mzimu wake
mu mtima. Mu vintu ivyo vikutizingirizga, na mu vintu vyakuwoneka zuba
na zuba, tingamanya kusangamo visa- mbizgo viweme, usange mitima yithu
njakujurika kuvimanyiska. MGK 66.4
Mulembi wa Masalmo pakwandura mlimo wa ukuru wa Ciuta,
wakuti, “Caru cazura na cifundu ca Yehova”. (Masalmo 33: 5). “Yose uyo
ngwa vinjeru wavipwerere vintu ivi; babanike lusungu la kukhwima Iwa
Yehova”. (Masalmo 107: 43). MGK 67.1
Ciuta wakuyowoya nase mu Mazgu ghake. Mwenemumo ndimo muli
civumbuzi ca kufikapo ca nkhalo yake, ca umo wakucitira na bantu, na
mlimo ukuru wa ciponosko. Mwenemumo ndimo muli midauko ya
basekuru ba mwaka na zinchimi na midauko ya bantu banji batuba mtima
ba mwaka. Iwo bakaba bantu, “bakulingana na ise mu kawiro”. (Yakobe 5:
17). Tikuwona na umo bakulimbalimbira na vyakuwiska pasi pa viyezgo,
kweni bakawukiriranga na kukhwimaso mtima na kutonda mu ucizi wa
Ciuta; ndipo pakulabirira, iseso tikukhwima mtima mu nkhondo yithu ya
urunji. Para tikuberenga na viweme vyene-ivyo vikabawiranga vyakupika
kwa iwo, na kungweruka, kutemwa na citumbiko vyene-ivyo vikabanga
vyawo kuca navyo, na mlimo weneuwo ukacitikanga mu ucizi wakupika kwa
iwo, mzimu wene-uwo ukabakhubirizganga ukupemba moto
wakuyezga (Kutonda mu utuba) mu mitima yithu, na kunwekera kuba nga
ndiwo mu nkhalo — nga ndi iwo pa kwenda na Ciuta. MGK 67.2
Yesu pakunena Testamente la Kale wakati, nako nkuruskirako pakunena
malemba gha Testamente La Sono, — “Gheneagha ndigho
ghakundipanikizgira Ine”. (Yohane 5: 39). Mponoski, mwa mwene-uyo muli
cigomezgo cithu ca umoyo wandanda, inya, Baibulo lose likwandura
makani gha Yesu. Kwamba pa mazgu ghakudanga gha ulengi, —
pakuti “kwambura Iyo kuti kukalengeka cara nanga nkantu kamoza kene-
ako kali kulengeka” . (Yohane 1: 3). Kuya kafika ku phangano la
umaliro, “Ehena! nkiviza malubiro”. (Civumbuzi 22: 12), tikuberengamo vya
milimo yake na kupulikizga mazgu ghake. Usange ukukhumba
kuzgoberana na Mponoski, sambira Malemba Ghatuba. MGK 67.3
Zuzga mtima wose na Mazgu gha Ciuta. Igho ndi maji gha umoyo,
ghakukhorweska nyota yako. Igho ndi cingwa ca umoyo wakufumira
kucanya. Yesu wakuti, “kwambura kuti murye thupi la Mwann wa Muntu,
kuti muli na Umoyo mwa ku mwabene cara.” Ndipo wakwandura Iyo Mwene
na kuti, “thupi, kuti likwandura kantu cara: Mazgu agho ndayowoya namwe
ndi Mzimu ndipo mbumoyo”. (Yohane 6: 53, 63). Matupi ghithu
ghakuzengeka na ivyo tikurya na kumwa; ndipo nga ndi m ̕thupi nteuraso
mu mzimu, tikupereka nkongono ku umoyo withu wa uzimu na vyene-ivyo
tikughanaghana. MGK 67.4
Makani gha Ciponosko ndigho bangelo bakunweka kulingizgamo; ndipo
ghati ghabe cakusandika na sumu ya bakuwombokwa mu myengo za
muyaya. Kasi tikwenerera cara kughanaghana na kughasambira sono?
Lusungu na kutemwa kwa muyaya kwa Yesu, sembe yene-iyo wakapereka
cifukwa ca ise, tikwenera kuvighanaghana na mtima wa citima na kujipima.
Tikwenera kughanaghana na nkhalo ya Mponoski withu wakutemweka na
wakutibeyererera. Tikwenera kughanaghana na mlimo wa Mweneuyo
wakiza kuponoska bantu bake ku zakwanana zawo. Usange
tikuvighanaghana nteura vintu vya kucanya, cipulikano cithu na kutemwa
kwithu viti vikure na nkongono, ndipo malurombo ghithu ghati
ghapokerereke kwa Ciuta, pakuti ghati ghasazgikane comene na cipulikano
na kutemwa. Bati babe bakughanaghana na bakuthukira. Mu mtima muti
mube cipulikano cambura kurekezga ca mwa Yesu, na kacitiro ka umoyo ka
zuba na zuba mu nkongono zake zakuponoskera nkanira nkanira wose awo
bakusenderera kwa Ciuta mwa Iyo. MGK 68.1
Para tikuranguruka na uweme wa Mponoski, titinwekere kuzgoka kuba
nga ndi kose kose na ku wereramoso mu cikozgo ca utuba wake. Umoyo uti
ube na njara na nyota yakukhumba kuba nga ndi Mweneuyo tikumusopa.
Usange maghanoghano ghitu ghali pa Kristu nkanira nkanira,
titidumbiskane na banyithu kabiri-kabiri pa makani ghakukwaskana na Iyo,
na kumurongora Iyo ku caru ca pasi. MGK 68.2
Baibulo kuti likarembekera bakusambira comene pera cara, kweni
comene comene likalembekera bantu bambura kuwonekera comene. Ma
unenesko ghakuru ghakuru ghakwenerera kuponoska bantu, ghali
kulembeka pakweru nga mpha mhanya; ndipo palije muntu uyo
wangawinda na kuzgeba, kweni bene-awo bakurondezga makhumbiro
ghawo mu malo mwakurondezga khu- mbo la Ciuta lene-ilo larongoreka
makora ghene pera ndiwo. MGK 68.3
Tileke kupokera ukaboni wa muntu kutiphalira vyene-ivyo malembo
ghakusambizga, kweni tisambirenge ta bene mazgu gha Ciuta. Usange
tikubazomerezga banyithu kutighanaghanira, titi tibe na nkongono na
upusu wa kucepeskeka. Nkongono za maghanoghano ziti zibe zifupi
cifukwa cakureka kutebeta nagho pakusanda vintu vya u-Ciuta, ndipo titi
taye vinjeru vyithu vyakumanyiskira kang’anamuliro ka pasi ka Mazgu gha
Ciuta. Maghanoghano ghati ghakure usange tikughacitiska mlimo
pakusambira kukoreskana kwa Malemba gha Baibulo, kulinganizga lembo
na lembo, na vya Mzimu kulinganizga na vya Mzimu. MGK 69.1
Palije kantu kanyakeso kene-ako kangajinthiska maghanoghano ghithu
kwakuruska kusambira Malembo gha Baibulo. Palije buku linyake la
nkongono kuwuska maghanoghano na kughapa nkongono, nga ndi umo
ghakucitira ma unenesko gha Baibulo. Nga bantu basambirenge Baibulo nga
ndi umo bakukhumbikwira, mphanyi bali na vinjeru vinandi, na nkhalo
ziweme, na mlimo wakukhazikika wene-uwo nta ukuwoneka mazuba
ghano. MGK 69.2
Kuberenga Baibulo mwakupusumpha, uti usangemo uweme ucoko-coko.
Muntu wangamanya kuberenga Baibulu lose, kweni wangatondeka kuwona
kunozga kwake nesi kusimikizga kang’anamuliro kake ka pasi ka kubisika.
Vesi limoza para lasambirika makora mpaka kang’anamuliro kake
kapulikikwa mu mtima, na kukoreskana kwake na vinjeru vya ciponosko
kwawoneka, ndakuzirwa comene, kwakuruska kuberenga vipatulo vinandi
kwambura kwandurapo kanthu kakovwira mtima. Sungirira Baibulo lako.
Para wasanga nyengo, uberengengemo; usungenge pa mtima malembo
ghake. Nanga ndi para ukwenda mu mseu, ungamanya kuberenga vesi, na
kulighanaghana, pakucita ici liti likhazikike mu mtima wako. MGK 69.3
Kuti tingapokera vinjeru kwambura kukhazga mu unenesko na kusambira
pamo na lurombo cara. Vigaba vinji vya Malembo nvyapafupi kuvipulika,
inya mwakuti muntu wali yose wangamanya kupulika kwambura suzgo;
kweni viripo vigaba vinyake, vyeneivyo kang’anamuliro kawo kuti kali
pakweru cara, panji nka pusu kupulikiska cara. Lemba likwenera
kulinganizgika na lemba linyake. Tikwenera kupenjerezga na kupwererera,
na kughanaghana uku ukuromba mu mtima. Kusambira kwa nteura kuti
kube na njombe yikuru. Nga ndi umo mu migodi bakusangira cuma
cakubisika pasi pa caru, nteuraso uyo wakupenja na citatata Mazgu gha
Ciuta nga ndi cuma cakubisika, wati wasange unenesko wakuzirwa,
weneuwo ngwakubisika kwa bene-awo bakupenja kwambura kupwelera.
Mazgu gha Ciuta, para ghakhara mu mtima ghati ghabe nga ndi mironga
yakupopoma kufumira ku citopoko ca umoyo. MGK 69.4
Ungasambiranga Baibulo kwambura kuromba. Pambere tindalijure
tikwenera kuromba ungweru wa Mzimu Mutuba, ndipo uti uperekeke. Para
Nataniel wakiza kwa Yesu, Mponoski wakati, ‘ ’Wonani mu-Israeli nadi, mwa
mweneuyo mulive uryarya. ” Nataniel wakati “Miwandimanyiranku? ” Yesu
wakazgora, “Wandakuceme Filipu, ucali mu cikuyu musi, nkakuwona”.
