Rażenie Celów Obserwowanych

WYŻSZA SZKOŁA OFICERSKA im. gen. J.
Bema
Wydział Wojsk Rakietowych i Artylerii – Zakład Strzelań i Kierowania Ogniem
Ppłk dypl. Zdzisław MARCINIAK
RAŻENIE CELÓW OBSERWOWANYCH
TORUŃ
2001
Spis treści
1. Określanie nastaw do wykonywania ognia skutecznego…………………... 3
1.1 Określanie nastaw do ognia skutecznego wstrzeliwaniem………………… 5
1.1.1 Podstawy teoretyczne wstrzeliwania……………………………………….. 5
1.1.2. Zasady prowadzenia obserwacji wybuchów……………………………….. 10
1.1.3 Algorytmy obliczania poprawek…………………………………………… 11
1.1.3.1 Obliczanie współczynników strzelania…………………………………….. 13
1.2 Określanie nastaw do ognia skutecznego wstrzeliwaniem z wykorzysta-
niem dalmierza……………………………………………………………... 25
1.2.1 Istota wstrzeliwania z wykorzystaniem dalmierza…………………………. 25
1.2.2 Algorytmy obliczania poprawek podczas wstrzeliwania z dalmierzem……. 26
1.2.3 Kolejność wstrzeliwania z wykorzystaniem dalmierza i zasady przecho-
dzenia do ognia skutecznego……………………………………………….. 33
1.3. Określanie nastaw do ognia skutecznego wstrzeliwaniem z wykorzysta-
niem dwubocznej obserwacji………………………………………………. 40
1.3.1 Istota wstrzeliwania celów z wykorzystaniem dwubocznej obserwacji……. 40
1.3.2 Algorytmy obliczania poprawek podczas wstrzeliwania z dwuboczną ob-
serwacją…………………………………………………………………….. 43
1.3.3 Kolejność wstrzeliwania z wykorzystaniem dwubocznej obserwacji i zasa-
dy przechodzenia do ognia skutecznego…………………………………… 48
1.4 Określanie nastaw do ognia skutecznego wstrzeliwaniem według znaku
uchyleń……………………………………………………………………... 53
1.4.1 Istota wstrzeliwania według znaku uchyleń………………………………... 53
1.4.2 Algorytmy obliczania poprawek podczas wstrzeliwania według znaku
uchyleń……………………………………………………………………... 60
1.4.3 Kolejność wstrzeliwania według znaku uchyleń i zasady przechodzenia do
ognia skutecznego………………………………………………………….. 61
2. Procedury prowadzenie ognia skutecznego do celów obserwowanych……. 68
2.1 Wymagania stawiane przed ogniem skutecznym…………………………... 68
2.2 Wyznaczanie parametrów rozłożenia ognia [wybuchów] na celu…………. 70
2.2.1 Określanie liczby nastaw celownika oraz wartości skoku celownika……… 70
2.2.2 Wyznaczanie wartości odstępu snopa……………………………………… 73
2.2.3 Wyznaczanie liczby nastaw odchylenia……………………………………. 76
2.2.4 Wyznaczanie zużycia pocisków na działo o nastawę………………………. 77
2.3 Prowadzenie i kontrola ognia skutecznego do celów obserwowanych…….. 78
2.3.1 Prowadzenie i kontrola ognia skutecznego z zadaniem obezwładnienia
[niszczenia]…………………………………………………………………. 78
2.3.2 Prowadzenie i kontrola ognia skutecznego z zadaniem zburzenia…………. 85
2.3.2.1 Burzenie, jako rodzaj ognia skutecznego…………………………………... 85
2.3.2.2 Właściwości burzenia trwałych budowli obronnych……………………….. 86
2.3.2.3 Właściwości burzenia budowli drewnianoziemnych oraz okopów i transzei 87
2.3.2.4 Wykonanie i kontrola ognia burzącego…………………………………….. 88
3. Rażenie celów w warunkach szczególnych………………………………… 91
3.1 Rażenie celów obserwowanych, strzelaniem odbitkowym………………… 91
3.2 Strzelanie do celów położonych w pobliżu wojsk własnych………………. 97
3.3. Strzelanie górną grupą kątów………………………………………………. 103
4. Planowanie i wykonanie ogni zaporowych………………………………… 110
4.1 Planowanie i wykonanie stałego ognia zaporowego……………………….. 110
4.2 Ruchomy ogień zaporowy………………………………………………….. 114
Bibliografia…………………………………………………………………. 116
2
1. Określanie nastaw do wykonania ognia skutecznego
Po lekturze tego rozdziału czytelnik powinien potrafić:

• uzasadnić konieczność udokładniania nastaw do rażenia celów obserwowanych wstrzeliwa-
niem;
• obliczać współczynniki strzelania i stosować je do obliczania właściwych poprawek;
• meldować i zapisywać obserwacje wybuchów [serii ognia skutecznego] w trakcie rażenia celów
obserwowanych;
• prowadzić wstrzeliwanie celów z wykorzystaniem dalmierza, dwubocznej obserwacji i według
znaku uchyleń.
Nastawy do strzelania określa się według następującego schematu:

c
1. Określa się dane topograficzne do celu: odległość topograficzną do celu - D T ; różnicę wysoko-
ści między celem i stanowiskiem ogniowym - ΔZ = Z C − Z B i topograficzny kąt przeniesie-

c
nia do celu od kierunku zasadniczego - kp T (Kz) .
2. Określa się poprawki donośności i kierunku obliczone do celu - ΔD o , ΔK o .

c c
3. Oblicza się nastawy do celu:
- donośność obliczoną do celu [ Dco ] i obliczony kąt przeniesienia do celu od kierunku zasadni-
c
czego [ kp o (Kz) ];
- z tabel strzelniczych dla odpowiedniego ładunku , dla Do

c
określa się celownik obliczony do
c
celu [ Co ];
ΔZ
- oblicza się kąt położenia celu według wzoru: p = ⋅ 0,95 ;
0,001D CT
c
- na podstawie wartości celownika [ Co ] i wartości kąta położenia celu [ p ] z pomocniczych ta-
bel strzelniczych, dla odpowiedniego ładunku 1 , odczytuje się poprawkę kąta celownika na kąt
położenia celu [ Δc ];
- oblicza się poprawkę kąta podniesienia na różnicę wysokości celu i stanowiska ogniowego
[ Δϕ ], według wzoru: Δϕ = p + Δc ;
pozo = Δϕ .
c c
- oblicza się poziomicę obliczoną do celu [ pozo ],
1
Tabele strzelnicze do 122 mm haubicy samobieżnej 2S1.Art624/78. MON. Warszawa 1979r. s.121-170.
3
Schemat określania nastaw wygląda następująco:
D cT = ΔZ = kp cT (Kz) =
+ ΔD co = p= + ΔK co =
-------------- + Δc = -------------------
o= kp co (Kz) =
c
D ------------------------
C o=
c
Δϕ =
pozo =
c
Schemat określania nastaw jest niezależny od sposobu określania nastaw do rozpoczęcia

strzelania. Różnica między poszczególnymi sposobami określania nastaw tkwi wyłącznie w sposo-
bie [algorytmie] określania poprawek donośności i kierunku obliczonych do celu [ ΔD o , ΔK o ].

c c
W zależności od algorytmu określania poprawek obliczonych do celu wyróżnia się następu-

jące sposoby określania nastaw do strzelania:
- przygotowanie pełne 2:
- z wykorzystaniem wykresu poprawek obliczonych;
- metodą kolejnych przybliżeń;
- wykorzystanie danych działa kontrolnego 3:
- z wykorzystaniem wykresu wstrzelanych poprawek;
- z wykorzystaniem współczynnika strzelania;
- sposobem uproszczonym;
- przeniesieniem ognia od celu pomocniczego 4:
- z wykorzystaniem wykresu wstrzelanych poprawek;
- z wykorzystaniem współczynnika strzelania;
- sposobem uproszczonym;
- przygotowanie niepełne (pobieżne) [realizowane według algorytmów przygotowania pełnego
lub wykorzystania danych działa kontrolnego (przeniesienia ognia od celu pomocniczego)].
Każdy z wyżej wymienionych sposobów obarczony jest określonymi błędami donośności i
kierunku. Wartości błędów środkowych poszczególnych sposobów określania nastaw przedstawio-
no w tabeli 1.
2
Algorytmy określania poprawek obliczonych do celu znajdują się w opracowaniu: „Grzegorczyk H. Marciniak Z.
Określanie nastaw na podstawie pełnych danych o warunkach strzelania. WSO-JB Wewn. 1/99. Toruń 1999r.” s.131-
172.
3
Algorytmy określania poprawek obliczonych tym sposobem przedstawiono w opracowaniu: „Marciniak Z. Określanie
nastaw do strzelania na podstawie wykorzystania danych działa kontrolnego (przeniesienia ognia od celu pomocnicze-
go). Wydawnictwo Naukowe WSO im. gen. J. Bema. Toruń 1995r.” s. 82-85.
4
Tamże. s. 43-81.
4
Tabela 1.
Wartości błędów środkowych określania nastaw.
Błędy środkowe:
Sposoby określania nastaw. w donośności Kierunku [EK] w
C
[ED] w % D T . tysięcznych.
Przygotowanie pełne. Wykorzystanie danych dzia- 0,7 - 0,9 3-5
ła kontrolnego (działa gwintowane).
Przeniesienie ognia od celu pomocniczego. 0,5 – 0.7 3–4
Przygotowanie niepełne. 1,1 – 4 5 - 10
Przygotowanie niepełne, gdy dodatkowo dane to- 8 - 10 30 - 40
pograficzne określa się wykreślnie.
Analizując dane zawarte w tabeli 1, nasuwa się wniosek, że nie wszystkie sposoby określa-
nia nastaw spełniają warunki dokładności określania nastaw do ognia skutecznego. Chcąc wykonać
skuteczny ogień, nastawy musimy udokładnić wstrzeliwaniem.
Wstrzeliwanie 5 – to określanie strzelaniem najwygodniejszych nastaw przyrządów celow-
niczych dział i nastawy zapalnika do rażenia celu [ognia skutecznego]. Wstrzeliwanie prowadzi
się z zasady bezpośrednio do celu.
Wstrzeliwanie - to przybliżanie środka pola rozrzutu do środka celu, poprzez wprowadza-
nie poprawek, obliczanych na podstawie mierzonych [ocenianych] uchyleń.
Reasumując nastawy do ognia skutecznego określa się:

- na podstawie przygotowania pełnego;
- wykorzystania danych działa kontrolnego [przeniesienia ognia od celu pomocniczego];
- bezpośredniego wstrzeliwania.
1.1. Określanie nastaw do ognia skutecznego wstrzeliwaniem

1.1.1. Podstawy teoretyczne wstrzeliwania
Na podstawie znajomości materiału z teorii rozrzutu wiadomym jest, iż strzelając na tych

samych nastawach do celu, dany cel może być rażony wtedy i tylko wtedy, gdy będzie pokryty do-
wolną częścią elipsy rozrzutu [patrz rys.1].
5
średni tor
Kier.strzel. C1 C2
Rys.1. Pokrycie celu elipsą rozrzutu [C 1]. Położenie celu [C 2] poza elipsą rozrzutu.
Pokrycie celu elipsą rozrzutu zależy od dwóch zasadniczych czynników:

- oddalenia średniego toru od celu,
- wielkości parametrów rozrzutu pocisków.
Wartości uchylenia średniego toru od celu, przed oddaniem strzału, zależy od sposobu [do-
kładności] określania nastaw [patrz tabela 1]. Uchylenie średniego toru od celu jest przykładem
zmiennej losowej podlegającej prawu normalnemu.
Wyrażając to uchylenie w błędach środkowych donośności [ED] i kierunku [EK] należy
stwierdzić, że średni tor może z różnym prawdopodobieństwem wystąpić w przedziałach: w dono-
śności od – 4 ED do + 4 ED i w kierunku od - 4 EK do + 4 EK [patrz rys.2].
4 EK
2%
7%
2 EK
16%
4 ED 3 ED 2 ED 1 ED 1 ED 2 ED 3 ED 4 ED
2% 7% 16% 25% 25% 16% 7% 2%
25%
16%
2 EK
7%
2%
4 EK
Rys.2. Przedziały występowania średniego toru. Prawdopodobieństwo wystąpienia średnie

go toru w poszczególnych przedziałach.
5
Grzegorczyk H. Wstrzeliwanie według znaku uchyleń – alternatywa czy konieczność. Zeszyty naukowe nr 10/96.
WSO im. gen. J. Bema. Toruń 1996r. s.21.
6
Wartości błędów środkowych określania nastaw bardzo często przedstawia się w uchyle-
C
niach środkowych. Dla średnich warunków strzelania [ D T = od 6 do 8 km, Ug = 25m, Us = 4m],
wartości błędów środkowych zestawione w tabeli 1, a wyrażone w uchyleniach środkowych w głąb
[w donośności] i wszerz [w kierunku] podano w tabeli 2.
Tabela 2.
Wartości błędów środkowych określania nastaw, wyrażone w uchyleniach środkowych
[Ug 25m, Us = 4m].
Błędy środkowe:
Sposoby określania nastaw. w donośności [ED] Kierunku [EK] w
w Ug. Us.
Przygotowanie pełne. Wykorzystanie danych działa
2,2 7
kontrolnego (działa gwintowane).
Przeniesienie ognia od celu pomocniczego. 1,6 5
Przygotowanie niepełne. 8 12
Przygotowanie niepełne, gdy dodatkowo dane topogra-
25 60
ficzne określa się wykreślnie.
Pokrycie celu elipsą rozrzutu, jako podstawowy warunek rażenia celu może być spełniony
wówczas, gdy błędy środkowe określania nastaw nie będą jednocześnie przekraczać odpowiednich
wartości parametrów rozrzutu, co w zapisie analitycznym można przedstawić w postaci następują-
cej koniunkcji:
E D ≤ 1Ug ^ E K ≤ 1Us [1.1]
Warunek zawarty w powyższym wyrażeniu, zwany również warunkiem skuteczności, gwa-
rantuje nam, że niezależnie od położenia średniego toru od celu , cel będzie pokryty elipsą rozrzutu
[patrz rys. 3].
Średni tor - 4Us
- 4Ug + 4Ug
-4ED
+ 4Us
+4EK
Rys.3. Pokrycie celu elipsą rozrzutu [ED = 1 Ug, i EK = 1 Us]. Średni tor znajduje
się 2,2Ug za celem i w lewo od celu 3 Us.
7
Rysunek trzeci ilustruje sytuację, gdy spełniony jest warunek skuteczności. Po sprecyzowa-
niu warunku skuteczności, należy sformułować odpowiedź na pytanie postawione na początku pod-
rozdziału „czy dokładność określenia nastaw do strzelania jest wystarczająca do rażenia celu?”.
Odpowiedź na tak zadane pytanie otrzymamy, konfrontując warunek skuteczności z danymi
podanymi w tabeli 2.
Analizując wartość zawarte w tabeli 2 dochodzi się do wniosku, że żaden ze sposobów okre-
ślania nastaw nie spełnia warunku skuteczności, a tym samym nie gwarantuje rażenia celu. Jakie
jest zatem wyjście z tej sytuacji?
Istnieją w zasadzie dwie drogi rozwiązania tego dylematu. Pierwsza to – udokładnienie
określonych nastaw strzelaniem [poprzez wstrzeliwanie] i druga poprzez sztuczne powiększenie
rozrzutu pocisków.
Sztuczne zwiększenie rozrzutu pocisków [a tym samym spełnienie warunku skuteczności]
jest zagadnieniem związanym z ostrzałem celów nieobserwowanych 6 i nie jest to przedmiotem
rozważań niniejszego opracowania. Zajmijmy się więc wstrzeliwaniem jako problemem udokład-
nienia nastaw do rażenia celu.
Dokumenty normatywne przewidują dwa rodzaje wstrzeliwania celów obserwowanych:
- wstrzeliwanie według znaku i wartości uchyleń;
- wstrzeliwanie według znaku uchyleń.
Celem obserwowanym - nazywa się cel widoczny z naziemnych punktów obserwacyjnych,
do którego istnieje możliwość prowadzenia z nich kontroli ognia skutecznego.
Na etapie naszych rozważań, można stwierdzić, że różnica między tymi sposobami zawiera
się w tym, iż:
- w pierwszym sposobie, przy użyciu przyrządów mierzy się uchylenia wybuchów w donośności
i kierunku;
- natomiast w drugim uchylenie wybuchu w kierunku mierzy się przyrządem, a o wartości uchy-
lenia w donośności sądzi się na podstawie jego znaku donośności.
Wstrzeliwanie według znaku i wartości uchyleń do celów obserwowanych można realizo-
wać z wykorzystaniem dalmierza lub dwubocznej obserwacji [patrz rys.4].
8
Wstrzeliwanie
Według znaku i Według znaku

wartości uchyleń uchyleń
Z wykorzystaniem Z wykorzystaniem dwu-

dalmierza bocznej obserwacji
Rys.4. Sposoby wstrzeliwania celów obserwowanych.
6
Problematykę zwiększenia rozrzutu omówiono w „ Z. Marciniak. Ogień skuteczny do nieobserwowanych nierucho-
mych celów naziemnych. WSO-JB wewn. 14/2000 . Toruń 2000r. s.42-47”.
9
1.1.2. Zasady prowadzenia obserwacji wybuchów
Nieodzownym składnikiem wstrzeliwania jest prowadzenie obserwacji wybuchów. Prawi-

dłowa obserwacja jest podstawą do określenia właściwych nastaw do rażenia celu.
Obserwację wybuchów, podczas określania nastaw strzelaniem do rażenia celów, prowadzą
sekcje wysuniętych obserwatorów (dowódcy plutonów moździerzy) [z punktów obserwacyjnych
zorganizowanych w wozach rozpoznawczych lub poza nimi], z wykorzystaniem przyrządów op-
tyczno mierniczych.
W trakcie prowadzenia wstrzeliwania [odszukiwania nastaw do skutecznego rażenia celu] w
punkcie obserwacyjnym, obserwacji [pomiarowi] mogą podlegać następujące elementy [patrz tabe-
la 3]:
- odległość do wybuchu [dw], uchylenie wybuchu od celu w donośności w metrach [Δd] oraz
znak donośności, a także azymut topograficzny na wybuch [Tw] lub uchylenie wybuchu od celu
w kierunku [α ] (w tysięcznych);
- rodzaje wybuchów [rozprysk, uderzeniowy], w przypadku strzelania odbitkowego;
- szerokość snopa wybuchów, uchylenie środka serii wybuchów od środka celu, ilość wybuchów
trafnych, długich, krótkich, ilość wybuchów uderzeniowych i rozprysków [podczas strzelania
odbitkowego].
Uchylenie wybuchu w donośności [∆d] – to oddalenie [w metrach] między celem [środ-
kiem celu] a wybuchem, obliczane jako różnica odległości obserwacji do wybuchu i celu [∆d = dw –
dc].
Uchylenie w kierunku od celu [α]– to kąt zawarty między linią obserwacji celu, a linią ob-
serwacji wybuchu. Mierzy się go z wykorzystaniem siatki kątomierczej przyrządu optycznego lub
oblicza jako różnicę azymutu na wybuch i azymutu na cel [ α = Tw – Tc].
10
Tabela 3.
Typowe obserwacje wybuchów i serii 7.
Meldunek obserwacji. Zapis.
Trzydzieści dwa czterdzieści pięć, dwa tysiące sto 32-45, 2100
W lewo piętnaście, tysiąc sto dziesięć L 15, 1110
W lewo sześćdziesiąt, tysiąc pięćset, niedokładnie L 60, 1500, N
Długi +
W lewo czterdzieści, długi L 40 +
Długi siedemdziesiąt + 70
Krótki _
W prawo siedem, krótki P7-
W lewo dziesięć, krótki pięćdziesiąt L 10, - 50
Trafny (±)
Nie obserwowany ?
Niewybuch Nw
W prawo dwadzieścia na wysokości celu P 20 WC
W lewo pięć, uderzeniowy, krótki L 5 Ud -
W prawo dziesięć, rozprysk, trafny P 10 R (±)
Lewy, w lewo dziesięć L: L10
Prawy, w lewo piętnaście P: L 15

Lewy, jeden dwadzieścia pięć L: 1-25
Prawy, pięćdziesiąt dziewięć osiemdziesiąt dwa P: 59-82
Seria w lewo pięć, przewaga długich, szerokość osiemdzie- L5, przewaga +,
siąt
Sz 0-80
Seria w prawo dziesięć, krótka, szerokość jeden dwadzie- P10, -, Sz 1-20
ścia
1.1.3. Algorytmy obliczania poprawek
W toku wstrzeliwania, na podstawie zmierzonych [obliczonych] uchyleń wybuchu w dono-

śności [Δd] i kierunku [α], oblicza się poprawki donośności [ΔD] i poprawki kierunku [ΔK].
7
Patrz „Program przygotowania i prowadzenia ćwiczeń taktycznych oraz treningów artylerii Wojsk Lądowych [wyda-
nie tymczasowe]. Art. 822/95. Warszawa 1995r.” s. 60-61.
11
Poprawka donośności [ΔD] – to wielkość [w metrach] o jaką [po zamianie wartości ce-
lownika] należy poprawić donośność strzelania, aby przybliżyć środek pola rozrzutu do celu.
Poprawka kierunku [ΔK]– to kąt, o jaki należy poprawić kierunek strzelania [odchylenie
na cel], aby przybliżyć środek pola rozrzutu do środka celu. [patrz rys.5.]
W
W2
W1
Δd
ΔD
α
dC
ΔK
dw
Rys.5. Istota poprawki donośności i kierunku.
Z rysunku 5 widać, że po uzyskaniu wybuchu w punkcie W, a następnie obliczeniu uchyle-

nia w donośności [∆d = dw – dc] oraz zmierzeniu uchylenie w kierunku [+α], w celu przybliżenia
średniego toru do celu należy wprowadzić poprawki: donośności [ΔD] ze znakiem minus i po-
prawki kierunku [ΔK] ze znakiem plus [kierunek przy którym uzyskano wybuch należy powięk-
szyć].
Poprawka donośności wyrażana jest w metrach. Tak określoną poprawkę należy zamienić na
wartości jednostek miary odpowiednie do przyrządów celowniczych [ΔC] – czyli tysięczne dla
dział i wyrzutni rakietowych [dla moździerzy- działki celownika].
Dokonuje się tego, dzieląc wartość poprawki donośności w metrach przez zmianę donośno-
ści przy zmianie celownika o jedną tysięczną [patrz wzór 1.2]
12
∆D
∆C = [1.2]
∆X tys
gdzie: ΔC – poprawka celownika,
ΔXtys- zmiana donośności przy zmianie celownika o jedną
tysięczną, odczytana z tabel strzelniczych [dla określonego
ładunku i donośności obliczonej do celu].
Podczas strzelania z moździerzy poprawkę celownika oblicza się według wzoru:
∆c ⋅ ∆D
∆C = [1.3]
50
gdzie: Δc – zmiana nastawy celownika odpowiadająca zmianie
donośności o 50 m , odczytana z tabel strzelniczych dla
określonego ładunku i donośności obliczonej do celu.
Znak poprawki celownika jest zgodny ze znakiem poprawki donośności podczas strzelania
przy kącie podniesienia do 45o z dział i artylerii rakietowej oraz z moździerzy, i odwrotny do znaku
poprawki donośności podczas strzelania górną grupą kątów z dział gwintowanych.
Technika obliczania poprawek donośności i kierunku na podstawie zmierzonych [obliczo-
nych] uchyleń będzie szczegółowo omawiana w dalszych rozdziałach. Niemniej schemat, przed-
stawiony na rysunku 5, sugeruje nam dwa sposoby rozwiązania tego problemu: analitycznie [wyko-
rzystując wzajemne zależności między elementami, za pomocą stosownych wzorów] lub wykreśl-
nie [poprzez pomiar wartości poprawek przy pomocy stosownych przyrządów] po naniesieniu
wszystkich potrzebnych elementów (w takiej samej skali) na odpowiedni stolik.
Generalnie poprawki podczas wstrzeliwania można obliczać:
- za pomocą przyrządów:
- kalkulatora [komputera] (za pomocą zaprogramowanego algorytmu),
- przyrządu do wstrzeliwania,
- przyrządu kierowania ogniem,
- rachunkowo [na podstawie stosownych wzorów].
1.1.3.1. Obliczanie współczynników strzelania
Do obliczania poprawki kierunku sposobem rachunkowym wykorzystuje się dwa współ-

czynniki: stosunek zamiany [Sz] i widły boczne [Wb]. Sposoby ich obliczania i wykorzystania
omówiono poniżej.
13
a) Obliczanie i zastosowanie stosunku zamiany do obliczania poprawek kierunku.
Jedną z zasad ułatwiającą prowadzenie obserwacji wybuchów, jest utrzymywanie ich na linii
obserwacji. Zdecydowanie ułatwia to określanie znaku donośności wybuchu.
Jeżeli wskutek popełnienia określonych błędów określania nastaw do pierwszego strzału,
wybuch uchylił się od linii obserwacji [patrz rys.6], wówczas zachodzi pytanie: o jaką wartość na-
leży zmienić kierunek, aby sprowadzić wybuch na linię obserwacji [jaką poprawkę wprowadzić i
jak ją obliczyć, aby następny wybuch nastąpił na linii obserwacji?]. Popatrzmy na rysunek 6.
C W
D cT
O
B
Rys.6. Obliczanie poprawki sprowadzającej na linię obserwacji [β] .
Mamy dwa trójkąty WCB i WCO posiadające wspólny jeden bok WC.
Wykorzystując wzór rozwarcia obliczmy jego wartość z obydwu trójkątów.
c
Z trójkąta WCB: WC = β . 0,001 D T
z trójkąta WCO: WC = α . 0,001d.
Zgodnie z zasadami matematyki, jeśli lewe strony równań są sobie równe, to możemy przy-
równać prawe strony. Uzyskujemy następujące wyrażenie:
c
β . 0,001 D T = α . 0,001d.
Dla uproszczenia obydwie strony pomnóżmy przez tysiąc, otrzymamy wówczas
c
β . D T = α . d.
14
Poszukujemy kąta β, pozostawmy go zatem na lewej stronie, resztę przenosząc na prawą:
α⋅d
β= [1.4].
D cT
Obliczanie kąta β według powyższego wzoru byłoby dość niewygodne. Zauważmy, iż w
wyrażeniu po prawej strony, przed strzelaniem, znane są dwie wartości: odległość obserwacji [d] i
c
odległość topograficzna do celu [ D T ].
Stosunek tych dwóch danych można wyliczyć przed strzelaniem, i tak też czyni się.
Stosunek odległości obserwacji do odległości topograficznej do celu nazwano „stosunkiem
zamiany” i oznaczono „Sz”. Otrzymujemy zatem wzór na stosunek zamiany.
d
Sz = [1.5]
D cT
Podstawmy więc stosunek zamiany do wyrażenia 1.4, otrzymamy wówczas.
β = α . Sz
Pozostaje jeszcze tylko ustalić, jaki znak ma kąt β. Z rysunku 6 widać, iż znak poprawki β
jest odwrotny do znaku uchylenia [α]. Zatem prawidłowy zapis będzie następujący: β = - α . Sz.
Podstawiając za kąt β stosowne oznaczenie poprawki kierunku [ΔK], otrzymujemy osta-
teczny wzór na obliczenie poprawki kierunku sprowadzającej wybuch na linię obserwacji [ΔKSz].
ΔKSz = - α . Sz [1.6]
Stosunek zamiany oblicza się przed strzelaniem [po określeniu nastaw] z dokładności do
jednego miejsca po przecinku [0,1].
Przykład 1.1.3.1.
Rachmistrz baterii określił dane topograficzne i dodatkowe do celu AP1102 piechota ukryta:
D cT = 6450m , ΔZ = +23 m, kp CT (Kz) = +1 − 25 ,

d =2380 m, i = 2-20.
Zadanie.
1. Obliczyć stosunek zamiany.
2. Obliczyć poprawkę kierunku sprowadzającą wybuch na linię obserwacji, jeżeli uzyskano nastę-
pujące obserwacje:
a) w prawo jeden trzydzieści [P 1-30];
b) w lewo sześć [L 6].
Rozwiązanie:
1. Obliczenie stosunku zamiany [patrz wzór 1.5].
15
2380
Sz = = 0,37 ≅ 0,4
6450
2. Obliczenie poprawki sprowadzającej na linię obserwacji [patrz wzór 1.6].
a) ΔKSz = - (+1-30) . 0,4 = - 0-52
b) ΔKSz = - (-6 ). 0,4 = + 0-02.
3. Obliczanie i wykorzystanie wideł bocznych.

