T.C.

DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ

MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ

TEKSTİL MÜHENDİSLİĞİ

ERKEK YAĞMURLUĞU ÜRETİM SÜRECİNİN

ANALİZİ

TKS 3022 TEKSTİLDE ÜRÜN VE SÜREÇ TASARIMI Ⅱ

HAZIRLAYANLAR

Zehra Nur Yıldırım

Neda Demir

Hilal Alper

PROJE DANIŞMANLARI

Prof. Dr. Ümit Halis ERDOĞAN

Doç. Dr. Hakan ÖZDEMİR

Dr. Murat DEMİR

1
 ÖZET

Yapılan araştırmada yağmurluk kumaşlarda aranan özellikler belirlenerek

kullanılabilecek lif çeşitlerinin araştırıldı. Çoğunlukla kullanılan lifler; naylon, polyester
olduğu görülmüştür. Bu liflerin kullanması ürünün performansı açısından önemlidir.
Sonrasında yağmurluk kumaşlara yapılan bitim işlemleri ve uygulanan testler
incelenmiştir. Yapılan bu bitim işlemleri kumaşa istenilen özelliklerinin verilebilmesi
için önemlidir. Son olarak da kumaş analizleri yapıldı.

2
 İÇİNDEKİLER

BÖLÜM 1

ERKEK YAĞMURLUĞU ÜRETİM SÜRECİNİN ANALİZİ……...6

1. YAĞMURLUK KUMAŞLARDA KULLANILAN LİFLER ..…6

BÖLÜM 2
2. YAĞMURLUK KUMAŞLARA UYGULANAN BİTİM
İŞLEMLERİ……………………………………………………..6
2.1. SU GEÇİRMEZLİK BİTİM İŞLEMİ………………….…6
2.2. SU İTİCİLİK BİTİM İŞLEMİ……………………………7
2.3. BURUŞMAZLIK BİTİM İŞLEMİ …................................7
2.4. KALANDIRLAMA BİTİM İŞLEMİ…………………......8

BÖLÜM 3
3. UYGULANAN TESTLER ………………………………….…8
3.1. KOPMA MUKAVEMETİ TESTİ………………………..8
3.2. AŞINMA DAYANIMI TESTİ……………………….…...9
3.3. SU GEÇİRGENLİĞİ TESTİ …………………………….9
3.4. HAVA GEÇİRGENLİĞİ TESTİ………………………...10
3.5. SU BUHARI GEÇİRGENLİĞİ TESTİ…………………10
3.6. TRANSFER KILCAL ISLANMA TESTİ………………11
3.7. NEM KAZANIMI TESTİ……………………………….12
3.8. KURUMA TESTİ………………………………………..12
3.9. BURUŞMAZLIK AÇISI TESTİ……………...………….13

3
 3.10. DİKEY KILCAL ISLANMA TESTİ…………………….13
3.11. NEM YÖNETİMİ TESTİ………………………………..14
3.11.1. Islanma Süresi…………………………………………14
3.11.2. Emilim Oranı…………………………………………..14
3.11.3. Islanma Hızı……………………………………………14
3.12. YÜZEY GERİLİMİ VE TEMAS AÇISI TEST
YÖNTEMİ……………………………………………..…15
3.13. GRAMAJ TESTİ………………………………..…….......16
3.14. SPREY (SU İTİCİLİK) TESTİ………..………….…........16

BÖLÜM 4
4. KUMAŞ ANALİZİ……………………………………..…..….17
4.1. KUMAŞ ENİNİN TESPİT EDİLMESİ…………………17
4.2. KUMAŞ YÜZEYİNİN TESPİT EDLMESİ…………….17
4.3. ATKI VE ÇÖZGÜ YÖNÜNÜN BULUNMASI………...18
4.4. KUMAŞ GRAMAJI……………………………………..19
4.5. İPLİK NUMARASININ BULUNMASI………………...19
4.6. ATKI VE ÇÖZGÜ SIKLIKLARININ BELİRLENMESİ.20
4.7. ÖRGÜ RAPORUNUN BELİRLENMESİ………………20
4.8. KIVRIM FAKTÖRÜNÜN BELİRLENMESİ…………..21

BÖLÜM 5
5. MATARYEL VE METHOD……………………………...……21
5.1. DOKUMA KUMAŞ ANALİZİ………………………..21
5.2. KUMAŞ GRAMAJININ BELİRLENMESİ…………..22
5.3. İPLİK SIKLIKLARININ HESAPLANMASI…………22
5.4. KUMAŞ ÖRGÜSÜNÜN BELİRLENMESİ…………..23
5.5. TARAK GENİŞLİĞİNİN HESAPLANMASI………...23