(Yohane 1: 47, 48). Ndipo Yesu wati watiwone na ise wuwo mu malo gha mu
udesi gha lurombo, usange tingamuromba ungweru, mwakuti timanye
cene-ico mbunenesko. Bangelo ba ku caru ca ungweru, tibabe nawo bene-
awo mu mitima yawo bakukhumba kurongozgeka na Ciuta. MGK 70.1
Mzimu Mutuba wakutuwuska na kucindika Mponoski. Mlimo wake
nkurongora Kristu, utuba wa urunji wake, na ciponosko cikuru cene-ico
ncithu mwa Iyo. Yesu wakuti, “Wati watorengeko vyane na
kumuvumbulirani imwe”. (Yohane 16: 14). Mzimu wa unenesko ndiyo
msambizgi wa vinjeru vya unenesko vyose. Ciuta wakucindika mtundu wa
bantu, pakuti wakapereka Mwana wake kubafwira, na kupereka Mzimu
wake kuba musambizgi na mrongozgi wawo wa nyengo yose. MGK 70.2
UWEME WA KUROMBA
CIUTA wakuyowoya nase mu vyakulengeka, na mu Mazgu ghake, mu
ukuru wake, na mu nkongono za Mzimu Mutuba. Kweni vyose ivi
nvyambura kufikapo; kukukhumbikwaso kuti tipungulire mitima yithu kwa
Iyo. Mwakuti tibe na umoyo wa Mzimu na mwamphu, tikwenera kukumana
nkanira nkanira na Ba Dada bithu ba kucanya. Panyake mitima yithu
yingazgokera kwa Iyo; panyake tingamanya kuranguruka na milimo yake,
lusungu lwake, na vya vitumbiko vyake; kweni uku kuti nkuyowoya naye
cara. Kuyowoya naye Ciuta nkwakuti timuphalirenge vintu vyakukwaska
umoyo withu weneco. MGK 71.1
Kuromba nkuphalira Ciuta vyose vya mu mtima withu nga ndi mubwezi
withu. Comene comene kuti ncifukwa cakuti Ciuta wamanye vya mu mtima
cara, kweni nkwakuti timanye kumupokerera Iyo. Kuromba kuti
kukukhizgira Ciuta kwa ise cara, kweni kukutikwezgera ise kwa Iyo. MGK 71.2
Apo Yesu wakaba pano pasi, wakasambizga basambiri bake kuromba. Iyo
wakabarongozga kupereka ma ukavu ghawo gha zuba na zuba pamaso pa
Ciuta, na kubika pa Iyo kwenjerwa kwawo kose. Ndipo cisimikizgo ico
wakabapa cakuti kuromba kwamkupulikikwa, ncisimikizgo na kwa ise
wuwo. MGK 71.3
Iyo Mwene Yesu, apo wakakhalanga pakati pa bantu, kabirikabiri
wakarombanga. Mponoski withu wakajibatika ku ma ukavu na
kutemphenta kwithu, pakuti wakazgoka wakuromba na wakubeyerera,
kupenja nkongono zipya kufumira ku Ba Wiske, mwakuti wafume
wakukhwima kukakumana na mlimo na viyezgo. Iyo ndiyo bambiro mu
vintu vyose. Mu uteci-teci withu Iyo ndi mbali withu, “wakayezgeka mu
vyose nga ndise”; kweni wambura kwananga, nkhalo yake yikaba yambura
kwananga. Wuntu wake ukazgora kuromba kuba cinthu cakukhumbikwa
na ciweme. Wakasanga cimwemwe na cisangurusko pa kuyowoya na Ba
Wiske. Ndipo usange Mponoski wa bantu, Mwana wa Ciuta, wakamanya
kuti wakukhumbikwa kuromba, ipo bantu bakutomboroka, bakwa- nanga,
bakwenera kumanya kuti bakukhumbika kuromba kweneco ruta-ruta
kwambura kulekezga, kwakuruska Iyo. MGK 71.4
 Ba Dada ba kucanya bakulindizga kutipa ise uzari wa vitumbiko vyawo,
ndi mwabi withu kughanaghana na citopoko ca kutemwa kwa muyaya.
Ncakuzizwiska nadi kuti ise tikuromba pacoko nteura! Ciuta wali mucanya
ndipo ngwakuzomera kupulika kuromba kwa bana bake bakuyuyuka, kweni
ise kuti tikukhumba kumuphalira ivyo tikukhumba cara. Kasi bangelo ba
kucanya bangaghanaghanaci na bantu bakavu, bakuthereskeka na viyezgo,
penepapo mtima wa Ciuta wa kutemwa kwambura kumara,
ukubapemberezga, uli mcanya kubapa vyakuruska vyane-ivyo bangaromba,
panji kuvighanaghana, kweni iwo bakuromba pacoko nteura, na
kacipulikano kacoko nteura? Bangelo bakutemwa kujikama pamaso pa
Ciuta; bakutemwa kukhara pafupi na Iyo. Bakucizgora cimwemwe cawo
cakuruska kuti bayowoyenge nayo. Kweni bana ba caru ca pasi, bene-awo
bakukavuka comene covwiro cene-ico Ciuta wangabapa, bakuwoneka
bakukhutiskika na kwendendeka bekha bambura kungweruka kwa Mzimu
wake wakurongozgana nawo kose uko bakuruta. MGK 72.1
Cisi ca mheni uyo cikubabenekerera beneawo bakureka kuromba. Viyezgo
vyakutoka-toka vya mrwani uyo vikubapusika ba kwananga; ndipo vyose ivi
vikucitika cifukwa iwo bakureka kuromba nga ndi umo Ciuta
wakubanenera. Kasi cifukwa uli bantu ba Ciuta bakukana kuromba,
penepapo kuromba ndi cakujurira nthamba ya kucanya, kwenekuko, kuli
cuma ca myaya ca Ciuta? Kwambura kuromba kwambura kulekezga, na
kuba maso na mwamphu, tiri mu urwani wakuzgoka bambura kupwerera
na kupatuka mu ntowa ya unenesko. Mrwani mazuba ghose wakukhumba
kujara ntowa ya kuya ku cizumbe ca lusungu, mwakuti ise na kuromba na
cipulikano tileke kupokerera ucizi na nkongono za kuvikilira viyezgo. MGK
72.2

Kalipo kacitiro mu kenekako ise tingagomezgera kuti Ciuta wati wapulike

na kuzgora malurombo ghithu. Cakudanga ncakuti tipulike mu mtima kuti
tikukavuka covwiro cakufumira kwa Iyo. Iyo wakapangana, “Pakuti
tindipungulire maji pa caru ico ncakomirwa, na mironga pa dongo liyumo”.
(Yesaya 44: 3). Awo bakupulika njara na nyota ya urunji, awo bakupenja-
penja Ciuta, bapanikizge kuti bati bakhutenge. Mtima ujurike kupokera
nkongono ya Mzimu, para waleka kucita nteura uti upokere vitumbiko vya
Ciuta cara. MGK 72.3
Usokwano withu ukutibeyerera kwakuruska kwa Ciuta. Kweni tikwenera
kupenja-penja Fumu tabene, mwakuti waticitire vintu ivi. Iyo
wakuti, “Rombani, ndipo kuti kupikenge kwa imwe. ” Ndipo kuti wakamureka
Mwana wake cara, kweni wakamupereka cifukwa ca ise tose, kasi
wangarekaso uli kutipa vintu vyose kwawanangwa pamoza na Iyo? ” Mateyu
7: 7; Ba Roma 8: 32). MGK 73.1
Usange tingademwera na viheni mu mitima yithu; usange tingademerera
ku kwananga kose kwakumanyikwa, Fumu nta yingatipulika; kweni
kuromba kwa mtima wakupera na wakujiyuyura mazuba ghose kuti
kupokereke. Para zakwananga zose zakumanyikwa tanozga, tipulikane kuti
ma lurombo ghithu ghose ghati ghazgoreke. Uweme wa tabene kuti
ungatiguzira ucizi wa Ciuta cara; kwenerera kwa Yesu ndiko
kwamkutiponoska, ndopa zake ndizo zamkutisuka; kweni ulipo mlimo uwo
ise tikwenera kuwucita pakukhumba kupokerereka. MGK 73.2
Cinyake ico cikucitiska kuti kuromba kube kwakutonda ndi Cipulikano.
“Uyo wakusenderera kwa Ciuta wakwenera kupulikana kuti waliko, ndipo
kuti ngwakubalambura beneawo bakumupenja”. (Ba Hebere 11: 6). Yesu
wakanena ku basambiri bake, “Vyose ivyo mukuviromba na kuvipempha,
pulikanani kuti mwavipokera, ndipo muti mube navyo. ” (Marko 11: 24). Kasi
tikupulikana nayo? MGK 73.3
Cisimikizgo cakuti, mweneuyo wapangana ngwakugomezgeka, ncisani
cilije mphaka. Usange tilije kupokera vintu ivyo taromba pa nyengo yene-
yiyo tarombera, tipulikanenge ndipera kuti Fumu yapulika, na kuti wati
wazgore ma lurombo ghithu. Ise ndise bakwananga ndipo tilije kumanya
kuwona vya pa nthazi, nteura nyengo zinyake tikuromba vintu vyene-ivyo
kuti vyamkuba vitumbiko kwa ise cara, ndipo Ba Dada ba kucanya pakuba
ba kutemwa bakuzgora malurombo ghithu pakutipa ivyo vingatibira
viweme kwakuruska, — -vyeneivyo na tabene mphanyi tanguvinweka nga
tibenge na mwabi wakuwona vintu mu mboniwoni ya ku- canya mumo
viliri. Para malurombo ghithu ghakuwoneka nga ndi para ghakuzgoreka
cara, tikwenera kudemerera ku phangano, pakuti nyengo yakuzgora yiti
yifike nadi, ndipo titipokere vitumbiko ivyo tikukavuka kwakuruska. Kweni
kuyowoya kuti lurombo luzgorekenge mwenemumo tarombera mazuba
ghose, na kupokera cintu cenecico taciromba pera, nkumuyezga Ciuta.
Ciuta ngwa vinjeru ndipo kuti wangabuda cara, ndipo ndi muweme kuti
wakumanya kwima bantu awo bakwenda mu urunji kantu kaweme cara.
Ungopanga kupulikana nayo, nanga ndi para ukuwona kuti malurombo
ghako ghakuleka kuzgoreka lubiro-lubiro. Pulikana na phangano lake la
unenesko, “Rombani, ndipo kuti kupikenge kwa imwe. ” (Mateyu 7: 7). MGK
73.4

Usange tikucita upu na nkayiko na wofi withu, panji kuyezga kusanga

kantu kenekako tikutondeka kukawona pakweru pambere tindabe na
cipulikano, suzgo na vyakutimbanizga viti vikurenge waka. Kweni usange
tikwiza kwa Ciuta, uko tikujipulika mu mtima kuti tilije kumanya kujovwira
tabene mumo tiliri, ndipo mwakujiyuyura, na cipulikano tikwandura
usokwano withu kwa Mweneuyo vinjeru vyake nvyambura kumara,
Mweneuyo wakuwona vyose, na mweneuyo wakuwusa pa vyose na khumbo
lake na mazgu ghake, wati wapulike kutengera kwithu, ndipo wati
wazomerezge kungweruka kuti kubale mu mitima yithu. Na lurombo lwa
unenesko ise tikukumana na mtima wa Ciuta. Nanga tileke kumanya
nyengo yene-iyo Mponoski withu wakusindamira kutilengera lusungu na
kutemwa, kweni ndimo kulili nadi. Nanga tileke kupulika nesi kuwona
kukhwaska kwake, kweni woko lake liri pa ise kutitemwa na
kutipwererera. MGK 74.1
Para tikwiza kwa Ciuta kwiza karomba lusungu na vitu-mbiko, titi tibe na
mzimu wa kutemwa na wakugowokera mu mitima yithu. Kasi tingaromba
uli “Mutigowokere mateu ghithu umo nase tabagowokerera ba mateu bithu”.