Załóżmy teraz sytuację przedstawioną na rysunku 7.
W1 β
ΔD
Δd i W2 β
C
i
d
D cT
Wb
O
Rys.7. Obliczanie poprawki utrzymującej na linię obserwacji.
Po sprowadzeniu wybuchu na linię obserwacji, załóżmy, że otrzymano wybuch w punkcie

W1 [patrz rys.7]. Na podstawie zmierzonego uchylenia w donośności [Δd], obliczono poprawkę
donośności [ΔD], którą po zamianie na poprawkę celownika [ΔC] wprowadzono do nastaw działa
[wzdłuż płaszczyzny strzelania] i oddano kolejny strzał.
Z rysunku 7 wynika, że następny wybuch nie nastąpi w punkcie celu [C], lecz w punkcie W2
[wybuch zejdzie nam z linii obserwacji].
16
Żeby następny wybuch nastąpił w punkcie celu [nastąpił na linii obserwacji], koniecznym
jest, aby wraz z wprowadzeniem poprawki donośności wprowadzić stosowną poprawkę kierunku,
nazwijmy ją „widłami bocznymi” [Wb].
Widłami bocznymi - nazywa się kąt o jaki należy zmienić kierunek strzelania, aby utrzy-
mać wybuch na linii obserwacji.
Zachodzi pytanie, jak wyliczyć wartość kąta, który powinno się wprowadzić, by utrzymać
wybuch na linii obserwacji.
Zauważmy, że można [ze schematu przedstawionego na rys.7] wyróżnić dwa trójkąty CW2B
i CW2W1 posiadające [oparte o] jeden wspólny bok CW2 .
Wykorzystując wzór rozwarcia, obliczmy jego wartość z obydwu trójkątów.
c
Z trójkąta CW2B: WC = Wb . 0,001 D T ,
z trójkąta CW2W1: WC2 = i . 0,001ΔD.
Zgodnie z zasadami matematyki, jeśli lewe strony równań są sobie równe, to możemy przy-
równać prawe strony. Uzyskujemy następujące wyrażenie:
c
Wb. 0,001 D T = i . 0,001ΔD.
Dla uproszczenia obydwie strony pomnóżmy przez tysiąc, otrzymamy wówczas.
c
Wb. D T = i . ΔD
Poszukujemy kąta Wb, pozostawmy go zatem na lewej stronie, resztę przenosząc na prawą:
i ⋅ ΔD
Wb = [1.7].
D cT
Obliczanie kąta Wb według powyższego wzoru [przy ciągle zmieniającej się wartości po-
prawki donośności (ΔD ) byłoby dość niewygodne.
Zauważmy, iż w wyrażeniu [1.7] po prawej stronie, przed strzelaniem, znane są dwie war-
c
tości: kąt obserwacji [i] i odległość topograficzna do celu [ D T ], a wartość poprawki można przyjąć
za sto metrów [ΔD =100m] (ponieważ jest to najczęściej występująca wartość poprawki). Podsta-
wiając założoną poprawkę donośności do wyrażenia 1.7 otrzymamy.
i ⋅ 100
Wb100 = , a dalej po przekształceniu
D cT
i
Wb100 = [1.8]
0,01D cT
Otrzymaliśmy wzór na obliczenie współczynnika strzelania, który nazywa się „widłami
bocznymi na 100 metrów [ Wb100 ]”.
17
Widły boczne na 100 metrów [ Wb100 ] oblicza strzelający przed strzelaniem [po określeniu
nastaw] z dokładnością do jednej tysięcznej.
Zachodzi pytanie, jak w konkretnej sytuacji, gdy wartość poprawki donośności odbiega od
założonej [100m], obliczyć kąt Wb [kąt gwarantujący utrzymanie wybuchu na linii obserwacji].
Odpowiedź na tak postawione pytanie jest prosta, wystarczy odszukać wielokrotność założonej po-
prawki i pomnożyć ją przez wartość wideł bocznych na 100 metrów [ Wb100 ].
ΔD
Wb = ⋅ Wb100
100
Podstawiając za kąt Wb stosowne oznaczenie poprawki kierunku [ΔK], otrzymujemy ostateczny
wzór na obliczenie poprawki kierunku utrzymującej na linii obserwacji [ΔKWb].
ΔD
∆K Wb = ⋅ Wb100 [1.9]
100
Obok wartości poprawki kierunku utrzymującej wybuch na linii obserwacji, również ważny
jest jej znak [kąt Wb jest kątem zorientowanym (patrz rys.7)]. Rozważmy ten problem w oparciu o
rys.8 .
ΔD -
ΔD+
ΔKWb -
ΔKWb+
a) bateria z tyłu z prawej.
18
ΔD -
ΔD+
ΔKWb+
ΔKWb-
b) bateria z tyłu z lewej.
Rys.8. Znaki poprawki kierunku utrzymującej na linii obserwacji.
Analizując rysunek 8 można przyjąć następującą zasadę rządzącą znakami poprawek utrzy-
mujących na linii obserwacji:
- jeżeli bateria położona jest z tyłu z prawej, w stosunku do punktu obserwacyjnego, to znak
poprawki utrzymującej na linii obserwacji jest zawsze zgodny ze znakiem poprawki donośno-
ści;
- jeżeli bateria położona jest z tyłu z lewej, w stosunku do punktu obserwacyjnego, to znak po-
prawki utrzymującej na linii obserwacji jest odwrotny do znaku poprawki donośności.
Przykład 1.1.3.2.
Bateria prowadzi wstrzeliwanie celu 7523 piechota ukryta. W roli rachmistrza baterii obli-
czyć poprawki celownika [ΔC] i poprawki kierunku utrzymujące na linii obserwacji [ΔKWb], dla
następujących warunków:
a) SO z prawej strony, i = 3-80, D T = 6200m, ΔD = +200m, ΔXtys = 20m;

C
b) SO z lewej strony, i = 2-20, D T = 7050m, ΔD = -170m, ΔXtys = 15m;

C
c) SO z prawej strony, i = 4-10, D T = 4960m, ΔD = -30m, ΔXtys = 10m;

C
19
d) SO z lewej strony, i = 1-70, D T = 6350m, ΔD = +480m, ΔXtys = 30m.
C
We wszystkich sytuacjach otrzymano wybuch na linii obserwacji.

Rozwiązanie.
Ad. a.
1.Obliczenie wideł bocznych na 100 metrów [patrz wzór 1.8].
3 − 80
Wb100 = = 0 − 06
62
2.Obliczenie poprawki celownika [patrz wzór 1.2].
+ 200
ΔC = = +10tys
20
3.Obliczenie poprawki kierunku utrzymującej na linii obserwacji patrz wzór [1.9].
200
ΔK Wb = ⋅ 0 − 06 = 0 − 12
100
4. Ustalenie znaku poprawki kierunku: - bateria z tyłu z prawej – znak poprawki utrzymującej na
linii obserwacji zgodny ze znakiem poprawki donośności.
ΔD = + →→ ΔK Wb = +0 − 12
Komenda: celownik więcej 10, powiększyć o 0-12......
Ad. b.
2 − 20 − 170
Wb100 = = 0 − 03 ΔC = = −11tys
71 15
170
ΔK Wb = ⋅ 0 − 03 = +0 − 05
100
Komenda: celownik mniej 11, powiększyć o 0-05......
Ad. c.
4 − 10 − 30
Wb100 = = 0 − 08 ΔC = = −3tys
50 10
30
ΔK Wb = ⋅ 0 − 08 = −0 − 02
100
Komenda: celownik mniej 3, zmniejszyć o 0-02......
Ad. d.
1 − 70 + 480
Wb100 = = 0 − 03 ΔC = = +16 tys
64 30
480
ΔK Wb = ⋅ 0 − 03 = −0 − 14
100
20
Komenda: celownik więcej 16, zmniejszyć o 0-14......
c) Obliczanie sumarycznej poprawki kierunku.

Podczas wstrzeliwania strzelający oblicza i operuje sumaryczną poprawką kierunku, która
składa się z:
- poprawki kierunku sprowadzającej wybuch na linię obserwacji [ ΔK Sz ],
- poprawki kierunku utrzymującej wybuch na linii obserwacji [ ΔK Wb ].

Oblicza się ją z następującego wzoru:
ΔK = ΔK Sz + ΔK Wb . [1.10]
Przykład 1.1.3.3.
Bateria prowadzi wstrzeliwanie celów. Obliczyć sposobem rachunkowym [i < 5-00] po-
prawki celownika i kierunku dla następujących warunków:
a) D T = 6150m, dc = 2090m, i = 3-70, SO z prawej strony;

C
Na nastawach obli-
czonych do celu oddana strzał i uzyskano następującą obserwację: „w prawo 60, 2130”, ΔXtys =
13m;
b) D T = 8390m, dc = 1710m, i = 2-50, SO z lewej strony;

C
Na nastawach obli-
czonych do celu oddana strzał i uzyskano następującą obserwację: „w lewo 15, 1850”, ΔXtys =
15m;
c) D T = 4310m, Tc = 33-66, dc = 2880m, i = 4-40, SO z prawej strony;

C
Na
nastawach obliczonych do celu oddana strzał i uzyskano następującą obserwację: „Tw = 33-23,
2780” , ΔXtys = 25m;
d) D T = 2810m, dc = 3300m, i = 2-00, SO z lewej strony;

C
Na nastawach obli-
czonych do celu oddana strzał i uzyskano następującą obserwację: „w L30, krótki 150” , Δc = 7
działek [strzelanie z moździerzy].
Rozwiązanie.
Przy kącie obserwacji mniejszym od 5-00, poprawki donośności zezwala się określać na
podstawie założenia 8, że: ΔD = -Δd . [1.11]
Co oznacza, iż poprawka donośności równa się uchyleniu w donośności wzdłuż linii obserwacji z
przeciwnym znakiem.
21
Ad.a.
– obliczenie współczynników strzelania [patrz wzory 1.5 i 1.8]:
2090 3 − 70
Sz = = 0,3 ; Wb100 = = 0 − 06 ;
6150 62
– obliczenie poprawki celownika [patrz wzór 1.11 i 1.2]:
Δd = d w − d c = 2130 − 2090 = +40m
ΔD = - (+40m) = -40m
− 40
ΔC = = −3 tys.
13
- obliczanie poprawki kierunku [patrz wzory 1.6, 1.9 i 1.10]
α = +0-60
ΔK Sz = −(+60) ⋅ 0,3 = −0 − 18
40
ΔK Wb = ⋅ 0 − 06 = 0 − 02
100
Poprawka donośności ma znak minus, bateria z prawej strony [znak poprawki utrzymującej
na linii obserwacji zgodny ze znakiem poprawki donośności]. ΔK Wb = −0 − 02
ΔK = (- 0-18) + (- 0-02) = - 0-20
- przekazania komendy;
„.... celownik mniej 3, zmniejszyć o 0-20 ......”
Ad.b.
1710 2 − 50
Sz = = 0,2 ; Wb100 = = 0 − 03 ;
8390 84
Δd = d w − d c = 1850 − 1710 = +140m ;
ΔD = - (+140m) = -140m;
− 140
ΔC = = −9 tys.
15
- obliczanie poprawki kierunku [patrz wzory 1.6, 1.9 i 1.10]:
α = -0-15
ΔK Sz = −(−15) ⋅ 0,2 = +0 − 03
8
Uzasadnienie wzoru 1.11 przedstawiono w podrozdziale 1.2.2.
22
140
ΔK Wb = ⋅ 0 − 03 = 0 − 04 .
100
Poprawka donośności ma znak minus, bateria z lewej strony [znak poprawki utrzymującej
na linii obserwacji jest odwrotny do znaku poprawki donośności]. ΔK Wb = +0 − 04
ΔK = (+0-03) + (+ 0-04) = +0-07
- przekazania komendy:
„.... celownik mniej 9, powiększyć o 0-07 ......”
Ad.c.
2880 4 − 40
Sz = = 0,7 ; Wb100 = = 0 − 11 ;
4310 43
Δd = d w − d c = 2780 − 2880 = −100m
ΔD = - (-100m) = +100m
+ 100
ΔC = = +5tys.
20
α = 33-23 – 33-66 = - 0-43
ΔK Sz = −(−43) ⋅ 0,7 = +0 − 30
100
ΔK Wb = ⋅ 0 − 11 = 0 − 11
100
Poprawka donośności ma znak plus, bateria z prawej strony [znak poprawki utrzymującej na
linii obserwacji jest zgodny ze znakiem poprawki donośności]. ΔK Wb = +0 − 11
ΔK = (+0-30) + (+0-11) = +0-41
- przekazania komendy
„.... celownik więcej 5, powiększyć o 0-41 ......”
Ad.d.
3300 2 − 00
Sz = = 1,2 ; Wb100 = = 0 − 07 ;
2810 28
Δd = −150m
ΔD = - (-150m) = +150m
23
7 ⋅ (+150)
ΔC = = +21dz.
50
α = -0-30
ΔK Sz = −(-30) ⋅ 1,2 = +0 − 36
150
ΔK Wb = ⋅ 0 − 07 = 0 − 11
100
Poprawka donośności ma znak plus, bateria z lewej strony [znak poprawki utrzymującej na
linii obserwacji odwrotny do znaku poprawki donośności].
ΔK Wb = −0 − 11
ΔK = (+0-36) + (- 0-11) = +0-25
- przekazania komendy
„.... celownik więcej 21, powiększyć o 0-25 ......”.
Podsumowanie.
Wstrzeliwanie jest procesem odszukiwania nastaw strzelaniem do rażenia celów [wykonania
ognia skutecznego do celów] obserwowanych.
Podczas wstrzeliwania niezwykle istotną rolę spełniają dokładne obserwacje [pomiary] pa-
rametrów wybuchów, i na ich podstawie określanie uchylenia wybuchów w donośności i kierunku
od celu.
Obliczanie i wprowadzanie poprawek w toku strzelania stanowi końcową czynność danego
etapu wstrzeliwania.
Poprawki donośności i kierunku można obliczać za pomocą przyrządów lub rachunkowo
[przy kącie obserwacji mniejszym od 5-00].
Podczas obliczania poprawek kierunku sposobem rachunkowym wykorzystuje się dwa
współczynniki:
- stosunek zamiany – do obliczania poprawek sprowadzających wybuchy na linię obserwacji;
- widły boczne na 100 metrów – do obliczania poprawki utrzymującej wybuchy na linii obserwa-
cji, przy zmianie donośności strzelania.
24
1.2. Określanie nastaw do ognia skutecznego wstrzeliwaniem z wykorzystaniem
dalmierza
1.2.1. Istota wstrzeliwania z wykorzystaniem dalmierza
Istota wstrzeliwania z wykorzystaniem dalmierzy polega na tym, że na etapie wcięcia celu

[rozpoznania celu] z punktu obserwacyjnego sekcji wysuniętych obserwatorów [oprócz innych pa-
rametrów] określa się [z wykorzystaniem dalmierza] : azymut topograficzny na cel [TC] i odległość
obserwacji do celu [dC] (patrz rys. 9).
Na etapie wstrzeliwania, mierzy się: azymut topograficzny na wybuchu [TW] i odległość ob-
serwacji do wybuchu [dW].
Na podstawie wyników pomiarów dokonanych przez dalmierzystę do celu i wybuchu obli-
cza się uchylenia w donośności [∆d ] i kierunku [α].
∆d = dw - dc [1.12]
α = Tw -Tc [1.13]
C ∆d
Tw
∆d = dw - dc
Tc α
dw
α = Tw -Tc
dc
Rys.9. Określanie uchylenia wybuchu od celu, z wykorzystaniem pomiarów dalmierza.
Pomiaru uchylenia w kierunku [α] można również dokonać bezpośrednio, przy pomocy
siatki kątomierczej przyrządu obserwacyjnego [lornetki].
Tak określone uchylenia wybuchu od celu stanowią podstawę do obliczania [i wprowadza-
nia do nastaw] poprawek donośności [∆D] i kierunku [∆K].
25
1.2.2. Algorytmy obliczania poprawek podczas wstrzeliwania z dalmierzem
Rozpatrzmy sytuację przedstawioną na rys. 10.
∆d
C
K
O
Rys.11. Określanie położenia wybuchu [W] w stosunku do punktu obserwacyjnego.
Z rysunku 10 daje się wyodrębnić układ współrzędnych, o środku w punkcie celu [C]. W
układzie tym linia bateria cel [BC] stanowi „oś poprawek donośności”, a linia prostopadła do niej
„oś poprawek kierunku”.
W układzie tym sumaryczny wektor poprawki WC jest sumą wektorów: WK i KC . A za-

tem , aby sprowadzić średni tor z punktu wybuchu [W] do punktu celu [C] należy wprowadzić po-
prawkę donośności (∆D), czyli [ WK ], a następnie poprawkę kierunku (∆K), czyli [ KC ].

Innym układem współrzędnych, o środku w punkcie celu, jest układ zwany umownie „ukła-
dem obserwacyjnym”. Określa on położenie wybuchu względem celu w stosunku do punktu obser-
wacyjnego [patrz rys 11]. W przedstawionym układzie współrzędnych linia punkt obserwacyjny-
cel [OC] stanowi „oś uchyleń wybuchów od celu w donośności”, natomiast linia prostopadła do
niej, „oś uchyleń wybuchów w kierunku”.
26
W
∆D
C
K
∆K
B
Rys.10. Istota poprawki donośności i kierunku.
A zatem, podczas strzelania do celów obserwowanych, dają się wyodrębnić dwa układy
współrzędnych, w których można określić położenie wybuchu w stosunku do celu. Układy te [ob-
serwacyjny i ogniowy] są ze sobą powiązane poprzez posiadania tego samego początku, punktu
celu [C] [patrz ry.12].
L W
o
∆D
C
K
α
∆K
O
B
Rys.12. Układ współrzędnych : ogniowy i obserwacyjny.
Jest to problem , rozwiązywalny w ramach geometrii analitycznej, polegający na przelicze-

niu punktu z jednego układu współrzędnych na współrzędne tego punktu w układzie drugim.
Rozwiązanie tego problemu można zrealizować dwoma metodami:
- graficzną - polegającą na rzutowaniu punktu wybuchu z układu obserwacyjnego na układ og-
niowy [rys 12];
27
- analityczną – polegającą na wyprowadzeniu wzorów określających współrzędne wybuchu z
układu obserwacyjnego na układ ogniowy.
Wyprowadzenie wzorów analitycznych na poprawkę donośności i kierunku przedstawia się
następująco [patrz rys13].
W
N
x
i K
A
z i C z
D y M
B
Rys.13. Wyprowadzenie wzoru na poprawkę donośności i kierunku.
Oznaczmy: BC – linię celu, OC – linię obserwacji, zz – linię uchylenia w kierunku dla sta-
nowiska ogniowego, W – punkt wybuchu, AW – uchylenie wybuchu w kierunku dla punktu obser-
wacyjnego, x y – uchylenia wybuchu w donośności i kierunku [w metrach] dla stanowiska ognio-
wego, i – kąt obserwacji.
Uchylenie wybuchu w kierunku dla punktu obserwacyjnego (AW) [w metrach] można obli-
czyć z wykorzystaniem wzoru rozwarcia [F = k . 0,001d].
AW = α . 0,001dw [1.14]
Z rysunku 13 wynika, że uchylenie wybuchu od celu dla stanowiska ogniowego równają się:
x = WK + KM [1.15]
y = DM – DC [1.16].
28
Rozwiązując trójkąty prostokątne 9 AWK i ADC można znaleźć odpowiednie składniki za-
warte we wzorach 1.15 i 1.16.
WK = AW . sin i
KM = AD = AC . cos i
DM = AK = AW . cos i
DC = AC . sin i
Podstawiając otrzymane wartości do wzorów 1.15 i 1.16 otrzymamy.
x = AW . sin i + AC . cos i
y = AW . cos i - AC . sin i
Podstawiając za AW wzór 1.14 i określając, że CA = ∆d oraz wyrażając y w tysięcznych,
otrzymamy:
x = α . 0,001dw . sin i + ∆d . cos i [1.17]
y = α . 0,001dw . cos i + ∆d . sin i [m]
0,001d w Δd ⋅ sini
y =α ⋅ ⋅ cosi − [tys]
0,001D CT 0,001D CT
dw Δd ⋅ 1000 ⋅ sini
y =α ⋅ C
⋅ cosi − [tys] [1.18]
DT D CT
Tak określone uchylenia wzięte z przeciwnymi znakami stanowią odpowiednie poprawki
donośności i kierunku.
∆D = -x
∆K = -y
Podstawiając do powyższych wzorów wyrażenia 1.17 i 1.18 otrzymamy ostateczną postać
analitycznych wzorów do obliczania poprawek donośności i kierunku.
∆D = - α . 0,001dw . sin i - ∆d . cos i [1.19]
dw Δd ⋅ 1000 ⋅ sini
∆K = − α ⋅ C
⋅ cosi + [1.20]
DT D CT
Przykład 1.2.1.
Dowódca baterii 122mm hbs 2S-1 prowadzi strzelanie do celu 7432 bateria moździerzy.
Dowódca sekcji wysuniętych obserwatorów zameldował: „cel 7432 bm. 28-83, 2160, -0-02”.
9
Równość kąta WAK i kąta obserwacji [i] wynika z twierdzenia o równości kątów posiadających odpowiednie prosto-
padłe.
Równość kątów DAC i ACN oraz kąta obserwacji [i] wynika z twierdzenia o równości kątów wierzchołkowych, a
następnie z twierdzenia o równości kątów naprzemianległych.
29
C
Rachmistrz określił dane topograficzne, dodatkowe i nastawy: D T =8600m, ∆Z = +10m,
kp TC (Kz) = -0-15, i = 3-00, bateria z tyłu z prawej strony; nastawy: ładunek 1, celownik 378, kie-
runek zasadniczy zmniejszyć o 0-20.
Po oddaniu strzału otrzymano obserwację: „29-15, 2320”.
Zadanie:
1. Wykorzystując wzory 1.19 i 1.20, obliczyć poprawki donośności [celownika] i kierunku.
Rozwiązanie.
- obliczenie uchyleń [patrz wzory 1.12 i 1.13];
∆d = 2320m –2160m = +160m
α = 29-15 – 28-83 = + 0-32 [w prawo 32]
- określenie wartości odpowiednich funkcji trygonometrycznych 10 kąta obserwacji i = 3-00;
sin 3-00 = 0,309
cos 3-00 = cos (15-00 – 12-00 ) = sin 12-00 = 0,951
- obliczenie poprawki donośności [patrz wzór 1.16];
∆D = - (+32) . 2,32 . 0,309 – (+160) .0,951
∆D = +21,7 – 173,8 = -152,1 ≅ - 152m.
- odczytanie zmiany donośności, przy zmianie nastawy celownika o jedną tysięczną;
C co = 378tys ⇒⇒⇒ Ład. 1 ⇒⇒⇒∆Xtys= 13m.

- obliczenie poprawki celownika [patrz wzór 1.2];
− 152
ΔC = = −11,7 ≅ −12tys.
13
- obliczenie poprawki kierunku [patrz wzór 1.20];
2320 (+160) ⋅ 1000 ⋅ 0,309
ΔK = −(+32) ⋅ ⋅ 0,951 −
8600 8600
∆K = -7,6 tys – 5,7 tys = -13,3 tys ≅ - 0-13.
UWAGA: Znak poprawki kierunku wynikający uchylenia w donośności przyjmuje się, jako
przeciwny do znaku uchylenia ∆d jeżeli bateria jest z prawej strony i odwrotnie, jeżeli bateria jest z
lewej strony punktu obserwacyjnego 11.
- przekazanie komendy: „Celownik mniej 12, zmniejszyć o 0-13”.
Na podstawie powyższego przykładu nasuwają się następujące wnioski:
- technika obliczania poprawek rachunkowo z wykorzystaniem wzorów analitycznych [1.19 i
1.20] jest dość uciążliwa oraz czasochłonna;
10
Tabele strzelnicze do 122 mm haubicy samobieżnej 2S1.Art624/78. MON. Warszawa 1979r. s.185
30
- w praktyce artyleryjskiej, taki sposób obliczania poprawek byłby nie do przyjęcia [ze względu
na czas obliczeń];
- na wartości obliczanych poprawek istotny wpływ ma kąt obserwacji.
Jeśli liczenie poprawek [rachunkowo, bez wykorzystania oprogramowanych kalkulatorów]
przy pomocy wzorów analitycznych jest takie niewydajne, to zastanówmy się nad problemem
uproszczenia wzorów.
Niewątpliwie zasadniczym utrudnieniem w obliczeniach poprawek według wzorów anali-
tycznych są funkcje trygonometryczne. Dla uproszczenia wzoru 1.19 można przyjąć, że dla rela-
tywnie niedużych kątów obserwacji [i] [do 5-00] sin i = 0, a cos i = 1.
Wówczas uproszczony wzór na poprawkę donośności przyjmie postać [poprawka donośno-
ści równa się uchyleniu w donośności z przeciwnym znakiem].
∆D = - ∆d [1.21]
Dla uproszczenia wzoru 1.20 przyjmuje się, że [również przy kącie obserwacji mniejszym
od 5-00] cos i = 1, a iloczyn (1000 . sin i ) jest równy kątowi obserwacji [i] {przy małych katach
obserwacji, sinus danego kąta równa się wartości tego kąta wyrażonej w tysięcznych}.
Po uproszczeniach wzór 1.20 przyjmie następującą postać.
d i
∆K = −α⋅ + Δd ⋅
D CT D CT
d
Stosunek to nic innego ja stosunek zamiany [Sz] [patrz wzór 1.6], wyrażenie przyjmie
D CT
więc postać:
i
∆K = − α ⋅ Sz + Δd ⋅ . [1.22]
D TC
Z rozważań prowadzonych w podrozdziale 1.1.3.1 punkt c [patrz wzór 1.10], wiadomym
jest, że poprawka kierunku składa się z poprawki kierunku sprowadzającej na linii obserwacji
[∆KSz] i poprawki kierunku utrzymującej na linii obserwacji [∆KWb]. Wyrażenie [-α . Sz] ze wzoru
1.22 to nic innego jak poprawka sprowadzająca na linię obserwacji [patrz wzór 1.6], a wyrażenie
i
[ Δd ⋅ ] to postać poprawki kierunku utrzymującej na linii obserwacji [patrz wzór 1.7 (przyjmu-
D CT
ΔD
jąc, że - ∆d = ∆D)], która po przekształceniach przyjmuje postać ( ⋅ Wb100 ) [patrz wzór 1.9.].
100
Ostatecznie zatem wzór 1.20 po uproszczeniach przyjmie postać:
ΔK = ΔK Sz + ΔK Wb [1.23]
gdzie: - ΔK Sz = −α ⋅ Sz [poprawka sprowadzająca na linie obserwacji];
11
Problem ten omówiono w podrozdziale 1.1.3.1.
31
ΔD
- ΔK Wb = ⋅ Wb100 [poprawka utrzymująca na linii obserwacji].
100
Przykład 1.2.2.
Założenie do przykładu patrz przykład 1.2.1.
Zadanie:
1. W warunkach podanych w przykładzie 1.2.1 [wykorzystując wzory 1.21 i 1.23], obliczyć po-
prawki donośności (celownika) i kierunku.
Rozwiązanie:
∆d = 2320m –2160m = +160m
α = 29-15 – 28-83 = + 0-32 [w prawo 32]
∆D = - (+160m) = -160m
− 160
ΔC = = −12,3 ≅ −12tys.
13
- obliczenie poprawki kierunku:
- obliczenie poprawki kierunku sprowadzającej na linię obserwacji; [patrz wzór 1.6]
2160
Sz = = 0,3
8600
ΔK Sz = −(+32) ⋅ 0,3 = −0 − 09
- obliczenie poprawki kierunku utrzymującej na linii obserwacji [patrz wzór 1.9]
3 − 00
Wb100 = = 0 − 03
86
160
ΔK Wb = ⋅ 0 − 03 = 1,6 ⋅ 0 − 03 = 0 − 04 bateria znajduje się z tyłu z prawej,
100
znak poprawki utrzymującej na linii obserwacji zgodny ze znakiem poprawki dono-
śności [patrz uwaga na końcu podrozdz. 1.1.3.1.c]
∆KWb = - 0-04
- obliczenie poprawki kierunku
∆K = (-0-09) + (-0-04) = - 0-13
- przekazanie komendy na stanowisko ogniowe: „Celownik mniej 12, zmniejszyć o 0-13”.
32
1.2.3. Kolejność wstrzeliwania z wykorzystaniem dalmierza i zasady przechodzenia do
ognia skutecznego
Wstrzeliwanie z wykorzystaniem dalmierza realizuje się pojedynczymi strzałami działa kie-

runkowego.
Kolejność wstrzeliwania jest następująca:
- na nastawach obliczonych do celu oddaje się jeden strzał działem kierunkowym baterii;
- jeżeli pierwszy wybuch został nie wcięty lub kiedy dowódca sekcji wysuniętych obserwatorów
zamelduje, że dalmierzysta określił parametry wybuchu z charakterystyką „niedokładnie”,
wówczas na poprawionych nastawach oddaje się ponownie jeden strzał działem kierunkowym;
- po zameldowaniu przez dowódcę sekcji wysuniętych obserwatorów parametrów wybuchu, obli-
cza się poprawki donośności i kierunku, wprowadza je do nastaw wszystkich dział baterii i na
poprawionych nastawach przechodzi się do ognia skutecznego.
Przykład 1.2.3.
3 bateria 122m hs 2S-1 osiągnęła gotowość na stanowisku 31.
Dowódca baterii otrzymał zadanie od dowódcy dywizjonu: „Warta. Stój. Cel 7532 stacja
radiolokacyjna. Obserwowany. Zniszczyć. OKO – 9, 38-56, 2478, +0-03. Wstrzeliwani z dalmie-
rzem. Obsługuje OKO-9. Tu WISŁA.”
Zadanie.
1. Określić nastawy do rozpoczęcia wstrzeliwania, jeżeli: D T = 6820m,

