Lesson 4.

Mga Samahang Pangkababaihan at mga Kalagayang Panlipunan

Mga Kilusang Pangkababaihan

- mga samahan ng kababaihan ay naging napakahalaga upang maisulong ang kanilang interes.
- Sa kasaysayan, minsan na nilang naranasan ang iba’t ibang anyo ng pang-aapi
- ang pagkakabuo ng mga kilusang pangkababaihan ay naging isang napakahalagang pangyayari sapagkat ito ang naging
pangunahing tagapagtaguyod ng kanilang mga karapatan.
- Ang mga ilang kilusang ito na nabuo sa Timog at Kanlurang Asya ay ating matutunghayan sa araling ito

Timog Asya
- pagkamit ng pantay na pagtingin sa lipunan sa mga kababaihan sa bansang India ay hindi nagiging madali.
- ika-19 na siglo, naging aktibo ang mga kababaihan sa bansa sa paglahok.

Mga Samahang Naitatag sa Bansang India

Bharat Aslam: Keshab Chunder Sen

Arya Mahila: Pandita Ramabai
Mahila Parishad at Anjuman-Khawatin-e-Islam: Amir-Un-Nisa
- nakatulong sa kababaihan upang maisulong ang karapatan sa edukasyon

Women’s Indian Association, National Council of Indian Women

- Nangampanya ang mga samahang ito sa mga mambabatas upang makapagdulot ng pagbabago sa pamumuhay ng mga karaniwang kababaihang
Indian.

All Indian Coordination Committee

- Pagbibigay pansin sa mga isyu tulad ng benepisyo sa pagbubuntis, pantay na sahod at mga pasilidad ng day care.

Women’s India Association

- Nangampanya upang ang kababaihan ay mabigyan ng karapatang bumoto noong 1919 at taong 1950 ay iginawad sa mga kababaihan ang
karapatang bumoto.
- Nagtatag: Sarojini Naidu

Factories Act ng 1948

- ipinagbawal ang pagtatrabaho ng kababaihan sa mga delikadong makinarya.

Mine’s Act of 1952

- hiwalay na palikuran para sa lalaki at babae.

Hindu Marriage Act of 195

- ginawang legal ang diborsyo.

Pakistan, Sri Lanka, at Bangladesh

Pakistan
- maituturing na isang bansa na labis ang pagpapahalaga sa mga kalalakihan at ang mga kababaihan ay may malaking bahagi
- mga iilang kababaihan rin ang nakakapag aral ngunit ito ay kadalasang nasa mga siyudad lamang

Mga Hakbang sa Pagsulong ng Karapatan

Nanguna o Namuno: Syed Amed Khan at Turkish Khilafat

- pakikipaglaban sa mga mananakop bago ang 1947 sa Pakistan.
- mga kababaihang Muslim ay naging aktibo.
- naging simbolo ng pagkakaisa ng mga Muslim

Nanguna o Namuno: Zulfiqar Ali Bhutto

- Saligang Batas ng 1973, nagkamit ng pantay na karapatan sa kababaihan.
- paglalaan ng posisyon para sa mga kababaihan sa National Assembly sampung bahagdan (10%) sa Asembleang Panlalawigan.

Nanguna o Namuno: Women’s Action Forum

- Pagkatapos ng halalan ng 1988, isinilang ang Charter Demands kung saan ay inilahad nila ang isang komprehensibong programang pulitikal para sa
mga kababaihan.
- nagtagumpay sa kanilang kampanya laban sa maagang pag-aasawa (child marriage) at poligamya, gayundin ang karapatan ng kababaihan sa pagpili
at pagpayag sa mapapangasawa.

Sri Lanka
- kababaihan sa Sri Lanka ay katulad rin ng ibang bansa sa Asya na karaniwang nasa mga loob lamang ng tahanan.
- patuloy na paglabag sa mga karapatan ng kababaihan.
- Noong halalan ng 1994, nagkaroon ng pagkakataon ang mga kababaihan na ipahayag ang mga isyu nila.
- patuloy na isinusulong ang pantay na karapatan sa mga kalalakihan.
- maraming mga kababaihan ang makapag-aral sa mga paaralan at unibersidad

Mga Hakbang sa Pagsulong ng Karapatan

Nanguna o Namuno: Women’s NGO Program
- Pagpapalakas sa nahalal na People’s Alliance.
- pagbabago sa batas na may kinalaman sa panggagahasa at sexual harassment.

Nanguna o Namuno: LTTE (Liberation Tigers of Tamil Eelam)

- Itinatag ito noong 1976.
- Para maisulong ang isang malayang estado ng Tamil sa Sri Lanka.
- Naging aktibo rin sila sa pakikipagdigma.

Nanguna o Namuno: Women for Peace

- Naging aktibo ang samahang ito sa iba’t iba pang mga samahang nagtatanggol ng mga karapatang pantao at karapatang sibil.

Nanguna o Namuno: People’s Alliance

- aktibo sa pagtataguyod ng partisipasyon ng mga kababaihan sa pulitika

Bangladesh
- kababaihan sa Bangladesh ay gaya rin ng mga tradisyunal na kababaihang nasa loob lamang ng mga tahanan
- ang mga kababaihan ay nakararanas ng higit na kalayaan
- nabibigyan ng pantay na karapatan.

Mga Hakbang sa Pagsulong ng Karapatan

Nanguna o Namuno: Mahila Parishad

- itinuturing na pinakamalaking samahan ng kababaihan sa bansa
- pagbabawal ng pagbibigay ng dote at ratipikasyon ng CEDAW (Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination Against Women).

Nanguna o Namuno: Collective Women’s Platform

- pumigil sa anumang uri ng karahasan sa kababaihan.
- Platform Against Sexual Harassment.

Nanguna o Namuno: Collective Women’s Forum

- grupo ang ratipikasyon ng CEDAW, magkakaparehong Kodigo Sibil, at dagdag sa kota ng kababaihan sa Serbisyo Sibil.

Kanlurang Asya
- mga kababaihan sa Kanlurang Asya ay patuloy na kinakaharap ang hamon

Ang samahan ng kababaihan ay kumikilos sa tatlong lebel sa rehiyong ito:

1. Imulat ang kababaihan sa kanilang bansa at hindi pagbigay ng pantay na karapatan ng kanilang pamahalaan
2. Hilingin sa pamahalaang nasyunal ang implementasyon ng internasyunal na pagpapatupad
3. Ipaunawa sa mga bansa sa daigdig na ang kababaihan sa Kanlurang Asya ay hindi lamang naghihintay, sa halip ipaunawa na sila ay kababaihang
nakikipaglaban para sa kanilang karapatan.

Arab Region
- binubuo ng mga bansang Bahrain, Egypt, Iraq, Jordan, Kuwait, Lebanon, Oman, Palestinian Territories, Qatar, Saudi Arabia, Syria, United Arab
Emirates, at Yemen

Kalagayan ng mga Kababaihan sa Arab Region

- hindi pinapayagang lumabas sa mga pampublikong lugar na hindi suot ang burkah.
- bansang Kuwait at Saudi Arabia, ilegal para sa kababaihan ang makilahok sa eleksyon
- noong 1982, pagkatapos ng pagpupulong ng mga grupo ng civil society na ginanap sa Cyprus, unti-unting tinanggap ng mga pamahalaang lokal at
rehiyonal ang mga karapatang pantao.
- pamamagitan ng Isha L’lsha-Haifa Feminist Center, pinangunahan nila ang implementasyon ng Security Council Resolution 1325.
- ang mga samahan ng kababaihan ay unti-unti ng kinikilala.
- ang ilang mga NGO na humingi ng mga pagbabago na mangangalaga sa pagbibigay ng pantay na karapatan

Mga Hakbang sa Pagsulong ng Karapatan

Kababaihan sa Bahrain, Omar, at Qatar

- nagtagumpay na magkaroon ng karapatang bumoto sa loob ng sampung taong pakikibaka.