4
 5.6. TARAK NUMARASININ HESAPLANMASI…………24
5.7. ÇÖZGÜ UZUNLUĞUNUN HESAPLANMASI……….24
5.8. ATKI VE ÇÖZGÜ İPLİKLERİNİN AĞIRLIKLARININ
HESAPLANMASI………………………………………24

SONUÇ………….…………………………………………..…26

KAYNAKLAR……………………………................................27

ŞEKİLLER
Şekil 2.1. Su Geçirmezlik Bitim İşlemi ………………….….7

Şekil 2.2. Su İticilik Bitim İşlemi……….…………………...7

Şekil3.1. Kopma Mukavemeti Testi…...……………………..9

Şekil3.2.Aşınma Dayanımı Testi……………………………..9

Şekil 3.3.Su Geçirgenliği Testi……………………………….10

Şekl 3.4. Hava Geçirgenliği Test……………………………..10

Şekil 3.5. Su Buharı Geçirgenliği Testi…...………………….11

Şekil 3.6. Transfer Kılcal Islanma Testi………………….…..11

Şekil 3.8. Kuruma Testi….……….…………………………..12

Şekil 3.9. Buruşmazlık Açısı Testi..…………………………..13

Şekik 3.11. Nem Yönetimi Testi…..……….………………....15

Şekil 3.12. Yüzey Gerilimi Ve Temas Açısı Test Yöntemi…...16

Şekil 3.13. Gramaj Testi………………………….……….….16

Şekil 3.14. Sprey (Su İticilik ) Testi……….......................…..17

Şekil 4.7. Örgü Raporunun Belirlenmesi……….…………...20

Şekil 5.4. Kumaş Örgüsünün Belirlenmesi…………..………23

5
 ERKEK YAĞMURLUĞU ÜRETİM SÜRECİNİN
ANALİZİ

1. YAĞMURLUK KUMAŞLARDA KULLANILAN LİFLER

Yağmurluk kumaşlarda kullanılan lifler doğal veya sentetik lifler içerebilirler, ancak
bu liflere su geçirmezlik işlemi uygulanmalıdır [1]. Sırt kısmında genellikle pamuk lifi
kullanılır fakat istenilen özelliklere sahip kumaş elde etmek ve kötü hava koşullarına
dayanabilmesi için sentetik liflerinde kullanılması gerekir. Aşınma, elastikiyet ve
rahatlığı arttırmak için polyester, nylon veya viskon eklenir. Çoğunlukla nylon iplikten
kumaşlar dış yüzey olarak kullanılır. Profesyonel kullanımlar için Gore-Tex den mamul
astar da giysiye eklenebilir. Çoğunlukla nylon kullanılmasının sebepleri ise; kopma ve
sürtünme dayanımlarının yüksek olmasıdır. Ayrıca yıkama veya ıslanma durumunda
kolay kuruma özellikleri vardır.

2. YAĞMURLUK KUMAŞA UYGULUNAN BİTİM İŞLEMLERİ

2.1. SU GEÇİRMEZLİK BİTİM İŞLEMİ

Yağmurluklarda istenilen su geçirmezlik özelliği genellikle kaplamalı ürünlerle

sağlanabilmektedir. Kıvamlı maddelerle sürme yöntemine göre uygun olan teknikler
kullanılarak kumaşın yüzeyi kaplanır. Bu şekilde kumaşın tüm gözenekleri kapanmakta
ve tam kapalı bir yapı oluşmaktadır [2]. Başlıca kaplama maddesi: Polimerik folyolardır.
Polietilen (LDPE) ve polivinilklorür (PVC), folyolar için en çok kullanılan termoplastik
polimerlerdir [3]. Ancak uygulanan kaplama işlemi kumaşlardaki nefes alma özelliğini
azaltması ve ürün ağırlığını arttırması açısından dezavantajlı olmaktadır. Bu yüzden
kaplamalı kumaşlar yerine mikrofilament ipliklerden, yüksek sıklıkta dokunmuş
kumaşlara su iticilik bitim işlemi uygulanması birçok alanda tercih edilmektedir [2].

6
 Şekil 2.1. Su Geçirmezlik Bitim İşlemi

2.2. SU İTİCİLİK BİTİM İŞLEMİ

Su itici apre işleminin amacı, kumaşların gözenekleri tam kapanmadan liflerin

etrafında hidrofobik (su itici) bir yüzey oluşturmak ve böylece vücudu sudan korumaktır
[4]. Tekstil malzemelerinin hidrofobizasyonu, su ile ilgili olarak yüksek yüzeysel
gerilim sağlayan farklı kimyasallar ile gerçekleştirilir. Su iticilik bitim işleminde
kullanılan maddeler: Organik silikon polimerlerin plazma çökelmesi, hidrofobik
olmayan malzemelere hidrofobik bir karakter verilir [5].