C
∆Z = + 68m,
kp cT (Kz) = - 1-85; i = 3-80, bateria z tyłu z prawej; poprawki na meteorologiczne i balistyczne
warunki strzelania określone do celu dla ładunku trzeciego wynoszą: ΔD o = +285m, ΔK o = -

c c
0-15.
2. Wstrzelać cel według obserwacji [meldunków dowódcy sekcji wysuniętych obserwatorów]: 34-
83, 2245N; 35-65, 2521.
Rozwiązanie:
1. Określenie nastaw.
D cT = 6820m ΔZ = + 68m kp cT (Kz) = - 1-85

+ ΔD co = +285m p = + 0-10 + ΔK co = - 0-15
-------------- + Δc = + 0-03 -------------------
D = 7105m kp co (Kz) = - 2-00
c
o ------------------------
Ład.3 Δϕ = + 0-13
33
Co = pozo = +0-13
c c
453 tys.
- określenie współczynników strzelania [patrz wzór 1.5 i 1.8.]:
2478 3 − 80
Sz = = 0,4 ; Wb100 = = 0 − 06 .
6820 68
2. Wstrzelanie celu.
Lp. Komenda. c p k
Meld. sekcji. Uwagi.
T d
1. Strzela bateria. 35 -56 2478m Sz = 0,4
Cel 7532 st. rlok. kz
Ł. 3 podz. w tys. 453 +0-13 -2-00 Wb100= 0-06
Snop zbieżny.
Kier.1 poc. Ognia! ∆Xtys= 8 m
Oko –9. Obsługiwać
wstrzeliwanie do celu
7532 st. rlok. Wciąć
jeden wybuch w rejo-
nie celu. 34 - 83 2245 N
2. Ognia! +29 +14,+29

+ 0-43 35 - 65 2521
3. Bateria. 2 poc. szyb- -5 -2, -4
kim. Ognia! -0-06
1. Uzasadnienie komendy 2:
∆d = 2245m –2478m = - 233m
α = 34-83 – 35-56 = - 0-73 [L 73]
- obliczenie poprawki donośności i celownika [patrz wzory 1.21 i 1.2];
∆D = - (-233m) = +233m
+ 233
ΔC = = +29 tys.
8
233
ΔK Wb = ⋅ 0 − 06 = 2,33 ⋅ 0 − 06 = 0 − 14 bateria znajduje się z tyłu z pra-
100
wej, znak poprawki utrzymującej na linii obserwacji zgodny ze znakiem poprawki
donośności [patrz uwaga na końcu podrozdz. 1.1.3.1.c]
∆KWb = + 0-14
- obliczenie poprawki kierunku sprowadzającej na linię obserwacji [patrz wzór 1.6] ;
34
ΔK Sz = −(−73) ⋅ 0,4 = +0 − 29
- obliczenie poprawki kierunku;
∆K = (+0-14) + (+0-29) = + 0-43.
2. Uzasadnienie komendy 3.
∆d = 2521m –2478m = +43m
α = 35-65 – 35-56 = +0-09 [P 9]
∆D = - (+43m) = -43m
− 43
ΔC = = −5tys.
8
40
ΔK Wb = ⋅ 0 − 06 = 0,4 ⋅ 0 − 06 = −0 − 02
100
ΔK Sz = −(+9) ⋅ 0,4 = −0 − 04
∆K = (-0-02) + (-0-04) = - 0-06
- uzasadnienie komendy wykonawczej: w trzeciej komendzie wprowadzono poprawki na
podstawie dokładnego wcięcia wybuchu, w związku z tym po wprowadzeniu poprawek przechodzi
się do ognia skutecznego.
Przykład 1.2.4.
Dowódca baterii otrzymał zadanie od dowódcy dywizjonu: „Narew. Stój. Cel 7533 piecho-
ta. Obserwowany. Zniszczyć. OKO – 2, 28-55, 1478, +0-01, Sz 1-00, Gc 80m. Wstrzeliwani z dal-
mierzem. Obsługuje OKO-2. Tu WISŁA.”
Zadanie.

C
∆Z = -18m,
kp cT (Kz) = - 0-81; i = 2-80, bateria z tyłu z lewej; poprawki na meteorologiczne i balistyczne
warunki strzelania określone do celu dla ładunku czwartego wynoszą: ΔD o = -85m,

c
ΔK co = +0-05.
2. Wstrzelać według obserwacji [meldunków dowódcy sekcji wysuniętych obserwatorów]: P35+,
1620N; L5-, 1415.
Rozwiązanie:
D cT = 4882m ΔZ = -18m kp cT (Kz) = - 0-81

+ ΔD co = -85m p = - 0-04 + ΔK co = +0-05
-------------- + Δc = -0-01 -------------------
D = 4797m kp oc (Kz) = - 0-76
c
o ------------------------
Ład.4 Δϕ = -0-05
35
Co = pozo = -0-05
c c
378 tys.
- określenie współczynników strzelania [patrz wzór 1.5 i 1.8.];
Sz = 0,3 ; Wb100 = 0 − 06 .
- obliczenie snopa [patrz wzór 2.2];
1 − 00
Is = ⋅ 0,3 = 17 ⋅ 0,3 = 0 − 05
6
Lp. Meld. sekcji. Uwagi.

Komenda. c p k
T d
1. Strzela bateria. 28 -55 1478m
Cel 7533 piecho. Ł. 4 kz
podz. w tys. 378 -0-05 -0-76
Snop 0-05.
Kier.1 poc. Ognia!
7533 piech. Wciąć Sz = 0,3
jeden wybuch w rejo-
nie celu. P 35+ 1620 N Wb100= 0-06
2. Ognia! -17 +9, -11 ∆Xtys= 8,3m

- 0-02 L 5- 1415
3. Bateria. 2 poc. szyb- +8 -4, +2
kim. Ognia! -0-02
∆d = 1620m –1478m = +142m
α = +0-35 [P 35]
∆D = - (+142m) = -142m
− 142
ΔC = = −17tys.
8,3
- obliczenie poprawki kierunku utrzymującej na linii obserwacji [patrz wzór 1.9];
142
ΔK Wb = ⋅ 0 − 06 = 1,42 ⋅ 0 − 06 = 0 − 09 bateria znajduje się z tyłu z lewej,
100
znak poprawki utrzymującej na linii obserwacji przeciwny do znaku poprawki dono-
∆KWb = + 0-09
36
- obliczenie poprawki kierunku sprowadzającej na linię obserwacji [patrz wzór 1.6];
ΔK Sz = −(+35) ⋅ 0,3 = −0 − 11
- obliczenie poprawki kierunku;
∆K = (+0-09) + (-0-11) = -0-02.
∆d =1415m –1478m = - 63m
α = - 0-05 [L5]
∆D = - (-63m) = +63m
+ 63
ΔC = = +8tys.
8,3
65
ΔK Wb = ⋅ 0 − 06 = 0,65 ⋅ 0 − 06 = −0 − 04
100
ΔK Sz = −(−5) ⋅ 0,3 = +0 − 02
∆K = (-0-04) + (+0-02) = - 0-02
Przykład 1.2.5.
SO23: x = 47892, y = 13567, z = 126, TKz = 46-00. ∆Vos = -1.3%Vo, topr = +12oC. Bateria
posiada aktualny meldunek z posterunku meteorologicznego: Tw = 23-00, Vw = 4 m/s, to = +5oC,
hSO = 745 mmHg.
Bateria posiada współrzędne wszystkich sekcji wysuniętych obserwatorów, a w tym piątej:
PO5: x = 47722, y = 09324, z = 137.
Dowódca baterii otrzymał zadanie od dowódcy dywizjonu: „Soła. Stój. Cel 7534 piechota ukryta.
Obserwowany. Obezwładnić. OKO – 5, 48-25, 1530,
+0-01, Sz 0-60, Gc 70 m. Wstrzeliwani z dalmierzem. Obsługuje OKO-5. Tu WISŁA.”
Zadanie.
1. Określić nastawy do rozpoczęcia wstrzeliwania [z wykorzystaniem kalkulatora SKART].
2. Wstrzelać według obserwacji [meldunków dowódcy sekcji wysuniętych obserwatorów]: 47-
52, 1415N; 48-30, 1565.
37
Rozwiązanie:

Komenda. c p k
T d
Cel 7534 pie. ukr. Ł. kz
3 podz. w tys. 336 -0-51
Snop 0-03.
Kier.1 poc. Ognia!
7534 piech. ukryta.
Wciąć jeden wybuch
w rejonie celu. 47-52 1415 N
2. Ognia! +7 + 0-23
48-30 1565
3. Bateria. 2 poc. szyb- -3 -0-03
kim. Ognia!
Przykład 1.2.6.
SO23: 33U WV 4232007420, z = 98, TKz = 6-00. ∆Vos = -1.8%Vo, topr = +10oC.
Bateria posiada aktualny meldunek z posterunku meteorologicznego: Tw = 53-00, Vw = 6
m/s, to = +1oC, hSO = 758 mmHg.
Bateria posiada współrzędne wszystkich sekcji wysuniętych obserwatorów, a tym trzeciej:
PO3: 33U WV 4672512225, z = 95.
Dowódca baterii otrzymał zadanie od dowódcy dywizjonu: „Skawa. Stój. Cel 7535 bateria
moździerzy. Obserwowany. Obezwładnić. 33U WV 4704515125, z = 111, 160 na 120. Wstrzeliwani
z dalmierzem. Obsługuje
OKO-3. Tu WISŁA.”
Zadanie.
1. Określić dane topograficzne, dodatkowe i nastawy do rozpoczęcia wstrzeliwania [z wykorzy-
staniem kalkulatora SKART].
2. Wstrzelać według obserwacji [meldunków dowódcy sekcji wysuniętych obserwatorów]: ?; 1-
75, 3120N; 0-95, 2855.
Rozwiązanie:
1. Określenie danych topograficznych i dodatkowych.
D cT = 9038m, ΔZ = +13m, kp cT (Kz) = - 0-75, d = 2918, i = 4-20, stanowisko ogniowe

z tyłu z lewej.
2. Określenie nastaw i wstrzeliwanie celu.
38
Komenda. c p k
T d
1. Strzela bateria. 1-05 2918m
Cel 7535 bm. Ł. 2 kz
podz. w tys. 583 -0-95
Snop 0-03.
Kier.1 poc. Ognia!
7535 bm. 1-05, 2918. Sz = 0,3
w rejonie celu. ?
Wb100= 0-05
2. Ognia! 1-75 3120N
∆Xtys= 5,7
3. Ognia! -41 -0-13 0-95 2855
4. Bateria. Po 2 poc. +10
szybkim. Ognia! skok
7
39
1.3. Określanie nastaw do ognia skutecznego wstrzeliwaniem z wykorzystaniem
dwubocznej obserwacji
1.3.1. Istota wstrzeliwania celów z wykorzystaniem dwubocznej obserwacji
Dwuboczną obserwacją nazywa się równoczesną obserwację z dwóch punktów obserwa-

cyjnych sekcji wysuniętych obserwatorów, którą organizuje się do wcinania i wyznaczania współ-
rzędnych celów, celów pomocniczych, dozorów, a także do obsługiwania wstrzeliwania.
Dwuboczną obserwację organizuje się doraźnie, wyznaczając do tej roli dwie sekcje wysu-
niętych obserwatorów [pracujące w punktach obserwacyjnych]. Na dowódcę dwubocznej obserwa-
cji wyznacza się jednego z dowódców sekcji wysuniętych obserwatorów.
Istota wykorzystania dwubocznej obserwacji do wcięcia dowolnego punktu [celu, dozoru]
polega na tym, że funkcyjni na punktach dwubocznej obserwacji [punktach obserwacyjnych sekcji
wysuniętych obserwatorów tworzących dwuboczną obserwację] jednocześnie określają azymut
topograficzny [odczyt] na dany obiekt [patrz rys. 14]. Na podstawie zmierzonych azymutów z pra-
P L
wego punktu dwubocznej obserwacji [ Tc ] i lewego [ Tc ] wykreśla się na przyrządzie kierowania
ogniem [PKO] linie. Przecięcie się linii wyznacza punkt wcinanego celu [dozoru].
TcL
TcP
L P
Rys.14. Wcięcie celu sposobem wykreślnym, na podstawie azymutów zmierzonych z
punktów dwubocznej obserwacji.
Współrzędne wyznaczonego punku odczytuje się z przyrządu kierowania ogniem zgodnie z

ogólnymi zasadami. Dokładniejszym jednak sposobem wyznaczania współrzędnych celu, zaleca-
nym również przez dokumenty normatywne 12 jest sposób rachunkowy.
Na podstawie współrzędnych celu określa się dane topograficzne i dodatkowe [patrz
rys.15].
12
Instrukcja strzelania i kierowania ogniem pododdziałów artylerii naziemnej. Dywizjon, bateria, pluton, działo. Cz. I.
Art. 817/93. Warszawa 1993r. Tabela 1 s.19.
40
γ
dP
dL iL
iP
L P
C
Rys.15. Dane dodatkowe określane podczas wstrzeliwania celu z dwuboczną obserwacją.
γ a) b) c)
iL γ iP
iP γ
iP iL
L P iL
L P L P
Rys.16. Podstawowe położenia płaszczyzny strzelania względem punktów obserwacyjnych

dwubocznej obserwacji: a) płaszczyzna strzelania przechodzi z prawej strony punktów; b)
płaszczyzna strzelania przechodzi między punktami; c) płaszczyzna strzelania przechodzi z
lewej strony punktów dwubocznej obserwacji.
Rachmistrz w ramach danych dodatkowych określa: odległość obserwacji z prawego punku

dwubocznej obserwacji [dP] 13, odległość obserwacji lewego [dL] 14, kąt obserwacji prawego [iP] 15,
kąt obserwacji lewego [iL] 16 i kąt wcięcia [γ].
13
W niektórych pozycjach literatury oznaczana jako d1.
14
W niektórych pozycjach literatury oznaczana jako d2.
15
W niektórych pozycjach literatury oznaczany jako i1.
16
W niektórych pozycjach literatury oznaczany jako i2.
41
Z rysunku 15 wynika, że kąt wcięcia [γ] jest sumą kątów obserwacji lewego i prawego. Nie
zawsze zachodzi taka prawidłowość, możliwe są również inne sytuacje, w zależności od przecho-
dzenia płaszczyzny strzelania w stosunku do punktów dwubocznej obserwacji [patrz rys.16].
L W
Z
C
d wP
L dP
dL d wL P
P
L
Rys.17. Wyprowadzenie wzoru na poprawkę donośności i kierunku.
C
W
∆D
L P
∆K
L P
Rys.17. Istota wstrzeliwania z dwuboczną obserwacją.
W poszczególnych sytuacjach kąt wcięcia [γ] oblicza się następująco:

a) γ = iL - iP b) γ = iL + iP c) γ = iP - iL
42
Istota wykorzystania dwubocznej obserwacji do wstrzeliwania celów obserwowanych pole-
ga na tym, ze funkcyjni na punktach obserwacyjnych określają uchylenia wybuchu od celu w kie-
runku [patrz rys 17.]: z lewego punktu – L; z prawego punktu – P. Uchylenia te mierzą bezpośred-
nio z wykorzystaniem siatki kątomierczej przyrządu obserwacyjnego lub obliczają według wzorów:
L = Tw − Tc
L L
[1.24]
P = Tw − Tc
P P
[1.25]
Na podstawie zmierzonych [obliczonych] uchyleń w kierunku z punktów dwubocznej ob-
serwacji oblicza się stosowne poprawki donośności i kierunku.
1.3.2. Algorytmy obliczania poprawek podczas wstrzeliwania z dwuboczną obserwacją
Do wzorów na obliczanie poprawek donośności i kierunku dojdziemy następującą drogą

[patrz rys.17]. Załóżmy, że wybuch nastąpił w punkcie W o uchyleniach zmierzonych z punktów
dwubocznej obserwacji: z lewego L, z prawego P.
Całość problemu sprowadza się do obliczenia uchylenia wybuchu w donośności dla stano-
wiska ogniowego X = CA oraz w kierunku Z = AW.
Obliczmy liniową wartość uchylenia w kierunku dla prawego [B1W] i lewego [B2W] punk-
tu dwubocznej obserwacji.
B1W = 0,001dwP . P; B2W = 0,001dwL . L [1.26]
Wyraźmy te same uchylenia [B1W i B2W] przy pomocy uchylenia dla stanowiska ogniowe-
go w donośności [X = CA] i w kierunku [Z = AW].
B1W = CA . sin iP + AW .cos iP [1.27]
B2W = - CA . sin iL + AW . cos iL
Porównując prawe strony wyrażeń 1.26 i 1.27 otrzymuje się układ równań:
0,001d Pw ⋅ P = X ⋅ sin i P + Z ⋅ cos i P [1.28]
0,001d Lw ⋅ L = −X ⋅ sin i L + Z ⋅ cos i L

Z układu równań 1.28 obliczmy uchylenie w donośności [X] i kierunku [Z]. Stosując jedną z metod
rozwiązywania układu równań liniowych, pomnóżmy pierwsze równanie przez cos iL , drugie rów-
nanie przez cos iP , a następnie odejmijmy od pierwszego równania drugie.
0,001d Pw ⋅ P ⋅ cos i L = X ⋅ sin i P ⋅ cos i L + Z ⋅ cos i P ⋅ cos i L
-[ 0,001d w ⋅ L ⋅ cos i P = − X ⋅ sin i L ⋅ cos i P + Z ⋅ cos i L ⋅ cos i P ]

L
43
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
0,001d Pw ⋅ P ⋅ cosi L − 0,001d Lw ⋅ L ⋅ cos i P = X ⋅ sin i P ⋅ cos i L + X ⋅ sin i L ⋅ cos i P
0,001d Pw ⋅ P ⋅ cos i L − 0,001d Lw ⋅ L ⋅ cos i P = X [sin i P ⋅ cos i L + sin i L ⋅ cos i P ]
0,001d Pw ⋅ P ⋅ cos i L − 0,001d Lw ⋅ L ⋅ cos i P = X ⋅ sin (i P + i L )
0,001d Pw ⋅ P ⋅ cos i L − 0,001d Lw ⋅ L ⋅ cos i P = X ⋅ sin γ
0,001d Pw ⋅ cos i L ⋅ P 0,001d Lw ⋅ cos i P ⋅ L

X= − [1.29]
sin γ sin γ
W celu obliczenia uchylenia w kierunku [Z] dla stanowiska ogniowego wyrugujmy z układu
1.28 czynnik X, poprzez pomnożenie pierwszego równania przez sin iL i drugiego przez sin iP, a
następnie dodając obydwa równania.
0,001d Pw ⋅ P ⋅ sin i L = X ⋅ sin i P ⋅ sin i L + Z ⋅ cos i P ⋅ sin i L
+[ 0,001d w ⋅ L ⋅ sin i P = − X ⋅ sin i L ⋅ sin i P + Z ⋅ cos i L ⋅ sin i P ]

L
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
0,001d Pw ⋅ P ⋅ sin i L + 0,001d Lw ⋅ L ⋅ sin i P = Z ⋅ cos i P ⋅ sin i L + Z ⋅ cos i L ⋅ sin i P
0,001d Pw ⋅ P ⋅ sin i L + 0,001d Lw ⋅ L ⋅ sin i P = Z (cos i P ⋅ sin i L + cos i L ⋅ sin i P )
0,001d Pw ⋅ P ⋅ sin i L + 0,001d Lw ⋅ L ⋅ sin i P = Z ⋅ sin (i P + i L )
0,001d Pw ⋅ P ⋅ sin i L + 0,001d Lw ⋅ L ⋅ sin i P = Z ⋅ sin γ
0,001d Pw ⋅ P ⋅ sin i L 0,001d Lw ⋅ L ⋅ sin i P

Z= + [1.30]
sin γ sin γ
Wyrażenie 1.30 przedstawia wzór na uchylenie wybuchu od celu dla stanowiska ogniowego
w kierunku w metrach. Uchylenie w metrach zamieniając na tysięczne otrzymamy równanie.
0,001d Pw ⋅ sin i L 0,001d Lw ⋅ sin i P

Z= ⋅P + ⋅L [1.31]
D cT ⋅ sin γ D cT ⋅ sin γ
Wyrażenia 1.29 i 1.31 przedstawiają wzory do obliczenia wartości uchylenia wybuchu w
donośności i kierunku dla stanowiska ogniowego. Odpowiadające tym uchyleniom poprawki, sta-
nowią wartości tych uchyleń wzięte z przeciwnymi znakami [∆D = -X, ∆K = -Z].
0,001d Lw ⋅ cos i P 0,001d Pw ⋅ cos i L

∆D = ⋅L− ⋅P
sin γ sin γ
d Pw ⋅ sin i L d Lw ⋅ sin i P
∆K = −( c ⋅P + c ⋅ L)
D T ⋅ sin γ D T ⋅ sin γ
44
Przyjmując we wzorach, że dP = dwP i dL = dwL , otrzymamy ostateczną postać wzorów na
obliczanie poprawek donośności i kierunku podczas wstrzeliwania celów z dwuboczną obserwacją.
0,001d L ⋅ cos i P 0,001d P ⋅ cos i L
∆D = ⋅L− ⋅P [1.32]
sin γ sin γ
 d ⋅ sin i L d ⋅ sin i P 
∆K = − Pc ⋅ P + Lc ⋅ L  [1.33]
 T
D ⋅ sin γ D T ⋅ sin γ 
Wartości uchyleń dla punktów dwubocznej obserwacji [P, L] do wzorów należy brać ze
znakami odpowiadającymi kierunkowi uchylenia. Jeśli w lewo – to „minus”, jeśli w prawo – to
„plus”.
Przykład 1.3.1.
Strzelanie prowadzi się do celu VL 7544 stacja radiolokacyjna. Na okres wstrzeliwania do-
wódca baterii otrzymał dwuboczną obserwację. Po naniesieniu celu na stolik PKO rachmistrz okre-
ślił: D T = 8000m, dP = 2000m, dL = 3000m, iP = 2-00, iL = 3-00, płaszczyzna strzelania leży mię-
c
dzy punktami dwubocznej obserwacji, ∆Xtys = 10m.

Zadanie.
Obliczyć poprawki donośności [celownika] i kierunku, jeżeli zmierzone uchylenia wybuchu
od celu w kierunku z prawego i lewego punktu dwubocznej obserwacji wynoszą: P: L20; L P30.
Rozwiązanie:
- obliczenie kąta wcięcia [patrz rys.16.b];
γ = iL + iP = 3-00 + 2-00 = 5-00
- określenie wartości funkcji trygonometrycznych 17;
sin 2-00 = 0,208 sin 3-00 = 0,309 cos 2-00 = 0,978
cos 3-00 = 0,951 sin 5-00 = 0,5
0,001 ⋅ 3000 ⋅ 0,978 0,001 ⋅ 2000 ⋅ 0,951
∆D = ⋅ (+30) − ⋅ (−20) = +253m
0,5 0,5
+ 253m
ΔC = = +25 tys
10 m
- obliczenie poprawki kierunku [patrz wzór 1.33];
17
Tabele strzelnicze do 122 mm haubicy samobieżnej 2S1.Art624/78. MON. Warszawa 1979r. s.185
45
 2000 ⋅ 0,309 3000 ⋅ 0,208 
∆K = − ⋅ (−20) + ⋅ (+30)  = -1,59 ≅ -0-02
 8000 ⋅ 0,5 8000 ⋅ 0,5 
Obliczanie poprawek donośności i kierunku według wzorów 1.32 i 1.33 jest dość czaso-
chłonne i przedłużałoby czas prowadzenia wstrzeliwania. Zachodzi zatem konieczność uproszcze-
nia wyprowadzonych wzorów, do takiej postaci, aby można byłoby w sposób szybki i w miarę do-
kładny obliczać poprawki.
Uproszczenie wzorów 1.32 i 1.33 sprowadza się do wyeliminowania z nich funkcji trygo-
nometrycznych sinus i cosinus. Ich eliminacji można dokonać przyjmując następujące założenia:
- dla kątów obserwacji prawego [lewego] punktu dwubocznej obserwacji przyjąć: cos iP = cos iL
≅ 1 [ma to miejsce dla kątów relatywnie niedużych, np. cos 3-00 = 0,951 (patrz przykład
1.3.1)];
- sinus kąta [dla relatywnie niedużych kątów] odpowiada jednej tysięcznej wartości tego kąta: sin
i ≅ 0,001 i [przykładowo sin 5-00 = 0,500, sin 3-00 = 0,309 (patrz przykład 1.3.1)];
- odległość obserwacji do wybuchu równa się odległości obserwacji do celu [dP = dwP i dL = dwL].
Wobec przyjętych założeń wzory 1.3.2 i 1.3.3. przyjmą następującą postać:
dL d
∆D = ⋅L− P ⋅P [1.34]
γ γ
d ⋅i d ⋅i 
∆K = − Pc L ⋅ P + Lc P ⋅ L  [1.35]
 DT ⋅ γ DT ⋅ γ 
Wzory 1.34 i 1.35 stanowią podstawę do obliczania poprawek z wykorzystaniem przyrządu
do wstrzeliwania 18.
Do obliczania rachunkowego [bez użycia przyrządu do wstrzeliwania, czy programowanego
kalkulatora] wzór 1.35 jest w dalszym ciągu zbyt skomplikowany. Postanowiono go więc zastąpić
wzorem na obliczanie poprawki kierunku stosowanym dotychczas, podczas wstrzeliwania z dalmie-
rzem [patrz wzór 1.10].
Wówczas otrzymamy ostateczną postać wzorów na obliczanie poprawek, podczas wstrze-
liwania z dwuboczną obserwacją rachunkowo.
dL d
∆D = ⋅L− P ⋅P [1.36]
γ γ
18
Opis przygotowania przyrządu do wstrzeliwania z dwuboczną obserwacją i zasady określania poprawek czytelnik
znajdzie w „Kozłowski A. Strzelania baterią do celów obserwowanych. Cz II. WSOWRiA. wewn.396/88. s. 73-79.
46
ΔD
- ΔK Wb = ⋅ Wb100 [poprawka utrzymująca na linii obserwacji]:
100
gdzie : - współczynniki strzelania [stosunek zamiany i widły
boczne] oblicza się dla punktu dwubocznej obserwacji
o mniejszym kącie obserwacji;
- uchylenie w kierunku [α] do obliczeń bierze się dla punktu, dla którego
obliczaliśmy współczynniki.
dL dP
W przewidywaniu wstrzeliwania z dwuboczną obserwacji, wyrażenia i ze wzoru
γ γ
1.36, oblicza się zawczasu [przed uzyskaniem uchyleń pierwszego wybuchu] odpowiednio, jako
współczynniki lewego i prawego punktu dwubocznej obserwacji, z zaokrągleniem do liczb całkowi-
tych.
Znaki uchylenia z lewego [L] i prawego [P] punku dwubocznej obserwacji do obliczeń we-
dług wzoru 1.36, bierze się: w prawo – „plus”; w lewo – „minus”.
Przykład 1.3.2.
Założenie takie same, jak w przykładzie 1.3.1.
Zadanie.
1. Dla danych zawartych w przykładzie 1.3.1 obliczyć poprawki donośności i kierunku sposobem
rachunkowym.
2. Porównać uzyskane wyniki.
Rozwiązanie.
- obliczenie współczynników:
γ = 3-00 + 2-00 = 5-00
d L 3000 d P 2000
- lewego = =6 - prawego = =4
γ 5 − 00 γ 5 − 00
- obliczenie współczynników strzelania, dla punktu dwubocznej o mniejszym kącie obserwacji,
czyli dla prawego [patrz wzór 1.5 i 1.8];
dp 2000 iP 2 − 00
Sz P = = = 0,3 Wb100P = = = 0 − 03
D cT 8000 0,01D cT 80
Płaszczyzna strzelania przechodzi z lewej strony punktu dwubocznej obserwacji, dla którego
obliczamy poprawkę kierunku.
∆D = 6 . (+30) – [4 . (-20)] = +180 – (- 80) = +180 + 80 = +260m
47
- obliczenie poprawki celownika;
+ 260 m
ΔC = = +26 tys
10 m
- obliczenie poprawki utrzymującej na linii obserwacji [patrz wzór 1.9];
260
ΔK Wb = ⋅ 0 − 03 = 0 − 08
100
bateria znajduje się z tyłu z lewej, znak poprawki utrzymującej na linii obserwacji przeciwny
do znaku poprawki donośności [patrz uwaga na końcu podrozdz. 1.1.3.1.c]
∆KWb = - 0-08
- obliczenie poprawki sprowadzającej na linię obserwacji [patrz wzór 1.6];
∆KSz= - (-0-20) . 0,3 = +0-06
- obliczenie poprawki kierunku patrz wzór 1.37
∆K = -0-08 + [+0-06] = - 0-02.
Uwaga: Zauważmy, że tylko poprawka celownika różni się nieznacznie [o jedną tysięczną]
od wyniku uzyskanego w zadaniu 1.3.1, natomiast poprawka kierunku jest taka sama. Świadczy to o
dużej dokładności sposobu rachunkowego.
Podsumowując technikę obliczania poprawek donośności i kierunku, podczas wstrzeliwania
celów obserwowanych z wykorzystaniem dwubocznej obserwacji, należy stwierdzić, że wyróżnia
się trzy sposoby obliczania poprawek:
- z wykorzystaniem programowanego kalkulatora [np. SKART];
- z wykorzystaniem przyrządu do wstrzeliwania;
- sposobem rachunkowym.
1.3.3. Kolejność wstrzeliwania z wykorzystaniem dwubocznej obserwacji i zasady