Kababaihan sa Egypt at Jordan

- nabigyan ng karapatan sa diborsyo

Kababaihan sa Bahrain, Egypt, at Lebanon

- naibigay ang karapatan bilang mamamayan

Nanguna o Namuno: Reyna Rania Al- Abdulla

- Pinangunahan ng isang reyna sa Jordan ang kampanya laban sa pang-aabuso sa kababaihan

Nanguna o Namuno: Susan Mubaral

- Isinulong ang kampanya sa Egypt na baguhin ang batas pampamilya at pagbabawal sa pagkapon sa mga kababaihan.

Nanguna o Namuno: Sheikha Fatima Bint Mubarak

- Pagbibigay ng karapatan na makapag-aral sa kolehiyo at magkaroon ng karapatang ekonomiko o pangkabuhayan ang kababaihan naman ang
ipinaglaban sa bansang UAE.
Nanguna o Namuno: Arab Women Connect
- Isang pangrehiyong network ang isinulong noong 2000 upang gisingin ang kamalayan ng kababaihan tungkol sa kanilang dapat na taglaying mga
karapatan. Ito ay sa pamamagitan ng pagkilos ng kababaihan sa Egypt, Jordan, Lebanon, Palestine, Qatar, UAE, at Yemen.

Lesson 4.2

Ang Pagwawakas ng Imperyalismo sa Timog at Kanlurang Asya

NASYONALISMO
- ay isang kamalayan ng pagiging kabilang sa isang nasyon na may iisang lahi, kasaysayan, kultura, wika, at pagpapahalaga.
- ay isang damdamin na naghahangad ng pambansang kaunlaran at kasarinlan.
- Ang Pagmamahal at katapatan sa sariling bayan o bansa

TIMOG ASYA
- matagumpay na masakop ng mga English ang India

INDIA
- SEPOY MUTINY: Naganap noong 1857 dahil sa mga naturang pangyayari tulad ng abolisyon ng suttee o sati at female infanticide at malalim ang
pagkakaiba ng mga Ingles sa lahi, kulay, kaugalian, at relihiyon
- unang mahalagang pangyayari na nagpatindi sa alitan ng mga Indian laban sa mga English.
- mga Sepoy ay mga sundalong Hindu
- Ang Inglatera sa India na naghimagsik noong 1857.

Amritsar Massacre
- mahalagang pangyayari na nagpatindi sa alitan ng Ingles at Indian.
- pamamaril ng mga sundalong Ingles
- Abril 13,1919 kung saan 400 Indian ang namatay at 1200 ang nasugatan.

HINDU
- Indian National Congress. Nagkaroon ng hiwalay na pagkilos ang mga Indian dahil sa kanilang magkakaibang pananampalataya.
- pangunguna at paggabay ng Ingles na si Allan Octavian Hume noong 1884-1885.

Allan Octavian Hume - isang Ingles na nanguna sa pagtatag ng Indian National Congress noong 1884-1885.

Muslim League
- Itinatag noong 1905 sa pamumuno ni Mohamed Ali Jinnah kung saan ang interes ng mga Muslim ang binigyang pansin. Layunin nito na
magkaroon ng hiwalay na estado para sa mga Muslim.

Mohandas Ghandi - isa siyang Hindu na nakapagaral sa isang Unibersidad sa Inglatera, nagtrabaho sa South Africa, ipinaglaban ang hinaing ng
mga Indian at may mapayapang paraan o nonviolent tinawag na ahimsa sa relihiyong Jainismo, nangangahulugang “hindi paggamit ng dahas” o
“non-violence”. Siya ang gabay at inspirasyon. Tinawag siyang Mahatma o Great Soul.

Enero 30, 1948 - binaril si Mohandas Ghandi ng isang panatikong Hindu.

Jawaharlal Nehru - ang unang Punong Ministro ng India
Agosto 15, 1947 - natamo ng Indian ang kalayaan nang ideklara ng mga Ingles ang Republika ng India (Indian Republic)

KANLURANG ASYA
- mga Jew o Israellite ay sumailalim sa nakasisindak na holocaust
- Holocaust - malawakang pagpatay ng mga Nazi German sa mga Jew o Israelites.

(bago dumating ang ika-20 na siglo)

- Nasyonalismo sa Kanlurang Asya ay pinasimulan ng mga Arabo, Iranian at mga Turko
- Naitatag ang pamahalaan ng Kuwait noong 1759.
- Ang Lebanon at Egypt ay nakalaya mula sa Imperyong Ottoman noong 1770.
- Mula 1894-1897, ang mga Armenian ay nagtangkang magtatag ng isang malayang estado

(pagdating ng ika-20 na siglo)

- Nagtagumpay ang Lebanon na makahiwalay sa Syria at naging Republika noong 1926
- Subalit nanatili itong nasa mandato ng France.
- Noong 1932, ang Iraq, ay naging isang monarkiya.
- Nagkaisa ang mga Arabo at bumuo ng sariling pamahalaan

ZIONISM
- pag-uwi sa lupain ng Palestine ng mga Jews mula sa iba't ibang panig ng daigdig.
- upang subukang talikdan ang mga impluwensiya ng kolonyalismo na natutunan nila

Lesson 4.3

Bahaging Ginampanan ng Relihiyon sa Aspekto ng Pamumuhay ng mga Asyano

MGA RELIHIYON SA TIMOG ASYA

Hinduismo
- pangunahing relihiyon sa India
- mga Aryan ang unang tribong sumampalataya sa relihiyong ito
- kanilang paniniwala ay napalitan ng pagsamba kay Brahma. Veda ang tawag sa banal na kasulatan
- Tinuturo ng Veda kung paano magkaroon ng mahaba at mabuting buhay ang tao
Paniniwala ng mga Hindu
- Naniniwala sa pagkakabuklod at pagkakaisa ng mga bagay.
- Naniniwala sila sa pagmamahal, paggalang, at pagrespeto sa lahat ng mga bagay na may buhay
- Polytheism ang tawag sa kanilang pagsamba
- paniniwala ang reinkarnasyon
- naniniwala sa karma
- Ang karma ay ang pagkakaroon ng gantimpala, pwedeng maging mabuti o di-mabuti
- pinakamahalagang bahagi ng Hinduismo ang sistemang caste o ang pag-uuri-uri
- naniniwala na ang tao ay hindi namamatay kundi nagkakaroon ng reinkarnasyon
- ang kaluluwa ay palipat-lipat ng katawan o “Samsana”

Sistemang Caste
- Brahmin (mga pari at pantas), Kshatriyas (mandirigma), Vaishyas (magsasaka at mangangalakal), at Sudras (mga alipin at manggagawa). Ang
“Untouchables” o “Outcastes” naman ay ang tawag sa mga taong di kabilang

Budhismo
- itinatag ni Siddharta Gautama, isang prinsipe.
- Iniwan niya ang kanyang pamilya at naglakbay hanggang matuklasan ang kaliwanagan.
- Sumibol ang Buddhismo ng mga 2500 taon
- Marami sa kanila ang tumalikod at nanampalataya sa mga hayop. Taong 563 B.C., sa panahong ito, isinilang si Buddha, anak ng Haring
Suddhodhana at Reynang Maya sa kahariang Sakyas.
- Ang gabing iniwan niya ang lahat upang hanapin ang kaliwanagan ay tinaguriang “Gabi ng Dakilang Renunsasyon”.
- Nagtungo si Siddhartha Gautama sa lalawigan ng Banares, nangalap ng mga monghe at tagasunod at nangaral ng una niyang sermon na tinaguriang
“Ang sermon sa Banares”.

Apat na Dakilang Katotohanan ng Buddhismo

1. Ang buhay at pagdurusa ay hindi magkahiwalay.
2. Pagnanasa ang sanhi ng pagdurusa.
3. Mawawala lamang ang pagdurusa kung aalisin ang pagnanasa.
4. Maalis ang pagnanasa kung susunod sa walong landas at matatamo ang tunay na kaligayahan o Nirvana

Walong Landas o Dakilang Daan

1. Tamang pananaw 2. Tamang aspirasyon
3. Tamang pananalita 4. Tamang ugali
5. Tamang kabuhayan 6. Tamang konsentrasyon
7. Tamang pagpupunyagi 8. Tamang pagnilaynilay.