Şekil 2.2. Su İticilik Bitim İşlemi

2.3. BURUŞMAZLIK BİTİM İŞLEMİ

Buruşmazlık işleminde asıl amaç yeteri derecede buruşmayan, biçimini koruyan,

çekmeyen ve pillinglenmeye karşı olan isteği azaltılmış tekstil mamulleri elde etmektir
[6].

7
 Buruşmazlık bitim işlemlerinde kullanılan maddeler,

Reçine meydana getiren maddeler: formaldehid ve melamin-formaldehid

Az miktarda reçine meydana getiren ürünler: hetenozik metinol bileşiklerdir[7].

1) Boyut ve form açısından daha dayanıklıdır.

2) Yağ ve su iticilik özellikleri daha kalıcıdır.

3) Çabuk kurur [8].

2.4. KALANDIRLAMA BİTİM İŞLEMİ

Kalandırlamanın esası kumaşı basınç altındaki iki veya daha fazla merdane arasından
geçirmeye dayanmaktadır. Amaç kumaş yüzeyini düzgün bir duruma getirmek,
kırışıklıkları ortadan kaldırmaktır. Kalandır veya su iticilik bitim işlemi sonrasında
yağmurluk, yüksek sıklıklardaki mikrofilament dokuma kumaşlar hava şartlarına karşı
bariyer etkisi sağlamanın yanı sıra kaplamalı ve laminasyonlu ürünlere nazaran daha
hafif olmakta ve daha üstün termal konfor sağlamaktadırlar [2].

Su geçirmezlik bitim işleminde, kaplama yapılacak kumaş yüzeyinin kesinlikle

düzgün bir yapıya sahip olması gerekmektedir. O nedenle gerekirse kaplama öncesi bu
kumaş bir kalandırlama işleminden geçirilmelidir.

Bitim işlemlerinden sonra yağmurluk kumaşlara uygulanan testler araştırılıp

incelendi.

3. UYGULANAN TESLER

3.1. KOPMA MUKAVEMETİ TESTİ

Ölçüm yapılacak kumaş standartta belirtilen ölçülerde atkı ve çözgü yönlerine uygun
kesilerek test numuneleri elde edilir. Daha sonra numuneler makine üzerinde

8
 bulunan çenelere tutturulup gerilim sıfırlanır. Makine çalıştırılır ve kumaş yırtılana
kadar gerilim uygulanır. Yırtıldığı andaki değer kopma mukavemet değeri olarak
kaydedilir [12].

Şekil 3.1. Kopma Mukavemeti Testi

3.2. AŞINMA DAYANIMI TESTİ

Kumaştan standartlarda istenen ölçülerde numune kesilerek belli bir basınç altında
aynı tur sayısında aşınmaya maruz bırakılır. Numunenin aşınmaya başladığı devir
kaydedilir [12].

Şekil 3.2. Aşınma Dayanımı Testi

3.3. SU GEÇİRGENLİĞİ TESTİ

TS 257 EN 20811 standardı esas alınarak yapılabilir. Bu standarda göre 100 cm2 lik
test kafasına artan su basıncı uygulanır. Bu oran 60 cm H2O/dakika’dır. Deney
numunesinden çıkan üçüncü su damlasından sonra değer cm SS (Su Seviyesi) olarak
kaydedilir. 10 değerin ortalaması alınır [14].

9
 Şekil 3.3. Su Geçirgenliği Testi

3.4. HAVA GEÇİRGENLİĞİ TESTİ

TS 391 EN ISO 9237 standardı esas alınarak yapılabilir. 20 cm2 lik test kafalarına
100 Pa basınçta yerleştirilen numunelere hava akımı uygulanır. Kumaşın iki yüzeyi
arasındaki basınç farkından numunelerin hava geçirgenliği cihaz göstergesinden mm/s
olarak kaydedilir. 10 değerin ortalaması alınır [14].

Şekil 3.4. Hava Geçirgenliği Testi

3.5. SU BUHARI GEÇİRGENLİĞİ TESTİ

Su buharı geçirgenliği için ASTM E96-00 yöntemi esas alınarak yapılabilir. Buna
göre 20 mm derinliğindeki dairesel petri kaplarına 85±5 g olacak şekilde eşit miktarda
23 °C deki saf su konduktan sonra kabın üstü test alanı haricinde hava alamayacak

10
 şekilde test yapılacak numune ile kapatılır. Prosedüre uygun olarak su ile kumaş
arasında 16 mm boşluk bırakılır. Hazırlanan kaplar 22 °C, %65 bağıl nem atmosfer
şartlarında bir gün süreyle beklemeye alınır. Su buharı transfer hızını tespit edebilmek
için saatte bir ölçüm alınması gerekir. 24 saat sonundaki ağırlık ölçümü alınarak, kaptaki
suyun azalma miktarı tespit edilir, su buharı geçirgenliği formüle uygun olarak
g/m2.24sa olarak hesaplanır [14].