przechodzenia do ognia skutecznego
Wstrzeliwanie z dwuboczną obserwacją stosuje się do takich celów obserwowanych, do

których kąt wcięcia [γ] z wyznaczonych do wstrzeliwania punktów dwubocznej obserwacji jest
większy niż 1-00, a mniejszy z kątów obserwacji [z lewego lub prawego] jest mniejszy od 5-00.
Wstrzeliwanie z wykorzystaniem dwubocznej obserwacji realizuje się pojedynczymi
strzałami działa kierunkowego.
Kolejność wstrzeliwania jest następująca:
- na nastawach obliczonych do celu oddaje się jeden strzał działem kierunkowym baterii;
48
- jeżeli pierwszy wybuch nie został wcięty lub kiedy dowódca dwubocznej obserwacji zamelduje,
że zwiadowca określił parametry wybuchu z charakterystyką „niedokładnie”, wówczas na po-
prawionych nastawach oddaje się ponownie jeden strzał działem kierunkowym;
- po zameldowaniu przez dowódcę dwubocznej obserwacji parametrów wybuchu [z lewego i
prawego punktu dwubocznej obserwacji], oblicza się poprawki donośności i kierunku, wprowa-
dza je do nastaw wszystkich dział baterii i na poprawionych nastawach przechodzi się do ognia
skutecznego.
Przykład 1.3.3.
Dowódca baterii otrzymał zadanie od dowódcy dywizjonu: „WDA. Stój. Cel VP 7542 stacja
radiolokacyjna. Obserwowany. Zniszczyć. OKO – 5: 38-54; OKO- 3: 32-54, Z = 132. Wstrzeliwa-
nie z dwuboczną obserwacją . Obsługuje OKO-3 i 5. Tu WISŁA.”
Zadanie.

C
∆Z = + 24m,
kp cT (Kz) = - 0-88; dP = 2080, dL = 1720, iP = 2-60, iL = 3-80, płaszczyzna strzelania przecho-

dzi między punktami DO; poprawki na meteorologiczne i balistyczne warunki strzelania okre-
ślone do celu dla ładunku drugiego wynoszą: ΔD o = -120m, ΔK o = -0-08.

c c
4. Wstrzelać cel według obserwacji [meldunków dowódcy dwubocznej obserwacji]: 1) L: L22, P:

P34N 2) L: P5, P: L8.
Rozwiązanie:
D cT = 7860m ΔZ = + 24m kp cT (Kz) = - 0-88

+ ΔD co = -120m p = + 0-03 + ΔK co = - 0-08
-------------- + Δc = 0 -------------------
D = 7740m kp co (Kz) = - 0-96
c
o ------------------------
Ład.2 Δϕ = + 0-03
Co = pozo = +0-03
c c
390 tys.
- określenie współczynników strzelania (dla prawego punktu) [patrz wzór 1.5 i 1.8.];
2080 2 − 60
Sz P = = 0,3 ; Wb100P = = 0 − 03 .
7860 79
- określenie współczynników lewego i prawego punktu dwuboczni obserwacji;
γ = 2-60 + 3-80 = 6-40
49
d L 1720 d P 2080
- lewego: = =3 - prawego: = = 3.
γ 6 − 40 γ 6 − 40
Lp. Meld. Dcy DO. Uwagi.
Komenda. c p k
L P
1. Strzela bateria. L3 P3
Cel VP 7542 st. rlok. kz
Ł. 2 podz. w tys. 390 +0-33 -0-96
Snop zbieżny.
Kier.1 poc. Ognia!
Dca DO. Obsługiwać
VP 7542 st. rlok. Le-
wy 38-94, prawy 32- L 22 P 34N SzP = 0,3
54.Wciąć jeden wy-
buch w rejonie celu. Wb100= 0-03
2. -14 +5, -10
Ognia! - 0-05 P5 L8 ∆Xtys= 12 m
3. Bateria. 2 poc. szyb- +3 -1, +2

kim. Ognia! +0-01
∆D = (-22) . 3 – (+34) . 3 = - 66 – 102 = -168m
− 168 m
ΔC = = −14 tys.
12
168
ΔK Wb = ⋅ 0 − 03 = 1.68 ⋅ 0 − 03 = 0 − 05 bateria znajduje się z tyłu z lewej,
100
znak poprawki utrzymującej na linii obserwacji odwrotny do znaku poprawki dono-
∆KWb = + 0-05
ΔK Sz = −(+34) ⋅ 0,3 = −0 − 10
∆K = (+0-05) + (-0-10) = - 0-05.
∆D = (+5) . 3 – (-8) . 3 = +15 +24 = +39 m
50
+ 39
ΔC = = +3tys.
12
36
ΔK Wb = ⋅ 0 − 03 = 0,36 ⋅ 0 − 03 = −0 − 01
100
ΔK Sz = −(−8) ⋅ 0,3 = +0 − 02
∆K = (-0-01) + (+0-02) = + 0-01
Przykład 1.3.4.
Bateria posiada współrzędne wszystkich sekcji wysuniętych obserwatorów, a tym trzeciej
[prawy] i piątej [lewy]: PO3: 33U WV 4672512225, z = 95. PO5: 33U WV 4551112720, z = 98.
Dowódca baterii otrzymał zadanie od dowódcy dywizjonu: „Skawa. Stój. Cel VM 7535 ba-
teria moździerzy. Obserwowany. Obezwładnić. 33U WV 4621614498, z = 110, 160 na 150. Wstrze-
liwani z dwuboczną obserwacją. Obsługuje OKO-3 i OKO - 5. Tu WISŁA.”
Zadanie.
4. Wstrzelać według obserwacji [meldunków dowódcy sekcji wysuniętych obserwatorów]: 1) L:
2-90N, P 57-05. 2) L 3-65, P 57-80.
Rozwiązanie:
D cT = 8079m, ΔZ = +22m, kp cT (Kz) = - 0-19, dL = 1913, dP = 2329, iP = 6-91, iL = 1-

20, płaszczyzna strzelania przechodzi z lewej strony punktów obserwacyjnych.
51
Lp. Meld. Dcy.DO. Uwagi.
Komenda. c p k
L P
1. Strzela bateria.
Cel VM7535 bm. Ł. kz
2 podz. w tys. 413 -0-28
Snop 0-03.
Kier.1 poc. Ognia!
Dca DO. Obsługiwać
VM 7535 bm. OKO-
3: 57-90, OKO-5: SzL = 0,2
3-60. Wciąć jeden 2-90 57-05
wybuch w rejonie Wb100= 0-01
celu.
2. Ognia! +17 +0-13 3-65 57-80 ∆Xtys = 11
3. Bateria. Po 2 poc. +5 -0-02
szybkim. Ognia! skok
5
52
1.4. Określanie nastaw do ognia skutecznego wstrzeliwaniem według znaku uchyleń
1.4.1. Istota wstrzeliwania według znaku uchyleń
W podrozdziale 1.2 i 1.3 przedstawiono algorytmy wstrzeliwania celów w przypadku, gdy

strzelający dysponuje środkami do pomiaru uchyleń wybuchu w donośności i kierunku. W działa-
niach taktycznych nie zawsze będzie to miało miejsce. Nasuwa się zatem pytanie, w jaki sposób
poradzi sobie strzelający z koniecznością przeprowadzenia wstrzeliwania, kiedy nie dysponuje
środkiem do pomiaru uchylenia w donośności [nie dysponuje dalmierzem, dwuboczną obserwacją,
itp.].
Jak czytelnikowi wiadomo, wstrzeliwanie z jednego punktu obserwacyjnego polega na
przybliżaniu średniego toru do celu, poprzez wprowadzanie poprawek donośności i kierunku, obli-
czanych na podstawie mierzonych uchyleń w donośności i kierunku. Mierzenie uchyleń w kierunku
jest czynnością relatywnie prostą, wystarczy dysponować lornetką [co przy powszechności wystę-
powania tego przyrządu nie powinno stanowić problemu] i taki wariant w poniższych rozważaniach
zakłada się.
Wstrzeliwanie w sytuacji, gdy strzelający nie dysponuje środkami do mierzenia uchylenia
wybuchu w donośności nazywa się wstrzeliwaniem według znaku uchyleń.
Istota wstrzeliwania według znaku uchyleń polega na tym, że po uzyskaniu wybuchu mierzy
się jego uchylenie w kierunku, natomiast o wartości uchylenia w donośności „sądzi się” na podsta-
wie znaku donośności [uchylenia] 19 ( „+ ” – długi; „-” – krótki ; „ ± ” – trafny).
Po uzyskaniu znaku donośności przed strzelającym stoi pytanie „Jaką wprowadzić popraw-
ką donośności, aby przybliżyć średni tor do celu?”.
Na podstawie matematycznych obliczeń tego problemu ustalono, że wielkość tej poprawki
stanowi „wartość oczekiwana oddalenia środka pola rozrzutu od środka celu [E(x)]. Wartość ocze-
kiwaną obliczyć można według następującego wzoru.
n
E (x) = ∑ x i ⋅ Q i [1.38]
i =1
gdzie: xi – możliwe uchylenia środka pola rozrzutu od celu po otrzymaniu

znaku wybuchu;
Qi – prawdopodobieństwo i-tego uchylenia środka pola rozrzutu od
celu po otrzymaniu pierwszego znaku donośności [inaczej
prawdopodobieństwo i-tej hipotezy po doświadczeniu;
n – liczba założonych hipotez o położeniu środka pola rozrzutu
względem celu.
53
Na podstawie obliczeń według wzoru 1.38 wartość nadziei matematycznej oddalenia środka
pola rozrzutu od celu wynosi:
E (x) = 1.17 ED [1.39]
gdzie: ED – błąd środkowy określenia nastaw do celu [dowolnym sposobem].
Wyrażona w błędach środkowych określania nastaw wartość nadziei matematycznej oddale-

nia środka pola rozrzutu od celu, w sposób jednoznaczny wyraża zależność - uchylenia wybuchu
od celu od dokładności określania nastaw do pierwszego strzału. Po określeniu nastaw na podstawie
przygotowania pełnego można oczekiwać, że uchylenie wybuchu w donośności będzie mniejsze,
aniżeli po przygotowaniu niepełnym.
A zatem po uzyskaniu pierwszego znaku wybuchu, należy wprowadzić poprawkę donośno-
ści o wartości ∆D = 1,17 ED [znak poprawki winien być odwrotny do znaku uchylenia (wybuchu)].
Po wprowadzeniu powyższej poprawki i oddaniu kolejnego strzału, może się zdarzyć, iż
uzyskamy ponownie ten sam znak. Zachodzi wówczas dylemat, czy ponownie wprowadzić po-
prawkę równą ∆D = 1,17 ED, okazuje się, że nie.
Po uzyskaniu ponownie tego samego znaku wybuchu, obliczona wartość nadziei matema-
tycznej oddalenia środka pola rozrzutu od celu [na podstawie wzoru 1.38 ] wynosi:
E (x) = 0.84 ED. [1.40]
Zatem po uzyskaniu ponownie tego samego znaku donośności, należałoby wprowadzić po-
prawkę donośności równą ∆D = 0,84 ED. Takie postępowanie znacznie komplikowałoby proces
wstrzeliwania.
By wyeliminować powyższą niedogodność, zdecydowano się przyjąć średnią wartość na-
dziei matematycznej oddalenia środka pola rozrzutu od celu, czyli 1 ED [patrz wzór 1.41].
1,17 + 0,84
E (x) = = 1 ED [1.41]
2
Uproszczenia związane z wykorzystaniem wartości nadziei matematycznej oddalenia środka
pola rozrzutu od środka celu poszły dalej. Zdecydowano się, by ją uśrednić dla wszystkich używa-
nych sposobów określania nastaw do celu [patrz tabela 4].
19
Podstawowe obserwacje – patrz tabela 1.
54
Tabela 4.
Wartości błędów środkowych określania nastaw.
Błędy środkowe:
w donośności w
Sposoby określania nastaw. w donośności [ED]
[m] przy
C
w % DT .
D o = 5 − 6km
c
Przygotowanie pełne. Wykorzystanie danych działa 0,7 - 0,9 35 - 54

kontrolnego (działa gwintowane).
Przeniesienie ognia od celu pomocniczego. 0,5 – 0.7 25 - 42
Przygotowanie niepełne. 1,1 – 4 55- 240
Przygotowanie niepełne, gdy dodatkowo dane topogra- 8 - 10 400 - 600
ficzne określa się wykreślnie.
Wielkość średnia 200
Z założenia o uproszczonym wykorzystaniu nadziei matematycznej wynika, iż średnia war-

tość oddalenia środka pola rozrzutu od celu po uzyskaniu znaku wybuchu od celu wynosi 200 m
[patrz tabela 4] [niezależnie od sposobu określania nastaw do celu. Takie uproszczenie ma duże
znaczenie praktyczne, gdyż: - upraszcza znacznie proces wstrzeliwania;
- najczęściej stosowanym sposobem określania nastaw, po którym winno być prowadzone
wstrzeliwanie prowadzone będzie przygotowanie niepełne [ED = 55 – 240 m].
Średnią wartość nadziei matematycznej oddalenia środka pola rozrzutu od celu po uzy-
skaniu znaku wybuchu nazywa się obramowaniem początkowym [Op].
Należy tu zaznaczyć, iż obliczona wartość obramowania początkowego [Op = 200m] sta-
nowi wynik, który należy interpretować w kategoriach prawdopodobieństwa. Oznacza to, że teore-
tycznie po uzyskaniu znaku wybuchu w donośności, środek pola rozrzutu będzie oddalony od celu
najprawdopodobniej o 200 m.
W praktyce może okazać się, że funkcyjny sekcji wysuniętych obserwatorów oceni, iż śro-
dek pola rozrzutu oddalony będzie od celu znacznie więcej lub mniej niż 200 m. W tej sytuacji war-
tość obramowania początkowego można powiększać lub zmniejszać [do pożądanej w danej sytuacji
wielkości].
Po uzyskaniu znaku wybuchu znaku wybuchu w donośności [np. „+” - długi] i wprowadze-
niu stosownej poprawki donośności, równej obramowaniu początkowemu [∆D = -200m], może
okazać się, że następny wybuch uzyskamy z przeciwnym znakiem [czyli „- ”- krótki].
W zaistniałej sytuacji mówi się, że uzyskano obramowanie początkowe celu [patrz rys. 18].
55
ϕ2 ϕ1
Kierunek
strzelania
C
200
Rys.18. Obramowanie początkowe celu o wartości 200 m.
ϕ1 – kat podniesienia przy którym uzyskano „+”;

ϕ2 – kat podniesienia przy którym uzyskano „-”.
Po uzyskaniu znaku przeciwnego na kącie podniesienia ϕ2, rodzi się kolejne pytanie „ jaką
poprawkę wprowadzić do kąta podniesienia ϕ2?’
Wartość tej poprawki stanowi nadzieja matematyczna oddalenia środka pola rozrzutu od ce-
lu po uzyskania obramowania celu obramowaniem początkowym i wynosi ona:
E (x) = 0.5 ED. [1.42]
Oznacza to, iż po uzyskaniu obramowania początkowego celu, należy wprowadzić popraw-
kę donośności równą połowie wartości obramowania początkowego. Inaczej, należy „przepołowić”
uzyskane obramowanie.
Po przepołowieniu obramowania początkowego uzyska się obramowanie celu o wielkości
równej połowie obramowania początkowego [patrz rys. 19].
ϕ2 ϕ3 ϕ1
Kierunek
strzelania
C
100 m
200 m
Rys.19. Uzyskanie obramowania stumetrowego [100 m], po przepołowieniu obramo-
wania dwustumetrowego [ϕ3 – kąt podniesienia, przy którym uzyskano długi (+)].
Po uzyskaniu obramowania o wielkości 100 metrów [kąty podniesienia ϕ2 i ϕ3] wykorzystu-

jąc wzór 1.42 należałoby znów przepołowić uzyskane obramowanie.
Kolejne pytanie, które staje przed strzelającym to: „kiedy zakończyć proces zacieśniania ob-
ramowania ?”. Bardzo ogólna odpowiedź mogłaby brzmieć: proces zacieśniania obramowania na-
leżałoby zakończyć po uzyskaniu obramowania takiej wielkości, na środku którego uzyskano by
wystarczającą dokładność przejścia do ognia skutecznego.
56
Ta niezbyt precyzyjna odpowiedź daje wskazówkę do określenia wielkości obramowania ce-
lu, po uzyskaniu którego, można przejść do ognia skutecznego.
Określenie wielkości obramowania kończącego proces wstrzeliwania sprowadza się do obli-
czenia wielkości błędów środkowych wstrzeliwania [RD] odpowiadających nastawom do środka
danego obramowania.
n
R D = 0,6745 ∑ (x i − E (x) ) 2 ⋅ Qi [1.43]
i =1
gdzie: xi – możliwe uchylenia środka pola rozrzutu od celu po otrzymaniu

obramowania celu;
E (x) - nadzieja matematyczna oddalenia środka pola rozrzutu od
celu po uzyskania obramowania celu;
Qi – prawdopodobieństwo i-tego uchylenia środka pola rozrzutu od
celu po otrzymaniu obramowania [inaczej prawdopodobień-
stwo i-tej hipotezy po doświadczeniu];
n – liczba założonych hipotez o położeniu środka pola rozrzutu
względem celu.
Obliczona ze wzoru 1.43 wielkość błędu środkowego wstrzeliwania [RD] charakteryzuje do-
kładność przejścia do ognia skutecznego. Należy w tym miejscu przypomnieć, że warunkiem przej-
ścia do ognia skutecznego jest, by błąd środkowy wstrzeliwania był mniejszy lub równy jednemu
uchyleniu środkowemu w głąb [RD ≤ 1 Ug] 20.
Wartości błędów środkowych wstrzeliwania, przy różnych wielkościach obramowania celu
zestawiono w tabeli 5.
Tabela 5
Wartości błędów środkowych wstrzeliwania według znaku uchyleń [RD], po otrzymaniu ob-
ramowania celu [z jedną obserwacją na każdej granicy].
Wielkość obramowania celu [w Ug] 8 4 2

Wartości błędów środkowych wstrzeliwa-
1,80 1,22 1,05
nia WZU [w Ug]
Z analizy danych zamieszczonych w tabeli 5, ze po uzyskaniu obramowania o wartości 4 Ug

uzyskuje się wystarczającą dokładność przejścia do ognia skutecznego [RD = 1,22 Ug ≅ 1 Ug].
Dalsze zacieśnianie obramowania [do wielkości 2 Ug] tylko nieznacznie podnosi dokład-
ność. Mając na uwadze jak najkrótszy czas prowadzenia wstrzeliwania oraz możliwość poprawiania
nastaw w ogniu skutecznym, zdecydowano uznać, za obramowanie po uzyskaniu którego można
20
Patrz podrozdział 1.1 podstawy teoretyczne wstrzeliwania.
57
przejść do ognia skutecznego, obramowanie o wartości 4 Ug, zwane dalej obramowaniem sku-
tecznym.
Przyjmując średnią wartość uchylenia środkowego w głąb równą Ug = 25m, wartość obra-
mowania skutecznego wynosi 100 metrów.
Podczas wstrzeliwania celów grupowych o głębokości 100 m i większej [Gc ≥ 100m] wy-
starczy uzyskać obramowanie skuteczne o wartości 200 m. Prawdopodobieństwo tego, że środek
pola rozrzutu nie wyjdzie poza granicę celu wynosi: 74% - przy głębokości celu równej 150m i
87% - przy głębokości celu równej 200m.
Uogólniając powyższe rozważania, należy stwierdzić, że wstrzeliwanie należy doprowadzić:
- do uzyskania obramowania stumetrowego [100m], podczas wstrzeliwania celów poje-
dynczych i grupowych o głębokości do 100m;
- do obramowania dwustumetrowego [200m], podczas wstrzeliwania do celów grupowych
o głębokości 100m i większej.
W trakcie prowadzenia wstrzeliwania według znaku uchyleń można uzyskać wybuch trafny
[„±”]. Często będzie występował ten przypadek podczas wstrzeliwania celów grupowych. Uzyska-
nie trafnego jest zdarzeniem potwierdzającym, że cel pokryty jest elipsą rozrzutu, a tym samym
można zakończyć wstrzeliwanie i przejść do ognia skutecznego.
Wszystkie rozważania związane z określaniem wielkości obramowania celu dotyczyły sytu-
acji, gdy kąt obserwacji jest równy zero [i = 0], a więc obramowanie celu nastąpiło wzdłuż płasz-
czyzny strzelania. Jednakże zgodnie z ogólną ideą prowadzenia wstrzeliwania, wstrzeliwanie dono-
śności prowadzi się wzdłuż linii obserwacji. Oznacza to, że wartość obramowania celu wzdłuż linii
obserwacji [E(x)’] stanowi rzut obramowania celu [E(x)] na linię obserwacji [patrz rys. 20].
E(x) =200m
C
E(x)’ =200m . cos i
Rys. 20. Wartość obramowania celu wzdłuż linii obserwacji [E(x)’].
58
Z rysunku 20 widać, iż wartość obramowania celu wzdłuż linii obserwacji w głównej mierze
zależy od wartości kąta obserwacji.
Wartości obramowania celu wzdłuż linii obserwacji [E(x)’], dla różnych wartości kątów
obserwacji wyliczono i zamieszczono w tabeli 6.
Tabela 6.
Wartości obramowania celu wzdłuż linii obserwacji [E(x)’].
Kąt obserwacji [i] 2-00 4-00 5-00 7-00 8-00 9-00
E(x)’ w metrach 196 182 174 148 134 120
Na podstawie analizy wartości zawartych w tabeli 6 nietrudno zauważyć, że w miarę wzro-

stu kąta obserwacji, wartość obramowania wzdłuż linii obserwacji maleje. Jednakże stosowanie w
praktyce obramowania „przeliczanego” wzdłuż linii obserwacji byłoby bardzo niewygodne. Dlate-
go też, w celu uproszczenia zasad wstrzeliwania, przyjęto jedną wielkość obramowania wzdłuż linii
obserwacji równą wartości obramowania wzdłuż płaszczyzny strzelania, tj. 200 metrów.
Takie uproszczenie powoduje nieznaczne obniżenie dokładności wstrzeliwania [błąd wstrze-
liwania RD rośnie], ale jednocześnie przyspiesza się proces wstrzeliwania.
Przedstawiona powyżej istota wstrzeliwania według znaku uchyleń, stanowi klasyczny mo-
del polegający na kolejnym obramowywaniu celu, aż do uzyskania obramowania skutecznego. Po
uzyskaniu obramowania skutecznego [lub po uzyskaniu wybuchu trafnego] można przejść do ognia
skutecznego.
Niezależnie od tak określonego klasycznego modelu, może się zdarzyć, że funkcyjny sekcji
wysuniętych obserwatorów sam [bez dalmierza] będzie w stanie ocenić wartość uchylenia wybuchu
od celu w donośności w metrach wzdłuż linii obserwacji [np. krótki 150]. W tej sytuacji cały proces
wstrzeliwania sprowadza się do zastosowania tych samych zasad jak przy wstrzeliwaniu z dalmie-
rzem.
Jednakże ocenianie „na oko” wartości uchyleń od celu w donośności w metrach w praktyce
jest utrudnione i nie w każdej sytuacji możliwe do zastosowania. Ten wariant prowadzenia wstrze-
liwania można stosować w warunkach sprzyjających wzrokowej ocenie wartości uchyleń wybu-
chów od celu w donośności w metrach, a więc jeżeli:
- dobrze jest znany obserwatorowi teren w rejonie celu;
- cel położony jest na stoku nachylonym w stronę obserwatora;
- występuje duża [ujemna] różnica wysokości celu i punktu obserwacyjnego.
59
1.4.2. Algorytmy obliczania poprawek podczas wstrzeliwania według znaku uchyleń
Podczas wstrzeliwania według znaku uchyleń poprawki określa się według tych samych
wzorów, jak podczas wstrzeliwania z dalmierzem [patrz wzory 1.21 i 1.23]. dla przypomnienia
przytoczmy je jeszcze raz.
∆D = - ∆d [1.44]
ΔD
- ΔK Wb = ⋅ Wb100 [poprawka utrzymująca na linii obserwacji].
100
Podobnie przy kącie obserwacji 5-00 i większym poprawki oblicza się według wzorów 21:
∆D = - α . 0,001d . sin i - ∆d . cos i [1.46]
d Δd ⋅ 1000 ⋅ sini
∆K = − α ⋅ ⋅ cosi + . [1.47]
D CT D CT
60
1.4.3. Kolejność wstrzeliwania według znaku uchyleń i zasady przechodzenia do ognia
skutecznego
Kolejność wstrzeliwania według znaku uchyleń jest następująca:

- na nastawach obliczonych do środka celu oddaje się jeden strzał działem kierunkowym;
- jeżeli po pierwszym wystrzale [uzyskaniu pierwszego wybuchu] zmierzono tylko uchylenie
wybuchu w kierunku, to sprowadza się wybuch na linię obserwacji [obliczając i wprowadzając
na działa odpowiednią poprawkę kierunku 22 ];
- po uzyskaniu znaku uchylenia wybuchu w donośności, przyjmuje się uchylenie wzdłuż linii
obserwacji równe obramowaniu początkowemu [200 m, albo w zależności od uchylenia, zwięk-
szone lub zmniejszone] i na tej podstawie oblicza się i wprowadza stosowne poprawki;
- tak postępuje się, aż do uzyskania znaku przeciwnego;
- po uzyskaniu znaku przeciwnego, przepoławia się obramowanie i jeśli trzeba kontynuuje
wstrzeliwanie;
- wstrzeliwanie kończy się po uzyskaniu:
- obramowania równego 100 m – do celów pojedynczych i grupowych o głębokości do
100 metrów;
- obramowania równego 200 m – do celów grupowych o głębokości 100m i większej;
- uzyskaniu trafienia w cel.
Do ognia skutecznego przechodzi się:
- na nastawach środka obramowania stumetrowego - do celów pojedynczych i grupowych o głę-
bokości do 100 metrów;
- na nastawach środka obramowania dwustumetrowego - do celów grupowych o głębokości
100m i większej;
- na nastawach, na których uzyskano trafienie w cel pojedynczy [jeśli do jego porażenia wyma-
gana jest większa liczba trafień] lub grupowy, jeśli wybuch nastąpił w pobliżu środka celu gru-
powego.
Jeśli uzyskano trafienie w cel grupowy, ale wybuch nastąpił w pobliżu dalszej lub bliższej
1
granicy celu, wówczas przyjmuje się uchylenie wzdłuż linii obserwacji równe głębokości celu
2
1
[ Δd = Gc ]. Na tej podstawie oblicza się i wprowadza stosowne poprawki i na poprawionych
2
nastawach przechodzi do ognia skutecznego.
21
Wyprowadzenie wzorów – patrz podrozdział 1.2.1.
22
Podczas wstrzeliwania przy kącie obserwacji 5-00 i większym będą to poprawki donośności [celownika] i kierunku.
61
Przykład 1.4.1.
Dowódca baterii otrzymał zadanie od dowódcy dywizjonu: „NAREW. Stój. Cel 7538 stacja
radiolokacyjna. Obserwowany. Zniszczyć. OKO – 2, 28-46, 3470, +0-01. Wstrzeliwani według zna-
ku uchyleń. Obsługuje OKO-3. Tu WISŁA.”
Zadanie.