Jainismo
- Isa sa mga relihiyon sa India.
- Ayon sa Veda, ito ay itinatag ni Rsabha
- ang naging pinakapinuno ng Jainismo ay si Prinsipe Vardhamana o Mahavira na tinaguriang ”Ang dakilang bayani”.
- Tinalikuran niya ang lahat ng kaniyang kayamanan at kapangyarihan at naging asetiko katulad din ni Buddha.

Mga Doktrina ng Jainismo

- Ang bawat tao ay may layunin na makalaya ang kaluluwa sa pagkabuhay, pagkamatay, at muling pagkabuhay.
- Ito ay siklo na dapat maranasan ng lahat ng tao. Binibigyang-diin din ng Jainismo ang asetismo o pagpapakasakit at mahigpit na penitensya upang
mapaglabanan ang kasakiman ng katawan.
- Naniniwala si Mahavira sa AHIMSA (nonviolence) o ang kawalan ng pananakit na nagbibigay dangal.
- Matapos mamatay si Mahavira, ang mga disipulo niya ay inipon ang kanyang sermon sa apatnaput-anim na libro na tinatawag na agamas na naging
banal na aklat ng Jainismo
- hindi ito naging matagumpay at sa ngayon ay papaunti na ang mga tagasunod nito.

Sikhismo
- Umusbong ang relihiyong Sikhismo sa panahon ng hindi pagkakaunawaang panrelihiyon ng Hinduismo at Islam.
- Hindu man o Muslim lahat ay dapat magkakasama at magkakapatid.
- Itinatag ng unang guru na si Baba Nanak na higit na kilala sa pangalang Guru Nanak.

Paniniwala ng Sikhismo
- naniniwala sa reinkarnasyon at sa pag-akyat ng mga kaluluwa mula sa mababang antas pataas.
- ng pangunahing nais ng tao ay ang sirain ang siklo ng kapanganakan at kamatayan at makiisa sa Diyos.
- Maliligtas ang tao kung masusupil o mapaglalabanan ang Limang Pangunahing Bisyo (Five Cardinal Vices) - pagnanasang pansekswal, galit,
kasakiman, pagkamakamundo, at kahambugan

MGA RELIHIYON SA TIMOG KANLURANG ASYA

Judaismo
- relihiyon ng mga Jew o Israelite, isa sa pinakamatandang relihiyon sa daigdig.
- Ito ay monoteistikong relihiyon na ang ibig sabihin ay ang paniniwala sa isang Diyos at tagalikha, si Yahweh.
- Ang mga nais ni Yahweh ay nakasaad sa Torah, ang pinakasentro ng pag-aaral ng Judaismo.
- Ang Torah na nangangahulugang “batas at aral” ay naglalaman ng limang aklat ni Moses: ang Genesis, Exodus, Leviticus, Numbers, at
Deuteronomy.
- Maraming naging patriarka ang mga Jew, kasama na rito sina Abraham, Isaac, at Jacob, ngunit ang pinakadakilang pinuno ay si Moses

Ang Sampung Utos na gabay ng mga Hudyo sa wastong pagkilos at pamumuhay:

1. Ibigin mo ang DIYOS ng lalo at higit sa lahat. 2. Huwag kang sasamba sa mga diyos-diyosan.
3. Ipangilin mo ang araw ng Sabbath. 4. Igalang mo ang iyong ama at ina.
5. Huwag kang papatay. 6. Huwag kang makikiapid sa hindi mo asawa.
7. Huwag kang magnanakaw. 8. Huwag kang magbibintang at huwag kang magsisinungaling.
9. Huwag kang magnanasa sa hindi mo pag- aari. 10. Huwag kang magnanasa sa hindi mo asawa.

Kristiyanismo
- Pinakamalaking bilang ang Kristiyanismo sa lahat ng mga relihiyon sa mundo.
- Relihiyong batay sa buhay at turo ni Kristo Hesus.
- Si Kristo Hesus ang ipinangakong Mesiyas at manunubos
- tagapagligtas na ipinadala upang iligtas ang sanlibutan. Ayon kay Kristo Hesus, mahal ng Diyos Ama ang lahat ng taong tatanggap at
mananampalataya ng tunay at lubos sa Kanya.
- Ang Katolisismo ang pangunahing bumubuo sa Kristiyanismo na pinagtibay ng Simbahang Katolika.
- Naniniwala sa Santisima Trinidad na may nag-iisang Diyos Ama, Diyos Anak, at Diyos Espiritu Santo.
- nakabatay sa dalawang paniniwala: Ang pagkilala kay Hesus bilang anak ng Diyos at paniniwala sa kaniyang muling pagkabuhay.
- Bahagi ng paniniwalang katolisismo ang pagsunod sa Pitong Sakramento at pagsasabuhay ng Sampung Utos ng Diyos at mga kautusan ng
simbahan na nagmumula sa Santo Papa sa Rome. Ang Santo Papa sa Rome ang pinakamataas na pinuno ng Simbahang Katolika.
- Bibliya ang banal na aklat
- Si Hesukristo ay ipinanganak sa Bethlehem
- Sa edad na 30 sinimulan ni Hesus ang pagpapahayag at pagpapalaganap ng mabuting balita ng Diyos.
- Maraming naniwala, nakinig, at sumunod sa kanyang mga tinuran subalit may mga iilang Jew o Hudyo ay taliwas at hindi nais sundin
- Sa kadahilanang ito siya ay ipinahuli, pinahirapan, ipinako sa krus, at namatay. Matapos ang tatlong araw, muli siyang nabuhay at umakyat sa
Diyos Ama sa langit.

Islam
- Ang ‘Islam’ ay salitang Arabic na nanggaling sa salitang ugat na ‘Aslama’, na nangangahulugan ng “kapayapaan, kusang pagsuko sa kalooban ni
Allah at pagsunod sa Kanyang mga kautusan”
- ‘Allah’ ay ang pangalang pantangi ng tunay na Diyos na ginagamit ng mga Muslim.
- ang Islamikong pamamaraan ng buhay at taos-pusong isinasabuhay ito ay tinatawag na ‘Muslim’
- Ang Qur’an ay ang panghuling Aklat ng patnubay mula kay Allah
- Ang Muslim ay naniniwala sa iisang Diyos na tinatawag na Allah.
- si Allah ay nagpahayag ng Kanyang patnubay sa sangkatauhan sa pagpapadala ng mga propeta, na lahat sila ay nag-aanyaya na maniwala sa Isang
Diyos.

Mga Paniniwala at Aral ng Islam

- mga propetang tumanggap ng mga aklat mula kay Allah ay tinawag na mga sugo.
- si Allah ay nagpapadala ng panibagong propeta upang ibalik ang sangkatauhan sa Tuwid na Landas.
- Ang kawing ng Risalah (nangangahulugan ng Pagkapropeta at Pagkasugo) ay nagsimula kay Adan, kasama si Noah, Abraham, Ismael, Isaac, Lot,
Jacob, Jose, Moises, Hesus, at nagtapos kay Muhammad

Limang Haligi ng Islam

1. Shahadah [Pagsaksi at Pagpapahayag ng Pananampalataya]
2. Salah [Tungkuling Pagdarasal]
3. Zakat [Itinakdang Kawanggawa]
4. Sawm [Pag-aayuno sa buwan ng Ramadan]
5. Hajj [Paglalakbay sa Makkah]

Zoroastrianismo
- isa sa pinakamatandang relihiyon sa daigdig.
- Itinatag ito ni Zarathustra na kilala rin sa ngalan na Zoroaster sa bansang Greece o Zarathosht sa bansang India at Iran.
- Turo ng propetang si Zoroaster na ang Diyos ay si Ahura Mazda
- Zend Avesta ang banal na aklat
- Malalabanan ang kasamaan sa paggawa ng kabutihan at tanging pagpapalaganap ng liwanag ang makakawakas sa kadiliman.