Şekil 3.5. Su Buharı Geçirgenliği Testi

3.6. TRANSFER KILCAL ISLANMA TESTİ

Bu test, Zhuang ve arkadaşlarının kullandıkları test yöntemine göre; 7,45 cm çapında

dairesel numuneler hazırlanır. Aynı kumaştan kesilen kumaşlardan biri ıslatılıp, fazla
suyu kurutma kağıdıyla alındıktan sonra yaş tabaka ön yüzü üstte kalacak şekilde
zemine yerleştirilir. Kuru kalan kumaş da yine ön yüzü üstte kalacak şekilde yaş
tabakanın üzerine konulduktan sonra üstüne sabit basıncı sağlaması için 15,6 kg/m2
ağırlık konur. 5 dk da bir olmak üzere toplam 10 ölçüm kaydedilir [14].

Şekil 3.6. Transfer Kılcal Islanma Testi

11
3.7. NEM KAZANIMI TESTİ

Nem kazanımı hesaplayabilmek için kumaşın kuru ağırlığının tespiti gerekmektedir.

Bunun için ASTM D2654 standardı esas alınabilir. Kondisyonlanmış numuneler ilk
ağırlıkları tespit edildikten sonra 105 °C ye ısıtılmış etüve konur. Aralıklarla kuruyan
numunenin ağırlığı ölçülüp üst üste 3 ölçümden de aynı sonuç alındığında test
durdurulup bulunan değer kuru ağırlık (D) olarak kaydedilir. Kurutulan numuneler
standart şartlarda bekletilerek birer saat aralıkla ağırlık ölçümü yapılır. Ölçülen 3
değerin aynı olduğu durumunda ölçüm durdurulup son değer nemli ağırlık (M) olarak
kaydedilir [14].

3.8. KURUMA TESTİ

Bu test için Fourt ve arkadaşlarının yaptığı çalışmalar baz alınabilir. 8x16 cm

boyutlarında kesilen numunelerin ağırlıkları tespit edilir. Daha sonra saf su içinde yarım
saat bekletilerek tamamen ıslanması ve üzerinde hiç hava kabarcığı kalmaması sağlanır.
Sudan çıkarılan numunelerin fazla suyu hafifçe sıkılarak kalan suyun uzaklaştırılması
için numunelerin her iki yüzü 1’er dakika kurutma kağıdı üzerinde bekletilir. Fazla suyu
alınan kumaşlar, ıslak ağırlığı tespit edildikten sonra kurumaları için standart atmosfer
şartlarında kurutma telleri üzerine serilir. Saatte bir alınan ağırlık ölçümleri yardımıyla
kumaştaki fazla nem miktarının oranı tespit edilir. Kumaşlar, %5 lik fazla nem
seviyesinde kuru olarak kabul edilir ve bu seviyeye karşılık gelen zaman, kumaşın
kuruma süresi olarak kaydedilir [14].

Şekil 3.8. Kuruma Testi

12
3.9. BURUŞMAZLIK AÇISI TESTİ

AATCC 66–2003 yöntemi ile “Dokuma Kumaşlarda Buruşmazlık Açısı” ölçümü

yapılır. Bu yöntemde 3 temel alet kullanılmaktadır. Ağırlık yükleme aleti, açı ölçer ve
tutucu. İlk olarak kumaşın ön ve arka yüzeyi tayin edilir. Daha sonra 40*15 mm
boyutlarında 6 çözgü yönünde ve 6 atkı yönünde olmak üzere toplam 12 tane numune
hazırlanır. Alınan bu numuneler kumaşların değişik yerlerinden rastgele alınır. Alınan
numuneler %65 nem ve 21°C de bir gün dinlenmeye bırakılır. Hazırlanan numuneler
yüz yüze gelecek şekilde katlanır ve açık uçlarının birbirine yapışmasını önlemek için
araya ince bir parça kâğıt ya da folyo konur. Numuneler hazırlandıktan sonra elimizle
değil tutucu vasıtasıyla ağırlık yükleme aletine yerleştirilir ve 500 g’lık ağırlık altında
her bir numune 5 dakika bekletilir. Son olarak ağırlık kaldırılır ve numuneler açıölçere
yerleştirilir ve ölçme göstergesi ile yaptıkları açıya bakıldıktan sonra hem çözgü hem
de atkı yönündeki açıların ayrı ayrı ortalaması alınır ve kaydedilir [12].