(Mateyu 6: 12), uko tili na mzimu wambura kugowokera? Usange
tikukhumba kuti malurombo ghithu ghapulikikwe, tigowokerenge
banyithu nga ndi umoso ise tikukhumbira kugowokereka. MGK 74.2
Kuba na citatata mu kuromba nchintu cinyake ico cikukhumbikwa usange
tikukhumba kupokera. Usange tikukhumba kukura mu cipulikano na
kacitiro tirombenge mazuba ghose. Ise “tifwiririrenge mu kuromba”.
“Koseraninge mu kuromba, na kucerezga mwenemumo na kuwonga” (Ba
Roma 12: 12; Ba Kolose 4: 2). Petros wakubeyerera bakupulikana, “Nteura
mube ba mahara, ndipo muzize mu malurombo. ” (1 Petros 4: 7). Paulos
wakutisambizga kuti, “Mu vintu vyose, mu kuromba na kubeya pamoza na
kuwonga, mafumbo ghinu ghamanyikwenge kwa Ciuta”. (Ba Filipi 4: 6). Yuda
wakuti, “Kweni imwe, mwa bakutemweka,... na kurombera mu Mzimu
Mutuba, jisungirirani mu kutemwa kwa Ciuta”. (Yuda 20, 21). Kuromba
kwambura kulekezga ndilo findo lambura kusutuka lakukakira umoyo kwa
Ciuta, mwakuti umoyo wa Ciuta ukupungulikira mu umoyo withu; ndipo
kufuma mu umoyo withu, kufikapo na kutuba mtima vikuwelera kwa
Ciuta. MGK 74.3
Kukukhumbikwa kubako mwamphu mu kuromba; pabavye kanthu
kamujandizgani. Yezgani comene kuti kuyowoya pakati pa umoyo winu na
Yesu kupulikikwe. Penjani nyengo yose iyo njiweme penepapo
mungamanya kuruta kwenekuko mungayakaromberako. Beneawo
bakupenja-penja nadi kuyowoya na Ciuta, bati bawoneke mu maungano
gha malurombo, bakugomezgeka pakucita milimo yawo, na kukhumbiska
kusanga mauweme ghose ghene-agho bangaghasanga. Bati bafuka-fuke
kujibika kwenekuko bangamanya kupokera kungweruka kwakufumira
kucanya. MGK 75.1
Tirombenge mu zinyumba zithu na mbumba zithu, ndipo kwakuruska
vyose, tileke kuzerezga kuromba mu ubendi, pakuti ndiwo umoyo wa
mzimu withu. Ncambura macitiko kuti umoyo ukure kwambura kuromba.
Kuromba kwa mu wungano na mu nyumba kuti nkwakufikapo cara. Mu
ubendi, tiyeni tijure mitima yithu pamaso pa Ciuta. Lurombo lwa mu
ubendi lukupulikikwa kwa Ciuta yekha mweneuyo wakupulika kuromba.
Khutu la muntu kuti likukhumbikwa kupulika ma lurombo gha nteura cara.
Mu lurombo lwa mu ubendi, umoyo uli na wanangwa kwambura viwawa na
vyakuceuzga maso. Mu bata, kweni mwakubikapo mtima. Lurombo
lukufika kwa Ciuta. Nkongono zakufuma kwa Mweneuyo wakuwona mu
ubendi, ziti zibe ziweme na zakukhazikika, Mweneuyo khutu lake
ndakujarika kupulika lurombo lwa- kufumira mu mtima. Na cipulikano ca
bata, na kujiyuyura, umoyo ukuyowoya na Ciuta, na kujiwunjikira malazi
gha ungweru wa kucanya kumupa nkongono na kuwukhomeska kurwa
nayo Satana. Ciuta ndiyo gongwe lithu la nkongono. MGK 75.2
Romba mu cimphija cako, ndipo para ukucita mlimo wako tumpuskira
mtima wako kwa Ciuta nyengo zose. Enoke wakendanga na Ciuta mu ntowa
yeneyiyi. Malurombo gha cisisi agha ghakukwerera kucanya nga ndi
vyakununkira pa maso pa cizumbe ca ucizi. Satana kuti wangamuthereska
muntu uyo wakhazikika mwa Ciuta nteura cara. MGK 76.1
Palije nyengo panji malo ghakuti mtima wa nteura ungatondeka kuromba
kwa Ciuta. Palije kanthu kangatikanizga kutumpuska mitima yithu mu
mzimu wa kuromba kwa unenesko. Mu ciwuru ca bantu mu ba gurwe, pa
mlimo, tingamanya kutuma lurombo kwa Ciuta, na kuromba kuti Ciuta
watirongozge, nga ndi umo wakacitira Nehemiya apo wakapereka fumbo
lake pa maso pa Fumu Aritasta. Cimpija cakuromberamo cingasangika kose
uko tili. Tijurenge muryango wa mitima yithu, kwambura kulekezga, na
kumucema Yesu kuti wize kakhara nga ndi mlendo wa kucanya mu umoyo
withu. MGK 76.2
Nanga pa malo ghakutizingirizga pangaba mvuci uheni na wakuvunda,
kuti tikwenera kuthuta mvuci uheni uwo cara, kweni tingamanya kuthuta
mphepo ziweme za kucanya. Tijarire maghanoghano kuti ghaleke
kupurukira ku vya nthontho na viheni para tikutumpuskira umoyo withu
kuya pa maso pa Ciuta mu lurombo lwa unenesko. Wose awo mitima yawo
yikujurika kupokera covwiro na citumbiko ca Ciuta bati bendenge mu
mphepo zakutowa comene zakuruska za pa caru ca pasi, ndipo mazuba
ghose tibadumbiskane na ba kucanya. MGK 76.3
Tikukhumbikwa kumdodoliska Yesu, na kusimikizga nadi kazirwiro ka
vintu vya muyaya. Kutowa kwa kutuba mtima kukwenera kuzura mu
mitima ya bana ba Ciuta; ndipo pakukhumba kucita ivi, tipenje-penjenge
kumanyiska vintu vya kucanya. MGK 76.4
 Tiyeni tikwezgere umoyo withu kucanya, mwakuti Ciuta watipe mphepo
za kucanya. Tiyeni tikhale pafupi na Ciuta, mwa- kuti mu ciyezgo cose
cakuruska, maghanoghano ghithu ghazgokerenge kwa Iyo nga ndi umo
liluba likuzgokera ku dazi. MGK 76.5
Longoranga mausokwano ghako, cimwemwe cako, vitima vyako,
kwenjerwa kwako, kwa Ciuta. Kuti ungamvuska cara; Mweneuyo
wakumanya kupenda sisi la pa mutu wako kuti ngwambura kupwerera
usokwano wa bana bake cara. “Fumu yiri na ciwuravi na lusungu. ” (Yakobe
5: 11). Mtima wake wa kutemwa ukukwaskika na vitima vyithu, ndipo na
para tikuvizunura wuwo. Muphalira vyose ivyo vikukusuzga mu mtima
wako. Palije ico ncikuru kwakuruska ceneico cingamutonda kuthwika,
cifukwa Iyo wakukolerera vyaru, wakuwusa pa vyose mu vyaru vyose. Kose
ako kakutipa mtende nta kakucepa mu maso ghake. Palije mazgu ghanji
ghakulembeka ghakuphara ivyo vikutiwira gheneagho ngakumanca
kusisitika mwakuti watondeke kughaberenga; palije suzgo yeneiyo Iyo
wangatondeka kufumyapo. Palije suzgo iyo yikuwira bana bake, panji
kwenjerwa kwa mtima, panji cimwemwe, panji lurombo, vyeneivyo Ba Dada
bakuleka kuviwona na kupwerera lubiro. “Wakucizga bakusweka mu
mtima, na kukaka makora mabamba ghawo”. (Masalmo 147: 3). Wene-na-
wene pakati pa Ciuta na umoyo umoza ngweneco na wakukwana ngati ndi
para palije umoyo unyakeso weneuwo Iyo wakauperekera Mwana wake
wakutemweka. MGK 77.1
Yesu wakati, “ Mwamkuromba mu zina lane: ndipo kuti nkumunenerani
cara kuti ndimuromberaninge ku Ba Dada; cifukwa Ba Dada bene
bakumutemwani”. “Ine nkamusorani imwe... mwakuti vyose ivyo
murombenge Ba Dada mu zina lane, bamupaninge”. (Yohane 16: 26, 27; 15:
16). Kweni kuromba mu zina la Yesu kukuruska kuzunura waka zina leneliro
pa kwamba na pa kumarizga lurombo. Kweni kuromba mu mtima na mu
mzimu wa Yesu, uku tikupulikana na mapangano ghake, kudemerera ku
ucizi wake na kucita milimo yake. MGK 77.2
Ciuta kuti wakutikhumbira ise kupatukako ku caru na ku kakhara pa
tekha mwakuti tijipereke ku milimo ya cisopo cara. Umoyo ubenge nga
mbumoyo wa Kristu — Pakati pa mapiri na wumba wa bantu. Yose uyo
wakuromba waka kwambura kucita kantu kanyake, lubiro lubiro tiwareke
kuromba, panji maluro- mbo ghake ghati ghabe kaluso kawaka. Usange
bantu bakujipatula ku wumba, na ku mlimo wa u-Kristu na ku kuyegha
mpinjika yake; para bakuleka kucita mlimo wa Mponoski wawo
mwakugomezgeka, bakutaya vintu ivyo bakwenera kuviyeghera mu
kuromba kwawo, ndipo bakubavya mtima wakujipereka. Malurombo
ghawo ghakuba ghakujirombera iwo bekha. Nta bangamanya kurombera
mausokwano gha bantu, panji kuzenga ufumu wa Kristu, kurombera
nkongono za kucitira mlimo. MGK 77.3
Tikutaya para tikuzerezga kukoreskana na kukhomeskana yumoza na
munyake mu mlimo wa Ciuta. Unenesko wa mazgu ghake ukutaya
nkongono zake na kuzirwa kwake mu mitima yithu. Mitima yithu yikuleka
kungweruskika na kuwuskika na nkongono yake yakutubiska, ndipo
tikufwa mu mzimu. Tikutaya wene-na-wene wa ci-Kristu cifukwa cakuleka
kucitirana vyalusungu yumoza na munyake. Yose uyo wakujijarira kwa iyo
mwene, kuti wakuzuzga malo agho Ciuta wakukhumba kuti wuzuzge cara.