Lesson 4.4

Neokolonyalismo ng Timog at Timog Kanlurang Asya

- Ang neokolonyalismo ay bago at ibang uri ng pananamantala sa mga mahihirap na bansa.
- Ayon sa agham-politika, ito ang pananatili ng kontrol ng isang dating kolonyalista
- Super Powers na bansa (Russia at United States)
- Organization of the Petroleum Exporting Countries o OPEC

MGA URI NG NEOKOLONYALISMO

Ekonomiko
- Ipinakikita ito sa pagbibigay kunwari ng tulong at pagpapautang

Kultural
- Ipinakikita ng mga dayuhan ang kanilang mga musika, sayaw, palabas, babasahin, at iba pa na mas pinahahalagahan ng tao

Politikal
- pamamagitan ng tahimik na paraan, nagagawa ng makapangyarihan na kontrolin ang pamamahala

Pang- Militar
- Nagagawang tumulong ng Kanluraning bansa sa mga dating kolonya na nanganganib

MGA ANYO NG NEOKOLONYALISMO SA TIMOG AT TIMOG KANLURANG ASYA

1. Dayuhang Pautang (Foreign Debt)
- tumutukoy sa pagpapautang ng isang malakas na bansa sa mga pandaigdigang organisasyon o kaya naman ay sa isang mahirap na bansa. Kadalasan,
may mga itinakdang kondisyon bago makautang
Debt Trap – ito ay hindi pagkaahon ng mga mahihirap na bansa sa kanilang pagkakautang

2. Covert Operation
- Karaniwang ito ay kadahilanang pampolitika o pangmilitar.
- Isang operasyon ng militar na inilaan upang itago ang pagkakakilanlan ng sponsor

MGA EPEKTO NG NEOKOLONYALISMO

1. Overdependence (labis na pagdepende sa iba)

- Ang mga tao ay labis nang umasa sa mayayamang bansa

2. Loss of Pride (Kawalan ng Karangalan)

- Naging epekto ng impluwensiya ng mga mananakop ang pagbuo sa isipan ng mga tao ng lahat ng galing sa kanluran ay mabuti at magaling
- ito ay naging dahilan ng pagkawala ng interes sa sariling kultura at mga produkto.

3. Continued Enslavement (Patuloy na pang-aalipin)

-Dahil sa patuloy na pamamayagpag ng mga kanluranin, ang tunay na kahulugan ng salitang Kalayaan ay ang malilit na bansa ay patuloy pa rin ang
pagtalima at pagkatali sa makakolonyal at makakapitalistang interes ng kanluranin.

Ibang Mga Kataga (Other Terms)

ARAMCO = Arabian Oil Company
PLO = Palestenian Liberation Organization

Lesson 4.5

Kontribusyon ng Timog at Kanlurang Asya at ang Pagkakakilanlan ng Kulturang Asyano

- Ang araling ito ay nakatuon sa ambag o kontribusyon ng mga Asyano sa tatlong mahahalagang aspeto - humanidades, panitikan, at palakasan.

Mga Kontribusyon sa Larangan ng Humanidades

- Saklaw ng paksang ito ang sayaw, awitin, at dulaan. Sa pangkalahatan, ito ay nabibilang sa tinatawag na performing arts.

Mga Kontribusyon sa Larangan ng Panitikan

-Ang panitikang Asyano ay lubos na napakayaman at maaring ihanay sa mga dakilang akda sa buong daigdig. Sinasalamin ng panitikan ang
relihiyon, kultura, kasaysayan ng tao. (Halimbawa, ang “Pachantantra” na isinulat ni Rabindranath Tagore na kauna-unahang Asyano na nagwagi ng
Gawad Nobel para sa panitikan).

Mga Kontribusyon sa Larangan ng Palakasan

-Tanyag ang Asyano sa larangan ng palakasan. Kilala ang mga atletang Asyano sa basketbol at boksing. Dinadakila at tinitingala ang mga Asyanong
nagkaloob ng karangalan sa kanilang bansa

Arkitekturang Asyano
- Sa pagbuo ng kabihasnang Asyano at sa kabila ng naranasan na pananakop, naipakita rito ang maipagmamalaki, pagkakakilanlan, mataas na
kakayahan, katalinuhan, at kakaibang galing ng mga Asyano sa iba’t ibang larangan tulad ng sining, humanidades, at pampalakasan. Ang sentro ng
paggawa ng mga Asyano sa iba’t ibang larangan ay nakapaloob sa relihiyong niyakap at kinagisnan

Timog Asya
- Kakaiba ang rehiyon ng Timog Asya na sa kabila ng impluwensiya ng mga mananakop hindi natinag ang kulturang nabuo sa pagkakakilanlan
bilang isa sa rehiyon na mayaman sa kultura. Lumaganap ang impluwensiya ng India sa rehiyon ng Silangang Asya at Timog-Silangang Asya. Ang
arkitekturang Indian ay makikita sa Myanmar, Indonesia, Cambodia, Nepal, Pakistan, Sri Lanka, at Thailand
- Sa relihiyong Hinduismo, Budismo, at Islam iniuugnay ang bawat gusali na nililikha nila. May dalawang tanda ng arkitekturang Indian, ang
kilalang templong budista sa India, ang Stupa, na gawa sa laryo o bato na may mga bilugang umbok na may tulis na tore. Dito inilalagay ang mga
sagrado at panrelihiyong relikya. Ang Taj Mahal ipinatayo ni Shah Jahan para sa kaniyang asawa na si Mumtaz Mahal na namatay sa ikalabing-apat
nilang anak. Ito ay itinuturing sa isa sa “New Seven Wonders of the World.” Ang arkitekturang Indian ay ang templo ng Borobudur sa Java at ang
Angkor Wat sa Cambodia.

Kanlurang Asya
- Ang mga istruktura na itinayo ay pawang may kinalaman sa relihiyon na makikita sa mga bansa sa Kanluran at Timog Asya
- Ang kilalang arkitekturang Islamik ay ang masjid o moske. Itinuturing ito na pinakamahalagang pagpapahayag ng sining Islamik. Ang tala ukol dito
ay naglalarawan ng istrukturang may minbar o pulpito at mihrab o nitso na may madetalyeng disenyo at nagtuturo sa direksiyon ng Mecca, ang banal
na lungsod ng mga Muslim. Ang moske ay napapalamutian ng marmol, mosaic, at gawang kahoy. May isa pang gusaling panrelihiyon ang ribat. Ito
ay parisukat na hugis, ang entrada ay napapalamutian, at sa gitna ay may patyo. Ang isa pang uri ng gusaling Islamik ay ang turbe (tomb), ang
musoleo ng sektang Shi’ite. Ito ay may maliliit na gusali na hugis bilugan, ang bubungan ay may turret na hugis dulo ng lapis.

Panitikang Asyano
- Maraming nagawa ang mga Asyano sa larangan ng panitikan. Mayaman ang panitikang Asyano sa mga kuwentong bayan, alamat, epiko, tula,
maikling kuwento, at dula.