Şekil 3.9. Buruşmazlık Açısı Testi

3.10. DİKEY KILCAL ISLANMA TESTİ

Bu test DIN 53924 standardı baz alınarak yapılabilir. Test numuneleri,

kondisyonlanmış kumaşlardan 200 x 25 mm ölçülerinde şeritler halinde kesilir (testten
önce her bir numunenin başlangıç kuru kütleleri ölçülür.), kodlanır, üzerindeki her 1

13
 cm’lik mesafe suda çözünen bir mürekkepli kalem işaretlenmiş ve içinde damıtılmış su
bulunan beher içerisinde şerit ucunun batma derinliği 10 mm olarak ayarlanır.
Damıtılmış suya dikey biçimde uçlarından daldırılan numunelerin şeritlerindeki
yükseliş, daldırılma anıyla başlatılan kronometrelerde ölçülür. 1, 3 ve 5. dakikalardaki
su yükseliş seviyeleri kaydedilir. Test sonunda numunelerin son kütleleri kaydedilir
[13].

3.11. NEM YÖNETİMİ TESTİ

Numunelerin nem yönetimi özelliklerinin belirlenmesi için Nem Yönetim Cihazı

(MMT) kullanılır. Nem yönetimi test cihazı (MMT), dokuma ve örme kumaş yapıları
gibi tekstil ürünlerinin sıvı nem yönetimi özelliklerini dinamik olarak ölçen test
cihazıdır. Nem yönetim cihazında, kumaşların çok yönlü sıvı iletim özelliklerinin
ölçümü gerçekleştirilir. Cihazda üst yüzey, giysi giyildiğinde insan vücudunun derisine
yakın olan kısmı; alt yüzey ise dış çevreye yakın olan kısmı simüle etmektedir.
MMT'de kumaşların ıslanma süresi (üst-alt), emilim oranı(üst-alt), maksimum ıslak
daire yarıçapı (üst-alt), ıslanma hızı (üst-alt), kümülatif tek yönlü taşıma indeksi ve
genel sıvı yönetim performansı ölçülmektedir.

3.11.1. Islanma Süresi: Malzemenin sıvı tarafından ne kadar hızlı veya yavaş
ıslatıldığını ifade eder. Islanma süresi ne kadar kısa olursa sıvı, malzeme
tarafından daha kolay ve hızlı emilmektedir.

3.11.2. Emilim Oranı : Kumaşın alt ve üst yüzeylerinin sıvının pompalanma süresi
içinde ortalama emiş kabiliyetidir.

3.11.3. Islanma Hızı : Merkezden maksimum ıslanma halkasına kümülatif yayılma hızı
olarak tanımlanır. Kümülatif tek yönlü taşıma indeksi: Kumaşın iki yüzü
arasındaki nem miktarı farkını ifade etmektedir.

14
 Şekil 3.11. Nem Yönetimi Testi

3.12. YÜZEY GERİLİMİ VE TEMAS AÇISI TEST YÖNTEMİ

Yüzeydeki moleküllerin iç kısma doğru çekilmesi ve yüzeyde daha düzenli bir

şekilde dizilmesi sonucunda su damlası serbest haldeyken küre şeklini alır. Yüzeydeki
bu gerilmeye yüzey gerilimi denir [10]. Temas Açısı: Katı bir yüzey ile bu katı yüzey
üzerindeki sıvı damlası arasında katı, sıvı ve hava (buhar) fazlarının kesiştiği noktadan
sıvı damlaya teğet olarak çizilen doğrunun eğimi ''temas açısı'' olarak tanımlanmaktadır
[11]. Bu yöntemde, düşmeden hemen önce asılı bir damlanın yüksek çözünürlüklü bir
makina kullanılarak görüntüsü alınır ve damlanın şekli ve temas açısı analiz edilerek
yüzey gerilimi ölçülür.

Eğer temas açısı 90 dereceden büyükse – hidrofobik (ıslatmaz)

Eğer temas açısı 90 dereceden düşükse – hidrofilik (ıslatma)
Eğer temas açısı 140 dereceden büyükse – süper hidrofobik
Eğer temas açısı 0 dereceye çok yakınsa – süper hidrofilik

15
 Şekil 3.12. Yüzey Gerilimi Ve Temas Açısı Test Yöntemi

3.13. GRAMAJ TESTİ

TS 251 standardı veya bilinen diğer standartlardan biri baz alınarak, gramaj alma
aletiyle kumaş numunesinin 100 cm2 lik dairesel bir alanda kesilip hassas terazide
tartılmasıyla, kumaşın g/m2 olarak gramaj değeri elde edilir [14].