Usange tingakuzga wene-na-wene, weneuwo uli mu nkhalo yithu, citi
citiphemaniske na banyithu, ndipo citi citikuzge na kutikhomeska mu
mlimo wa Ciuta. MGK 78.1
Usange ba Kristu barungana pamoza, bakuyowoyeskana makani gha
kutemwa kwa Ciuta, na vya unenesko wa ciponosko, mitima yawo yiti
yinyamukire mcanya, ndipo bati babuskane. Tisambirenge vinandi zuba na
zuba vya Ba Dada ba kucanya, na kusanga kacitiro kapya ka ucizi wake;
penepapo titi tikhumbenge kuyowoya makani gha kutemwa kwake; ndipo
para tikucita ivi, mitima tiyithukire na kukhomeskeka. Nga
tighanaghanenge na kuyowoya vinandi vya Yesu kwakuruska vya tabene,
mphanyi tili na kawonekero kake kakuzara. MGK 78.2
Nga tighanaghanenge vya Ciuta kabiri kabiri, nga ndi umo tikuwonera
kupwelera uko wali nako pa ise, mphanyi tikumusu nga mu maghanoghano
ghithu, na kutemwa kuyowoya makan; ghakukwaska Iyo, na kumucindika.
Tikuyowoya makani ghakukwaska ba bwezi bithu, cifukwa tikubatemwa;
kukondwa kwithu na vitima vyithu vikukakika pamoza na iwo. Kweni tili
nacc cifukwa cikuru ico tikwenera kumutemwera Ciuta kwakumska
kutemwa ba bwezi bithu ba pa caru ca pasi; ndipo cikwenera kuba cinthu
cakuzgobereka kwakuruska vyose mu caru ca pasi kumuzgora Iyo
wakwamba mu maghanoghano ghithu ghose, kuyowoya makani gha uweme
wake na kwandura makani gha nkongono zake. Vyawanangwa vyakuzirwa
vyeneivyo wali kutipa kuti vikaba vyakuti vimire kutemwa kwithu na
maghanoghano ghithu, kuti tileke kuba na kantu kakupereka kwa Ciuta
cara; ivi nvyakutikumbuska kwambura kuleka na kutikakirira na vikondo
vya kutemwa na kucindika Ba Dada ba kucanya. Tikudemerera vibi vibi ku
vya caru ca pasi. Tiyeni tinuskire maso ghithu ku cipata ca mwazi ca tempile
la kucanya, kwenekuko kungweruka kwa ucindami wa Ciuta kukubalira mu
cisko ca Kristu, Mweneuyo “wali na nkongono kubaponoskera nkanira
nkanira awo bakusenderera kwa Ciuta mwa Iyo”. (Ba Hebere 7: 25). MGK 78.3
Tikwenera kumucindika Ciuta comene “cifukwa ca lusungu lwake, na
milimo yake yakuzizwiska ku bana ba bantu”. (Masalmo 107: 8). Kacitiro
kithu ka cisopo kaleke kuba kuromba na kupokera pera. Tileke
kughanaghana na usokwano withu pera, kwambura kughanaghanaso na
viweme ivyo tikupokera. Kuti tikuromba kwakuruskirako cara, kweni kuti
tikuperebera pakupereka viwongo. Tikupokera vya wezi vya Ciuta mazuba
ghose, kweni tikumurumba pacoko waka, tikumuruwa pacoko cifukwa ca
vyeneivyo waticitira. MGK 79.1
Kale Yehova wakayowoya na Israyeli, apo bakawungana ku utebeti
wake, “Muryenge pa maso pa Yehova Ciuta winu, ndipo mukondwenge mu
vyose ivyo mukubikapo woko linu, imwe na ba munyumba zinu, mwenemumo
Yehova Ciuta winu wamutumbikani”. (Deuteronome 12: 7). Ceneico
cikucitika ku ucindami wa Ciuta cicitikenge na kukondwa, na sumu
zakunozga, na citima cara. MGK 79.2
Ciuta withu na Dada wa lusungu. Utebeti wake uleke kuwoneka nga ndi
suzgo na wakupa citima. Kusopa Ciuta na kutora cigaba mu mlimo wake,
cibenge cintu cakukondweska. Ciuta kuti wakukhumba kuti bana bake,
bene awo wali kubapa ciponosko cakumanca kuba cikuru nteura,
bamuwonenge nga ndi Fumu ya kusuzga na ya nkaza cara. Iyo ndi mubwezi
wawo wakuruska; ndipo apo bakumusopa, wakukhumba kuba nawo
kubatumbika na kubasanguruska; na kuzuzga mitima yawo na cimwemwe
na kutemwa. Yehova wakukhumba kuti bana bake basanguluskikenge mu
mlimo wake, na kusunga kukondwa kwakuruska visuzgo mu mlimo wake.
Wakukhumba kuti wose awo bakwiza kumusopa bayeghenge
maghanoghano ghaweme pa kutemwa kwake na kupwelera kwake, kuti
bakondwenge na milimo yose ya umoyo wawo, kuti babenge na ucizi
wakucita mwa kugomezgeka na mtima wa unenesko mu vintu vyose. MGK
79.3

Tikwenera kuwungana kuzingirizga mpinjika. Kristu wakupayikika ndiyo

wabenge ghanoghano lithu likuru, na cimwemwe cithu cakuruska.
Tisungenge mu maghanoghano ghithu citumbiko cose ico tapokera kwa
Ciuta, ndipo para tikuwona kutemwa uku kukuru, tibenge bakuzomera
kupereka kose ku woko leneilo bakalikhomera pa mphinjika cifukwa ca
ise. MGK 80.1
Umoyo wukwerere kufupi kucanya na mapapindo gha marumbo. Ciuta
wakusopeka na zisumu na bimbi mu zimphara za kucanya, ndipo ise para
tikusimikizga marumbo ghithu, tikusenderera ku cisopo ca bangelo ba
kucanya. “Mweneuyo wakwiza naco cisopo ca kuwonga ndiyo
wakundicindika”. (Masalmo 50: 23). Tiyeni na cimwemwe cakucindika tize
pa maso pa Mlengi withu na “kuwonga, na mazgu ghakwimba”. (Yesaya 51:
3). MGK 80.2
UMO TINGACITIRA NAYO NKAYIKO
BANANDI, comene comene bene awo mbapya mu umoyo wa u-Kristu,
nyengo zinyake bakusuzgika na maghanoghano gha nkayiko. Viripo vintu
vinandi mu Baibulo vyeneivyo bakutondeka kulongosora, panji kupulikiska,
ndipo Satana wakucita ivi kusunkunyiska cipulikano cawo cakuti malembo
ndi civumbuzi cakufumira kucanya. Bakufumba,“Kasi nditiyimanye uli
ntowa yeneco? Usange Baibulo ndi Mazgu gha Ciuta nadi, kasi nditi
ndisutuke uli ku nkayiko izi na vyakukwebeska ivi”? MGK 81.1
Ciuta kuti wakutifumba kuti tipulikane kwambura kutipa ukaboni weneco
wakuzengapo cipulikano cithu cara. Kubako kwake, nkhalo yake,
kuneneska kwa Mazgu ghake, vyose ivi mbu kaboni wakukhazikika
weneuwo ukusimikizgira mitima yithu, ndipo ukaboni uwo ngunandi.
Ndipo uli Ciuta walije kufumyapo vyakukayikisha. Cipulikano cikwenera
kwimilira pa ukaboni, pa vyakuwoneka na maso cara. Wose awo
bakukhumba kukayika bati bayisange nyengo, penepapo wose awo
bakukhumba kumanya unenesko, bati basange ukaboni wakukwana
kuzengapo cipulikano cawo. MGK 81.2
Nkwambura macitiko kuti vinjeru vya muntu vimanyisiske nkhalo panji
mlimo wa Ciuta wa muyirayira. Nanga kube kwa ba vinjeru, na
kusambiriska, Mtuba wakuwoneka mu kazimizimi na mu cindindi. “Kasi
nanga ungapenja-penja vibi ungamsanga Ciuta? Kasi ungamusanga
wankongono fikepo fwanthu? Mphaka za Iye ziri kutali umo kuliri ku
mtambo—iwe kasi ungacitaci? Mphasi pa kunyang’amira kuruska dindi—iwe
kasi ungamanyaci? (Yobe 11: 7, 8). MGK 81.3
Mpostoli Paulos wakuti, “Nawo mbucindami wa usambazi wa mahara na
kumanya Ciuta! Meruzgiro ghake ngambura mapenjeko ‘mwe, na ntowa zake
zambura marondezgeko! (Ba Roma 11: 33). Kweni nanga “Mabingu na cisi
vikumzingirira; urunji na weruzgo ndi lufura lwa cizumbe cake”. (Masalmo
97: 2). Tingamanya kuwona umo wakucitira nase, na ntowa izo
wakuciti- ramo milimo, mwakuti timanye kutemwa na lusungu lwambura
kumara lwakurungana na nkongono zambura kumara. Tingamanya
kumanyiska vinandi vya milimo yake vyeneivyo vingaticitira uweme
kuvimanya; kweni kurutirira apo tikwenera kugomezga woko lake leneilo
likumanya kucita vyose, na mtima wenewuwo ngwakuzura kutemwa. MGK
81.4

Mazgu gha Ciuta, nga ndi umo yiliri nkhalo yake, ghakurongora vya
mucindindi vyeneivyo nta vingamanyikwa pakweru ku bantu. Umo
kwananga kukanjirira mu caru, kuwa kwa Yesu mu thupi, kubabikaso,
cizguka ca bakufwa, na visambizgo vinandi vya mu Baibulo, ndi vya
mucindindi vikuru vyeneivyo muntu kuti wangavipataula cara, nesi
kuvimanyiska. Kweni palije cifukwa cakuti tikayikire na mazgu gha Ciuta
cifukwa cakuti tikutondeka kumanyiska vya mucindindi vya ukuru wake.