Timog Asya
- Ang Pilipinas, Indonesia, Sri Lanka, at Pakistan ang mga bansang naimpluwensyahan ng panitikang India na nakasulat sa wikang klasikal na
Sanskrit. May paniniwala na sa India nagmula ang mga sinaunang kuwento. May dalawang mahalagang epiko ang India, ang “Mahabharata” at
“Ramayana”. Ang “Mahabharata” ay nagsasalaysay ng pantribong digmaan at “Ramayana” ay patungkol sa buhay ni Rama, ang bidang lalaki sa
epiko
- Si Kalidasa, ang itinuturing na pinakadakilang dramatis ng India at siyang may-akda ng “Shakuntala”. Siya ay maihahanay sa mga mahuhusay na
mga Europeong tulad ni William Shakespeare
- Ang “Panchatantra” ang itinuturing na pinakamatanda at pinakatanyag na koleksyon ng mga pabula na may maraming kuwento ukol sa alamat,
engkantada, at pabula. Si Rabindranath Tagore, ang kauna-unahang Asyano na nagwagi ng Gawan Nobel para sa panitikan noong 1913
- Kahanga-hanga ang kaniyang mga tula at kuwento. Sa kaniyang mga akda, hinikayat ang mga kapwa Indian na ipagmalaki ang lahing Indian. Lahat
ng kaniyang akda ay naglalarawan ng kagandahan ng kalikasan at pampolitika. Ang “Gitanjali” na naglalaman ng maraming tula at ang “Golpa
Guccha” na naglalaman ng mga kuwento ukol sa ordinaryong pamumuhay at paghihirap na dinadanas ng mga tao.

Kanlurang Asya
- Mula sa bansang Iran ang aklat na “A Thousand and One Nights” na mas kilalang “Arabian Nights,” ito ay kuwentong Persiano na hango sa
kuwentong Indian. Isinasalaysay dito ang isang prinsesa na si Scheherazade na nililibang ang hari upang hindi matuloy ang pagbitay sa kaniya. Sa
aklat na ito nagmula ang kwento ng “Ang Pakikipagsapalaran ni Sinbad,” at “The Tale of Alibaba and the Forty Thieves”.
- Mula naman sa Israel, si Shmuel Yosef Agnon siya ang kaunaunahang Hudyo na nakatanggap ng Nobel Prize sa kanyang mga akda na “The Bridal
Canopy” at “A Guest for the Night” noong 1966. Isa pang taga-Israel ang nakilala sa kaniyang akda na “Songs of Jerusalem and Myself” si Yehuda
Anichai. “ Ang “Rubaiyat” ay napakagandang tula na isinulat ni Omar Khayyam. Ang inspirasyon ng mga Arabe sa paggawa ay may kaugnay sa
relihiyong Islam na pinaniniwalaan nila.

Musika at Sayaw ng mga Asyano

- Sa maraming bansa sa Asya, ang musika at sayaw ay bahagi ng ritwal sa panganganak, pag-aasawa, at kamatayan. Bagaman, maraming mga bansa
rito ang nasakop ng mga Kanluranin, nananatiling buo ang tradisyong musikal ng mga Asyano dahil na rin sa mahigpit at matibay na pundasyon nito.
Sa sayaw mas binibigyang-diin ng mga Asyano ang galaw ng kamay at katawan ng tao.

Musika at Sayaw ng Indian

- Sa bansang India ay mahigpit ang pagtuturo sa mga nais mag-aral ng musika. Naniniwala ang mga Hindu na ang pinakamadaling paraan upang
makamit ang Nirvana (ganap na kaligayahan), ay sa pamamagitan ng musika. Mahilig ang mga Hindu sa sayaw. May paniniwala sila na ito ang
libangan ng kanilang mga Diyos. Patunay nito na kahit sa kanilang templo ay may mga nakaukit na sumasayaw.
- Ang sitar na gawa sa pinatuyong upo at maraming kuwerdas ang pinakabantog na instrumento. Ang ragas ay isang musika na nag-aalis ng sakit.
Mayroong tiyak na oras at panahon sa pagtugtog nito. May paniniwala ang mga Hindu na ang ayaw sumunod sa itinakdang oras ay malalagay sa
panganib ang tinutugtugan at nakikinig nito. Maraming instrumento sa musika ang ginagamit tulad ng tamburin, plawta (vina), at tambol
(maridangan).

Musika at Sayaw ng Indian

1. Plawta 2. Tamburin 3. Tambol

Ang Musika at Sayaw ng mga Arabe

- Sa mga lungsod ng Mecca, Ukash, at Medina sa Saudi Arabia pumupunta ang mga manunulat, payaso, at musikero upang mag-aral at
magpakadalubhasa sa musika. May mga instrumentong pangmusikal na ginagamit tulad ng mi’zafa, gussaba, mizmar, at tambourine. Ang harpa at
trumpeta ay nagmula sa Iraq. May isang sistema ng melodiya na ginagamit ng mga unang musikerong Arabe na katulad sa Ragas ng mga Hindu.
Noong pumasok ang ika-19 na siglo, ang musikang Arabe ay impluwensiyado ng mga Europeo. Makikita ito sa kanilang martsa na gumagamit ng
mga instrumentong banyaga.

Ang Musika at Sayaw ng mga Arabe

1. Harpa

Pampalakasan
- Ang palakasan ay naging isang daan upang magkabuklodbuklod ang mamamayang Asyano. Hindi na mabilang ang mga Asyanong naging
matagumpay, nakilala, at hinangaan sa iba’t ibang palaro. Nagsilbing inspirasyon upang patuloy na magkaisa at magnais ng kapayapaan ang lahat ng
mamamayan sa Asya. Sa katunayan, ang isports ay naging bahagi ng pang-araw-araw na buhay ng mga Asyano.
- Ang karamihan ng mga larong kilala sa buong Asya at sa daigdig ay nagmula sa India. At ang karamihan nito ay inilalarawan sa tanyag na epikong
“Mahabharata” na isinulat noong 800 BCE. Ang mga larong ito ay ginamit ng mahabang panahon hanggang sa ito ay mahaluan na ng iba’t ibang
paraan at pangalan.
- Hindi lamang ang rehiyon ng Silangang Asya at Timog-Silangang Asya ang nakilala bilang isa sa mga orihinal na tagapagtatag ng mga natatanging
palakasan nakilala rin sa iba’t ibang bansa ang rehiyon ng Timog at Kanlurang Asya. May tanyag na laro sa India, ang kabaddi, napakasimple, hindi
magastos, at hindi nangangailangan ng malaking ispasyo para ito maisagawa. Nalinang ang larong ito ng may apat na libong taon na ang nakararaan
upang makapagbigay tulong sa mga Indian na maproteksiyonan ang kanilang sarili laban sa mga paglusob ng mga kaaway

Pampalakasan Examples
1. Chess 2. Baraha

-Ang larong chess, baraha, at martial arts tulad ng judo at karate ay nagmula sa India. Ang baraha ang popular na laro sa mga hari at maharlika ng
kahariang korte sa India. Ang judo at karate ay mahalagang pananggalang ng mga Budista sa mapanganib na paglalakbay patungong Japan, China, at
Korea na nag-uugnay sa repleksiyong panloob ng mga Budista sa kanilang buhay

Pampalakasan Fighting Examples

1. Judo 2. Karate

- May ebidensiya na natagpuan sa kabihasnang Sumer noong 300 hanggang 1500 BCE. Katunayan sa natagpuang tabletang luwad, napag-alaman na
mayroon ng naglalaro na ng buno (wrestling) at boksing. Sa panahong Biblikal, ang ilan sa mga tansong istatwa ay nagpapakita ng larong buno. Sa
panahon naman ng Ur may mga damahan naman. Pangangaso naman ang naging libangan ng mayayaman sa yugtong ito. Sa panahon ng Hittite
nakilala ang kagalingan sa paglalangoy bilang bahagi ng pakikidigma. Sila ay nagtataglay na kalusugang pisikal. Ang sinaunang Israel ay kilala sa
larong takbuhan at pangingisda. Ang mga Persiano ay mahusay mangabayo.
- Sa mga atletang nakilala sa Asya sa bansang Syria, nanguna si Gwada Showaa sa hurdles at high jump. Dahil sa kanyang pagkapanalo, nagpista ng
isang linggo ang bansang Syria. Gayundin si Naim Suleymanoghi, isang weight lifter na taga Turkey na nag-uwi ng tatlong gintong medalya. Mahilig
sa palakasan ang mga Asyano hindi lamang para manalo at makilala sa buong mundo, kundi taglay din ang katangiang dapat taglayin ng isang kasali
sa laro.