Şekil 3.13. Gramaj Testi

3.14. SPREY (SU İTİCİLİK) TESTİ

Sprey Test Metodu kumaşların su ile ıslanmaya gösterdiği direnci ölçer. Bu test
metoduyla elde edilen sonuçlar temel olarak kumaştaki elyaf ve ipliklerin ıslanma
direncine dayanmaktadır ama kumaşın yapısına dayanmamaktadır [12].

16
 Şekil 3.14. Su İticilik Testi

4. KUMAŞ ANALİZİ

4.1. KUMAŞ ENİNİN TESPİT EDİLMESİ

Kumaş eni kumaş kenarının bir kenarından diğer kenarına olan uzaklığıdır. Kumaş
eni ölçümü, kumaş kenarına dik olarak, genellikle kenar bölgesi hariç olacak şekilde
yapılır. Kumaş eni ölçülürken kumaş düz bir şekilde yayılmış olmalı, kırışıklıklar, katlar
olmamalı ve gerilimsiz bir şekilde serilmiş olmalıdır.

4.2. KUMAŞ YÜZÜNÜN TESPİT EDİLMESİ

Kumaşın yüzü tespit edilirken aşağıdaki özelliklere dikkat edilmelidir:

 Kumaş yüzüne genellikle daha iyi bir apre verilir.
 Kumaş yüzeyinde yüzey lifleri daha iyi bir şekilde kesilmiş ya da kumaş gaze
edilmiştir.
 Basma kumaşlarda desen kumaş yüzünde daha nettir.
 Eğer kumaş iki farklı cins iplikle dokunmuşsa iyi kalite ve pahalı iplik kumaşın
yüzünde kullanılır. Eğer kumaş renkli ise renk efektleri daha çok yüzde kullanılır
(arkası ekose pardesü ve mantoluk dışında). Tersi yüzünden pek farklı olmayan
bir kumaşın yüzünü ayırt etmek için kumaş yatay olarak gözlerin hizasına
getirilip bakıldığında, düzgün olan taraf kumaşın yüzü, hafif havlı ve pürüzlü
tarafı tersidir.

17
  Kumaş katlanırken yüz tarafları içe getirilir. Kumaşın içine katlanan kısmı daima
yüzüdür.
 Dokuma sırasında kopan ipliklerin bağlanması kumaşın ters tarafında yapılır.
Böylece bağlamaların toplandığı kısım kumaşın tersidir.
 Kumaşların kenarlarında kumaşların dokunduğu fabrikayı veya kumaşın cinsini
belirten yazılar bulunur. Bu yazıların yüzü kumaşında yüzüdür

4.3. ATKI VE ÇÖZGÜ YÖNÜNÜN BULUNMASI

Atkı ve çözgü yönü tespit edilmek istenen dokuma kumaşta kumaş kenarı belli ise
atkı ve çözgü yönünü tespit etmek kolaydır. Kumaş kenarına paralel olan yön çözgü,
kumaş kenarına dik olan yön atkı yönüdür. Ancak kumaş kenarı belli değilse bazı genel
kurallarla ve dokuma özelliklerinden faydalanarak atkı ve çözgü yönü bulunur.

 Çözgü iplikleri, genel olarak atkıya göre daha fazla bükümlüdür.

 Kumaşta iki yöndeki iplikler farklı kalınlıktaysa ince iplikler genellikle çözgü
iplikleridir. Atkı iplikleri genelde tek katlıdır.

 Kumaşın iki yönündeki iplik sıklıkları farklı ise iplik sıklığı fazla olan taraf
genellikle çözgü yönüdür.

 Çok katli iplik varsa çözgü ipliğidir.

 Şardonlanmış kumaşlarda tüyler çözgü yönündedir.

 Atkıda ve çözgüde renkli iplikler varsa daha fazla renkli iplikleri olan taraf
çözgü yönüdür.

 Çizgili kumaşlarda çizgiler çözgü yönündedir. Ekose desenli kumaşlarda

desenin uzun olan kenarı çözgü yönündedir.

18
4.4. KUMAŞ GRAMAJI

Bir metrekare alana sahip kumaşın gram cinsinden ağırlığıdır. Yani bir metre eninde
bir metre boyunda kumaş parçasının gram olarak ağırlığıdır. Gramaj hesabında
“Numune Kesici Şablon” aleti yardımıyla veya kumaştan 10x10 büyüklüğünde
numuneler elde edilir. Kumaştan numune alınırken dikkat edilmesi gereken konulardan
biri, kenara yakın kısımlardan numune alınmamalıdır. Bunun dışında kırışıklık bulunan,
kat izi bulunan yerlerden numune alınmamalıdır. Kumaş numunemizi aldıktan sonra
hassas teraziyi kullanarak numunenin gram ağırlığı elde edilir. Bulduğumuz değer bize
100cm2’deki birim ağırlığı verecektir. Bu nedenle elde ettiğimiz değeri 100 ile çarparak
gr/m2 cinsinden bulmuş oluruz.