Mu caru cithu ici tazingirizgika na vya mucindindi vyeneivyo kuti
tingavipima cara. Kabiro ka umoyo nanga kangaba kacoko uli ‘we,
nkakusuzga comene mwakuti nanga mba vinjeru comene nabo balije
nkongono zakwandulira. Kose kose kuli vya minthondwe vyeneivyo ise kuti
tingavimanya cara. Kasi tizizwenge pakusanga kuti mu vya mzimu namo
vilimo vyamucindindi vyeneivyo kuti tingavipima cara? Comene comene
suzgo liri pa kuwura nkongono na kucepa kwa vinjeru vya bantu. Ciuta wali
kutipa mu Malembo ukaboni wakufikapo pa kunena nkhalo yake ya u-
Ciuta, ndipo ise tileke kukayika ico ghakuyowoya Mazgu ghake cifukwa
cakuti tikutondeka kupulikiska vya mu cindindi vyose vya ukuru wake. MGK
82.1

M postoli Petros wakuti, “Virimo vinyake vinonono kupulikikwa, vyeneivi

bantu bambura kusambira na bambura kucintha bakuvibendezgera
pharaniko lawo”. (2 Petros 3: 16). Maunonono gha mu Malembo
vikucicizgika na bakayiki kuti ndivyo vikususkana na Baibulo; kweni kuti
ndimo kuliri cara, vyeneivi ndivyo mbukaboni wakukhora kuti nadi ghali
kuperekeka na Ciuta. Nga mubengevye vyakunyang’amira vya Ciuta mu
Baibulo, kweni mubenge vya pa kweru na vyakupulikikwa ku ta bantu,
mphanyi Baibulo lili kutondeka kuyegha ukaboni wambura kuteta wa
mazaza gha Ciuta. Kunozga kwake na vya mucindindi vya makani
ghakurembekamo, vikwenera kukuzga cipulikano cithu kuti nadi ndigho
Mazgu gha Ciuta. MGK 82.2
 Baibulo wakuvumbura unenesko mu upusu na mu kufikapo kwakulingana
na vyakunweka vya mu mutima wa muntu, ceneico cili kuzizwiska
basambiri comene, uku cikovwira awo bakujiyuyura na bambura kusambira
kumanya ntowa ya ciponosko. Ndipo uli, unenesko upusu uwu uli na
visambizgo vya pa lamya, kuyakafika kutari, kuruskirako vinjeru vya bantu,
mwakuti ise tingamanya kuvipokera cifukwa Ciuta ndiyo wali
kuvilongosola. Ndimo vinjeru vya ciponosko vikajurikira kwa ise mwakuti
muntu wali yose wawone marwayo gheneghagho wakwenera kudyakamo pa
kung’anamukira kwa Ciuta, na cipulikano mu Fumu yithu Yesu Kristu, kuti
tiponoskekere mu ntowa yakukhazikika na Ciuta; ndipo uli pasi pa
unenesko uwu, wakumanca kupulikikwa mwa upusu nteura, pali vya mu
cindindi vyeneivyo vikubisa ucindarni wake, — vyamucindindi ivyo
vikuvuska maghanoghano pakupenja-penja unenesko, kweni vikumupa
cipulikano uyo wakupenja unenesko na mtima wose. Para wakupenjerezga
malemba comene, wakupokera cisimikizgo cakuti ndi Mazgu gha Ciuta wa
moyo, ndipo kweruzga kwa muntu kukathera kwa ukuru wa civumbuzi wa
Ciuta. MGK 83.1
Kunena kuti ise nta tingamanya kupulikiska unenesko wa mu Baibulo,
ndiko nkuzomera kuti vinjeru vya muntu wa mazuba ghacoko waka
nvyakuperera pakukora vintu vya muyaya, kuti muntu, na vinjeru vyake
vyakumara lubiro vya wuntu, nta wangafikapo kupulikiska milimo ya Ciuta
Mumanyi-vyose. MGK 83.2
Pakutondeka kumanya vya mucindindi vyake vyose, awo bakukayika na
bambura kupulikana, bakukana Mazgu gha Ciuta; ndipo kuti ndi wose awo
bakupulikana na Baibulo beneawo bali kuphokwa ku urwani uwu cara.
Mpostoli wakuti, “Cenjerani, mwa babali, mzire pakunji mu yumoza wa imwe
ubemo mtima uheni wambura cipulikano, wakupatukako kwa Ciuta
wamoyo. (Ba Hebere 3: 12). Nkuweme kusambira comene visambizgo vya
Baibulo, na kupenjerezga “Vya ndimba vya Ciuta”. (1 Bakorinte 2: 10), nga
ndi umo vikuvumbukwira mu Malembo. Nanga “Vya mucindindi nvya
Yehova Ciuta withu”, “kweni ivyo vyavumbukwa nvyithu”. Duteronome 29:
29). Kweni mlimo wa Satana nkupuvyiska nkongono ya kusankha ya mtima.
Kujituntumuska kukusazgikana na maghanoghano gha unenesko wa
Baibulo, nteura bantu bakukwiya na kuthereskeka para bakutondeka
kulongosola vigaba vyose vya Malembo kwakuyana na umo bakukhumbira.
Nca soni kwa iwo kuzomera kuti bakupulikiska Mazgu gha Ciuta cara. Kuti
bakukhumba kulindizga na kuzizipizga mpaka Ciuta wawone kuti
ncakwenerera kuti wabavumbulire unenesko kwa iwo. Iwo
bakughanaghana kuti vinjeru vyawo vya wuntu vyambura kovwirika,
vingamanya kubabaulizgira Mazgu gha Ciuta, ndipo pakutondeka kucita ici,
bakukana mazaza ghake ghose. Ncaunenesko kuti maghanoghano na
visambizgo vyeneivyo banandi bakughanaghana kuti vikufumira mu
Baibulo vilije lufura mu visambizgo vyake, ndipo nadi vikupambana na
mazgu gha uvumbuzi. Vintu ivi viri kupereka nkayiko na kwenjerwa mu
mitima ya banandi. Kweni kuti vikucitika cifukwa ca Mazgu gha Ciuta cara,
kweni cifukwa cakuti muntu mweneuyo wakughabendezga. MGK 83.3
Nga cibenge camacitiko kuti bantu bakulengeka bapokerenge vinjeru
vyakufikapo kumumanya Ciuta na milimo yake fikepo fwanthu, ipo
pakufika apa, kuti mphanyi bakusangaso unenesko, panji kukura mu
kamanyiro, panji kukura mu kaghanaghaniro na mu mtima cara. Ciuta kuti
mphanyi ndi mkuruso cara; ndipo muntu, wati wafika pa cigoti ca
kamanyiro, mphanyi wali kuleka kukura. Tiyeni ticindike Ciuta kuti ndimo
viliri cara. Ciuta ngwa muyaya; mwa Iyo “viri kubisika vyakuzirwa vyose vya
vinjeru na kamanyiro”. (Ba Kolose 2: 3). Ndipo kwa muyirayira bantu
bayamukupenjerezga, na kusambira, kweni kuti bayamkuvimara
vyakuzirwa vya vinjeru vyake, vya uweme wake, na vya nkongono zake
cara. MGK 84.1
Ciuta wakukhumba kuti nanga mube mu umoyo uno unenesko wa Mazgu
ghake uvumbulikenge ku bantu bake. Yiripo ntowa yimoza pera mu
yeneyiyo tingapokerera kamanyiro aka. Tingamanya kupokera kamanyiro
ka Mazgu gha Ciuta na ungweru wa Mzimu weneuwo ukapereka mazgu
gheneghagho. “ Palive muntu wakumanya vya Ciuta, kweni Mzimu wa Ciuta
pera”, “Pakuti Mzimu wakusanda vintu vyose, vya ndimba navyo vya Ciuta.
“ (1 Ba Korinte 2: 10, 11). Ndipo phangano la Mponoski ku basambiri bake
likaba lakuti, “Kweni para wiza Iye, Mzimu wa Unenesko,
wizamkumurongozgerani mu unenesko wose... pakuti wati watorengeko
vyane na kumuvumbulirani imwe”. (Yohane 16: 13, 14). MGK 84.2
Ciuta wakukhumba kuti muntu wacitirenge mlimo nkongono zake
zakughanaghanira; ndipo kusambira Baibulo kuti kukhomeskeke na
kuwuska maghanoghano kwakuruska kusambira kantu kanyake ako kaliko.
Ndipo uli ticenjere tileke kuzgora maghanoghano kuti ghawusike na
kutomboroka kwa wuntu. Usange kuti tikukhunba cara kuti Malembo
ghazurane waka mu mitu yithu, mwakuti tingatondeka kumanya unenesko
wake, ipo tibenge na cipulikano nga nca mwana, bakupusumpha
pakusambira, na kufumba covwiro ca Mzimu Mutuba. Pakumanya
nkongono na vinjeru vya Ciuta, na kuperebera kwithu kumanyiska ukuru
wake, tibenge ba kujiyuyura, ndipo tijurenge Mazgu ghake, nga ndi para
tikwiza panthazi zake, na wofi utuba. Para tikwiza ku Baibulo,
maghanoghano ghapanikizgenge kuti kuli mazaza ghakuru, ndipo mtima
na vinjeru vijikamirenge INE NDINE MUKURU. MGK 85.1
Pali vintu vinandi vyakusuzga panji vyakubisika, vyeneivyo Ciuta
wangavyandura na kuvizgora vya pafupi kwa beneawo bakukhumba
kuvimanya. Kweni kwambura urongozgi wa Mzimu Mtuba, titipe
kubendezga Malembo. Kulipo kuberenga Baibulo kunandi kwenekuko
kulije canduro, ndipo kanandi kukupweteka comene. Para Mazgu gha Ciuta
ghakujurika kwambura ncindi na kuromba; para maghanoghano na
kutemwa vikuleka kuratiskika pa Ciuta, panji kuyana na khumbo lake,
mtima ukuzuzgika na nkayiko; ndipo mu kusambira Baibulo mukufuma
kuwura kupulikana. Mrwani wakuwusa maghanoghano, ndipo
wakutiphalira kang’anamuliro keneako kuti nkakuneneska cara. Para bantu
bakuleka kukhumba kukoreskana na Ciuta mu mazgu na mu milimo yawo,
penepapo, nanga bangaba bakusambira comene, bati bapuvye pakapulikiro
ka Malembo, ndipo kuti nkuweme cara kupulikana na kalongosolero kawo.