Lesson 4.6

Kolonyalismo at Imperyalismo sa Silangan at Timog Silangang Asya

- Ang pag-usbong ng kolonyalismo sa Asya ay bunga ng maraming kadahilanan
- Ang pagnanais sa mga yamang mineral ang isa sa makapangyarihang dahilan ng kolonisasyon
- Ikalawa ay ang pagnanais na makontrol ang mga ruta ng kalakalan
- Ang ikaltong dahilan ay ang pangangailangang palayain ang presyur na dulot ng paglaki ng populasyon
- At ang panghuli ay itinuturing na isang kultural na kanlungan o bilang isang kultural na pag-aari

Protectorate
- mayroong sariling pamahalaan ngunit ang mga patakaran at kautusan ay dinidirekta ng imperyalistang bansa

Sphere of Influence
- Ang ekslusibong pagkontrol ng isang bansa sa komersiyo, pamumuhunan at iba pang gawaing pang-ekonomiya

Mga Paraan ng Kolonyalisasyon

Komersyal na paraan
- ang paglalakbay ng mga indibiduwal na adbenturero na naghahangad ng kanilang sariling katanyagan at kayamanan
- Ang English East India Company (1600-1858) ay isang organisasyong pangkalakal na may napakalaking kayamanan at impluwensya, at sa mahigit
na 250 taon na pamamayagpag nito na naging pangunahing instrumento ng British
- pinaplano ito

Militar na paraan
- Ang kapangyarihang pandagat at puwersang militar ay mahalagang paraan ng pagtatag ng kolonyal na paghahari
- pinaplano ito

Lokal na kontroladong pagpapalawak

- ang pagpapalawak ng kolonyal ay hindi palaging plano o inaprubahan ng pamahalaan.
- ito ay dahil sa mga nakabaseng sundalo o adbenturero sa isang lugar na maging ang mga liblib na lugar

Silangang Asya
- Ang matagal na pakikipagkalakalan ng Silangang Asya sa mga Europeo ay ukol sa taglay nitong yaman at ganda ng likas yaman
- Nakapagtatag ang Portugal ng kanilang kolonya sa mga daungan ng Macao sa China at Formosa (Taiwan ngayon) subalit kalaunan ay kanila rin
itong nilisan
- Sa loob ng mahabang panahon ang China ay pinamumunuan ng mga Emperador na nakatulong nang Malaki
- Ipinatupad ng China ang isolationism o ang paghihiwalay sa bansa mula sa daigdig
- Ang opyo ay isang halamang gamot na kapag inabuso ay nagdudulot ng masamang epekto
- Nang ito’y malaman ng mga Tsino ay tinutulan nila ang patuloy na pagpasok ng opyo sa China ngunit naging daan ito sa pagtutol at pagsisimula ng
isang digmaan noong 1839. Digmaang ito bilang Opium War at nagresulta sa paglagda sa Kasunduang Nanking. Kailangan ng china na bubuksan pa
ng Tsina ang iba pa nitong daungan, pag-angkin ng British sa Hongkong, pagbabayad pinsala ng China ng 21 milyong dolyar at pagkakaloob ng
karapatang extraterritoriality.

Extraterritoriality
- sino mang British na nagkasala sa China ay hindi maaring litisin sa korte kundi sa korte ng mga British

- Nasundan pa ito ng Ikalawang Digmaang Opyo, sa pagkakataong ito ang England at France na ang naging kalaban ng China.
- Natalong muli ang Tsina at nagbunga ng isa pang kasunduan, tinatawag na Kasunduang Tientsin. Ito ay ang pagbubukas ng 11 pang daungan para
sa kalakalan, pag-angkin ng England sa Kowloon, pagpapahintulot sa mga Kanluranin na manirahan at makapasok sa buong China
- Ang pagkatalo ng China sa Digmaang Opyo ay nagpahina sa kanilang pamahalaan at ipinatupad ng mga Kanluranin ang Sphere of Influence

Timog-Silangang Asya

Pilipinas
-Sinakop ng Espanya ang Pilipinas sa hangaring pagpapalaganap ng Katolisismo, ginto, at maayos na daungan.

Sanduguan
- Ginagawa sa pamamagitan ng pag-inom ng alak na hinaluan ng kani-kanilang dugo

Polo y Servicio
- sapilitang pagtatrabaho ng kalalakihan na may edad 16 hanggang 60.

Monopolyo
- tumutukoy sa pagkontrol ng Espanyol sa kalakalan.

Sistemang Bandala
- ito ay sapilitan ang pagbili ng pamahalaan sa ani ng mga magsasaka sa mababang halaga

Sistemang Encomienda
- ay nagsilbing pabuya o gantimpala sa mga Espanyol na nakatulong sa pagpapalaganap ng kolonyalismo

Indonesia
- ito ay may mga masaganang produkto ng pampalasa na matatagpuan
- Ito ang dahilan kung bakit tinagurian ito bilang Spice Island.
- Ang mga Portuges ang unang dumating sa Indonesia noong 1511
- sinakop ang mga isla ng Ambiona at Tidore sa Moluccas

Malaysia
- Katulad din ng Pilipinas, maraming sumakop dito at ito ay ang Portugal, Netherlands, at England.
- malawak na plantasyon ng goma at malaking reserba ng lata

Epekto ng Kolonyalismo at Imperyalismo sa Asya

- Nagkaroon ng pag-unlad sa sistema subalit nakaranas ng pang-aabuso at pang-aalipin
- Umunlad ang sistema ng transportasyon at komunikasyon
- Naimpluwesiyahan ng mga Europeo ang kultura
- Kawalan ng karapatan na pamunuan
- Pagkakaroon ng hidwaan
- Pagkasira ng mga likas na yaman
- Nagsilbing kuhanan ng mga hilaw na materyales

Lesson 2.7

Pag-unlad ng Nasyonalismo sa China

- Nagsimula ang pagkawala ng kontrol ng China nang natalo ng Great Britain sa Unang Digmaang Opyo (1839-1842)
- natalo sa laban sa England at France naman noong Ikalawang Digmaang Opyo (1856- 1860).
- nagsagawa ng dalawang rebelyon ang mga Tsino. Ito ay ang Rebelyong Taiping (1850) at Rebelyong Boxer (1900)

Rebelyong Taiping
- Namuno si Hung Hsiu Ch’uan (Hong Xiuguan) sa Rebelyong Taiping laban sa Dinastiyang Qing, pinamumunuan ng mga dayuhang Manchu.
- pabagsakin ang Dinastiyang Qing upang mahinto ang pamumuno
- hangad din nito ang pagkakapantay-pantay ng karapatan

Rebelyong Boxer
- Sumiklab ang Rebelyong Boxer noong 1899
- Tinawag itong Rebelyong Boxer dahil ang mga miyembro ng samahang I-ho Chu’an o Righteous and Harmonious Fists ay naghimagsik
- ang pangunahing layunin ng Rebelyong Boxer ay ang patalsikin ang lahat ng mga dayuhang nasa bansa
- Natalo ang mga boxer at itinuring na isa sa madugong rebelyon
- 20 milyong Tsino ang namatay
- Nabawi ng mga imperyalista mula sa mga boxer ang Peking noong Agosto 14, 1900
- Nagpatuloy ang pamamayani ng mga Kanluranin sa pagkatalo ng Rebelyong Taiping at Rebelyong Boxer
- namatay si Empress Dowager noong 1908
- pinalitan ni Puyi na naging emperador ng dalawang taon
- Si Puyi o Henry Puyi ang huling emperador ng dinastiyang Qing (Manchu) at ng China.
- ika-20 siglo ay nangangahulugang pagpasok ng dalawang magkatunggaling idelohiya
- ang idelohiya ng demokrasya at komunismo. Ito ay nagdulot ng pagkakahati ng bansa at naghudyat ng tunggalian

Ideolohiyang Demokrasya sa China

- Hinarap ng mga Tsino ang malaking hamon
- sa kawalan ng pagkakaisa ay nakilala si Sun Yat Sen.