C
∆Z = + 16m,
kp cT (Kz) = - 2-47; i = 3-60, d = 3120, bateria z tyłu z prawej; poprawki na meteorologiczne i
balistyczne warunki strzelania określone do celu dla ładunku drugiego wynoszą: ΔD o =

c
+315m, ΔK o = +0-09.
c
6. Wstrzelać cel według obserwacji [meldunków dowódcy sekcji wysuniętych obserwatorów]:

L45, L10+, +, P5-, -.
Rozwiązanie:
D cT = 7235m ΔZ = + 16m kp cT (Kz) = - 2-47

+ ΔD co = +315m p = + 0-02 + ΔK co = + 0-09
-------------- + Δc = 0 -------------------
D = 7545m kp co (Kz) = - 2-38
c
o ------------------------
Ład.2 Δϕ = + 0-02
Co = pozo = +0-02
c c
374 tys.
3120 3 − 60
Sz = = 0,4 ; Wb100 = = 0 − 05 .
7235 72
62
Lp. Komenda. c p k Meld. sekcji. Uwagi.
1. Strzela bateria.
Cel 7538 st. rlok. kz
Ł. 2 podz. w tys. 374 +0-02 -2-38
Snop zbieżny.
Kier.1 poc. Ognia!
wstrzeliwanie do celu Sz = 0,4
7532 st. rlok. 39-24,
3120. Wstrzel. WZU. Wb100= 0-05
Wciąć jeden wybuch w
rejonie celu. ∆Xtys= 12 m
L 45
2. Ognia! +0-18 L10+
3. Ognia! - 17 -10,+4 +
200
- 0-06 Op = =
4. Ognia! -17 -10, 0 12
-0-10 P5 - Op =17 tys
5. Ognia! +9 +5, -2
+0-03 -
6. Bateria. 2 poc. szyb- -5 -3, 0
kim. Ognia! -0-03
- obliczenie poprawki kierunku sprowadzającej na linię obserwacji [patrz wzór 1.6] ;
ΔK Sz = −(−45) ⋅ 0,4 = +0 − 18 .
6. Uzasadnienie komendy trzeciej:
- obliczenie poprawki celownika [patrz wzór 1.44 i 1.2];
∆d = + 200m
∆D = - 200 m
− 200
ΔC = = −17 tys.
12
- obliczenie poprawki kierunku utrzymującej na linii obserwacji [patrz wzór 1.9] ;
200
ΔK Wb = ⋅ 0 − 05 = 2 ⋅ 0 − 05 = 0 − 10 bateria znajduje się z tyłu z prawej, znak po-
100
prawki utrzymującej na linii obserwacji zgodny ze znakiem poprawki donośności [patrz
uwaga na końcu podrozdz. 1.1.3.1.c]
∆KWb = + 0-10
63
ΔK Sz = −(−10) ⋅ 0,4 = +0 − 04
∆K = (-0-10) + (+0-04) = - 0-06.
7. Uzasadnienie komendy czwartej. Strzelający uzyskał ponownie ten sam znak, dlatego podobnie
jak w komendzie trzeciej przybliża wybuch do celu o obramowanie początkowe.
8. Uzasadnienie komendy piątej: strzelający uzyskał znak przeciwny, dlatego przepoławia uzyska-
ne obramowanie 200 m.
9. Uzasadnienie komendy 6. Strzelający uzyskał obramowanie stumetrowe i po wprowadzeniu
poprawek przechodzi się do ognia skutecznego.
Przykład 1.4.2.
Dowódca baterii otrzymał zadanie od dowódcy dywizjonu: „NAREW. Stój. Cel 7539 pie-
chota. Obserwowany. Zniszczyć. OKO – 2, 28-55, 2478, +0-01, Sz 1-00, Gc 80m. Wstrzeliwanie
według znaku uchyleń. Obsługuje OKO-2. Tu WISŁA.”
Zadanie.

C
∆Z = -18m,
kp cT (Kz) = - 0-41; i = 2-80, d = 2478, bateria z tyłu z lewej; poprawki na meteorologiczne i ba-
listyczne warunki strzelania określone do celu dla ładunku drugiego wynoszą: ΔD o = -182m,
c
ΔK co = +0-07.
P70-, L25+, P5± w dalszą granicę celu.
Rozwiązanie:
D cT = 8882m ΔZ = -18m kp cT (Kz) = - 0-41

+ ΔD co = -182m p = - 0-02 + ΔK co = +0-07
-------------- + Δc = 0 -------------------
D = 8700m kp co (Kz) = - 0-34
c
o ------------------------
Ład.2 Δϕ = -0-02
Co = pozo = -0-02
c c
476 tys.
Sz = 0,3 ; Wb100 = 0 − 03 .
64
- obliczenie snopa [patrz wzór 2.2]
1 − 00
Is = ⋅ 0,3 = 17 ⋅ 0,3 = 0 − 05
6
1. Strzela bateria.
Cel 7539 piechota. Ł. kz
2 podz. w tys. 476 -0-02 -0-34
Snop 0-05.
Kier.1 poc. Ognia!
7539 piech. wstrzel. Sz = 0,3
WZU. Wciąć jeden
celu. P 70 -
2. Ognia! +22 -6, -21 ∆Xtys= 9 m
- 0-27 L 25+
200
3. Ognia! -11 +3, +8 P 5± w dalszą gr. Op = =
+0-11 celu 9
4. Bateria. 2 poc. szyb- -4 +1, -2 Op =22 tys
kim. Ognia! -0-01
Uzasadnienie komendy czwartej. Strzelający uzyskał trafny w dalszą granicę celu. Uzyskał jeden z
warunków przejścia do ognia skutecznego. Głębokość celu wynosi 80 metrów. Połowa głębokości
celu wynosi 40 m.
Przykład 1.4.3.
Dowódca baterii otrzymał zadanie od dowódcy dywizjonu: „Narew. Stój. Cel 7540 piechota
ukryta. Obserwowany. Obezwładnić. OKO – 12, 48-25, 2600, +0-01, Sz 0-40, Gc 50m. Wstrzeli-
wanie według znaku uchyleń. Obsługuje OKO-12. Tu WISŁA.”
Zadanie.

C
∆Z = - 8m,
kp cT (Kz) = - 4-91; i = 7-80, d = 2600, bateria z tyłu z prawej; poprawki na meteorologiczne i
balistyczne warunki strzelania określone do celu dla ładunku drugiego wynoszą: ΔD o =

c
+182m, ΔK o = -0-07.
c
2. Przygotować przyrząd do wstrzeliwania do pracy.
65
P80-, L25+, P10-. L 15- .
Rozwiązanie:
D cT = 6835m ΔZ = - 8m kp cT (Kz) = - 4-91

+ ΔD co = +182m p = - 0-01 + ΔK co = -0-07
-------------- + Δc = 0 -------------------
Do = 7017m kp co (Kz) = - 4-98
c
------------------------
Ład.2 Δϕ = -0-01
Co = pozo = -0-01
c c
336 tys.
2. Przygotowanie przyrządu do wstrzeliwania do pracy23.
1. Strzela bateria.
Cel 7540 piech. ukr.
Ł. 2 podz. w tys. Kz
Snop zbieżny. 336 -0-01 -4-98
Kier.1 poc. Ognia!
Oko –2. Obsługiwać ∆Xtys= 14 m

7539 piech. wstrzel.
WZU. Wciąć jeden
wybuch w rejonie
celu. P 80
2. Ognia! +10 - 0-21
L 25+
3. Ognia! -14 -0-14 P 10 -
4. Ognia! +6 +0-08 L15 -

5. + 0-09
Bateria. 2 poc. szyb-
kim. Ognia!
Przykład 1.4.4.
66
Bateria posiada współrzędne wszystkich sekcji wysuniętych obserwatorów, a tym trzeciej:
PO3: 33U WV 4672512225, z = 95.
Dowódca baterii otrzymał zadanie od dowódcy dywizjonu: „Skawa. Stój. Cel 7541 bateria
moździerzy. Obserwowany. Obezwładnić. 33U WV 4704315121, z = 111, 160 na 120. Wstrzeliwani
według znaku uchyleń. Obsługuje OKO-3. Tu WISŁA.”
Zadanie.
6. Wstrzelać cel według obserwacji [meldunków dowódcy sekcji wysuniętych obserwatorów]: L
60+, P 10 - .
Rozwiązanie:
D cT = 9034m, ΔZ = +13m, kp cT (Kz) = - 1-75, d = 2913, i = 4-20, stanowisko ogniowe

z tyłu z lewej.
Lp. Meld. Uwagi.

Komenda. c p k
sekcji.
1. Strzela bateria.
Cel 7541 bm. Ł. 2 podz. w tys. kz
Snop 0-03. 525 -1-82
Kier.1 poc. Ognia!
Oko –3. Obsługiwać wstrzeli-
wanie do celu 7541 bm. 1-04,
2913. Wstrzeliwanie WZU.
Wciąć jeden wybuch w rejonie Sz = 0,3
celu. L 60+
2. Ognia! -12 +0-27 P 10- Wb100= 0-05
3. Bateria. Po 2 poc. szybkim. +9 -0-07
Ognia! skok ∆Xtys= 8 m
5
1. Uzasadnienie komendy trzeciej. Głębokość celu powyżej 100 metrów. Do ognia skutecznego
przechodzi się na środku obramowania dwustumetrowego.
23
Przyrząd do wstrzeliwania przygotowuje się według schematu zamieszczonego w przyrządzie,
67
2. Procedury prowadzenia ognia skutecznego do celów obserwowanych
2.1. Wymagania stawiane przed ogniem skutecznym
Cała działalność artylerii podporządkowana jest jednemu zadaniu – wykonaniu ognia sku-
tecznego do celów.
Artyleria do celów obserwowanych może prowadzić ogień skuteczny z zadaniem: niszcze-
nia, burzenia, obezwładniania, wzbraniania i nękania.
Niszczenie celu polega na zadanie takich strat w celu, w następstwie których utraci on cał-
kowicie swą zdolność bojową (czyli możliwość normalnego wykonywania wyznaczonych mu za-
dań).
Zakładanych rezultatów niszczenia nie należy utożsamiać z koniecznością porażenia całego
stanu osobowego oraz całkowitego uszkodzenia wchodzącej w skład celu techniki bojowej. Wy-
starczy uzyskać jeden z niżej wymienionych rezultatów ognia:
- porażenie stanu osobowego, bądź większej jego części;
- uszkodzenie całej techniki bojowej lub znacznej jej liczby;
- porażenie części stanu osobowego oraz uszkodzenie części techniki bojowej w proporcjach wa-
runkujących zaprzestanie funkcjonowania celu.
Burzenie polega na doprowadzeniu polowych budowli fortyfikacyjnych lub stacjonarnych
budowli obronnych [schrony, transzeje z przykryciami] do ich całkowitej nieprzydatności.
W razie potrzeby burzy się również mosty, urządzenia hydrotechniczne, tory kolejowe oraz
pasy startowe lotnisk.
Obezwładnianie polega na zadaniu takich strat, bądź stworzenia ogniem takich warunków,
które na określony czas pozbawią jedne cele zdolności bojowej, innym zaś ograniczą lub uniemoż-
liwią wykonanie manewru, zdezorganizują dowodzenie, uniemożliwią prowadzenie rozpoznania
bądź wykonywania innych działań taktycznych.
Do obezwładnienia należy również odnieść wymuszenie opuszczenia przez ostrzeliwany
obiekt zajmowanego stanowiska ogniowego lub rejonu.
Obezwładnienie celu jest ściśle związane z czasem, w ciągu którego cel winien być pozba-
wiony możliwości normalnego funkcjonowania. Czas ten może wynosić od kilku minut do kilku
godzin. Obezwładnienie osiąga się poprzez zadanie określonych strat w sile żywej i technice bojo-
wej, a także poprzez moralno-psychologiczne oddziaływanie na siłę żywą.
Istota nękania sprowadza się do długotrwałego, ciągłego, niepokojącego oddziaływania mo-
ralno-psychologicznego za pomocą ognia na siłę żywą przeciwnika ograniczoną liczbą dział i amu-
nicji w określonym czasie. Działanie to ma na celu :
68
- niedopuszczanie do prowadzenia prac inżynieryjnych przez przeciwnika, w tym do odtwarzania
umocnień;
- przygotowywania się do działań taktycznych;
- uniemożliwienia normalnego funkcjonowania najważniejszych celów na pozycjach przednich i
tyłach;
- pozbawienie możliwości odpoczynku sile żywej przeciwnika.
Wzbranianie polega na uniemożliwieniu lub znacznym utrudnieniu przeciwnikowi wyko-
nania manewru i prowadzenia ognia. Jego celem jest obniżenie tempa działań i skuteczności ognia
przeciwnika, a tym samym stworzenie korzystnych warunków do działania wojsk własnych.
Wykonanie zadania ogniowego z odpowiednim zadaniem uzależnione jest od wielu czynni-
ków, tj. rodzaju celu i jego ważności, posiadanej liczby dział i amunicji.
Kolejnym problemem ognia skutecznego jest ustalenie momentu jego zakończenia, a tym
samym czasu zakończenia wykonania zadania ogniowego. Ustalenie tego problemu jest dość trud-
nym zagadnieniem, a rozwiązywać je będzie dowódca sekcji wysuniętych obserwatorów [obsługu-
jący strzelanie danej baterii].
Aby można było wykonać nakazane zadania ognia skutecznego, winny być spełnione dwa
podstawowe czynniki ognia skutecznego:
- terminowość
- skuteczność.
Terminowość ognia skutecznego polega głównie na otwarciu go w odpowiednim czasie.
Skuteczność ognia skutecznego stanowi zasadniczy czynnik, mający wpływ na wykonanie
zadania ogniowego. Elementy określające skuteczność ognia są następujące:
- otrzymanie wiarygodnych i dokładnych danych o położeniu, wymiarach i rodzaju celu;
- właściwy wybór środków do rażenia celu;
- dużą dokładność ognia i otwieranie go z zaskoczeniem;
- wyznaczenie właściwego sposobu wykonania zadania ogniowego;
- wyznaczenie właściwego sposobu ostrzału celu.
Zebranie wiarygodnych i dokładnych danych o położeniu, wymiarach i rodzaju celu należy
do obowiązków sekcji wysuniętych obserwatorów. Strzelający otrzymuje w komendzie dowódcy
dywizjonu [stawiającego zadanie].
Potrzebne dane to: rodzaj celu [pojedynczy czy grupowy, odkryty czy ukryty, nieopancerzo-
ny czy opancerzony], współrzędne [biegunowe lub prostokątne], wysokość, wymiary [szerokość
celu (w tysięcznych lub w metrach) i jego głębokość (w metrach)]. Dane te stanowią podstawę do
określenia nastaw do strzelania i do obliczenia parametrów rozłożenia ognia na celu.
69
Właściwy wybór środków do rażenia celu – polega na właściwym wyborze takich środków
do rażenia jak: liczba dział do wykonania zadania [całą baterią czy plutonem], rodzaju pocisku [
odłamkowo- burzący, odłamkowo-burzący z wymuszoną fragmentacją, kasetowy], zapalnika i jego
nastawy [uderzeniowy, czasowy], numeru ładunku, rodzaj toru [stromotorowo czy górną grupą ką-
tów].
Ładunek wybiera się z uwzględnieniem donośności strzelania, rodzaju pocisku, typu i na-
stawy zapalnika, rodzaju celu i jego położenia w terenie. Wybrany ładunek powinien zapewnić naj-
lepsze rażące działanie pocisku oraz zapewnić zapas donośności pozwalający na zakończenie
wstrzeliwania bez zmiany ładunku.
Duża dokładność ognia i otwieranie go z zaskoczenia – polega na określaniu nastaw do
ognia skutecznego sposobami zapewniającymi otwarcie ognia skutecznego bez wstrzeliwania
[przygotowanie pełne, przeniesienie ognia od celu pomocniczego, wykorzystanie danych działa
kontrolnego], a w wypadku braku takich możliwości wstrzeliwanie realizować w jak najkrótszym
czasie.
Wyznaczanie właściwego sposobu ostrzału celu – stanowi jeden z ważniejszych elementów
określających skuteczność ognia skutecznego [omawia się go w podrozdziale 2.2].
2.2. Wyznaczanie parametrów rozłożenia ognia [wybuchów] na celu
Wyznaczanie parametrów rozłożenia ognia na celu polega na określeniu następujących ele-

mentów:
- liczby nastaw celownika;
- wartości skoku celownika;
- wartości odstępu snopa;
- liczby nastaw odchylenia;
- zużycia pocisków na działo i nastawę.
2.2.1. Określanie liczby nastaw celownika oraz wartości skoku celownika
Po określeniu nastaw do ognia skutecznego [zakończeniu wstrzeliwania] średni tor przecho-

dzi w pobliżu celu. Dla ułatwienia zrozumienia problemu, załóżmy, iż przechodzi przez środek ce-
lu.
70
Wykonując ogień skuteczny na nastawie celownika [wstrzelanej lub obliczonej], rozmiesz-
czenie punktów upadku pocisków na celu w sensie równomierności ich rozmieszczenia w głąb,
będzie różne. Zależeć będzie od głębokości celu [patrz rys. 21].
0,07 0,07 0,07
0,16 0,16 0,16
0,25 0,25 0,25
0,25 0,25 0,25
0,16 0,16 0,16

0,07
0,07 0,07
Cel pojedynczy Gc = 4 Ug = 100m Gc = 8 Ug = 200m
Rys.21. Rozmieszczenie punktów upadków pocisków, podczas strzelania do celów o

różnej głębokości [środek pola rozrzutu przechodzi przez środek celu, Ug = 25 m].
Z rysunku 21 widać, iż podczas strzelania na jednej nastawie celownika, do celu pojedyn-

czego oraz do celu grupowego o głębokości do 100 metrów, uzyskuje się równomierne rozłożenie
punktów upadków pocisków. Oczywiście najlepszą jest równomierność do celu pojedynczego, gdyż
jest on pokryty prostokątem najlepszego trafienia.
Podczas prowadzeniu ognia skutecznego do celów grupowych o głębokości do 100 metrów,
równomierność rozłożenia punktów upadku jest zadawalająca [pasy 0,25 i 0,16]. Natomiast podczas
prowadzenia ognia skutecznego do celów o głębokości 100 m i większej [np. 200 m], równomier-
ność rozłożenia punktów upadku pocisków na celu jest zdecydowanie zachwiana. Przy dalszej i
bliższej granicy celu uzyskuje się, w dwóch pasach 7 i 2 % wszystkich punktów upadku, natomiast
w granicach środka celu [w dwóch pasach] 50%. Ta nierównomierność wynika z istoty i praw roz-
rzutu pocisków. Dlatego też podczas wykonywania ognia skutecznego do celów grupowych o głę-
bokości 100 m i większej należy tę równomierność zwiększyć.
Zwiększenia równomierności dokonuje się poprzez wykonanie ognia skutecznego na kilku
nastawach celownika. I tu zachodzi pytanie: „Ile wyznaczyć nastaw celownika oraz jakiej wielkości
przyjąć skok celownika?”.
Otóż na podstawie obliczeń i doświadczeń ustalono, że optymalną liczbą nastaw celownika
1
są trzy nastawy, różniące się między sobą o głębokości celu [Gc] i taki właśnie przyjęto skok
3
celownika [patrz rys 22].
71
Gc
Skok celownika oblicza się według wzoru: ΔC = [2.1]
3 ⋅ ∆X tys
Należy pamiętać, że obliczoną [według wzoru 2.1] wartość skoku celownika zawsze zao-
krągla się w mniejszą stronę.
C co + Δc
1
Δc = Gc
C co 3
1
Δc = Gc
C co − Δc 3
Rys.22. Rozmieszczenie środków pól rozrzutu [średnich torów] podczas strzelania na

trzech nastawach celownika ze skokiem równym 1/3 głębokości celu.
Z rysunku 22 widać, że cel pokryty jest pasami o najlepszej równomierności rozkładu punk-
tów upadku [0,25 i 0,16] co zapewnia żądaną równomierność. Pozostaje jeszcze wyjaśnienie kolej-
ności celowników, na których wykonywać się będzie ogień skuteczny. Przedstawia to tabela 7.
Tabela 7
Kolejność zmiany nastaw celownika, podczas strzelania baterią na trzech nastawach celownika.
Kolejność zmiany nastaw
Pierwsza nastawa. Druga nastawa. Trzecia nastawa.
celownika.
Nastawa. C co C co + Δc C co − Δc
c
gdzie: C o - obliczona nastawa celownika do środka celu [lub wstrzelana
(uzyskana na podstawie zrealizowanego wstrzeliwania)].
Podsumowując powyższe rozważania na temat liczby nastaw celownika oraz wielkości jego
skoku, należy wyciągnąć następujące wnioski do praktycznego działania:
- podczas strzelania do celu pojedynczego lub grupowego o głębokości do 100 metrów, ogień
skuteczny wykonuje się na jednej nastawie celownika;
72
- podczas strzelania do celu grupowego o głębokości 100 metrów i większej, ogień skuteczny
1
wykonuje się na trzech nastawach celownika, ze skokiem [ głębokości celu] obliczonym we-
3
dług wzoru 2.1 i w kolejności nastaw podanej w tabeli 7.
Przykład 2.2.1.
Bateria 122 mm hs 2S-1 wykonuje ogień skuteczny do celu 7535 bateria moździerzy [patrz
przykład 1.2.6]. Głębokość celu 120 m. Wstrzeliwanie zakończono na nastawach: ładunek 2, ce-
lownik 552.
Zadanie.
1. W roli rachmistrza określić wartość skoku celownika.
2. W roli dowódcy baterii przekazać komendę na stanowisko ogniowe.
3. W roli oficera ogniowego baterii określić kolejność nastaw celownika.
Rozwiązanie.
Ad.1.
- na podstawie ładunku oraz wartości wstrzelanej nastawy celownika z tabeli strzelniczej odczy-
tać wartość zmiany donośności przy zmianie nastawy celownika o jedną tysięczną
[ ΔX tys = 6,7m ];
- obliczenie wartości skoku celownika [patrz wzór 2.1];

120 m
Δc = = 5,9 = 5 tys.
3 ⋅ 6,7 m
Ad.2. Przekazanie komendy: „Celownik 552, skok 5.....”.
Ad.3. Oficer ogniowy wykona ogień skuteczny na następujących nastawach celownika [patrz tab.7]
- 1 nastawa: celownik 552;
- 2 nastawa: celownik 557 (552+5 = 557);
- 3 nastawa: celownik 547 (552 – 5 = 547).
2.2.2. Wyznaczanie wartości odstępu snopa
Do ostrzału celów obserwowanych wyznacza się dwa rodzaje snopa:

- do celów pojedynczych – snop zbieżny;
- do celów grupowych – snop dostosowany do szerokości celu.
Z rozłożeniem ognia na celu wszerz ściśle związane jest pojęcie snopa baterii [plutonu].
73
Snopem baterii nazywa się zbiór kierunków osi przewodów luf wycelowanych dział. Roz-
różnia się następujące rodzaje snopa baterii [patrz rys. 23]:
- równoległy – osie przewodów luf wycelowanych dział są równoległe;
- zbieżny – przedłużenie osi przewodów luf wycelowanych dział przecinają się w punkcie celu;
- dostosowany do szerokości celu – odległości między przedłużeniem osi przewodów luf wyce-
lowanych dział są równe szerokości celu podzielonemu przez liczbę dział baterii [snop ten może
być schodzący lub rozchodzący].
a) b) c)
Rys.23. Snopy baterii: a) równoległy; b) zbieżny; c) dostosowany do szerokości celu.
Podstawowym snopem baterii jest snop równoległy, od którego oficer ogniowy buduje w za-
leżności od potrzeb pozostałe.
Po zbudowaniu odpowiedniego snopa baterii i wykonaniu serii ognia [salwy], wybuchy roz-
łożą się na pewnej szerokości. Mówimy wówczas, iż uzyskano snop wybuchów.
Snopem wybuchów nazywa się zbiór wybuchów w serii [salwie] bateryjnej, otrzymanych
na tym samym kącie podniesienia [ϕ]. Snop wybuchów może być: zbieżny lub dostosowany do
szerokości celu [patrz rys. 24].
scian b)
WSnopy
Rys.24. celu otrzymania
wybuchów: a)snopa wybuchów
zbieżny; dostosowanego
b) dostosowany do szerokoścido szerokości celu należy
celu.
obliczyć tzw. odstęp snopa [Is].
74
Odstęp snopa [Is] – jest to odległość między środkami pól rozrzutu pocisków sąsiednich
dział, mierzona wzdłuż szerokości celu [patrz rys. 25].
Szerokość celu
Szerokość snopa wybuchów
Is
Is
Rys. 25. Odstęp snopa [Is].
Odstęp snopa [Is] oblicza się i podaje w tysięcznych dla stanowiska ogniowego. W zależno-
ści od rodzaju miary, w jakich podaje się szerokość celu, odstęp snopa oblicza się według wzorów:
a) gdy szerokość celu podaje się w tysięcznych:
Sz c [tys]
Is = ⋅ Sz [2.2]
n
gdzie: - Szc [tys] – szerokość celu wyrażona w tysięcznych z punktu
obserwacyjnego sekcji wysuniętych obserwatorów ;
- n – liczba dział w baterii [plutonie];
- Sz – stosunek zamiany obliczony dla punktu obserwacyjnego, który przekazał
szerokość celu w tysięcznych;
b) gdy szerokość celu podaje się w metrach:
Sz c [m]
Is = [2.3]
n ⋅ 0.001D cT
gdzie: - Szc [m] – szerokość celu wyrażona w metrach;
- D cT - odległość topograficzna do celu.
75
Przykład 2.2.2.
Rachmistrz określa nastawy do celu 7544 piechota ukryta. W baterii sześć dział.
Zadanie.
c
1. Określić odstęp snopa do celu, jeżeli: D T = 8329m, d = 2754, szerokość Szc [tys] = 0-70.
c
2. Określić odstęp snopa do celu, jeżeli: D T = 6829m, szerokość celu wynosi Szc [m] = 160 m.
Rozwiązanie:
Ad. 1. – określenie stosunku zamiany [patrz wzór 1.5];
2754
Sz = = 0,3
8329
- określenie odstępu snopa [patrz wzór 2.2];
70
Is = ⋅ 0,3 = 12 ⋅ 0,3 = 3,6 ≅ 0 − 04
6
Ad. 2. - określenie odstępu snopa [patrz wzór 2.3];
160 160
Is = = = 0 − 04
6 ⋅ 0,001 ⋅ 6829 6 ⋅ 6,8
2.2.3. Wyznaczanie liczby nastaw odchylenia
Podczas rażenia celów, oprócz warunku uzyskania równomierności rozmieszczenia punktów

upadków pocisków na celu, bardzo ważnym warunkiem jest tzw. warunek efektywności. Warunek
efektywności spełnia się zapewniając odpowiednią gęstość punktów upadku pocisku wszerz.
Gęstość punktów upadku pocisków, dla zapewnienia efektywności ognia, jest różna i zależy
od stopnia ukrycia celu. Stwierdzić można ogólnie, że do celów ukrytych [opancerzonych] należy
zapewnić większe zagęszczenie punktów upadku, niż do celów odkrytych i nieopancerzonych.
Gęstość ognia określa się z wykorzystaniem odstępu snopa w metrach [patrz rys 26].
Szerokość celu w [m]
Is[m]
Rys. 26. Odstęp snopa w metrach [Is (m)].
76
Odstęp snopa w metrach określa się dzieląc szerokość celu w metrach, przez liczbę dział w
baterii [plutonie] [patrz wzór 2.4].
Sz c (m)
Is (m) = [2.4]
n
Jeżeli rachmistrz posiada szerokość celu wyrażoną w tysięcznych, wówczas musi dodatko-
wo określić szerokość celu w metrach, korzystając ze wzoru rozwarcia [patrz wzór 2.5].
Sz c (m) = Sz c (tys) ⋅ 0,001d c ⋅ 1,05 [2.5]
gdzie: Szc (tys) – szerokość celu w tysięcznych;
dc - odległość obserwacji do celu z punktu obserwacyjnego,
z którego zmierzono szerokość celu w tysięcznych.
Przykład 2.2.3
Bateria [sześć dział] obezwładnia cel 7522 piechota ukryta: OKO-3:
34-54, 2645, +0-01, szerokość 0-70, głębokość 120.
Zadanie.
1. Określić odstęp snopa w metrach.
Rozwiązanie.
- określenie szerokości celu w metrach [patrz wzór 2.5];
Szc (m) = 70 . 2645 . 0,001 . 1.05 = 70 . 2,6 . 1.05 = 191 m
- obliczenie odstępu snopa w metrach [patrz wzór 2.4].
191
Sz c = = 32 m
6
Na podstawie obliczeń i doświadczeń określono, iż podczas rażenia celów ukrytych [opan-
cerzonych] celem zapewnienia efektywności ognia skutecznego, odstęp snopa nie powinien prze-
kraczać 25 m, natomiast podczas rażenia celów odkrytych [nieopancerzonych] 50 m.
W sytuacji, gdy odstęp snopa przekracza powyższe wartości, ogień skuteczny prowadzi się
na dwóch nastawach odchylenia.
2.2.4. Wyznaczanie zużycia pocisków na działo i nastawę
Ogień skuteczny baterią do celów obserwowanych prowadzi się seriami ognia szybkiego,
wyznaczając od dwóch do czterech pocisków w serii na działo i nastawę, aż do wykonania zadania
ogniowego.
77
Zaleca się rozpoczynać prowadzenie ognia skutecznego serią, wyznaczając dwa pociski
szybkim na działo i nastawę, a w kolejnych seriach zwiększać ich liczbę do maksymalnej.
2.3. Prowadzenie i kontrola ognia skutecznego do celów obserwowanych