4.5. İPLİK NUMARASININ BULUNMASI

Numune kumaşımızın iplik sıklıkları ve numarasını bulmadan kumaşımız küçükse

ya da belirli bir şekilde değilse kumaşımıza, daha fazla küçültmeden kare veya
dikdörtgen olacak şekilde geometrik bir form vermemiz gerekir. Kumaşımızın biçimini
düzelttikten sonra kenar uzunlukları cetvelle, ağırlığı hassas terazide ölçülerek not
edilmelidir. Kenarları düzeltilmiş ve ölçüleri alınarak tartılmış kumaş numunesi
kenarlarından 5- 10 milimetre kadar sökülerek saçaklandırılır. Bu işlem genellikle
numune kumaşın sol alt kenarında çözgü ve atkı yönünde uygulanır. Numune kumaştan
sökülen iplikler atkı ve çözgü iplikleri olarak ayrılır. İpliklerin uzunlukları atkı ve çözgü
olarak ayrı ayrı ölçülür ve hassas terazide tartılır. İpliklerin uzunluğu ağırlığına bölünür
ve numara metrik cinsinden iplik numaraları tespit edilir.

En az 10 adet atkı ve çözgü ipliği ölçülmelidir. Metrik numaralandırma sistemine

göre iplik numaraları aşağıdaki formüller kullanılarak bulunur:

𝑈𝑧𝑢𝑛𝑙𝑢𝑘 𝐿
𝑁𝑢𝑚𝑎𝑟𝑎 = 𝑁=𝐺
𝐴ğ𝚤𝑟𝑙𝚤𝑘

19
4.6. ATKI VE ÇÖZGÜ SIKLIKLARININ BELİRLENMESİ

Çözgü ve atkı sıklığı 1 cm'deki çözgü ve atkı tel sayısını ifade eder. Kenarları
saçaklandırılmış numune kumaşın lup yardımıyla 1 cm'deki atkı ve çözgü ipleri
sayılarak kumaşın üzerindeki iplik sıklıkları tespit edilir. Bu işlem sırasında lupun kare
şeklindeki boşluğu, atkı ve çözgü iplikleri hizasına gelecek şekilde yerleştirilmeli ve
sayma işlemi bitene kadar yeri değiştirilmemelidir. Eğer örgü, ipliklerin sayılmasına
güçleştirecek kadar karışıksa o zaman kumaşın uygun kenarı bir cetvel üzerine paralel
konularak cımbızla veya büyüteçle iplikler kumaş kenarındaki saçak kısmından da
sayılabilir.

4.7. ÖRGÜ RAPORUNUN BELİRLENMESİ

Bir cımbız yardımı ile iplikler sıra ile sola çekilerek bir kurşun kalemle kesişmeler
kareli kâğıda geçirilir. Çözgü ipliğinin üstte olduğu kesişme noktalarına, kâğıt üzerinde
çapraz işareti konularak ilk çözgü ipliğinin yaptığı kesişme düzeni atkı yönünde tekrar
edinceye kadar bu işleme devam edilir. Bu işlemler sırasında renkli veya değişik
özellikte ipliklerde belirtilerek çözgü planı yaparken kolaylık sağlanır. Daha sonra da
kareli kâğıt üzerinde örgünün çözgü yönündeki tekrar noktası saptanır.

Şekil 4.7. Örgü Raporunun Belirlenmesi

20
 Kumaştaki çözgü ve atkı iplikleri örgü raporunu bulmak için kareli kağıt üzerine
işaretlenir.

4.8. KIVRIM FAKTÖRÜNÜN BELİRLENMESİ

Gerek atkıda gerekse çözgüde iplikler kesişme yapabilmek için kıvrım alırlar ve bu
nedenle kumaş tezgâhtan çıkarılınca hem enden, hem de boydan çeker (dokuma
çekmeleri). Apre işlemleri sonucu bu çekme daha fazla olur ve mamul (bitmiş) kumaşta
iplikler biraz daha kıvrım alarak kısalırlar (apre çekmeleri). Kıvrım, kumaştan
çıkarıldıktan sonra düzgün hale getirilmiş iplik uzunluğu ile numune kumaş uzunluğu
arasındaki ilişki ile ölçülür. İpliklerin asıl uzunlukları ile mamul kumaştaki görünen
uzunlukları arasındaki orana Kısalma Oranı ya da Kıvrım Oranı denilmektedir. Kıvrım,
kullanılan atkı ve çözgü ipliklerine, dokuma ve terbiye işlemleri esnasındaki atkı ve
çözgü sıklığına bağlıdır.