Sun Yat-Sen
- Isinulong niya ang pagkakaisa ng mga Tsino
- ginamit ang tatlong prinsipyo: ang san mit chu-i o nasyonalismo, min-tsu-chu-I o demokrasya, at min-sheng-chu-i o kabuhayang pantao.
- pamunuan niya ang mga Tsino sa pagpapatalsik sa mga Manchu sa tanyag na Double Ten Revolution na naganap noong Oktubre 10, 1911.
- Tinawag itong Double Ten dahil naganap ito sa ikasampung buwan ng taon (Oktubre)
- itinalaga si Sun bilang Pangulo noong Oktubre 29, 1911
- “Ama ng Republikang Tsino”

Ideolohiyang Komunismo sa China

- Nagsimula noong 1918 ang pagpasok ng ideolohiyang komunismo
- pamumuno ni Mao Zedong sa China

Mao Zedong
- natigil ang pagtutunggali ng puwersa nina Chiang Kai-shek at Mao Zedong
- Humalili si Heneral Chiang Kai Shek bilang pinuno ng Partidong Kuomintang
- Namatay si Sun Yat-Sen noong Marso 12, 1925
- Ipinagpatuloy ni Chiang Kai Shek ang pakikipaglaban sa mga warlords

Mga Kaganapan sa Pag-unlad ng Nasyonalismong Tsino

- ang pagtunggali ng puwersa nina Chiang Kai Shek at Mao Zedong

1931
- Ikalawang Digmaang Sino-Hapones
- Binomba ng mga Hapones ang China
- Nasakop ng Japan ang malaking teritoryo ng China

1936 - Nagkaisa ang mga komunista at nasyonalista upang harapin ang pananakop ng mga Hapones
1942 - Nahinto na ang pananakop ng mga Hapones sa China.
1949 - Tumakas ang mga nasyonalista na pinamumunuan ni Chiang Kai-Shek sa Taiwan at itinayo ang Republic of China
- Dahil sa pagtatag ng People's Republic of China, napaalis ng mga komunista ang mga Kanluranin at muling nakamit ng China ang kalayaan

Japan
- isinara ang kanilang bansa at daungan mula sa mga Kanluranin
- Magkaiba ang naging pagtugon ng dalawang bansa
- Patuloy na sarado ang China at sapilitang pagpasok ng mga Kanluranin na nagresulta sa digmaan. Tinanggap naman ng Japan ang mga Kanluranin
nang hiniling nito na ipatupad ang Open Door Policy noong 1853.
- pinasimulan ni Emperador Mutsuhito na siyang namuno sa panahon ng Meiji Restoration
- Si Emperador Mutsuhito ay nanungkulan sa Japan sa loob ng 45 taon (1867- 1912).
- Ilan sa mga ito ay ang edukasyon, ekonomiya, at sandatahang lakas.

Kasunduang Kanagawa - sa kasunduang ito, nabuksan ang dalawang daungan ng bansa para sa mga barkong Amerikano
Meiji - ”Ang Naliwanagang Kapayapaan”
Imperyalista - bansang mananakop na malakas ang puwersa sa larangan ng politika.

Modernisasyon ng Japan
- Nagkaroon ng Sentralisadong pamahalaan at ginawang modelo ang Saligang Batas nito (Germany)
- Kasanayan ng hukbong pandagat (England)
- Sistema ng edukasyon (United States)

Nasyonalismo sa Pilipinas
- Unti-unting nagising ang kaisipan ng mga Pilipino ukol sa diskriminasyon

Mga pangyayaring nagbigay-daan sa pagbuo ng Nasyonalismo sa Pilipinas

-Propaganda
-Sekularisasyon
-Ang Pag-alsa sa Cavite
-Ang pagbukas ng Pilipinas sa pandaigdigang kalakalan
-Paggarote kina GOMBURZA matapos ang pag-aalsa sa Cavite
-Pagpasok ng kaisipang liberal sa bansa bunga ng pagbubukas ng Kanal Suez

Katipunan
- isinakatuparan ng Katipunan sa pamumuno ni Andres Bonifacio.
- sekretong organisasyong laban sa mga Kastila
- Ang proklamasyon ng kalayaan ng Pilipinas ay naganap noong Hunyo 12, 1898 sa pamumuno ni Emilio Aguinaldo na kauna-unahang republika sa
Asya
- Tinutulan ito ng mga Pilipino at naganap ang Digmaang Pilipino-Amerikano.
- Nakamit ng mga Pilipino ang kalayaan noong Hulyo 4, 1946
- nakipaglaban ang mga Pilipino sa pamamagitan ng rebolusyon sa Visayas at Mindanao na pareho ang layunin
- Halos umabot ng limang taon ang digmaang Pilipino-Amerikano

Anyo ng Nasyonalismo

1. Propaganda 2. Himagsikan
Samahan – Kilusang Propaganda Samahan - Katipunan
Layunin – Reporma o Pagbabago Layunin – Ganap na Kalayaan
Nagtatag – Jose Rizzal Nagtatag – Andres Bonifacio
Diskripsyon – Pagsusulat ng Propaganda Diskripsyon – Rebolusyon o madugong pakikipaglaban

Iba Pang mga Bansa sa Timog-Silangang Asya

- Ang isa ay marahas at tahasang naghanap ng kalayaan. Ang ikalawa ay diplomatiko at banayad.
- Ang una ay nagsagawa ng rebolusyon laban sa kolonyalista tulad ng Pilipinas, Vietnam, at Indonesia. Ang Ikalawa ay mapayapang hiningi ang
kanilang kalayaan tulad ng Malaysia at Singapore.
- Ang Thailand ay nakaligtas sa kolonisasyon dahil sa kahusayan ng monarkiya nito na gamitin ang pamamaraan ng diplomasya upang mapaamo ang
mga kolonyalistang bansa tulad ng France at England na parehong may interes dito. Buo na ang nasyonalismo kung kaya’t nanatili itong malaya,
maliban na lamang noong Ikalawang Digmaang Pandaigdig nang nilusob ito ng Japan, nanatiling malaya ang Thailand.
- Ang Malaysia at Burma na kapwa kolonya ng England ay matagumpay na nakamit ang kalayaan sa mapayapang paraan at naipagkaloob matapos
ang Ikalawang Digmaang Pandaigdig. Maraming Indones ang namatay dahil sa malakas na puwersa ng mga Dutch. Ganap na nakamit ng mga
Indonesian ang kalayaan. Nagpalabas si Sukarno ng dekreto noong Agosto 17, 1945 na nagdeklara ng kasarinlan ng Indonesia

Nasyonalismo sa Vietnam
- Ang pagwawakas ng pananakop ng mga Pranses sa Vietnam ay naging katotohanan sa pamamagitan ng Partidong Viet Minh o kilusan ukol sa
nasyonalismong partido, ang naging pangunahing kasangkapan sa paglaya ng kanilang bansa. Isang matagalang digmaan ang ginawa ng mga
Vietnamese upang makamtan ang pinakaaasam-asam na kalayaan. Matapos ang Ikalawang Digmaang Pandaigdig, nahati ang Vietnam sa dalawang
bansa-ang Hilagang Vietnam at ang Timog Vietnam.
- Ang Timog Vietnam ay demokratiko at ang Hilagang Vietnam ay nagsulong ng sosyalismo at komunismo. Ipinasa ng France sa United States ang
suliranin sa Vietnam. Naging magastos at madugo para sa United States ang naganap na Vietnam War. Ang pandaigdigang opinyon ay iwanan na ng
mga Kanluranin ang Vietnam. Sa pagkatalo at pag-iwan ng United States sa Timog Vietnam, muling nagkaisa ang dalawang Vietnam (Hilaga at
Timog) at naging isang bansa na lamang noong 1975.
- Ang pagtatag ng Partido ng mga Nasyonalistikong Annamite ang nagsimula sa kanilang paghahangad ng kalayaan. Isa sa naging kilalang
rebolusyonaryong lider ng kilusan ay si Nguyen Ai-Quoc o Ho Chi Minh
- Si Ho Chi Minh ay isang nasyonalistang pinuno ng Vietnam na sinalamin ang kalayaan sa pamamagitan ng pagtanggap ng pamamaraang
komunismo. Nilayon niya ang pagbabawas sa buwis, redistribusyon ng mga lupa at pag-alis ng pwersahang pakikilahok ng lakas–militar ng mga
Vietnamese sa hukbo ng Pransya. Pinalakas ni Ho Chi Minh ang kilusan dahil nais niyang kunin ang Hanoi at Saigon sa mga dayuhan at ideklara ang
Republika ng Vietnam. Dahil dito, bumangon ang digmaang sibil sa Timog at Hilagang Vietnam. Noong 1954 sa Geneva, Switzerland ay pinagtibay
ang paghahati ng Vietnam sa ilalim ng sukat ng 17th Parallel. Ang Hilagang Vietnam ay hindi tinanggap ang sistemang komunismo, ngunit ang
Timog Vietnam ay tinanggap naman ito