2.3.1. Prowadzenie i kontrola ognia skutecznego z zadaniem obezwładniania
[niszczenia]
Ogień skuteczny do obserwowanych celów pojedynczych prowadzi się:

- na jednej nastawie celownika;
- na jednej nastawie odchylenia;
- na snopie zbieżnym;
- seriami ognia szybkiego, wyznaczając 2 – 4 pociski na działo.
Ogień skuteczny do obserwowanych celów grupowych, o głębokości mniejszej od 100 me-
trów, prowadzi się:
- na jednej nastawie celownika;
- na jednej lub dwóch nastawach odchylenia;
- na snopie dostosowanym do szerokości celu;
- seriami ognia szybkiego, wyznaczając po 2 – 4 pociski na działo i nastawę.
Ogień skuteczny do obserwowanych celów grupowych, o głębokości 100 metrów i więk-
szej, prowadzi się:
1
- na trzech nastawach celownika, ze skokiem równym głębokości celu;
3
- na jednej lub dwóch nastawach odchylenia;
- na snopie dostosowanym do szerokości celu;
- seriami ognia szybkiego, wyznaczając po 2 – 4 pociski na działo i nastawę.
W czasie wykonywania serii ognia skutecznego oraz między seriami dokonuje się kontroli
ognia skutecznego.
Kontrola ognia skutecznego polega na:
- pomiarze parametrów serii ognia skutecznego;
- obliczeniu i wprowadzeniu stosownych poprawek do nastaw dział przed oddaniem kolejnej se-
rii.
Pomiaru parametrów serii ognia skutecznego dokonują funkcyjni sekcji wysuniętych obser-
watorów na punkcie obserwacyjnym obsługującym wykonanie zadania ogniowego.
78
Na punkcie obserwacyjnym, w ramach pomiaru parametrów serii ognia skutecznego, mierzy
się:
a) do celu pojedynczego:
- uchylenie środka serii wybuchów w stosunku do celu w kierunku;
- liczy się wybuchy długie, krótkie, trafne, uderzeniowe, rozpryski i na tej podstawie stwierdza:
- czy seria była trafna, długa czy krótka;
- czy uzyskano serię zwierającą z równowagą znaków, czy z przewagą znaków długich
lub krótkich;
- czy uzyskano serię z przewagą rozprysków czy wybuchów uderzeniowych.
b) do celów grupowych o głębokości mniejszej od 100m:
- szerokość snopa wybuchów serii ognia skutecznego;
- uchylenie środka serii wybuchów w stosunku do środka celu w kierunku;
- czy seria była trafna;
- czy seria była długa czy krótka;
- czy uzyskano serię zwierającą z równowagą, czy z przewagą znaków długich lub krót-
kich;
c) do celów grupowych o głębokości 100 metrów i większej:
- szerokość snopa wybuchów serii ognia skutecznego;
- uchylenie środka serii wybuchów w stosunku do środka celu w kierunku;
- czy seria była trafna;
- czy seria była długa w stosunku do dalszej granicy celu, czy krótka w stosunku do bliż-
szej granicy celu.
- czy uzyskano serię zwierającą z równowagą, czy z przewagą znaków długich w stosun-
ku do dalszej granicy celu lub krótkich w stosunku do bliższej granicy celu;
Przykładowe meldunki dowódcy sekcji wysuniętych obserwatorów przedstawiają się nastę-
pująco 1:
- do celu pojedynczego: „ Seria w L15 długa, przewaga rozprysków.” lub „Seria na kierunku,
przewaga krótkich, przewaga uderzeniowych.” lub „Seria w P5, równowaga znaków”.
1
Program przygotowania i prowadzenia ćwiczeń taktycznych oraz treningów artylerii Wojsk Lądowych [wydanie tym-
czasowe]. Art. 822/95. Warszawa 1995r. s.61
79
- do celów grupowych: „Seria w P10, przewaga długich, przewaga uderzeniowych, szerokość 0-
40.” lub „Długa, szerokość 0-60.” lub „Seria w L10 trafna, szerokość 0-65.”.
Na podstawie meldunku dowódcy sekcji wysuniętych obserwatorów przyjmuje się następu-
jące uchylenia serii 2:
a) podczas rażenia celów pojedynczych i grupowych o głębokości mniejszej od 100 metrów:
- 50 m – jeżeli w serii otrzymano wszystkie wybuchy krótkie lub długie [seria długa lub krótka];
- 25 m – jeżeli otrzymano serię zwierającą z przewagą wybuchów długich lub krótkich [przewaga
długich lub przewaga krótkich];
b) podczas rażenia celów grupowych o głębokości celu 100 m i większej:
- głębokości celu – jeżeli otrzymano wszystkie wybuchy długie (krótkie) w stosunku do dalszej
(bliższej) granicy celu;
2
- głębokości celu – jeżeli otrzymano przewagę długich (krótkich) w stosunku do dalszej (bliż-
3
szej) granicy celu.
Poprawki donośności i kierunku oblicza się analogicznie, jak podczas wstrzeliwania celów
według znaku uchyleń [patrz wzory 1.44 i 1.45].
Snop wybuchów poprawia się w wypadku, gdy nie jest ostrzeliwana cała szerokość celu, lub
gdy zasadnicza część wybuchów wychodzi poza jego granice. W celu poprawienia snopa wybu-
chów, oblicza się poprawkę odstępu snopa. Dokonuje się tego według wzoru:
Sz c − Sz w
ΔIs = ⋅ Sz [2.6]
n
gdzie: - ∆Is – poprawka odstępu snopa;
- Szc – szerokość celu w tysięcznych zmierzona z punktu obserwacyjnego;
- Szw – szerokość snopa wybuchów;
- Sz – stosunek zamiany, obliczony dla punktu obserwacyjnego, który dokonał
pomiaru szerokości celu i snopa wybuchów.
Przykład 2.3.1.
Bateria [sześć dział] wykonała serię ognia skutecznego do celu 7266 piechota o szerokości
Szc = 1-20. Dowódca sekcji wysuniętych obserwatorów zameldował: „Seria w P10, przewaga dłu-
gich, przewaga uderzeniowych, szerokość 0-90.”
2
Art. 817/93. Warszawa 1993r. s.92.
80
Zadanie.
1. Obliczyć poprawkę odstępu snopa, jeżeli stosunek zamiany wynosi Sz = 0,4.
Rozwiązanie:
- obliczenie poprawki [patrz wzór 2,6];
120 − 90 + 30
ΔIs = ⋅ 0,4 = ⋅ 0,4 = +5 ⋅ 0.4 = +0 − 02
6 6
- komenda: ... „Poszerzyć snop od kierunkowego o 0-02”.......
Przykład 2.3.2.
Założenie, patrz przykład 1.2.3 [podrozdział 1.2.3].
Zadanie.
1. Wykonać ogień skuteczny do celu, jeżeli meldunki dowódcy sekcji wysuniętych obserwatorów
[o kolejnych seriach] były następujące: seria P 10 +; seria L4, przewaga -; seria trafna, cel
zniszczony.
Rozwiązanie.
3. -5 -0-06
Bateria. 2 poc. szyb-
kim. Ognia! P 10 +
4. 3 pociski. Ognia! -6 -3, -4
-0-07 L 4 przew. -
5. 4 pociski. Ognia! +3 +1, +2 Seria trafna, cel
+0-03 zniszczony Sz = 0,4
6. Stój! Zapisać cel Wb100= 0-06
7532 st. rlok. ∆Xtys= 8 m
1. Uzasadnienie komendy 4
- obliczenie poprawki celownika [patrz wzory 1.21 i 1.2]
- seria długa – przyjmuje się, że jest długa 50m;
∆D = - (+50m) = -50m
- 50
ΔC = = −6 tys.
8
81
50
ΔK Wb = ⋅ 0 − 06 = 0,5 ⋅ 0 − 06 = 0 − 03 bateria znajduje się z tyłu z prawej,
100
znak poprawki utrzymującej na linii obserwacji zgodny ze znakiem poprawki dono-
∆KWb = - 0-03
- obliczenie poprawki kierunku sprowadzającej na linię obserwacji [patrz wzór 1.6]
ΔK Sz = −(+10) ⋅ 0,4 = +0 − 04
- obliczenie poprawki kierunku [patrz wzór 1.10]
∆K = (-0-03) + (-0-04) = -0-07
Przykład 2.3.3.
Zadanie.
[o kolejnych seriach] były następujące: seria L 13 -, szerokość 1-20; seria P 7, przewaga +, sze-
rokość 0-95; seria trafna, cel zniszczony.
Rozwiązanie.
4. Bateria. 2 poc. szyb- -4 +1, -2 L 13-

kim. Ognia! -0-01 szerokość 1-20
5. Zwęzić snop na kier. +6 -2, +4
o 0-01 +0-02 P 7 przew. +
3 pociski. Ognia! szerokość 0-95
6. 4 pociski. Ognia! -3 +1, -2 Seria trafna, cel
-0-01 zniszczony
7. Stój! Zapisać cel Sz = 0,3
7539 piechota. Wb100= 0-03
∆Xtys= 9 m
Uzasadnienie komendy 5
- obliczenie poprawki celownika [patrz wzory 1.21 i 1.2]
- seria krótka– przyjmuje się, że jest krótka 50m;
∆D = - (-50m) = +50m
+ 50
ΔC = = +6 tys.
9
82
54
100
znak poprawki utrzymującej na linii obserwacji odwrotny do znaku poprawki dono-
∆KWb = - 0-02
ΔK Sz = −(−13) ⋅ 0,3 = +0 − 04
- obliczenie poprawki kierunku [patrz wzór 1.10]
∆K = (-0-02) + (+0-04) = +0-02
- obliczenie poprawki odstępu snopa [patrz wzór 2.6];
100 − 120 − 20
ΔIs = ⋅ 0,3 = ⋅ 0,3 = −3,3 ⋅ 0,3 = −0 − 01
6 6
Przykład 2.3.4.
Zadanie.
[o kolejnych seriach] były następujące: seria na kierunku, przewaga -, szerokość 1-00; seria
trafna; seria trafna, cel obezwładniony.
Rozwiązanie.
1. Obliczenie szerokości celu w tysięcznych [stosując wzór rozwarcia].
Sz c (m) 160
Szc (tys) = ⋅ 0,95 = ⋅ 0,95 = 0 − 79
0,001d L 0,001 ⋅ 1913
2. Obliczenie skoku celownika [patrz wzór 2.1 podrozdział 2.2.1].
150
ΔC = = 4,54 = 4 tys
3 ⋅ 11
3. Wykonanie ognia skutecznego.
83
3. Bateria po 2 poc. +5
szybkim. Ognia! skok -0-02 Przewaga -
4 szerokość 1-00
4. Zwęzić snop na kier. +9 -1,
o 0-01. Po -0-01
3 pociski. Ognia! Seria trafna.
5. Po 4 pociski. Ognia! Seria trafna, cel SzL = 0,2
obezwładniony. Wb100= 0-01
7. Stój! Zapisać cel ∆Xtys= 11 m
7535 bm.
Uzasadnienie komendy 5:
- obliczenie poprawki celownika [patrz wzory 1.21 i 1.2]:
2
- przewaga krótkich – przyjmuje się, że seria jest krótka o głębokości celu - czyli 100 m;
3
∆D = - (-100m) = +100m
+ 100
ΔC = = +9 tys.
11
- obliczenie poprawki odstępu snopa [patrz wzór 2.6]:
79 − 100 − 21
ΔIs = ⋅ 0,2 = ⋅ 0,2 = −3,5 ⋅ 0,2 = −0 − 01 .
6 6
84
2.3.2. Prowadzenie i kontrola ognia skutecznego z zadaniem zburzenia
2.3.2.1. Burzenie, jako rodzaj ognia skutecznego
Burzenie jest rodzajem zadania ognia skutecznego wykonywanego do wszelkiego rodzaju

budowli obronnych lub takich obiektów, jak mosty, pasy startowe, stacje kolejowe, itp.
Burzenie polega na doprowadzeniu danego obiektu do całkowitej nieprzydatności. Obiekty,
które będzie się burzyć, dzieli się na dwie grupy:
- budowle obronne;
- budowle przeznaczenia pomocniczego.
Do budowli obronnych zalicza się obiekty, które stanowią skuteczne schronienie dla siły
żywej i środków ogniowych przeciwnika. Mogą to być wszelkiego rodzaju schrony, budynki i oko-
py z przykryciami.
Schrony [budynki] ze względu na swą odporność na działanie pocisków artyleryjskich [ja-
kość materiału, z którego zostały zrobione] można podzielić na:
- szczególnie trwałe,
- trwałe,
- drewnianoziemne [kamiennoziemne].
W schronach [budynkach] można wyróżnić dwie podstawowe powierzchnie rażenia
[rys. 27]:
- ściana pionowa;
- strop.
strop
sciana pionowa
Kierunek
strzelania
Rys. 27. Płaszczyzny rażenia schronu.
Schrony, szczególnie drewnianoziemne [kamiennoziemne] mogą być obsypane warstwą

ziemi. Stosuje się to w celu maskowania, jak i zwiększenia odporności na działanie pocisków prze-
ciwnika.
Druga grupa obiektów do burzenia, zwana umownie budowlami pomocniczego przeznacze-
nia, to:
85
- stacje kolejowe [budynki, tory, wagony];
- mosty [drewniane, żelazne, kamienne i żelbetonowe];
- składy [pomieszczenia magazynowe];
- pasy startowe lotnisk.
Wykonując ogień skuteczny z zadaniem zburzenia należy zdawać sobie sprawę, iż do wy-
konania zadania potrzebne jest co najmniej jedno [a najczęściej kilka] bezpośrednie trafienie. Przy
czym nie chodzi o trafienie w ogóle, lecz o trafienie w taki element celu, którego zburzenie spowo-
duje utratę właściwości bojowych danego obiektu.
Ta właściwość zmusza strzelającego do „utrzymania” średniego toru na wybranym punkcie
celu oraz zmniejszenia do minimum rozrzutu pocisków.
Do środków zapewniających minimalny rozrzut zalicza się: odpowiednio wybrany ładunek,
dokładność i jednolitość celowania, stosowanie ładunków tej samej partii oraz pocisków z jedna-
kowymi znakami wagowymi.
2.3.2.2. Właściwości burzenia trwałych budowli obronnych
Trwałe budowle obronne winno się burzyć ogniem na wprost. Jeżeli jest to niemożliwe,
można je burzyć ogniem z zakrytych stanowisk ogniowych.
Burzenie tego rodzaju budowli osiąga się poprzez działanie uderzeniowe i burzące pocisków
przeciwbetonowych.
Głębokość przenikania pocisków przeciwbetonowych zależy od prędkości końcowej poci-
sków i wartości kąta uderzenia pocisku. Wraz ze wzrostem prędkości końcowej i kąta uderzenia
rośnie głębokość przenikania pocisków.
Konieczność uzyskania maksymalnego kąta uderzenia oraz odpowiedniej prędkości końco-
wej podczas burzenia, narzuca strzelającemu odpowiedni wybór rejonu stanowisk ogniowych.
Podczas strzelania płaskotorowego do ścian pionowych, płaszczyzna strzelania [w miarę
możliwości] powinna przechodzić prostopadle do burzonej ściany budowli obronnej. Podczas strze-
lania stromotorowego lub górną grupą kątów do stropów budowli, rejony stanowisk ogniowych
należy wybierać tak, aby [dla założonego ładunku] kąt uderzenia był największy.
Wybierając punkt obserwacyjny dla sekcji wysuniętych obserwatorów [obsługującej wyko-
nanie zadania] należy dążyć do tego, aby znajdował się on jak najbliżej celu oraz płaszczyzny strze-
lania. Chodzi o to, aby funkcyjni na punkcie mieli jak najlepsze warunki prowadzenia obserwacji
oraz by kąt obserwacji nie przekraczał 3-00.
86
Podczas wykonywania ognie burzącego baterią [plutonem], należy utrzymywać średni tor
każdego działa na wybranym punkcie celu. Możliwe jest to wówczas, gdy zapewniona jest obser-
wacja wybuchów każdego działa z osobna. Dlatego ogień burzący należy prowadzić ogniem cią-
głym, z odstępem czasu zapewniający obserwację każdego wybuchu, i na podstawie obserwacji
obliczać i wprowadzać poprawki indywidualnie dla każdego działa.
W celu dokładniejszego określenia położenia średniego toru w stosunku do celu [wybrane-
go punktu na celu] należy w seriach ognia skutecznego wyznaczać większą liczbę pocisków [4 –6
pocisków].
Podczas burzenia budowli obronnych [schrony, budynki], zadanie można wykonać strzela-
jąc do ścian pionowych lub do stropów. Na podstawie doświadczeń ustalono, iż zdecydowanie sku-
teczniejsze jest strzelanie do ścian pionowych. W tym wypadku należy:
- strzelać torami płaskimi [ϕ ≤ 20o];
- wyznaczać ładunek najsilniejszy;
- do wykonania zadania wyznaczać działa o większym kalibrze większej prędkości początkowej
pocisków.
Jak stwierdzono powyżej, trwałe budowle obronne mogą być dodatkowo obsypane warstwą
ziemi, wówczas przed wykonaniem właściwego burzenia należy „zdjąć” tą warstwę. Do tego celu
używa się pocisków odłamkowo-burzących z zapalnikiem uderzeniowym nastawionym na krótką
lub długą zwłokę.
2.3.2.3. Właściwości burzenia budowli drewnianoziemnych oraz okopów i transzei
W działaniach taktycznych przeciwnik rozbudowując swoje pozycje obronne będzie budo-

wał różnego rodzaju [drewnianoziemne, kamiennoziemne] schrony z materiałów podręcznych.
Schrony te będą się charakteryzowały mniejszą odpornością na burzące działanie pocisków niż
schrony żelbetonowe.
Burzenie tego typu budowli obronnych prowadzi się według tych samych zasad, co burzenie
trwałych budowli obronnych. Jednakże ze względu na ich mniejsza odporność do burzenia wyzna-
cza się pociski odłamkowo-burzące z zapalnikiem uderzeniowym z nastawą na działanie z krótką
lub długą zwłoką.
Swego rodzaju budowlami obronnymi typu polowego są okopy i transzeje z przykryciami, a
także cała sieć podziemnych połączeń między nimi. Budowane one są z drewna i piasku [piasek
sypie się do specjalnych, długich a wąskich worków, które tworzą elementy składowe budowli].
87
Znajdująca się w tego typu budowlach siła żywa znajduje skuteczną ochronę przed ogniem
artylerii. Rażenie tejże siły żywej uzyskuje się poprzez zburzenie okopów [transzei].
Burzenie okopów i transzei prowadzi się strzelaniem stromotorowym lub górną grupą kątów
z haubic [armatohaubic] lub z moździerzy. Do wykonania zadania wyznacza się baterię [pluton],
używając pocisków odłamkowo-burzących [burzących] z zapalnikiem uderzeniowym z nastawą na
działanie z krótką lub długą zwłoką.
Podczas burzenia okopów ważną sprawą jest równomierne rozłożenie punktów upadków
pocisków na całej szerokości celu. Maksymalną równomierność i gęstość punktów upadku uzyskuje
się wówczas, gdy odstęp snopa nie przekracza wartości 4 uchyleń środkowych wszerz. Wielkość ta
wynosi średnio 10 m dla artylerii gwintowanej i 25m dla moździerzy. Przy skrzydłowym położeniu
transzei do jej zburzenia należy wyznaczać snop zbieżny.
2.3.2.4. Wykonanie i kontrola ognia burzącego
Określanie nastaw do wykonania ognia burzącego dokonuje się według identycznych zasad,
jak podczas przygotowania do wykonania ognia z zadaniem obezwładnienia czy niszczenia.
Ogień burzący prowadzi się seriami ognia ciągłego, wyznaczając od 4 do 6 pocisków na
działo, z odstępem czasu zapewniającym obserwację każdego wybuchu.
Kontrolę ognia burzącego prowadzi się indywidualnie, dla każdego działa [moździerza] wy-
konującego zadanie, na podstawie znaku uchyleń.
W zależności od stosunków znaków wybuchów uzyskanych przez poszczególne działa
[moździerze], wartości poprawek w donośności przyjmuje się następująco:
- przy stosunku znaków w serii zwierającej mniejszym niż 3: 1, nie zmienia się donośności strze-
lania;
- przy stosunku znaków w serii zwierającej od 3 : 1 do 4 : 1 włącznie, donośność zmienia się w
stronę mniejszej liczby znaków o 1 Ug;
- przy stosunku znaków w serii zwierającej większej niż 4 : 1, a także w razie uzyskania serii jed-
nakowego znaku [co najmniej trzech długich lub krótkich], donośność zmienia się o 2 Ug w
stronę mniejszej liczby znaków bądź w stronę celu.
W celu dalszego podwyższenia dokładności nastaw, mimo że poprawki donośności wpro-
wadza się na podstawie ostatniej serii ognia burzącego, dodatkowo należy uwzględniać znaki wy-
buchów z poprzedniej serii, ale pod warunkiem, że została oddana na tym samym kącie podniesie-
nia.
88
W trakcie prowadzenia i kontroli ognia burzącego może zaistnieć następująca sytuacja. W
pierwszej serii ognia burzącego obserwacja w donośności dla działa była „cztery długie, zero krót-
kich”. Wprowadzono poprawkę do nastaw działa w stronę celu równą 2 Ug i w następnej serii uzy-
skano „5 krótkich, zero długich”. Zgodnie z zasadami określającymi wielkość poprawek, powinni-
śmy znów poprawić nastawy o 2 Ug, niemniej celowym jest wprowadzenie poprawki równej poło-
wie poprawki wprowadzonej poprzednio, czyli 1 Ug.
Poprawianie kierunku dla poszczególnych dział [moździerzy] odbywa się według ogólnych
zasad. Poprawka kierunku jest sumą poprawki utrzymującej na linii obserwacji i poprawki kierunku
utrzymującej na linii obserwacji [patrz wzory 1.6 i 1.9 ].
Przykład 2.3.1
Dowódca baterii 122mm hs. 2S-1 otrzymał zadanie zburzyć cel VP 7582 odcinek przykrytej
transzei, położonej czołowo do stanowiska ogniowego. OKO-9: 32-45, 978, szerokość 0-50. Wyko-
nanie zadanie zabezpieczać będzie dziewiąta sekcja wysuniętych obserwatorów.
Zadanie.
1. Wstrzelać cel:
- jeżeli nastawy do celu wynoszą: ładunek 4, c. 335, kz +1-25;
dane dodatkowe wynoszą: i = 1-80, d = 978 m, D T = 4234 m, SO z tyłu z lewej;

c
-
- obserwacje będą podawane od środka celu.
2. Zburzyć cel.
Rozwiązanie.
Obserwacje.
Lp Komenda. c p k 6 5 4 3 2 1 Uwagi.
L25 L15 L5 P5 P15 P25
1. Strzela bateria. Cel 335 Kz L40
VP 7582 transzeja.
+1-25 105
Zapal. z dł. zwłoką.
Ł 4 podz. w tys. 0
Snop 0-02
Kier. 1 poc. O!
89
2. -8 +3, +9 Sz = 0,2
Bateria. 4 poc. co 10 +0-12 L24 L30 - - P20 P4 -
P30 Wb100=0-
sek. Ognia! - L30+ + + P10+
04
L 25 L28 - P5 - P20 + P35
- ? - P8 -
+ ∆Xtys= 9,3
L26 - - P22 P32 Ug= 22
L25 - + Nw +
P15 P30
+
+
3. 1. poz –5, +0-01
2. + 0-02 L24 L14 L4 P10 P20 P20
3. poz –2, -0-02 - + - + + +
4. poz +2. –0-02 L 25 L 15 L5 P5 -P20 P20
5. +0-03 ± - ± P7+ - -
6. +5, -0-02. L26 L16± L6 - P3+ P22 P22
Bateria. 5 poc. + ±
Ognia! + L15 L5 P4±
P15 P26
L25 – +
± +
– L16 L8+
P P26
L +
20- -
28±
4. 6 poc. Ognia!
Cel zburzony
5. Stój. Zapisać cel
7582 transzeja.
90
3. Rażenie celów obserwowanych w warunkach szczególnych
3.1 Rażenie celów obserwowanych, strzelaniem odbitkowym
Twarde ciało rzucone z wystarczająco dużą prędkością, spotykając się pod relatywnie nie-
dużym kątem z przeszkodą, odbija się od powierzchni przeszkody i kontynuuje swój ruch. Zjawisko
to wykorzystano do zwiększenia skuteczności odłamkowego działania pocisków artyleryjskich na
siłę żywą i środki ogniowe przeciwnika.
W ściśle określonych warunkach pocisk artyleryjski, uderzając w grunt w rejonie celu, odbi-
ja się i wybucha 10- 15 metrów nad ziemią. Zjawisko to w nomenklaturze artyleryjskiej nazywa się
„odbitką”, a rozerwany pocisk w powietrzu „rozpryskiem” [patrz rys. 28].
tor lotu pocisku

h
u C o q
Iw
Rys. 28. Zjawisko odbitki oraz dodatkowe elementy toru strzału odbitkowego [u – kąt uderzenia, q
– kąt odbicia, C – punkt odbicia, R – punkt rozprysku, Iw – odstęp rozprysku, h – wysokość rozpry-
sku].
Do warunków zapewniających otrzymanie rozprysku od strzału odbitkowego zalicza się:

- kąt uderzenia mniejszy od 20o przy strzelaniu na grunt [10o podczas strzelania na wodę];
- prędkość końcowa zapewniająca wyjście pocisku na powierzchnię ziemi [po uderzeniu w nią];
- nastawa zapalnika na działanie z długą zwłoką.
Określanie nastaw do strzelania [w przewidywaniu strzelania odbitkowego] odbywa się we-
dług takich samych algorytmów, jak podczas strzelania uderzeniowego. Różnica polega tylko na
innych kryteriach wyboru ładunku do wykonania zadania.
Do wykonania zadania „odbitkowo” wybiera się ładunek najsilniejszy 1 lub zbliżony do nie-
go, przy czym kąt uderzenia dla wybranego ładunku [dla donośności obliczonej do celu] nie powi-
nien być nigdy większy od 20o [10o na wodę].
1
Dla 122 mm hs 2S-1 to ładunek pełny dla ładunku Ż-9A i zmniejszony, dla Ż-10A.
91
Strzelanie odbitkowe stosuje się do rażenia siły żywej i środków ogniowych odkrytych lub
znajdujących się w okopach bez przykrycia. Jest ono 1,5 –2 razy skuteczniejsze [ze względu na
większą liczbę „skutecznych” odłamków] od strzelania uderzeniowego.
Wstrzeliwanie celów odbitkowo realizuje się według ogólnych zasad wstrzeliwania celów
obserwowanych. Podczas wstrzeliwania celów według znaku uchyleń, może się zdarzyć, iż wskutek
uzyskiwania wysokich odbitek funkcyjni sekcji wysuniętych obserwatorów nie będą w stanie okre-
ślić znaku donośności rozprysku. W takiej sytuacji wstrzeliwanie kontynuuje się strzelaniem ude-
rzeniowym [wyznacza się zapalnik z krótką zwłoką], a po zakończeniu wstrzeliwania [przy przej-
ściu do ognia skutecznego] ponownie wyznacza się zapalnik z długą zwłoką.
Ogień skuteczny odbitkowo prowadzi się według zasad strzelania uderzeniowego do celów
obserwowanych. Różnica, którą należy wyartykułować, tkwi w kontroli ognia skutecznego.
Podczas pomiaru parametrów serii ognia skutecznego [patrz podrozdział 2.3.1], dodatkowo
należy liczyć rozpryski i wybuchy uderzeniowe i ocenić: czy uzyskano serię z przewaga rozpry-
sków, czy uderzeniowych.
Po ocenie ilości rozprysków i uderzeniowych w serii ognia skutecznego postępuje się nastę-
pująco:
- jeżeli w pierwszej serii ognia skutecznego uzyskano przewagę rozprysków [lub równowagę] -
to ogień skuteczny kontynuuje się strzelaniem odbitkowym;
- jeżeli w pierwszej serii ognia skutecznego uzyskano przewagę wybuchów uderzeniowych – to
rezygnuje się ze strzelania odbitkowego i ogień skuteczny kontynuuje się uderzeniowo, wyzna-
czając zapalnik z nastawą natychmiastową.
Przykład 3.1.1.
1 bateria 122m hs 2S-1 osiągnęła gotowość na stanowisku 13. W przedziałach bojowych
dział pociski OF-462 z ładunkami Ż-10A.
Dowódca baterii otrzymał zadanie od dowódcy dywizjonu: „Narew. Stój. Cel 7533 piecho-
ta. Obserwowany. Zniszczyć. OKO – 2, 28-55, 1478, +0-01, Sz 1-00, Gc 80m. Strzelanie odbitkowe.
Wstrzeliwani z dalmierzem. Obsługuje OKO-2. Tu WISŁA.”
Zadanie.
1. Określić nastawy do rozpoczęcia wstrzeliwania, jeżeli: D T = 5482 m,

C
∆Z = -8 m,
warunki strzelania wynoszą: ΔD o = +85 m, ΔK o = + 0-05.

c c
92
P35 R+, 1620N; L5- R, 1415; seria P10, przewaga +, przewaga R, szer. 1-10; seria ±, cel
zniszczony.
Rozwiązanie:
D cT = 5482m ΔZ = -8m kp cT (Kz) = - 0-61
+ ΔD co = +85m p = - 0-01 + ΔK co = +0-05
-------------- + Δc = 0 -------------------
D = 5567m kp co (Kz) = - 0-56
c
o ------------------------
Ład. zmniejszony Δϕ = -0-01
Co = pozo = -0-01
c c
146 tys.