Beneawo bakulabiska pa Malembo mwakuti basangemo vyakupambana
balije maso gha uzimu. Na mboniwoni zakubendera bati bawone vinandi
vyakukayikiska na kuwura kupulikana na vintu vyeneivyo nvyakupulikikwa
makora na vya pafupi. MGK 85.2
Nanga babise vibe we, cifukwa cikuru ico cikucitiska nkayiko na kuwura
kupulikana, ndi kutemwa kucita uheni, visambizgo na urongozgi wa Mazgu
gha Ciuta kuti nviweme ku mtima wakujikuzga na wakutemwa kucita uheni
cara, ndipo wose awo bakukana kupulikira ivyo ghakuyowoya ndiwo
mbakupusumpha kukayika na mazaza ghake. Usange tikukhumba kusanga
unenesko, tibenge nalo khumbo leneco lakumanyira unenesko, na mtima
wakuzomera kuwupulikira. Wose awo bakusambira Baibulo na mtima wa
nteura, bati basange ukaboni unandi wakuti liri nadi Mazgu gha Ciuta,
ndipo bati basange kamanyiro ka unenesko kene kako kati kabape vinjeru
kuya kafika ku ciponosko. MGK 86.1
Kristu wakati, “Usange muntu wakuzomera kucita khumbo lake, wati
wamanye na kusambizga uku”. (Yohane 7: 17). Mu malo mwakufumba na
kusanga vifukwa na ivyo ukuleka kupulikiska, pwelerera kungweruka
kwenekuko wapokerera kale, ndipo uti upokere ungweru unandi. Na ucizi
wa Kristu, cita mlimo wose uwo ukuwumanya, ndipo uti upulikiske na
kucita vyeneivyo ukukayika sono. MGK 86.2
Pali ukaboni weneuwo uli pa kweru ku wose, — bakusambira comene na
bambura kusambira, (Nkunena ukaboni wa ivyo vikucitika). Ciuta
wakuticema ise kuti tiyezge ta bene unenesko wa Mazgu ghake, na
unenesko wa maphangano ghake. Iyo wakutinenera, “Cetani, ‘ mwe
muwone kuti Yehova ndi muweme. ” (Masalmo 34: 8). Mu malo
mwakukholera ku mazgu gha muntu munyithu, ticete ta bene. Iyo wakuti,
“rombani, ndipo muti mupokererenge”. Yohane 16: 24). Mapangano ghake
ghati ghafiskike. Ghalije kutondekapo nanga nkamoza; ndipo kuti
ghangatondekapo cara. Ndipo para tikusenderera kwa Yesu na kukondwa
mu uzari wa kutemwa kwake, nkayiko yithu na cisi viti vipwalarikire
cifukwa ca kubara kwa cisko cake. MGK 86.3
Mupostoli Paulos wakuti “Ciuta wakatiponoska ku mazaza gha cisi, ndipo
wakatambuskira ku Ufumu wa Mwana wa Kutemwa kwawo”. (Ba Kolose 1:
13). Ndipo Yesu uyo wambukira ku umoyo kufuma ku nyifwa
ngwakwenerera “kubikapo cipa- nikizgo cake kusimikizga kuti Ciuta
ngwakuneneska. ” (Yohane 3: 33). Wangamanya kupeleka
ukaboni, “Nkakavuka wovwiri, ndipo nkausanga mwa Yesu. Cakukhumbikwa
cose cikaperekeka, njara ya mu mtima wane yikakhutiskika; ndipo sono kwa
ine Baibulo lazgoka civumbuzi ca Yesu Kristu. Kasi ukufumba ncifukwa uli
nkupulikana na Yesu? — Nkupulikana na Yesu cifukwa kwa ine ndi Mponoski
wa kucanya. Ncifukwa uli nkupulikana na Baibulo? Cifukwa ndasanga kuti
ndi Mazgu gha Ciuta ku umoyo wane”. (Titi tibe na ukaboni mwa ku ta bene
wakuti Baibulo ndi buku la unenesko, kuti Kristu ndi Mwana wa Ciuta.
Tikumanya kuti tikurondezga vinthanguni vya ucenjezi cara. MGK 86.4
Petros wakubeyerera babali bake kuti, “bakure mu ucizi na mu kumanya
Fumu yithu na Mponoski Yesu Kristu. ” (2 Petros 3: 18). Para bantu ba Ciuta
bakukura mu ucizi, bati bapokere kwambura kulekezga kamanyiro ka
mazgu ghake. Bati bapokere kungweruka kupya na uweme mu unenesko
utuba. Ndimo vikabiranga mu mudauko wa mpingo mu migonezi yose,
ndipo kuti kube nteura kuya kafika ku umaliro. “Kweni ntowa ya barunji
yikuba nga ndi kungweruka kwa matanda-kuca. ” (Zintharika 4: 18). MGK 87.1
Na cipulikano titibone vya mu mbere, na kukora mapangano gha Ciuta
ghakukura kwa vinjeru vyithu, nkongono za muntu kukuroskena na za
Ciuta, na nkongono za umoyo zose kukoreskana na citopoko ca
kungweruka. Titikondwe kuti vyose ivyo vikasuzganga mu kacitiro ka Ciuta
vyamkuba vyakupulikikwa, vintu vinonono kuvipulikiska
vyamkulongosoreka. Ndipo na uko mitima yithu yikasanganga
kutimbanizgika na kuleka kukoreskana, tamkusanga kukoreskana
kwakufikapo na kuweme comene. “Cifukwa sono tikuwona pa kayilore mu
kazimizimi, kweni penepara nkwa cisko na cisko: sono nkumanya kulwandi;
kweni penepara ndamkumanya nga ndi umoso ndamanyikwira”. (1 Ba
Korinte 13: 12). MGK 87.2
KUKONDWA MU FUMU
BANA ba Ciuta bakucemeka kuba bakumwimiriraa mu malo gha Kristu,
kurongora uweme na lusungu lwa Fumu. Nga ndi umo Kristu wali
kutivumbulira nkhalo yeneco ya Ba Dada, nteuraso na ise wubo tikwenera
kuvumbulira Kristu ku caru cambura kumanya kutemwa kwake na lusungu
lwake. “Nga ndi umo mukanditumira mu caru’’, wakati Yesu, “Ndimo nane
nkubatumira mu caru... Ine mwa iwo, na Imwe mwa Ine... mwakuti caru
cimanye kuti mukandituma Ine. (Yohane 17, 18, 23). Mpostoli Paulos
wakuyowoya ku basambiri ba Yesu kuti, “Uku mukurongoreka kuti ndimwe
kalata wa Kristu, waku many ikwa na kubazgike na bantu wose”. (2 Ba
Korinte 3: 3, 2). Mu mwana wake yose, Yesu wakutumizga kalata ku caru.
Usange uli mrondezgi wa Kristu, Iye watumizga kalata mwa iwe kuya ku
mbumba, ku gurwe, kweneuko ukukhara. Yesu, pakukhara mwa iwe,
wakukhumba kuyowoya na mitima ya beneawo balive kumumanya.
Panyake iwo bakuleka kusambira Baibulo, na kupulika mazgu agho
ghakuyowoya nawo mukati mwake; nta bakuwona kutemwa mu milimo
yake. Kweni iwe usange uli mwimiliri wa Unenesko wa Yesu, panyake mwa
iwe bangarongozgekera kuwu* manya uweme wake, na kuguzikira ku
kutemwa Iye na kumtebetera. MGK 88.1
Ba Kristu bimikika nga ndi bakukolera ungweru mu ntowa yakuya
kucanya. Iwo barongorenge ku caru ungweru uwo ukabalira na iwo
kufumira kwa Kristu. Umoyo wawo na nkhalo yawo yibenge yakuti mwa iwo
banyawo babonenge makora Kristu na milimo yake. MGK 88.2
Usange tikurongora nadi Kristu, titicite cemene mulimo wake mwakuti
ube wakunozga ku banyithu nga ndi umo uliri. BaKristu awo bakukhala ba
citima mu umoyo wawo, ndipo bakunyunyuta na kudinginyika, bakubapa
banyawo kabiro ka Ciuta kambura kuneneska na umoyo wa ci-Kristu. Iwo
bakupereka cisimikizgo cakuti Ciuta kuti wakukondwa cara kuti bana bake
bako- ndwenge, ndipo mu ici bakupereka ukaboni wa utesi kususkana na
Badada bakucanya. MGK 88.3
Satana wakusekerera para iyo wakumanya kurongozgera bana ba Ciuta ku
kuwura kupulikana na kuwa nkumbi. Iye wakukondwa kuwona ise tikuleka
kupulikana na Ciuta, tikukayika na kuzomera kwake na nkongono zake za
kutiponoskera. Iye wakutemwa kuti tighanaghanenge kuti Yehova wati
watipweteke na nkongono zake. Mlimo wa Satana ukurongora Fumu kuti
njambura lusungu. Iyo wakubendezga unenesko wake. Wakuzuzga mitima
yithu na maghano-ghano gha utesi ghakukwaska Ciuta, ndipo mu malo
ghakuti tighanaghanenge mu unenesko vya Ba Dada ba kucanya, kabiri
kabiri tikukakirira maghanoghano ghithu pa maupusikizgi gha Satana, na
kuyuyura Ciuta pa kuleka kupulikana nayo na kumunyunyutira. Satana
wakukhumba kuti umoyo wa cisopo ubenge wa citima. Iye wakukhumba
kuti ubonekenge wakutangwaniska na wa kusuzga; ndipo para mkristu
wakuwoneska mu umoyo wake kawonekero ka nteura ka cisopo, nayoso,
pakuwura kupulikana kwake, wakuthuwuska utesi wa Satana. MGK 89.1
Banandi pakwenda pa ntowa ya umoyo, bakughanaghana na mapuvyo
ghawo na kutondeka kwawo na viwiska nkhumbi vyawo, ndipo mitima
yawo yikuzuzgika na citima na kuwa nkhumbi. Apo nkhaba ku Mangalande,
mdumbu yunji mweneuyo wakacitanga vya nteura, ndipo mweneyuyoso
wakaba mu suzgo yikuru, wakandilembera, kundifumba kuti
ndimulembere mazgu ghakukhwimiska mtima. Usiku wa zuba lenelira
nkati ndapokera kalata, nkalota kuti nkaba mu munda, ndipo mweneuyo
wakawoneka nga ndi mwenemunda, wakandirongoranga mu ntowa zake.
Nkawunganyanga maluba na kuca na kununkira kwake, kweni mdumbu
uyu, mweneuyu wakendanga ku lwandi lane, wakandicema kuti ndiwone
minga yambura kuwoneka yene yiyo yikamujaliranga ku nthazi zake.
Wakaliranga waka na kulenga citima. Iyo wakendanga mu ntowa,
kurondezga murongozgi, kweni wakendanga pakati pa minga. “Awe!
” Wakalira, “Asi ncacitima kuti munda uweme uwu ukunangika na minga?