Nasyonalismo sa Myanmar (Burma)

- Naging kolonya ng Britain ang Burma simula ng matalo ito sa digmaan. Ito ay pinamahalaan bilang isang lalawigan ng India. Natamo din ng mga
Burmese ang kanilang inaasam na kasarinlan bunga ng kanilang aktibong paghiling. Ipinasa ng mga British ang Burma Act 1935. Ang batas na ito
ang nagbigay ng konstitusyon sa Burma. Ipinagkaloob din nito ang ilang kapangyarihang pansarili sa mga Burmese. Itinatag ni Ba Maw ang unang
pamahalaang Burmese noong 1937. Sa hangaring lumaya ang nagtulak sa mga Burmese na ipahayag ang kanilang damdaming makabayan at
nagpatuloy ang pakikibaka sa pamamagitan ng pagtatag ng makabayang samahan.
Nasyonalismo sa Indonesia
- Umunlad ang nasyonalismong Indones dahil sa paghahangad na matigil ang mga hindi makatarungang patakaran ng mga mananakop na Dutch.
Nagsimula ang pakikibaka ng mga Indones noong 1825. Sa taong ito, pinamunuan ni Diponegoro ng Java ang isang malawakang pag-aalsa. Noong
1930, natalo ng mas malakas na puwersa ng mga Dutch ang puwersa ni Deponegoro.
- Kakaiba naman ang karanasan ng Indonesia, na hinawakan naman ng Dutch, bumuo ito ng isang samahang makabayan. Itinatag ni Sukarno ang
Partido Nasyonalista ng Indonesia at nanguna siya sa pagpapamalas ng nasyonalismo.
- Subalit kinailangan ng mga Indonesian na magbuwis ng buhay upang lumaya. Nakamtan ng mga Indonesian ang kanilang kalayaan pagkatapos
magsagawa ng isang rebolusyon laban sa mga Dutch matapos ang Ikalawang Digmaang Pandaigdig

Lesson 4.8

Epekto ng Pandaigdigang Digmaan sa Silangan at Timog-Silangang Asya

Malaking Epekto ng Unang Digmaang Daigdig

1. Pagkasira/Casualties- Ang Unang Digmaan ay nagsanhi nang hindi matatawarang pagkasira hindi lamang ng ari-arian, kalikasan, kabuhayan
2. Pagbagsak ng Ekonomiya- Humigit kumulang 337 billion US dollar ang gastos ng magkakalabang bansa. Ang Allies ay sinubukang paliitin ang
kanilang utang sa pamamagitan ng paghingi ng reparations (bayad sa mga napinsala) sa Central Powers lalong lalo na sa Germany

Mga Pangyayaring may kinalaman sa Pandaigdigang Digmaan

- Ang bansang Germany ay nasakop ang Poland taong 1939, bansang France naman taong 1940 at 1941 naman ang Russia. Nang pasabugin ang
Pearl Harbor taong 1941 ay nagdeklara ang Amerika ng digmaan laban sa Japan at tuluyan nang sumali at kumampi bilang kaisa ng Allied Forces na
kinabibilangan ng Great Britain at Russialaban sa Axis Forces na binubuo ng Germany, Italy, at Japan
- Sa China ay sumiklab ang isang kilos-protesta laban sa mga dayuhan. Ang kilusang ito ay naganap noong May 4, 1919 kung kaya’t ito ay tinawag
na May Fourth Movement alinsunod sa petsa kung kailan naganap ang protesta. Nagbunsod ang nasabing protesta dahil sa walang nakuhang teritoryo
ang China at nawala pa sa kaniya ang pamumuno sa Shantung. Dahil dito ay hindi nilagdaan ng bansang China ang Kasunduan ng Versailles (Treaty
of Versailles) na nagdulot ng nasabing kilos-protesta
- Naitatag rin ang League of Nations upang maiwasan ang pagkakaroon ng digmaan sa daigdig. Ito ay organisasyong naitatag na resulta ng Paris
Peace Conference na nagwakas sa Unang Digmaang Pandaigdig. Noong 1933, ang bansang Japan ay tumiwalag sa League of Nations. Pagkalipas ng
tatlong taon ay nakipag-alyansa ito sa Germany at Italy kung kaya’t nabuo ang tinatawag na “Axis Powers” na binubuo ng kanilang mga lungsod:
“Rome-Berlin-Tokyo”.

Malaking Epekto ng Ikalawang Digmaang Daigdig

1. Pagkamatay at Pagkasira- Ang Ikalawang digmaan ay kumuha ng halos napakaraming buhay at pagkasira at pagkawasak ng napakaraming ari-
arian, kabuhayan at iba pa. Sa kabuoang bilang, umabot sa 70 milyong sundalo ang isinuong ang kanilang buhay para sa Allied at Axis Forces.
Humigit kumulang 17 milyon ang namatay

2. Displaced Persons/Refugees – Maraming mamamayan ng mga nasangkot na bansa ang pinuwersang lisanin ang kanilang bansa upang hindi na
madamay sa digmaan. Upang matulungan ang mga nasabing refugees sa pamamagitan ng Allied Forces ay naitatag ang United Nations Relief and
Rehabilitation Administration (UNRRA). Ang organisasyong ito ay binuo upang makapagbigay serbisyo sa pamamagitan ng pagbibigay ng pagkain,
damit, at serbisyong medikal sa mga displaced persons.

3. Kompetisyon sa mga bagong kapangyarihan - Pagkatapos ng Ikalawang digmaang pandaigdig, ay maraming nanghinang bansa na sangkot sa
digmaan. Umigting ang kapangyarihan ng dalawang bansa: ang United States at Soviet Union. Ngunit ang kanilang itinuturing na “war-time
alliance” ay nabuwag nang ipinalaganap ng Soviet Union ang Komunismo sa Europa at Asya. Ang kompetisyon sa pagitan ng mga ideolohiya ng
Soviet Union at United States ay tinawag na “Cold War”

4. Nuclear Age- Ang pagkakaroon ng mga atomic bomb sa bawat bansa ay naging bukas pagkatapos ng Ikalawang digmaang pandaigdig. Maraming
tao ang naniniwala na kaya nitong sumira at magwasak ng napakaraming buhay. Umaasa ang mamamayan na matututuhan ding mabuhay ng
mapayapa. Ngunit, sa kabila nito ang pagbuo ng makabago at makapangyarihang armas hindi kalaunan nagsimula na

5. Pagtatag ng United Nations - Matapos matunghayan ang katakot-takot na dulot ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig, nagkita-kitang muli ang
noo’y magkakaalyansa: ang representante ng United States, Great Britain, Soviet Union at China. Dito’y nagkasundo na magtatag ng isang
organisasyong tutulong sa pagkakaisa at kapayapaan. Ito ay tinagurian bilang United Nations.