Komenda. c p k
T d
Cel 7533 piech. Zap.
z dł. zwł. kz
Ł. Z. podz. w tys. 146 -0-01 -0-56
Snop 0-05.
Kier.1 poc. Ognia!
strzelanie do celu Sz = 0,3
7533 piech. Wciąć
jeden wybuch w rejo- P 35R+ 1620 N Wb100= 0-07
nie celu.
2. Ognia! -6 +10, -11 ∆Xtys= 24m
- 0-01 L 5 R- 1415
3. Bateria. 2 poc. szyb- +3 -5, +2 Seria P10, przew.
kim. Ognia! -0-03 +, przew. R,
szer.1-10
4. Zwęzić snop na kier. -1 -2, -3
o 0-01. -0-05 Seria ±, cel znisz-
3 poc. Ognia! czony
7533 piechota.
Uzasadnienie wyboru ładunku: w przedziałach bojowych dział znajdują się ładunki Ż – 10A,
a z takiego ładunku - najsilniejszy ładunek do strzelania to – zmniejszony.
93
Przykład 3.1.2.
dział pociski z ładunkami Ż-9 i Ż-10.
Dowódca baterii otrzymał zadanie od dowódcy dywizjonu: „Skawa. Stój. Cel 7582 piechota
ukryta. Obserwowany. Obezwładnić. OKO – 9, 48-25, 2600, +0-01, Sz 0-70, Gc 50m. Strzelanie
odbitkowe. Wstrzeliwanie według znaku uchyleń. Obsługuje OKO-9. Tu WISŁA.”
Zadanie.
1. Określić nastawy do rozpoczęcia wstrzeliwania, jeżeli: D T = 6835 m,

C
∆Z = - 8 m,
kp cT (Kz) = - 4-91; i = 2-80, d = 2600 m, bateria z tyłu z prawej; poprawki na meteorologiczne
i balistyczne warunki strzelania wynoszą: ΔD o = +182 m, ΔK o = - 0-07.

c c

P80R; L25R; R; Ud -; Ud ± ; seria L10 +, przew. R, szer. 0-65; seria ±, cel obezwładniony.
Rozwiązanie:
D cT = 6835m ΔZ = - 8m kp cT (Kz) = - 4-91

+ ΔD co = +182m p = - 0-01 + ΔK co = -0-07
-------------- + Δc = 0 -------------------
D = 7017m kp co (Kz) = - 4-98
c
o ------------------------
Ład. pełny Δϕ = -0-01
Co = pozo = -0-01
c c
141 tys.
94
1. Strzela bateria.
Cel 7582 piech. ukr.
Zap. z dł. zwłoką Kz
Ł. P, podz. w tys. 141 -0-01 -4-98
Snop 0-05.
Kier.1 poc. Ognia!
---------------------
Sz = 0,4
7582 piech. ukr. Wb100= 0-04
wstrzel. WZU. Wciąć
jeden wybuch w rejo- ∆Xtys= 27 m
nie celu. Op = 7 tys
P 80R
2. Ognia! - 0-32
L 25R
3. Ognia! +0-10 R
4. Stój. Zapalnik z krót- Ud -
ką zwł. Ognia!
5. Ognia! +7 +0-08 Ud ±
6. Stój. Zapalnik z dł.
zwłoką. Dwa odchy-
lenia.
Bateria. 2 poc. szyb- Seria L 10+ przew.
kim. Ognia! R
szer.0-65
7. 3 poc. Ognia! -2 -2, +4 Seria±, cel obez-
+0-02 władniony
7582 piechota ukr.
Przykład 3.1.3.
dział pociski OF-462 z ładunkami Ż-10A.
Dowódca baterii otrzymał zadanie od dowódcy dywizjonu: „Soła. Stój. Cel 7566 piechota.
Obserwowany. Zniszczyć. OKO – 6, 48-35, 2347, +0-01, Sz 0-90, Gc 60m. Strzelanie odbitkowe.
Wstrzeliwanie z dalmierzem. Obsługuje OKO-6. Tu WISŁA.”
95
Zadanie.

C
∆Z = +25m,
warunki strzelania wynoszą: ΔD o = +160m, ΔK o = +0-07.

c c
2. Wstrzelać według obserwacji [meldunków dowódcy sekcji wysuniętych obserwatorów]:

L35R+, 2528; seria P15-, przewaga Ud, szer. 0-70; przew. +, przew. Ud, szer. 0-85; seria ±, cel
zniszczony.
Rozwiązanie:
D cT = 6482m ΔZ = +25m kp cT (Kz) = - 2-63
+ ΔD co = +160m p = + 0-04 + ΔK co = +0-07
-------------- + Δc = 0 -------------------
D = 6642m kp co (Kz) = - 2-56
c
o ------------------------
Ład. zmniejszony Δϕ = +0-04
Co = pozo = +0-04
c c
193 tys.

Komenda. c p k
T d
1. Strzela bateria. 48-35 2447m
Cel 7566 piech. Zap.
z dł. zwł. kz
Ł. Z podz. w tys. 193 +0-04 -2-56
Snop 0-06.
Kier.1 poc. Ognia!
7566 piech. Wciąć Sz = 0,4
jeden wybuch w rejo- L35R+ 2528
nie celu. Wb100= 0-05
2. Bateria. 2 poc. szyb- -4 +4, +14 Seria P15-, przew.
kim. Ognia! + 0-18 Ud, szer.0-70 ∆Xtys= 21m
3. Stój. Zapalnik na- przew. +, przew.
tychmiast. +2 -2, -6 Ud, szer.0-85
Poszerzyć snop od -0-08
kierunkowego
o 0-01. 3 poc. Ognia!
4. 4 poc. Ognia! -1 +0-01 Seria ±, cel znisz-
czony
7566 piechota.
96
3.2. Strzelanie do celów położonych w pobliżu wojsk własnych
W działaniach taktycznych często będzie się zdarzać sytuacja, że artyleria będzie musiała
razić obiekty przeciwnika położone w bezpośredniej styczności z wojskami własnymi. Wiązać to
będzie się z zachowaniem pewnych specyficznych warunków, żeby zagwarantować bezpieczeń-
stwo pododdziałów ogólnowojskowych od wybuchów własnej artylerii.
Bezpieczeństwo wojsk własnych zagwarantowane jest wtedy, gdy cel położony jest poza
rubieżą bezpieczeństwa.
Rubież bezpieczeństwa to odległość od wojsk własnych, poza którą artyleria może prowa-
dzić ogień bez ograniczeń. Jej wielkość zależy od:
- błędów określania nastaw do ognia skutecznego;
- rozrzutu pocisków;
- promienia skutecznego działania odłamków stosowanych pocisków;
- żądanego stopnia bezpieczeństwa.
Oblicza się ją według następującego wzoru:
RB = 4 ED + 4 Ug + r [3.1]
gdzie: ED- błąd środkowy donośności danego sposobu określania
nastaw do ognia skutecznego;
Ug –uchylenie środkowe w głąb;
r – promień skutecznego działania odłamków.
Każdorazowe obliczanie wartości rubieży bezpieczeństwa stwarzałoby pewne kłopoty. Dla
uproszczenia problemu, zdecydowano zawczasu obliczyć ją dla następujących warunków:
- określanie nastaw na podstawie przygotowania pełnego lub wykorzystania danych działa kon-
trolnego;
- dwa przedziały donośności strzelania – do 10 km i powyżej 10 km;
- dwa stopnie ukrycia wojsk własnych:
- odkryte lub znajdujące się w nieopancerzonych pojazdach;
- ukryte [w okopach, czołgach lub opancerzonych wozach bojowych;
- skuteczny promień rażenia odłamków przyjęto równy 200 metrów, natomiast gdy wojska znaj-
dują się w ukryciach - zero.
Przy założonych powyżej warunkach rubież bezpieczeństwa wojsk własnych od ognia arty-
lerii wynosi:
- 500 m, jeżeli własne są odkryte lub znajdują się w nieopancerzonych pojazdach, przy strzelaniu
na odległość do 10 km i 700 m podczas strzelania na odległość powyżej 10 km;
97
- 300m, jeżeli wojska własne znajdują się w ukryciach, przy strzelaniu na odległość do 10 km i
500 m podczas strzelania na odległość powyżej 10 km;
Dla artylerii rakietowej rubież bezpieczeństwa wynosi 1000m.
c
W sytuacji, gdy określa się nastawy w sposób przybliżony [ED = 1.1 do 4% D T ] rubież bez-
pieczeństwa osiąga nawet 2000m.
Kolejnym pojęciem związanym z bezpieczeństwem wojsk własnych jest tzw. pas bezpie-
czeństwa. Jest to pas terenu, w którym artyleria własna nie może prowadzić żadnego ognia.
Szerokość pasa bezpieczeństwa oblicza się według wzoru:
PB = 4Ug + r [3.2]
gdzie: Ug –uchylenie środkowe w głąb;
r – promień skutecznego działania odłamków.
Dla średnich wartości uchylenia środkowego w głąb [Ug = 25m], pas bezpieczeństwa wyno-
si 300metrów.
Wszystkie cele, które znajdują się w pasie terenu między rubieżą bezpieczeństwa a pasem
bezpieczeństwa, traktować należy jako cele położone w pobliżu wojsk własnych.
Podczas rażenia celów położonych w pobliżu wojsk własnych należy zachować pewne
szczególne warunki, do których zalicza się:
- określanie nastaw do rozpoczęcia strzelania należy realizować najdokładniejszymi sposobami i
udokładniać je wstrzeliwaniem;
- ładunek do strzelania wybierać z takim wyliczeniem, aby zapewnić minimalne wartości parame-
trów rozrzutu i unikać zmiany ładunku w trakcie wykonania zadania [podczas wykonywania
zadania górną grupą kątów];
- unikać strzelania pociskami różnych partii ładunków;
- wstrzeliwanie rozpoczynać na takiej donośności, aby uzyskać pierwszy wybuch „długi”;
- w trakcie wstrzeliwania przybliżać średni tor do celu skokami 200 –100 metrów [od strony
przeciwnika];
- prowadzić ciągłą obserwację wyników strzelania i działalności wojsk własnych.
Podczas strzelania do celów położonych w pobliżu wojsk własnych, nastawy do rozpoczęcia
wstrzeliwania nie określa się bezpośrednio do celu, ale do punktu określania nastaw [PON]. Punkt
określania nastaw jest punkt w terenie oddalony o 200-400 2 metrów od celu, w stronę ugrupowania
przeciwnika [patrz rys.29].
Wstrzeliwanie celów położonych w pobliżu wojsk własnych realizuje się według znaku i
wartości uchyleń z wykorzystaniem dalmierza lub według znaku uchyleń.
2
Art. 817/93. Warszawa 1993r. pkt.158. s. 67.
98
Algorytm wstrzeliwania celów z dalmierzem nie odbiega od ogólnych zasad [patrz podroz-
dział 1.2.3], z jednym zastrzeżeniem. Jeżeli otrzymamy wybuch długi, a wartość poprawki dono-
śności [obliczona według wzoru 1.19 lub 1.21] przekracza wartość oddalenia naszych wojsk od
celu, to przyjmuje się poprawkę równą temu oddaleniu i oddaje kolejny strzał.
PON
PON 200-400m
C
200-400m
Rys.29. Wyznaczanie punktu określania nastaw, podczas określania nastaw do celów

położonych w pobliżu wojsk własnych.
Przykład 3.2.1.
Cel 7622 piechota ukryta położony jest w odległości 350 m od naszych wojsk. Podczas
prowadzenia wstrzeliwania z dalmierzem zmierzono uchylenie pierwszego wybuchu i określono
wartość poprawki donośności ∆D = - 430m.
Zadanie.
1.Określić wartość poprawki donośności, jaką można wprowadzić do nastaw dział.
Rozwiązanie.
Oddalenie celu od wojsk własnych wynosi 350 m. Obliczona poprawka donośności do celu
wynosi zaś 430m, a nie powinna przekraczać wartości oddalenia. Poprawka donośności wprowa-
dzona na działa winna wynosić
∆D’ = - 350m.
99
Podczas wstrzeliwania celów według znaku uchyleń, gdy pierwszy wybuch uzyskamy
„krótki”, dalsze wstrzeliwanie prowadzi się według ogólnych zasad [patrz podrozdział 1.4.3]. Jeżeli
uzyskano wybuch długi, to wybuchy przybliża się do celu skokami co 100 – 200 metrów 3, aż do
uzyskania obramowania lub trafienia celu. Po uzyskaniu znaku przeciwnego postępuje się według
ogólnych zasad [patrz podrozdział 1.4.3].
Prowadzenie i kontrolę ognia skutecznego do obserwowanych celów położonych w pobliżu
wojsk własnych realizuje się według ogólnych zasad [patrz rozdział 2].
Przykład 3.2.2.
Dowódca baterii otrzymał zadanie od dowódcy dywizjonu: „Narew. Stój.. Cel 4565 piecho-
ta ukryta. Obserwowany. Obezwładnić. OKO – 2, 36-55, 1268, +0-01, Sz 1-00, Gc 60m. W pobliżu
wojsk własnych. Wstrzeliwani z dalmierzem. Obsługuje OKO-2. Tu WISŁA.”
Dowódca baterii naniósł cel na mapę, stwierdził, że cel położony jest 370 metrów od wojsk
własnych, wyznaczył punkt określania nastaw do celu [wyniósł go w stronę przeciwnika o 400m].
Określił współrzędne punktu określania nastaw przekazał je rachmistrzowi.
Zadanie.
1. Określić nastawy do rozpoczęcia wstrzeliwania, jeżeli: D T

PON
= 4882m, ∆Z = -18m,
kp TPON (Kz) = +1-81; i = 2-90, bateria z tyłu z lewej; poprawki na meteorologiczne i bali-
styczne warunki strzelania określone do celu dla ładunku trzeciego wynoszą: ΔD o = +125m,
c
ΔK co = + 0-05.
2. Wykonać zadanie, jeżeli meldunki dowódcy sekcji wysuniętych obserwatorów były następują-
ce: 38-05,+, 1690; 36-33, +, 1350; seria P10 , przewaga -, szer. 1-00; seria ±, cel obezwład-
niony.
Rozwiązanie:
D TPON = 4882m ΔZ = -18m kp TPON (Kz) = +1-81

+ ΔD co = +125m p = - 0-04 + ΔK co = +0-05
-------------- + Δc = 0 -------------------
D
PON
o = 5007m ------------------------ kp oPON (Kz) = + 1-86
Ład.3 Δϕ = -0-04
3
Art. 817/93. Warszawa 1993r. pkt.175 s.75.
100
= 273 tys. pozo = -0-04
PON c
Co

Komenda. c p k
T d
Cel 4565 pu. Ł. 3 kz
podz. w tys. 273 -0-04 +1-86
Snop 0-05.
Kier.1 poc. Ognia!
4565 piech. ukr. Sz = 0,3
w rejonie celu. 38-05 + 1690 Wb100= 0-06
2. Ognia! -26 +22, -45 ∆Xtys= 14m

- 0-23 36-33 + 1350
3. Bateria. 2 poc. szyb- -6 +5, +7 P 10, przew.-,

kim. Ognia! +0-12 szer. 1-00.
4. 3 poc. Ognia! +2 -2, -3 Seria ±, cel obez-
-0-05 władniony.
Stój. Zapisać cel
5.
4565 piech. ukr.
- obliczenie uchyleń [patrz wzory 1.12 i 1.13]
∆d = 1690m –1268m = +422m
α = +1-50 [P 1-50]
- obliczenie poprawki donośności i celownika [patrz wzory 1.21 i 1.2]:
∆D = - (+422m) = -422m, ale oddalenie celu od wojsk własnych wynosi 370m i poprawka
donośności nie może przekraczać tej wartości
∆D = -370m
− 370
ΔC = = −26 tys.
14
370
100
znak poprawki utrzymującej na linii obserwacji przeciwny do znaku poprawki dono-
∆KWb = + 0-22
101
ΔK Sz = −(+150) ⋅ 0,3 = −0 − 45
∆K = (+0-22) + (-0-45) = -0-23
Przykład 3.2.3.
Dowódca baterii otrzymał zadanie od dowódcy dywizjonu: „Nida. Stój.. Cel 4566 piechota.
Obserwowany. Zniszczyć. OKO – 6, 12-59, 2262, +0-01, Sz 0-50, Gc 60m. W pobliżu wojsk wła-
snych. Wstrzeliwani według znaku uchyleń. Obsługuje OKO-6. Tu WISŁA.”
Dowódca baterii naniósł cel na mapę, wyznaczył punkt określania nastaw do celu [wyniósł
go w stronę przeciwnika o 300m]. Określił współrzędne punktu określania nastaw przekazał je
rachmistrzowi.
Zadanie.
1.Określić nastawy do rozpoczęcia wstrzeliwania, jeżeli: D T

PON
= 7882m, ∆Z = +22m,
kp TPON (Kz) = +1-29; i = 4-10, bateria z tyłu z prawej; poprawki na meteorologiczne i balistyczne
warunki strzelania określone do celu dla ładunku drugiego wynoszą: ΔD o = +365m, ΔK o = + 0-

c c
17.
3. Wykonać zadanie, jeżeli meldunki dowódcy sekcji wysuniętych obserwatorów były następują-
ce: P80+; L20+; +; -; seria L5 , przewaga +, szer. 0-50; seria ±, cel zniszczony.
Rozwiązanie:
D TPON = 7882m ΔZ = +22m kp TPON (Kz) = +1-29

+ ΔD co = +365m p = + 0-03 + ΔK co = +0-17
-------------- + Δc = 0 -------------------
D
PON
o = 8247m ------------------------ kp oPON (Kz) = + 1-46
Ład.2 Δϕ = +0-03
= 433 tys. pozo = +0-03
PON c
Co
102
1. Strzela bateria.
Cel 4566 piech.
Ł. 2, podz. w tys. Kz
Snop 0-03. 433 +0-03 +1-46
Kier.1 poc. Ognia!
--------------------
Sz = 0,3
4566 piech. wstrzel.
WZU. Wciąć jeden Wb100= 0-05
wybuch w rejonie
celu. ∆Xtys= 11 m
Op = 18 tys.
P 80+
2. Ognia! -18 -10, -24

-0-34 L 20+
3. Ognia! -9 -5, +6 +
+0-01
4. Ognia! -9 -0-05 -
5. Bateria. 2 poc. szyb- +5 +0-03 Seria L 5 przew. +
kim. Ognia! szer.0-50
6. 3 poc. Ognia! -2 -1, +2 Seria±, cel obez-
+0-01 władniony
4566 piechota .
Uzasadnienie komend: pierwszy skok strzelający wykonał o 200m, kolejne o 100 m.
3. 3. Strzelanie górną grupą kątów
Strzelanie górną grupą kątów [ggk] to strzelanie przy kącie podniesienia przekraczającym
45o [ ϕ o > 45o]. Strzelanie to charakteryzuje się pewnymi specyficznymi cechami, do których za-
c
licza się:
- ograniczony [wąski ] przedział donośności dla każdego ładunku;
- duża wierzchołkowa, czas lotu pocisku oraz kąt upadku pocisku;
- duża wartość zboczenia pocisku;
103
- powiększanie kąta podniesienia, powoduje zmniejszanie donośności strzelania i odwrotnie
[zmniejszanie kąta podniesienia, powoduje powiększanie donośności strzelania].
Strzelanie górną grupą kątów stosuje się:
- podczas rażenia siły żywej i środków ogniowych znajdujących się na przeciwstokach, wąwo-
zach, na podwórzach wysokich budynków oraz innych podobnych miejscach;
- podczas burzenia przykrytych umocnień inżynieryjnych [stropów schronów bojowych, transzei
z przykryciami, itp.].
Podczas strzelania górną grupą kątów, wyboru ładunku do wykonania zadania ogniowego
dokonuje się korzystając z tabeli do wyboru ładunku, zamieszczonej w tabeli strzelniczej 4. Z anali-
zy danych zamieszczonych w tabeli do wyboru ładunku wynika, iż na taką samą donośność można
strzelać dwoma, trzema, a nawet czteroma ładunkami.
Wybierając ładunek do strzelania górną grupą kątów kierować się należy wartością kąta
upadku pocisku, prędkością końcową, wartością parametrów rozrzutu [Ug, Us] oraz koniecznością
posiadania zapasu donośności [w przybliżeniu równego dwom obramowaniom początkowym czyli
400 metrów], niezbędnego do przeprowadzenia wstrzeliwania i ognia skutecznego na jednym ła-
dunku. W praktyce należy wybierać ładunek tak, aby donośność obliczona do celu znajdowała się
w pobliżu środka przedziału donośności [dla danego ładunku].
Określanie nastaw do strzelania i do ognia skutecznego realizuje się według tych samych al-
gorytmów, co podczas strzelania płasko i stromotorowego.
Istnieje jednak różnica w określaniu poprawki kąta podniesienia na różnice wysokości celu i
stanowiska ogniowego [∆ϕ]. Nie oblicza się jej jako sumy kąta położenia celu [p] i poprawki kąta
celownika na kąt położenia celu [∆c], tak jak podczas strzelania stromotorowego, tylko jej wartość
odczytuje się gotową z tabel strzelniczych 5 na podstawie numeru ładunku, donośności [celownika]
obliczonej do celu i wartości różnicy wysokości.
Przykład 3.3.1.
1 bateria 122m hs 2S-1 podczas wspierania walk w mieście osiągnęła gotowość na stanowi-
sku 11.
Dowódca baterii otrzymał zadanie od dowódcy dywizjonu: „NAREW. Stój. Cel 2339 pie-
chota w podwórzu wysokich budynków. Obserwowany. Zniszczyć. OKO – 2, 28-55, 842, wysokość
78, Sz 1-00, Gc 80m. Strzelanie górną grupą kątów. Wstrzeliwanie według znaku uchyleń. Obsługu-
je OKO-2. Tu WISŁA.”
4
Tabele strzelnicze do 122 mm haubicy samobieżnej 2S1.Art624/78. MON. Warszawa 1979r. s.24 –27.
5
Tabele strzelnicze do 122 mm haubicy samobieżnej 2S1.Art624/78. MON. Warszawa 1979r. s. 146-169.
104
Zadanie.