” Penepapo mrongozgi wa- kati, “Yireka minga iyo, cifukwa yitikupweteke
waka. Wunganyanga maluba agho”. MGK 89.2
Kasi pakabavye mabanga gha kungweruka mu kacitiro kako? Kasi
kukabavye nyengo zenezizo mtima wako ukagundanga na cimwemwe
pakuzgora mazgu gha Mzimu wa Ciuta? Para ukulabiska mu manyuma mu
mendero gha umoyo wako, kasi kuti ukusangamo kacitiro kanji
kakukondweska cara? Asi mapangano gha Ciuta ghali nga ndi maluba
ghakununkira, gheneagho ghakumera mu mphepete mwa ntowa yako? Kasi
ungazomerezga cara kuti kutowa kwawo na kununkira kwawo kuzuzge
mtima wako na cimwemwe? MGK 90.1
Minga yitikupwetekenge waka na kukupa citima; ndipo usange
ukuwunganya vyeneivi pera, na kuvirongora ku banyako, asi pamoza na iwe
mukuyuyura uweme wa Ciuta, ukubatondeska wose awo bakukuzingirizga
kwenda mu ntowa ya umoyo? MGK 90.2
Kuti nvinjeru cara kuwunganya maghanoghano ghose ghambura
kukondweska mu umoyo wa kale, — Viheni na viwiska nkhumbi vyake, —
kuviyowoya na kulira cifukwa ca ivyo, mpaka tigongowe navyo. Umoyo
wakugongowa ngwakuzura cisi, ukujijarira wekha ungweru wakufumira
kwa Ciuta, ndiposo ukuponya mfwiri pa ntowa ya banji. MGK 90.3
Rumbani Ciuta cifukwa ca vithuzithuzi vyakubara, vyeneivyo
watirongora. Tiyeni tiwunganye pamoza visimikizgo vyakutumbikika vya
kutemwa kwake, mwakuti tivilabiskenge nyengo zose. Mwana wa Ciuta
kuleka cizumbe ca Ba Wiske, kuvwarika u-Ciuta wake na wuntu, mwakuti
waponoske muntu ku nkongono ya Satana; kutithereskera, kubajurira
bantu kucanya, kuvumbulira bantu cimpija mweneumo Ciuta
wakulongoreramo ucindami wake; kukwezgeka kwa muntu wakutondeka
kubafumiska mu cizongwe cene ico kwananga kukabaponyamo, na
kubaphemaniska na Ciuta wa myirayira, ndipo wati wazizipizga ciyezgo ca
kucanya mu cipulikano ca mwa Mponoski withu, wakuvwarikika urunji wa
Kristu, na kukwezekera ku cizumbe — ivi ndivyo vithuzithunzi vyeneivyo
Ciuta wakukhumba kuti tivighanaghanenge. MGK 90.4
Para tikukayika na kutemwa kwake, na kuwura kupulikana na mapangano
ghake, tikumuyuyura Iye ndipo tikulengeska citima Mzimu wake Mtuba.
Kasi nyina wangapulika uli para bana bake bakundinginyika mazuba ghose
na iye, nga ndi para kuti iyo wakubacitira uweme cara, kweni penepapo
umoyo wake wose ukuyezga comene kubacitira uweme na
kubakondwereska? Panyake usange bangakayika na kutemwa kwake;
mtima wake uti usweke. Kasi mupapi wangapulika uli usange bana bake
bangamucitira ivi? Nteura kasi Ba Dada bakucanya bangaghanaghana uli na
ise, para tikuleka kupulikana na kutemwa kwake, cenecico
cikamurongozgera ku kupereka Kananda wake, mwakuti tisange umoyo,
Mpostoli wakulemba na kuti, “Mweneuyo kuti wakamupereka Mwana wake
cara, kweni wakampereka cifukwa ca ise tose, kasi wangarekaso uli kutipa
vintu vyose kwawanangwa pamoza na Iyo (Ba Roma 8: 32). Ndipo uli
banandi na milimo yawo, nanga bakuyowoya na mazgu cara,
bakunena, “Fumu kuti yikuyowoya vintu ivi kwa ine cara. Panyake
yikutemwa banyane, kweni kuti yikutemwa ine cara. ” MGK 90.5
Vyose ivi vikupweteka umoyo wako na wako; pakuti mazgu ghose gha
nkayiko gheneagha ukuyowoya, ghakucema viyezgo vya Satana;
ghakukhozga nkayiko, ndipo ghakuwuskako kwa iwe bangelo awo
bakukutebetera. Para Satana wakukuyezga, uleke kuyo-woya mazgu gha
kukayika panji gha mucisi. Usange ukusankha kumujurira, mtima wako uti
uzuzgike na kuwura kupulikana na mafumbo ghakugaruka. Usange
ukuyowoya maghanoghano ghako, kukayika kose uko ukuyowoya kuti
kukuwerere wa mwene pera cara, kweniso ndi mbuto yene iyo yiti yimere
na kupambika vipambi mu umoyo wa banyako, ndipo cingiza kaba
cinonono kuwezga bambiro la mazgu ghako. Iwe wamwene panyake
ungamanya kupona ku viyezgo vya Satana na ku cipingo cake, kweni
banyako beneawo bapuruskika na bambiro lako, panyake bangatondeka
kupona ku kuwura kupulikana kwene uko ukabarongozgera. Nako
nkuzirwa kwakuti tiyowoyenge vintu vyakupa nkongono na umoyo wa
Mzimu pera! MGK 91.1
Bangelo bakupulikizga kuti bapulike mazgu agho ukuyeghera ku caru gha
Fumu yako ya kucanya. Ivyo ukuyowoya vibenge vya Uyo wali na umoyo
mwa Iyo, wakubeyerera ku Ba Dada. Para ukukora woko la mubwezi wako,
mu mlomo wako na mu mtima wako mubenge vyakutumbika Ciuta. Ivi
tiviguzire maghanoghano ghako kuya kwa Yesu. MGK 91.2
Wose bali na suzgo zawo; vitima vinonono pakuvizizipizga, viyezgo
vinonono kuvikanizga. Uleke kurongosora suzgo zako ku banyako, kweni
rongosola vyose kwa Ciuta mu kuromba. Libenge dango lako lakuti uleke
kuyowoya nanga ndi lizgu limoza la nkayiko panji kuwa nkhumbi.
Ungamanya kucita vinandi kukondweska umoyo wa banyako na
kukhomeska milimo yawo, na mazgu gha cigomezgo na cimwemwe
cituba. MGK 92.1
Kuli bantu banandi bacikanga beneawo bakutindibizgikira pasi na
viyezgo, bali pafupi kufwa lunkhuwa mu nkhondo yakulimbana na
makhumbiro ghawo ghaheni. Uleke kuwiska nkumbi wa nteura uyu pa
nkondo yake yinonono iyi. Umukondwereske na mazgu gha cigomezgo
ghakumukwimiska mtima mu ntowa yake. Nteura kungweruka kwa Kristu
kuti kubare mwa ku iwe. “Cifukwa palive wa ise wakujikhalira umoyo”. (Ba
Roma 14: 7). Na bambiro lithu kwambura kumanyako, banyithu bati
bakhomeskeke, panji bati bagongoweskeke, na kupatukana na Kristu na
unenesko. MGK 92.2
Kuli banandi bene awo bali na maghanoghano ghakupuvyika pa nkhalo
na umoyo wa Kristu umo viliri. Iwo bakughanaghana kuti Kristu wakaba
wambura kutemwa na cimwemwe, na kuti wakaba mukali, wa nkhaza, na
wambura kuca. Nkene kanandi kacitiro ka cisopo kakubinkiskika na
maghanoghano gha citima agha. MGK 92.3
Kukuyowoyeka kanandi-kanandi kuti Yesu wakalira, kweni kuti
wakasangika wakumwemwetera cara. Mbunenesko kuti Mponoski withu
wakaba muntu wa vitima, ndipo wakuzgobera suzgo, pakuti wakajurira
mtima wake ku masoka gha bantu. Kweni nanga umoyo wake ukaba
wakujipata, na wakupulika vyakubinya na kukwebeskeka, Mzimu wake kuti
ukatindibizgikira pasi cara. Cisko cake kuti cikalongora citima na
kukwebeka cara, kweni cikaba cisko ca mtende. Mtima wake ukaba mbwiwi
ya umoyo; ndipo kose uku wakayanga, wakayeghanga mtende, cimwemwe
na kukondwa. MGK 92.4
Mponoski withu wakaba wakujintha na wakukoreska ico wakacitanga na
mtima wose, kweni kuti wakaba na cisko cakuwa cara. Umoyo wa beneawo
bakumurondezga uti ubenge wakuzura na milimo yakucitika na mtima
wose; iwo bati bamanye kuzirwa kwa nthundu zawo. Muyuyuro uti
ukanizgike; kuti kubengeso kuca kwa kujirumba cara, nesi kupekula kwa
zawe, kweni cisopo ca Yesu cikupa mtende nga ndi mronga. Kuti cikuzimya
ungweru wa cimwemwe cara, kuti cikukanizga kuca cara, nesi kuwiska cisko
cakusanguruka na kumwemwetera cara. Kristu kuti wakizira kutebetereka
cara; kweni kutebetera ndiko, ndipo para kutemwa kwako kukuwusa mu
mtima, titirondezge bambiro lake. MGK 92.5
Usange tingaghanaghana comene na nkhaza na mapuvyo gha banyithu,
titiwone kuti ncambura macitiko kubatemwa nga ndi umo Kristu
wakutitemwera ise; kweni usange tingaghanaghana comene na kutemwa
kwakuzizwiska na lusungu lwa Kristu kwa ise, Mzimu wene wuwo uti
uruteso ku banyithu. Titemwanenge na kucindikana, kwambura
kughanaghana mapuvyo na kutondeka kwenekuko nta tingatondeka
kukusanga. Tibenge bakujiyuyura na bambura kujigomezga tabene, ndipo
tibenge bakuzizipizgira mapuvyo gha banyithu. Ivi viti vikome ukaka na
kujitemwa, na kutizgora ba mtima wa lusungu na wakupa. MGK 93.1
Davide wakuti, “Tamira Yehova, cita uweme, ndipo nteura tiukharenge mu
caru na kulereka makora ghene.” (Masalmo 37: 3). “Tamira Yehova”. (Zuba
lose liri na mauzito ghake, vyenjezgo vyake na maunonono ghake; ndipo
para tikukumana, tikupusumpha kwandulirana suzgo zithu na viyezgo
vyithu. Nteura visuzgo ivyo kuti nvyithu cara vikunjira mu mtima, ndipo
tikuba na wofi ukuru, na kuzotofyeka na kwenjerwa, mwakuti munyithu
wangaghanaghana kuti tilive Mponoski wa lusungu, wakutemwa, mupusu
pakupulika ivyo tikufumba, na kutibira movwiri wa palubiro pa nyengo yose
ya usokwano. MGK 93.2
Banyake mazuba ghose bakukhara na wofi pera na kukopeza visuzgo.
Zuba na zuba bakuzingirizgika na virongorero vya uzari wa kutemwa kwa
Ciuta; zuba na zuba bakupokera uweme wake kweni iwo kuti bakupwelera
na vitumbiko ivi cara. Mitima yawo nyengo zose yikughanaghana kantu
kanji kaheni, kene kako bakopa kuti kabawirenge; panyake ka unonono
kangabapo nadi, kene ako nanga nkacoko waka, kakujara waka maso ghawo
ku kuwona vintu vinandi vyeneivyo vikukhumbikwa kuviwongera.
