ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

Α. ΠΑΡΑΘΕΣΗ
Ουσιαστικό που τίθεται δίπλα σ’ ένα άλλο ουσιαστικό ή αντωνυμία για να προσθέσει σ’
αυτό ένα κύριο χαρακτηριστικό. Η παράθεση αναλύεται σε αναφορική πρόταση (που,
ο οποίος…) και είναι έννοια πλατύτερη από εκείνη που προσδιορίζει. (απ’ το ειδικό στο
γενικό).
Πχ. Φίλιππος, ὁ βασιλεύς τῶν Μακεδόνων. Εστράτευσαν ἐς Ζάκυνθον τήν νῆσον
Χαίρω ἀκούων ὑμῶν, τῶν σοφῶν.

Β. ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ
Αποδίδεται με το δηλαδή. Είναι έννοια στενότερη από εκείνη την οποία επεξηγεί. (απ’ το
γενικό στο ειδικό)
Πχ. Ὁ φιλόσοφος ὁ Σωκράτης ἀγαθός ἐστί.

Γ. ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
Δίνει στο ουσιαστικό μια μόνιμη ιδιότητα.
Χρησιμοποιούνται:
1. επίθετα πχ. πολλάς και μεγάλας εὐεργεσίας
2. αντωνυμίες
3. αριθμητικά. π.χ. ἔκτον ἔτος…
4. επιθετικές μετoχές π.χ. οἱ χειροτονούμενοι στρατηγοί
5. ουσιαστικό που δηλώνει ηλικία, εθνικότητα, επάγγελμα, αξίωμα, ιδιότητα.
π.χ. ἀνήρ γέρων, Ἀθηναῖος στρατηγός
6. ονομασία γεωγραφικού όρου με άρθρο π.χ. τό Πήλιον ὄρος
7. επίρρημα ή εμπρόθετος προσδιορισμός με άρθρο
π.χ. Τὰς ἡδονὰς θήρευε τὰς μετὰ δόξης.
8. γενική πτώση ουσιαστικού ή αντωνυμίας με άρθρο.
π.χ. Ὁ τοῦ βασιλέως θρόνος

Δ. ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
Είναι το επίθετο (ή η μετοχή ) που αποδίδει στο ουσιαστικό που προσδιορίζει μια
παροδική ιδιότητα.
!!!Ο κατηγορημ. προσδ. δεν έχει άρθρο . Έχει το ουσιαστικό που προσδιορίζεται απ’ αυτόν.
Πχ. Ἀγησίλαος φαιδρῷ τῷ προσώπῳ ἐκέλευσε.

*Ως κατηγορηματικοί προσδιορισμοί χρησιμοποιούνται συνήθως τα επίθετα: άκρος,

μέσος , έσχατος, πᾶς, ἃπας, ὃλος, μόνος, και οι αντωνυμίες αὐτός(=ο ίδιος) και
ἓκαστος(=ο καθένας), όταν δεν συνοδεύονται από άρθρο.

ΑΣΚΗΣΗ: Να χαρακτηρίσετε τους ομοιόπτωτους ονοματικούς προσδιορισμούς.

1. Παυσανίας ὁ Λακεδαιμονίων βασιλεύς ἔπραξε ταῦτα.
2. Οἱ Κερκυραίοι ἐνέπρησαν τάς σκηνάς ἐρήμους.
3. Ἀριστογείτων, ὁ εμός κατήγορος, πλεῖστα ἐψεύσατο.
4. Ὁ κοινός ἱατρός θεραπεύσει σε, χρόνος.
5. Πάντες οἱ στρατιῶται ἁπέθανον.
6. Ο Περικλῆς ἐγένετο μαθητής δύο διδασκάλων, Άναξαγόρου καί Δάμωνος.
 ΠΛΑΓΙΕΣ ΠΤΩΣΕΙΣ ΩΣ ΕΤΕΡΟΠΤΩΤΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ ΟΝΟΜΑΤΩΝ

ΓΕΝΙΚΗ
1. γενική κτητική ή του δημιουργού
πχ.ἡ οἰκία τοῦ Μιλτιάδου / τά έπη τοῦ Ὁμήρου

2. γενική διαιρετική (ένα μέρος από το σύνολο). *συχνά συντάσσονται επίθετα ή

αντωνυμίες ουδετέρου γένους: πολύ, ήμισυ, παν, τι, έκαστος ή επίθετα υπερθετικού
βαθμού.
Πχ. Σωκράτης ἦν σοφώτατος Ἀθηναίων.

3. γενική της ύλης ή του περιεχομένου

Πχ. Ξίφος σιδήρου, ἁγέλη βοῶν

4. γενική της ιδιότητας

πχ παῖς τριῶν ἐτῶν (ηλικία), ὁδός τριῶν ἡμερῶν

5. γενική της αξίας ή του τιμήματος *συντάσσονται συχνά τα επίθετα άξιος,

ἀνάξιος, ὠνητός (=μπορεί να αγοραστεί)
πχ. Δέκα μνῶν χωρίον, ἀγρός ταλάντου άξιος.

6. γενική της αιτίας *συντάσσονται τα επίθετα αίτιος, ὑπαίτιος, ένοχος, εὐδαίμων

και τα ουσιαστικά που δηλώνουν κάποιο ψυχικό πάθος.
Πχ. Ὀργή μεγάλων ἀδικημάτων.

7. γενική συγκριτική * συντάσσονται επίθετα σε συγκριτικό βαθμό και επίθετα

που δηλώνουν σύγκριση όπως: πρότερος, ὕστερος, πολλαπλάσιος, ἄλλος, ἓτερος,
διάφορος

8. γενική υποκειμενική πχ. Πόλεμος Πελοποννησίων καί Ἀθηναίων 

πολεμοῦσιν οἱ Πελοποννήσιοι καί οἱ Αθηναῖοι.

9. γενική αντικειμενική
πχ. Πόθος πατρίδων  ποθῶ ἐγώ (ή ποθοῦσιν οὗτοι) τάς πατρίδας.

ΔΟΤΙΚΗ
1. δοτική αντικειμενική (μετά από ουσιαστικά που δηλώνουν εχθρική ή φιλική
διάθεση, υποταγή(κύριος), ισότητα, ομοιότητα)
πχ. Οἱ πονηροί ἀλλήλοις ἐχθροί μᾶλλον εἰσίν ἤ φίλοι.

2. δοτική της αναφοράς (μτφρ= ως προς, σχετικά με , όσον αφορά)

πχ. Οὔτε ποσίν εἰμί ταχύς οὔτε χερσίν ἱσχυρός.

ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ
1. αιτιατική της αναφοράς (τόν ἀριθμόν, τό εὖρος, τό πλῆθος, τό ὓψος, τό ὄνομα)
πχ. Ἀγαθός τά πολεμικά. (ως προς, στα)