C
∆Z = -18m,
kp cT (Kz) = - 0-41; i = 2-80, d = 842m, bateria z tyłu z lewej; poprawki na meteorologiczne i
balistyczne warunki strzelania określone do celu wynoszą: ΔD o = -182m, ΔK o = + 0-07.

c c
2. Wykonać zadanie, według obserwacji [meldunków dowódcy sekcji wysuniętych obserwato-

rów]: P90-; L25+; P15-,; seria P 20, przewaga -; seria ±, cel zniszczony.
Rozwiązanie:
D cT = 4882m ΔZ = -18m kp cT (Kz) = - 0-41

+ ΔD co = -182m Δϕ = +0-01 [TS s.169] + ΔK co = +0-07
pozo = +0-01
c
-------------- -------------------
Do = 4700m kp co (Kz) = - 0-34

c
Ład.4 [patrz TS s. 26]
Co =
c
1092
1. Strzela bateria.
4 podz. w tys. 1092 +0-01 -0-34
Snop 0-03.
Kier.1 poc. Ognia!
2339 piech. Wstrzel. P 90 – Sz = 0,2
WZU. Wciąć jeden Wb100= 0-06
wybuch w rejonie ∆Xtys= 8,1m
celu. 200
2. Ognia! - 25 -12, -18 Op = =
8,1
- 0-30 L 25+
Op = 25 tys
3. Ognia! +13 +6, +5
P 15 -
+0-11
4. Bateria. 2 poc. szyb- -6 -3, -3 P 20
kim. Ognia! -0-06 przewaga -
5. 3 poc. Ognia! -3 -1, -4 Seria ±, cel znisz-
-0-05 czony
6. Stój! Zapisać cel
2339 piechota.
105
- uzyskaliśmy wybuch krótki, żeby przybliżyć wybuch do celu należy wydłużyć donośność o
obramowanie początkowe [200m], z kolei żeby wydłużyć donośność należy zmniejszyć kąt
podniesienia o obramowanie początkowe w tysięcznych [Op = 25 tys], stąd celownik mniej 25;
200
ΔK Wb = ⋅ 0 − 06 = 2 ⋅ 0 − 06 = 0 − 12 bateria znajduje się z tyłu z lewej,
100
znak poprawki utrzymującej na linii obserwacji jest odwrotny do znaku poprawki
donośności [patrz uwaga na końcu podrozdz. 1.1.3.1.c] [poprawka donośności ma
znak +, więc znak poprawki utrzymującej na linii obserwacji „minus”
∆KWb = - 0-12
ΔK Sz = −(+90) ⋅ 0,2 = −0 − 18
∆K = (-0-12) + (-0-18) = - 0-30.
W trakcie wykonywania zadania ogniowego górną grupą kątów, może [w wyniku ograni-
czonego przedziału donośności dla danego ładunku lub zbyt dużych błędów określania nastaw do
celu] zaistnieć konieczność zmiany numeru ładunku.
Konieczność zmiany ładunku będzie występowała w dwóch przypadkach:
- jeżeli przy minimalnym kącie podniesienia dla danego ładunku [ϕ = 45o] otrzymano wszystkie
strzały krótkie;
- jeżeli przy maksymalnym kącie podniesienia dla danego ładunku otrzymano wszystkie strzały
długie.
Zauważmy, iż w każdej z podanych wyżej sytuacjach kontynuowanie strzelania na danym
ładunku jest bezcelowe [brak możliwości przybliżenia średniego toru do celu]. Dlatego też, celem
kontynuowania wstrzeliwania należy zmienić ładunek.
Jeżeli przy minimalnym kącie podniesienia dla danego ładunku [ϕ = 45o] otrzymano
wszystkie strzały krótkie, należy zmienić ładunek na silniejszy.
Jeżeli przy maksymalnym kącie podniesienia dla danego ładunku otrzymano wszystkie
strzały długie, należy zmienić ładunek na słabszy.
Algorytm przejścia do strzelania nowym ładunkiem jest następujący:
106
- na podstawie wstrzelanej nastawy celownika [celownika na którym oddano strzał, po którym
zdecydowano się na zmianę ładunku] z tabel strzelniczych określa się donośność wstrzelaną i
wartość poprawki kierunku na zboczenie [∆KZb(S)];
- na podstawie donośności wstrzelanej, z tabel strzelniczych dla nowego ładunku [ładunku na
którym strzelający zdecydował się kontynuować wykonanie zadania] określa się celownik obli-
czony i wartość poprawki kierunku na zboczenie [∆KZb(N)];
- oblicza się poprawkę kierunku na różnicę zboczeń:
∆K∆Zb = ∆KZb(N)- ∆KZb(S) [3.3]
gdzie: ∆KZb(N), ∆KZb(S)- wartość poprawki kierunku na zboczenie określona z Ts odpo-
wiednio dla nowego i starego ładunku [dla donośności wstrzelanej;
- nowy ładunek, celownik obliczony i poprawkę kierunku przekazuje się na stanowisko ogniowe i
na nowych nastawach oddaje się jeden strzał;
- dalsze wstrzeliwanie celu realizuje się według ogólnych zasad.
Przykład 3.3.2.
2 bateria 122m hs 2S-1 podczas wspierania walk w terenie silnie pociętym osiągnęła goto-
wość na stanowisku 23.
Dowódca baterii otrzymał zadanie od dowódcy dywizjonu: „RABA. Stój.. Cel 2340 piechota
w wąwozie. Obserwowany. Zniszczyć. OKO – 2, 36-58, 1869, wysokość 373, Sz 1-00, Gc 70m.
Strzelaniem górną grupą kątów. Wstrzeliwanie według znaku uchyleń. Obsługuje OKO-2. Tu
WISŁA.”
Zadanie.
1. Określić nastawy do rozpoczęcia wstrzeliwania, jeżeli:
- dowódca baterii zdecydował się wykonać zadanie na ładunku 4;
dane do celu wynoszą: D T = 5982m, ∆Z = -59m, kp T (Kz) = - 3-41; i = 2-80, d = 1869m, ba-
C c
-
teria z tyłu z prawej;

- poprawki na meteorologiczne i balistyczne warunki strzelania określone do celu wynoszą:
ΔD co = -82m, ΔK co = + 0-07.
2. Wykonać zadanie, według obserwacji [meldunków dowódcy sekcji wysuniętych obserwato-
rów]: L 1-20-; L 25-; -; P 20-; +; P5+; P20, przewaga -, szer. 0-90; seria ±, cel zniszczony.
Rozwiązanie:
D cT = 5982m ΔZ = -59m kp cT (Kz) = - 3-41
107
+ ΔD co = -82m Δϕ = +0-10 [TS s.168] + ΔK co = +0-07
pozo = +0-10
c
-------------- -------------------
Do = 5900m kp co (Kz) = - 3-34

c
Co = 915
c
Ład.4
1. Strzela bateria.
4 podz. w tys. 915 +0-10 -3-34
Snop 0-05.
Kier.1 poc. Ognia!
2340 piech. wstrzel. Sz = 0,3
WZU. Wciąć jeden
celu. L 1-20 -
2. Ognia! - 40 +10,+36 Ł.4
(875) + 0-46 L 25- ∆Xtys= 5,0m
3. Ognia! -40 +10, +8 200
(835) - Op = =
+0-18 5,0
4. Stój. Ładunek 3. 1095 -0-27 P20- Op = 40 tys
Ognia!
5. Ognia! - 18 +10, -6 + Ł 3.
+0-04 ∆Xtys= 11m
6. Ognia! +9 -5, P5+ 200
-0-05 Op = =
7. Bateria. 2 poc. szyb- +5 -3, -2 P 20 przew.– 11
kim. Ognia! Szer. serii 0-90 Op = 18 tys
-0-05
8. 3 poc. Ognia! -2 +1, -6 Seria ±, cel znisz-
-0-05 czony
9. Stój! Zapisać cel
2340 piechota.
- uzyskaliśmy wybuch krótki, żeby przybliżyć wybuch do celu należy wydłużyć donośność o
obramowanie początkowe [200m], z kolei żeby wydłużyć donośność należy zmniejszyć kąt
podniesienia o obramowanie początkowe w tysięcznych [Op = 40 tys], stąd celownik mniej 40;
108
200
ΔK Wb = ⋅ 0 − 05 = 2 ⋅ 0 − 05 = 0 − 10 bateria znajduje się z tyłu z prawej,
100
znak poprawki utrzymującej na linii obserwacji jest zgodny ze znakiem poprawki do-
nośności [patrz uwaga na końcu podrozdz. 1.1.3.1.c] [poprawka donośności ma znak
+, więc znak poprawki utrzymującej na linii obserwacji „plus”
∆KWb = + 0-10
ΔK Sz = −(−1 − 20) ⋅ 0,3 = +0 − 36
∆K = (+0-10) + (+0-36) = +0-46.
- na celowniku 835 uzyskaliśmy maksymalną donośność strzelania na ładunku czwartym, a mimo
to pocisk upadł przed celem – musimy przejść do strzelania ładunkiem silniejszym, czyli trze-
cim;
- określamy nowy celownik i wartości poprawek kierunku na zboczenia;
C. 835 →→ Ł.4 →→ Dw= 6200m ∆KZb(s) = -0-24
Dw= 6200m→→ Ł.3 →→ C. 1095 ∆KZb(N) = -0-51
- określamy poprawkę kierunku na różnicę zboczeń [patrz wzór 3.1];
∆K∆Zb = -0-51 –(-0-24) = - 0-27.
109
4. Planowanie i wykonanie ogni zaporowych
4.1. Planowanie i wykonanie stałego ognia zaporowego
Stały ogień zaporowy [SOZ] - to ciągła zapora ogniowa stawiana przed frontem naciera-
jącego przeciwnika w szyku pieszym lub pieszym z bojowymi wozami piechoty [czołgami], bezpo-
średnio atakującego przedni skraj wojsk własnych.
W zależności o liczby rubieży wyróżnia się pojedynczy lub podwójny stały ogień zaporowy
[patrz rys. 30].
Zadaniem stałego ognia zaporowego jest zatrzymanie siły żywej przeciwnika, oddzielenie
jej od wozów bojowych [czołgów i bojowych wozów piechoty] i tym samym stworzenie dogod-
nych warunków do rażenia jej ogniem ześrodkowanym z zakrytych stanowisk ogniowych lub na
wprost.
Stałe ognie zaporowe planuje się w działaniach zaczepnych [natarciu] i obronie. Planuje się
je zawsze na odcinkach terenu obserwowanych z naziemnych punktów obserwacyjnych. Odcinkom
stałego ognia zaporowego nadaje się nazwy drzew [patrz rys. 30].
„AKACJA” „BUK”
Pojedynczy SOZ Podwójny SOZ
Rys. 30. Rodzaje stałych ogni zaporowych.
W natarciu odcinki ognia zaporowego planuje się na kierunkach przewidywanych kontrata-

ków przeciwnika, do osłony luk między pododdziałami i odkrytych skrzydeł.
W działaniach obronnych stałe ognie zaporowe planuje się przed przednim skrajem obrony i
w głębi własnego ugrupowania.
Przed przednim skrajem planuje się je na kierunkach przewidywanego ataku sił przeciwnika
i do osłony luk między broniącymi się pododdziałami oraz w zaporach inżynieryjnych, a także do
osłony odkrytych skrzydeł.
W głębi ugrupowania stałe ognie zaporowe planuje się do osłony luk i skrzydeł oraz na
przewidywanych kierunkach prowadzenia natarcia przez przeciwnika, po przełamaniu pierwszorzu-
towych plutonowych punktów oporu.
Szerokość odcinka stałego ognia zaporowego planuje się tak, aby nie przekraczała ona ilo-
czynu liczby dział [moździerzy] w pododdziale [angażowanego do jego wykonania] i odstępu przy-
padającego na jedno działo (moździerz) [50 metrów].
110
Dla standartowego dywizjonu [18 dział] będzie to odcinek [18 . 50m ] 900 metrów. Dla ba-
terii sześciodziałowej 300 metrów [6 . 50m], dla kompanii wsparcia [9 moździerzy] – 450 m [9 .
50m].
Podczas planowania podwójnego stałego ognia zaporowego, odległości między rubieżami
przyjmuje się na 150 – 200 metrów.
Stałe ognie zaporowe planuje się na mapie lub w terenie. Po zaplanowaniu ognia zaporowe-
go w terenie nanosi się go na mapę, na podstawie współrzędnych biegunowych.
W zależności od położenia rubieży ognia zaporowego w stosunku do pododdziału, który ma
go wykonywać, rozróżnia się czołowe ognie zaporowe i skrzydłowe [patrz rys.31].
„B”
„A”
χ χ
SOZ czołowy SOZ skrzydłowy
χ ≥ 22-50 lub
7-50 ≤ χ ≤ 22-50 χ ≤ 7-50
Rys.31. Rodzaje stałych ogni zaporowych.
Określając parametry stałego ognia zaporowego wyznacza się współrzędne prostokątne pła-
skie skrajów [lewego i prawego] rubieży ognia zaporowego lub współrzędne biegunowe oraz jego
średnią wysokość nad poziomem morza, np. „ SOZ GRAB, Lewy: x = 32543, y = 78930, Prawy: x
= 32550, y= 79810, wysokość 76.” lub „SOZ BUK, OKO- 4: Lewy:52-55, 2120; Prawy:56-63,
1958, wysokość 96.”.
111
Dowódca dywizjonu podając komendę do przygotowania stałego ognia zaporowego przeka-
zuje 1:
- kryptonim dywizjonu,
- komendę wstępną „Stój” lub „Uwaga”;
- komendę wykonawczą: „ Zapisać”, „Wycelować” lub „Ładować” ;
- rodzaj ognia zaporowego i jego nazwę;
- współrzędne i wysokość ognia zaporowego;
- kryptonim dywizjonu, jako oznakę zakończenia komendy.
Przykładowe komendy wyglądają następująco:
„WISŁA. Uwaga. Zapisać. Stały ogień zaporowy GRAB. Lewy: x = 32543, y = 78930,
Prawy: x = 32550, y= 79810, wysokość 76. Tu WISŁA.”
„WISŁA. Stój. Ładować. SOZ BUK. Skrzydłowy. OKO- 4: Lewy: 52-55, 2120; Prawy:
52-93, 2958, wysokość 96. Tu WISŁA.”.
Nastawy do ognia zaporowego określa się w punktach dowodzenia dowódców baterii. Okre-
śla je na podstawie przygotowania pełnego, przeniesienia ognia od celów pomocniczych lub wyko-
rzystania danych działa kontrolnego.
W związku z tym, że stałe ognie zaporowe planuje się w bezpośredniej odległości od wojsk
własnych należy uwzględniać wartość pasa bezpieczeństwa 2.
W baterii, do której dotarła komenda dowódcy dywizjonu do przygotowania ognia zaporo-
wego postępuje się według następującego algorytmu:
- dowódca baterii nanosi cel na mapę;
- rachmistrz baterii wprowadza współrzędne do komputera i określa nastawy do celu i odstęp
snopa;
- w przypadku określania nastaw z wykorzystaniem przyrządu kierowania ogniem rachmistrz
[patrz rys.32]:
- nanosi ogień zaporowy na stolik przyrządu kierowania ogniem [na podstawie otrzymanych
współrzędnych];
- z wykorzystaniem linijki do podziału ogni zaporowych 3 dzieli odcinek dywizjonowy ognia
zaporowego na odcinki bateryjne;
- uzmysławia sobie miejsce swojej baterii w wykonaniu ognia zaporowego 4 i zaznacza swój
odcinek;
1
Art. 817/93. Warszawa 1993r. s.138 pkt.330.
2
Patrz podrozdział 3.2. Strzelanie w pobliżu wojsk własnych.
3
Linijka do podziału ogni zaporowych na odcinki między baterie znajduje się w zestawie przyrządu kierowania
ogniem.
4
Miejsce każdej baterii w ogniu zaporowym dowódca dywizjonu przekazuje bateriom w rozkazie bojowym.
112
- wyznacza jego środek i określa do niego dane topograficzne i nastawy 5;
- mierzy szerokość odcinka w metrach i oblicza odstęp snopa [patrz wzór 2.3];
- przekazuje dane dowódcy baterii;
- dowódca baterii stawia zadanie oficerowi ogniowemu.
3ba 2ba 1ba
Rys.32. Dzielenie dywizjonowego odcinka ognia zaporowego na odcinki bateryjne.

Zaznaczanie środka odcinka.
Jeżeli bateria przygotowuje nastawy do stałego ognia zaporowego skrzydłowego, wówczas

rachmistrz musi dodatkowo określić nastawy celownika dla kolejnych plutonów baterii, według
wzorów:
Szc(m)
- pierwszy pluton ogniowy: C o (1pl) = C o −
c c
[4.1]
4 ⋅ ΔX tys
Szc(m)
- drugi pluton ogniowy: C oc (2pl) = C co +
4 ⋅ ΔX tys
c
gdzie: C o - celownik obliczony dla działa kierunkowego baterii,
do środka bateryjnego odcinka ognia zaporowego;
Szc(m) - szerokość w metrach, bateryjnego odcinka ognia
zaporowego;
∆Xtys – zmiana donośności, przy zmianie celownika o jedną
tysięczną [określona dla donośności obliczonej do celu].
Po określeniu nastaw, jeżeli są ku temu sprzyjające warunki, sprawdza się ich dokładność
wystrzałami z działa kierunkowego baterii.
Ogień zaporowy otwiera się na komendę dowódcy dywizjonu i prowadzi się, aż do komen-
dy „Stój”. Prowadzi się go pociskiem odłamkowo-burzącym, z zapalnikiem uderzeniowym, z na-
stawą na działanie natychmiastowe.
Ogień do czołowego odcinka ognia zaporowego prowadzi się na jednej nastawie celownika,
jednej nastawie odchylenia, na snopie dostosowanym do szerokości odcinka bateryjnego, ogniem
szybkim.
5
Określanie nastaw odbywa się według ogólnych zasad.
113
Ogień skuteczny do skrzydłowego odcinka ognia zaporowego bateria prowadzi na dwóch
nastawach celownika [każdy pluton na innym] z ustopniowaniem między plutonami równym ½
szerokości odcinka bateryjnego, na jednej nastawie odchylenia, na snopie zbieżnym, ogniem szyb-
kim.
W przypadku, gdy przeciwnik zostanie zatrzymany ogniem, wówczas wykonuje się do nie-
go ogień ześrodkowany.
Jeżeli przeciwnika stara się ominąć strefę ognia, poprzez obejście, to po wprowadzeniu
wspólnych poprawek dla wszystkich baterii [oblicza je i podaje sztab dywizjonu], przenosi się
ogień na nowy kierunek ataku [kontrataku].
4.2. Ruchomy ogień zaporowy
Ruchomy ogień zaporowy [ROZ], to przenoszona na kolejne rubieże, ciągła zapora og-
niowa stawiana na drodze ruchu atakujących czołgów i bojowych wozów piechoty przeciwnika.
Zadaniem ruchomego ognia zaporowego jest dezorganizacja i spowolnienie tempa natarcia
przeciwnika, a tym samym stworzenie dogodnych warunków do zniszczenia go ogniem na wprost.
Do wykonania ruchomego ognia zaporowego przewiduje się co najmniej dywizjon o kali-
brze powyżej 100 mm.
Ruchome ognie zaporowe planuje się w obronie i w natarciu. W obronie ruchome ognie za-
porowe planuje się na przewidywanych kierunkach ataku przeciwnika w jednolitym pancerno-
zmechanizowanym ugrupowaniu.
W natarciu – ruchome ognie zaporowe planuje się na kierunkach przewidywanego kontrata-
ku przeciwnika.
Ruchomy ogień zaporowy planuje się na odcinkach terenu obserwowanych z naziemnych
punktów obserwacyjnych. Odcinkom nadaje się nazwy zwierząt drapieżnych [patrz rys.33]. Kolej-
nym rubieżom ruchomego ognia zaporowego nadaje się numery, począwszy od najdalszej.
Szerokość ruchomego ognia zaporowego nie powinna przekraczać 25 metrów na działo,
czyli dla standardowego dywizjonu – 450 m.
114
1 RYŚ
400-600m
3
450m
Rys. 33. Parametry ruchomego ognia zaporowego.
Określając parametry do ruchomego ognia zaporowego, wyznacza się numer rubieży,

współrzędne prostokątne płaskie skrajów [lewego i prawego] rubieży ruchomego ognia zaporowego
oraz jej średnią wysokość nad poziomem morza, np. „ ROZ RYŚ. RYŚ- 1: Lewy: x = 32543, y =
78930, Prawy: x = 32550, y= 79370, wysokość 76. RYŚ-2: Lewy: x = 31960, y = 78935, Prawy: x
= 31950, y= 79374, wysokość 77...... itd.”.
Dowódca dywizjonu podając komendę do przygotowania ruchomego ognia zaporowego
przekazuje takie same dane , jak do stałego ognia zaporowego [patrz podrozdział 4.1 s.150]. Przy-
kładowa komenda wygląda następująco: „WISŁA. Uwaga. Zapisać. Ruchomy ogień zaporowy
ŻBIK. ŻBIK- 1: Lewy: x = 32543, y = 78930, Prawy: x = 32550, y= 79370, wysokość 126. ŻBIK-
2: Lewy: x = 31960, y = 78935; Prawy: x = 31950, y= 79374, wysokość 127...... itd. Tu WISŁA.”.
Zasady określania nastaw do rubieży ROZ są identyczne, jak podczas określania nastaw do
SOZ [patrz podrozdział 4.1]. Do strzelania wybiera się ładunek najsilniejszy.
Ogień do najdalszej rubieży ruchomego ognia zaporowego otwiera się na komendę dowódcy
dywizjonu i prowadzi się go ogniem szybkim, aż do komendy „Stój”. Następnie zgodnie z komendą
przenosi się ogień na kolejną rubież.
Ogień prowadzi się pociskiem odłamkowo-burzącym, z zapalnikiem uderzeniowym, z na-
stawą na działanie:
- natychmiastowe i z krótką zwłoką [mniej więcej w równych ilościach] – do czołgów;
- natychmiastowe – do transporterów.
Ogień do odcinków ognia zaporowego prowadzi się na jednej nastawie celownika, jednej
nastawie odchylenia, na snopie dostosowanym do szerokości odcinka bateryjnego, ogniem szyb-
kim.
Jeżeli przeciwnika stara się ominąć strefę ognia, poprzez obejście, to po wprowadzeniu
wspólnych poprawek dla wszystkich baterii [oblicza je i podaje sztab dywizjonu], przenosi się
ogień na nowy kierunek ataku [kontrataku].
115
Bibliografia
1. Instrukcja strzelania i kierowania ogniem pododdziałów artylerii naziemnej. Dywizjon, bateria,
pluton, działo. Cz. I. Art. 817/93. Warszawa 1993r.
2. Grzegorczyk H. Wstrzeliwanie według znaku uchyleń – alternatywa czy konieczność. Zeszyty
naukowe nr 10/96. WSO im. gen. J. Bema. Toruń 1996r.
3. Grzegorczyk H. Marciniak Z. Określanie nastaw na podstawie pełnych danych o warunkach
strzelania. WSO-JB Wewn. 1/99. Toruń 1999r.
4. Kozłowski A. Strzelanie do celów obserwowanych baterią. Cz.I. Ogień skuteczny. WSOWRiA
wewn. 377/87. Toruń 1988r.
5. Kozłowski A. Strzelanie baterią do celów obserwowanych. Cz.II. [Wstrzeliwanie za pomocą
dalmierza, dwubocznej obserwacji, według znaku uchyleń]. WSOWRiA wewn. 396/88. Toruń
1988r.
6. Kozłowski A. Strzelanie baterią. Cz. III. [Strzelanie odbitkowe, górną grupą kątów i do celów
położonych w pobliżu wojsk własnych]. WSOWRiA wewn. 424/90. Toruń 1990r.
7. Marciniak. Z. Ogień skuteczny do nieobserwowanych nieruchomych celów naziemnych.
WSO-JB wewn. 14/2000 . Toruń 2000r.
8. Marciniak Z. Określanie nastaw do strzelania na podstawie wykorzystania danych działa kon-
trolnego (przeniesienia ognia od celu pomocniczego). Wydawnictwo Naukowe WSO im. gen. J.
Bema. Toruń 1995r.
9. Objaśnienia do instrukcji strzelania i kierowania ogniem artylerii naziemnej, Cz I. Art.776/86.
MON, Warszawa1989r.
10. Procedury artyleryjskie (Projekt). SWRiR. Warszawa 2000r.
11. Program przygotowania i prowadzenia ćwiczeń taktycznych oraz treningów artylerii Wojsk
Lądowych [wydanie tymczasowe]. Art. 822/95. Warszawa 1995r.
12. Regulamin działań taktycznych artylerii (dywizjon wsparcia bezpośredniego). Warszawa 1999r.
13. Regulamin działań taktycznych artylerii (dywizjon wsparcia ogólnego). Warszawa 2000r.
14. Regulamin działań taktycznych Wojsk Lądowych .DWLąd. 16/99. Warszawa 1999r.
15. Regulamin działań taktycznych Wojsk Zmechanizowanych i Pancernych (Batalion, kompania).
DWLąd. 20/2000. Warszawa 2000r.
16. Strzelanie i kierowanie ogniem artylerii naziemnej. Podręcznik. Art.706/84. MON, Warszawa
1987r.
17. Strzelanie i kierowanie ogniem artylerii naziemnej – poradnik dowódcy dywizjonu. Art.810/90.
MON, Warszawa 1990r.
18. Tabele strzelnicze do 122 mm haubicy samobieżnej 2S1.Art624/78. MON. Warszawa 1979r.
19. Vademecum dowódcy dywizjonu artylerii naziemnej. Art./544/73. MON, Warszawa 1977r.
116

Rażenie Celów Obserwowanych

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Rażenie Celów Obserwowanych

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

WYŻSZA SZKOŁA OFICERSKA im. gen. J.

Wydział Wojsk Rakietowych i Artylerii – Zakład Strzelań i Kierowania Ogniem

Ppłk dypl. Zdzisław MARCINIAK

RAŻENIE CELÓW OBSERWOWANYCH

Po lekturze tego rozdziału czytelnik powinien potrafić:

Nastawy do strzelania określa się według następującego schematu:

ści między celem i stanowiskiem ogniowym - ΔZ = Z C − Z B i topograficzny kąt przeniesie-

2. Określa się poprawki donośności i kierunku obliczone do celu - ΔD o , ΔK o .

3. Oblicza się nastawy do celu:

- z tabel strzelniczych dla odpowiedniego ładunku , dla Do

Schemat określania nastaw jest niezależny od sposobu określania nastaw do rozpoczęcia

bie [algorytmie] określania poprawek donośności i kierunku obliczonych do celu [ ΔD o , ΔK o ].

W zależności od algorytmu określania poprawek obliczonych do celu wyróżnia się następu-

Reasumując nastawy do ognia skutecznego określa się:

1.1. Określanie nastaw do ognia skutecznego wstrzeliwaniem

Na podstawie znajomości materiału z teorii rozrzutu wiadomym jest, iż strzelając na tych

Pokrycie celu elipsą rozrzutu zależy od dwóch zasadniczych czynników:

Rys.2. Przedziały występowania średniego toru. Prawdopodobieństwo wystąpienia średnie

Według znaku i Według znaku

Z wykorzystaniem Z wykorzystaniem dwu-

Rys.4. Sposoby wstrzeliwania celów obserwowanych.

Nieodzownym składnikiem wstrzeliwania jest prowadzenie obserwacji wybuchów. Prawi-

Lewy, w lewo dziesięć L: L10

Prawy, w lewo piętnaście P: L 15

1.1.3. Algorytmy obliczania poprawek

W toku wstrzeliwania, na podstawie zmierzonych [obliczonych] uchyleń wybuchu w dono-

Rys.5. Istota poprawki donośności i kierunku.

Z rysunku 5 widać, że po uzyskaniu wybuchu w punkcie W, a następnie obliczeniu uchyle-

1.1.3.1. Obliczanie współczynników strzelania

Do obliczania poprawki kierunku sposobem rachunkowym wykorzystuje się dwa współ-

D cT = 6450m , ΔZ = +23 m, kp CT (Kz) = +1 − 25 ,

3. Obliczanie i wykorzystanie wideł bocznych.

Rys.7. Obliczanie poprawki utrzymującej na linię obserwacji.

Po sprowadzeniu wybuchu na linię obserwacji, załóżmy, że otrzymano wybuch w punkcie

a) bateria z tyłu z prawej.

b) bateria z tyłu z lewej.

Rys.8. Znaki poprawki kierunku utrzymującej na linii obserwacji.

a) SO z prawej strony, i = 3-80, D T = 6200m, ΔD = +200m, ΔXtys = 20m;

b) SO z lewej strony, i = 2-20, D T = 7050m, ΔD = -170m, ΔXtys = 15m;

c) SO z prawej strony, i = 4-10, D T = 4960m, ΔD = -30m, ΔXtys = 10m;

We wszystkich sytuacjach otrzymano wybuch na linii obserwacji.

c) Obliczanie sumarycznej poprawki kierunku.

- poprawki kierunku utrzymującej wybuch na linii obserwacji [ ΔK Wb ].

a) D T = 6150m, dc = 2090m, i = 3-70, SO z prawej strony;

b) D T = 8390m, dc = 1710m, i = 2-50, SO z lewej strony;

c) D T = 4310m, Tc = 33-66, dc = 2880m, i = 4-40, SO z prawej strony;

d) D T = 2810m, dc = 3300m, i = 2-00, SO z lewej strony;

1.2.1. Istota wstrzeliwania z wykorzystaniem dalmierza

Istota wstrzeliwania z wykorzystaniem dalmierzy polega na tym, że na etapie wcięcia celu

Rys.9. Określanie uchylenia wybuchu od celu, z wykorzystaniem pomiarów dalmierza.

W układzie tym sumaryczny wektor poprawki WC jest sumą wektorów: WK i KC . A za-

prawkę donośności (∆D), czyli [ WK ], a następnie poprawkę kierunku (∆K), czyli [ KC ].

Jest to problem , rozwiązywalny w ramach geometrii analitycznej, polegający na przelicze-

C co = 378tys ⇒⇒⇒ Ład. 1 ⇒⇒⇒∆Xtys= 13m.

gdzie: - ΔK Sz = −α ⋅ Sz [poprawka sprowadzająca na linie obserwacji];

Wstrzeliwanie z wykorzystaniem dalmierza realizuje się pojedynczymi strzałami działa kie-

1. Określić nastawy do rozpoczęcia wstrzeliwania, jeżeli: D T = 6820m,

kp cT (Kz) = - 1-85; i = 3-80, bateria z tyłu z prawej; poprawki na meteorologiczne i balistyczne

warunki strzelania określone do celu dla ładunku trzeciego wynoszą: ΔD o = +285m, ΔK o = -

D cT = 6820m ΔZ = + 68m kp cT (Kz) = - 1-85

2. Ognia! +29 +14,+29

1. Określić nastawy do rozpoczęcia wstrzeliwania, jeżeli: D T = 4882m,

kp cT (Kz) = - 0-81; i = 2-80, bateria z tyłu z lewej; poprawki na meteorologiczne i balistyczne