Maunonono agha bakukumana nagho, mu malo ghakuti ghabatutuzgirenge
kwa Ciuta, mweneuyo ndi citopoko ca wovwiri wawo, ghakubapatula kwa
Iyo, pakuti iwo bakukwebeskeka waka na kunyunyuta. MGK 93.3
Kasi tikucita pakuba bambura kupulikana nteura? Kasi ncifukwa uli
tikuba bambura kuwonga na bakuwura kupulikana? Yesu ndi mu bwezi
withu; kucanya kose kukukondwa na kuticitira viweme ise. Tileke
kuzomerezga vyakukwebeska na vyenjezgo vya zuba na zuba kusuzga
mitima na kuti mankhwinya ghabe pa cisko cithu. Usange tikucita nteura,
mazuba ghose titibe nako kantu kakutisuzga na kutivuska. Tileke
kwenjerwa na vintu ivyo vikutisuzga na kutivuska, kweni nta vikutovwira
kuzizipizga viyezgo. MGK 94.1
Nanga usuzgike mu mlimo wako, cigomezgo cako cikufipirafipira, ndipo
ukofiwa kuti uti utaye; kweni uleke kuwa nkhumbi, pereka vya kwenjerwa
vyako kwa Ciuta, na kukhala waka cete na kukondwa. Romba vinjeru kuti
ucitenge mlimo wako na dongosolo, mwakuti ukanizge utayise na
kunangika. Cita cose ico ungamanya kucita kuti usange viweme. Yesu wali
kupangana kutovwira, para tikuyezga. Usange, para ukutamira Movwiri
wako Mweneuyu, wacita vyose nga ndi umo ukumanyira, pokerera ivyo
wasanga na kukondwa. MGK 94.2
Kuti ndi khumbo la Ciuta cara kuti bantu bake bafyenyekenge na
kwenjerwa. Cifukwa Fumu yithu kuti yikutipusika cara. Kuti
wakutinenera “Ungopanga; mulive vyakofya mu ntowa yako iyo ”, cara. Iyo
wakumanya kuti viliko viyezgo na vyakofya ndipo wakucita nase milimo pa
kweru. Iyo kuti wakunena kuti bantu bake bamkufumamo mu caru ici
ciheni cara, kweni wakubalongora nguru yambura kutondeka pera.
Lurombo lwake pa basambiri bake lukaba lwakuti, “Kuti nkuromba cara kuti
mubafumyemo mu caru, kweni kuti mubasungirire ku Mu heni”. Mu caru
muli ma suzgo; kweni kwimami mtima, Ine ndavivya caru “. (Yohane 17: 15;
16: 33). MGK 94.3
Mu cisambizgo cake ca pa lupiri, Kristu wakasambizga ba- sambiri bake
visambizgo vyakuzirwa na kazirwiro kakugomezga mwa Ciuta. Visambizgo
ivi vikaperekekera kukhomeska bana ba Ciuta wose ba mu migonezi yose,
ndipo vyafika na ku nyengo yithu yino yakuzura na urongozgi na
kusangwiska. Mponoski wakabalongora basambiri bake viyuni vya mdera,
apo vikimbanga zisumu zawo zakuwonga, zambura kwenjerwa,
pakuti, “vikuinija cara, panji nesi kuvuna”, kweni ndipo uli Badada bakuru
bakuvipa vyose ivyo vikusoba. Mponoski wakufumba, “Asi muli bakuzirwa
kwakuruska ivyo? (Mateyu 6: 26). Mupereki mukuru ku muntu na vinyama
wakujura woko lake, na kukhuska vilengiwa vyake vyose. Wakupwelerera
viyuni vya mdera, kuti wakuponya cakurya mu milomo yawo cara, kweni
wakuvipa ivyo vikusokwa. Vikwenera kusora vyekha vyakurya ivyo
wakuviparanyira. Vizengenge vyeka vivimbo vyawo. Viryeskenge twana
twawo. Vikwenda kimba pakuya ku milimo yawo pakuti “Ba Wiskemwe
bakucanya bakuvilera”. Ndipo, “Asi muli bakuzirwa kwakuruska ivyo? Kasi
imwe, mwa bantu ba vinjeru, bakumusopa mu Mzimu, asi muli bakuzirwa
comene kwakuruska viyuni vya mdera? Kasi Mlengi withu, msungirire wa
umoyo withu, Mweneuyo wakatilenga mu cikozgo cake, wangaleka kutipa
ivyo tikukavuka usange tikupulikana nayo? MGK 94.4
Kristu wakabalongora basambiri bake maluba gha muthondo agho
ghakukura makora na kununkira, na gha kutowa mu utozgi wene uwo Ba
Dada bakucanya bakughapa kuba cisimikizgo ca kutemwa kwawo pa
muntu. Iyo wakati, “Yeruzgani na maluba gha mu thengere, umo
ghakukulira”. (Kutowa kwa maluba agha gha ku thondo kwaruska ucindami
wa Solomone. Vyakuvwara vyakutowa kwakuruska, vyakupangika na bantu
bakumanyiska, kuti vingayana na kutowa kwa maluba agho Ciuta
wakalenga cara. Yesu wakafumba, “kweni usange Ciuta wakuvwarika nteura
utheka wa mu thengere, uwo muhanya uno uli waka, ndipo na macero
ukuponyeka pa cipembo, asi comene kwakuruska wati wavivarikenge imwe,
mwa badpulikano cicoko ‘mwe? (Mateyu 6: 28, 30). Usange Ciuta, fundi wa
kucanya, wakupa maluba gheneagho ghakusakazika pa zuba limoza,
mabanga ghawo ghaweme ghakupambana-pambana, asi wati wabapwelere
makora kwakuru- ska bene awo wali kubalenga mu cikozgo cake na cake?
Cisambizgo ca Yesu ici cikucenya mtima wakwenjerwa, wakukwebeka na
wa kukayika, na wambura cipulikano. MGK 95.1
 Yehova wakukhumba kuti bana bake wose banarume na banakazi,
babenge bakukondwa, ba mtende na bakupulikira. Yesu wakuti, “mtende
wane nkumupani, kuti umo caru cikupira ndimo nkumupirani cara.
Ungakwebekanga mtima winu, nanga nkopa”. “Ndamuyowoyerani vyeneivi,
kuti cimwemwe cinu cifiskike”. (Yohane 14: 27; 15: 11). MGK 96.1
Cimwemwe ico cikufumira mu ukaka, kweni mu mlimo wakucitika cara,
ncawaka ndipo kuti cikuba ca nyengo yitali cara; cikufumamo na
kuwulekera umoyo phukwa na citima; kweni muli cimwemwe na
kukhutiskika mu mlimo wa Ciuta; M’kristu kuti wali kusidika mu vitima vya
waka, na vyakugongoweska cara. Usange tatondeka kupokera
vyakukondweska vya umoyo uno, tikondwenge ndipera uko tikulindirira
umoyo uwo ukwiza. MGK 96.2
Kweni nanga ndi pano pasi ba kristu bati babe na cimwemwe ca
kuyowoskena na Kristu, bati babe na kungweruka kwa kutemwa kwake,
cisangurusko pa maso pake. Rwayo lose la mu umoyo liti lititolere kufupi na
Yesu, liti litipe kacitiro keneco ka kutemwa kwake, ndipo titi tisenderere
rwayo limoza kufupi na ku kwithu kwa kutumbikika kwa mtende. Tiyeni
sono, tileke kutaya kukhomeskeka kwithu kweni cisimikizgo cithu cibenge
cakukhora kwakuruska kale. “Yehova wativwira kufkira pano”. (1 Samueli 7:
12), ndipo wati watovwire ndipera vya cikumbusko, vyakukumbuska vintu
ivyo Yehova wacita kutisanguruska na kutiponoska ku woko la muparanyi.
Tiyeni tikumbukenge mu mitima yithu vya lusungu lwene ulo Ciuta
waticitira, — masozi ghene agho wafyura, vyakubinya vyeneivyo wapoleska,
kukwebeka kweneuko wawuskako, wofi wene uwo wafumyako, ukavu wene
uwo watipirapo, vitumbiko vyene ivyo wapereka; pakucita nteura titi
tijikhomeske pa kukumana na ivyo vili pa nthazi zithu mu ulendo withu
uwo wakhalako. MGK 96.3
Kuti tingaleka cara kulabiska pa vyakidcwebeska vipya vyene ivyo vikwiza
mu nkhondo yithu ya pa nthazi, kweni tilabiske pa vya mu manyuma, nga
ndi vya mu nthazi na kunena, — “Yehova wativwira kufikira pano. ” “Nga ndi
mazuba ghako ndimo zibirenge nkongono zako”. (Deut. 33: 25). Viyezgo kuti
tivibenge vyakuruskirako nkongono izo ziti zipike kwa ise mwakuti
tizizipizge cara. Nteura tiyeni tikore mlimo withu kwenekuko tausangira,
uku tikugomezga kuti pa cose ico cingiza pa ise, wati watipe nkongono
zakuyana na ciyezgo cene cico. MGK 96.4
Ndipo pa nyengo ya pa nthazi vipata vya kucanya viti vijurike, kubanjizga
bana ba Ciuta, ndipo mu mlomo wa Fumu ya ucindami muti mufume
citumbiko nga ndi sumu yiweme yakuruska, “Zaninge mwa bakutumbikika
ba Ba Dada, muhare Ufumu uwo ukamunozgekerani kufuma ku mtendeko
wa caru”. (Mateyu 25: 34). MGK 97.1
Penepapo bakuwombokwa bamkuzomerezgeka kunjira mu zinyumba
zeneizo Yesu wakubanozgera. Kwenekuko banyawo kuti bamkubaso
bapusikizgi ba caru ici cara, nesi batesi, bakusopa bangoza, baheni, na
bambura cipulikano; kweni bamkuzgoberana na bene-awo bakatonda
Satana na bene-awo, cifukwa ca ucizi wa Ciuta, bakaba na nkhalo ziweme.
Uheni wose, cikazuzi cose ceneico cikabasuzganga pano pasi, bali
kufumyapo na ndopa za Kristu, ndipo ukuru na kubara kwa ucindami wake,
wakubara kwakuruska dazi, uzamkuperekeka kwa iwo. Ndipo nkhalo yake
yiweme na yakufikapo yizamkubalira kuwaro kwakuruska. Bazamkuba
bambura mlandu pa nthazi pa cizumbe cituba, pakusangana nawo ncindi
na ukuru wa bangelo. MGK 97.2
Paukulabiska cuma ca ucindami cene ico cizamkuba cake, “muntu
wangaperekaci cakugulizgana na umoyo wake”. (Mateyu 16: 26). Nanga ndi
musokwano, kweni wati wapokere kwa Mweneco cuma na ncindi vyene ivyo
caru nta cingamanya kumupa. Umoyo wakuwombokwa na kusukika ku
kwananga, na nkongono zake zose zakuperekeka ku utebeti wa Ciuta,
ngwakuzirwa comene; ndipo kuli cimwemwe pa nthazi pa Ciuta na bangelo
batuba ku-canya, cifukwa ca umoyo umoza wakuwombokwa cimwemwe
cene-ico dkusimikizgika mu zisumu za kutonda kutuba. MGK 97.3