𝐺𝑒𝑟𝑔𝑖𝑛 (𝐾𝚤𝑣𝑟𝚤𝑚𝑠𝚤𝑧, 𝐺𝑒𝑟ç𝑒𝑘 )𝑈𝑧𝑢𝑛𝑙𝑢𝑘

𝐾𝚤𝑣𝑟𝚤𝑚 𝐹𝑎𝑘𝑡ö𝑟ü =
𝐾𝚤𝑣𝑟𝚤𝑚𝑙𝚤 (𝐾𝑢𝑚𝑎ş𝑡𝑎𝑘𝑖)𝑈𝑧𝑢𝑛𝑙𝑢𝑘

5. MATERYAL VE METOD

5.1. DOKUMA KUMAŞ ANALİZ SÜRECİ

 Kumaş rengi: Lacivert

 Kumaş eni: 1,5 m

 Kumaş uzunluğu: 100 m

21
5.2. KUMAŞ GRAMAJININ HESAPLANMASI

Dokuma analizi yapmak üzere kumaştan bir 10 × 10 cm2 ’lik 3 adet örnek alınmıştır.
Üçünün de ağırlığı hassas terazide ölçülmüştür

1.Numune: 2,1257 gram

2.Numune: 2,0761 gram

3.Numune: 2,0731 gram

Ortalamaları alınarak 100 cm2 ’lik alanın 2,09163 gram olduğu bulunmuştur. Bu
durumda kumaş gramajı:

100 cm² 2,09163 g

1 m² x

x = 209,163 g/m²

 Kumaş gramajı: w = 209,163 g/m²

5.3. İPLİK SIKLIKLARININ HESAPLANMASI

Gramaj hesabı için hazırlanan 10×10 cm2 ’lik 3 adet kumaş numunesi üzerinden
çözgü ve atkı sıklığı hesaplandı. Bunun için her numune üzerinde atkı ve çözgü
yönlerinde 1’er cm’lik yerler işaretlenip pens yardımıyla çıkararak iplik sayısı bulundu
ve ortalaması alınarak aşağıdaki sonuçlar elde edildi.

 Çözgü sıklığı: S1 = 14 tel/cm

 Atkı sıklığı: S2 = 14 tel/cm

22
5.4. KUMAŞ ÖRGÜSÜNÜN BELİRLENMESİ

Kumaş örgüsü çözgü yönünde ipliklerin kesişme noktalarına bakarak belirlendi.

Kesişme noktasında çözgü üstte ise kareli kâğıtta işaret kondu, atkı üstte ise kare boş
bırakıldı. Kumaşın örgü, tahar ve armür planları çıkartıldı.

 Kumaşın örgüsü: Bezayağı

X X
X X

X
X

Şekil 5.4. Kumaş Örgüsünün Belirlenmesi

5.5. TARAK GENİŞLİĞİNİN HESAPLANMASI

Cetvel yardımı ile atkı ipliğinin kıvrımlı ve kıvrımsız uzunlukları bulundu.

a) Kıvrımlı atkı uzunluğu: 10,0 cm

b) Kıvrımsız atkı uzunluğu: 10,9 cm

10 cm 10,9 cm

150 cm x

x = 163,5 cm

 Tarak genişliği: ET = 163,5 cm

23
5.6. TARAK NUMARASININ HESAPLANMASI

𝑁ç= 𝑆1 𝑥 𝐸𝑘 = 14 × 150 = 2100

𝑁
𝑆1𝑇 = 𝐸 ç = 2100 / 163,5 = 12,85
𝑇

𝑆1𝑇 𝑥 10
𝑇𝑛 = = 12,85 × 10 / 2 = 64,22 = 65
𝑚

 Tarak numarası: Tn = 65

5.7. ÇÖZGÜ UZUNLUĞUNUN HESAPLANMASI

Cetvel yardımı ile çözgü ipliğinin kıvrımlı ve kıvrımsız uzunlukları bulundu.

a) Kıvrımlı çözgü uzunluğu: 10,0 cm

b) Kıvrımsız çözgü uzunluğu: 10,6 cm

10 cm 10,6 cm

10000 cm x

x = 10600 cm = 106 m

 Çözgü uzunluğu: LÇ = 106 m

5.8. ÇÖZGÜ VE ATKI İPLİKLERİNİN AĞIRLIKLARININ HESAPLANMASI

NÇ = 2100

NA = S2 × LK × 100 = 14 × 100 × 100 = 140000

𝑆 = 𝐹𝑤 × 𝐾 × √𝑁 (Formülde N çekilir, S=14, Fw=0,5, K=7,9 değerleri yerine konur)

24
 N Ç  LÇ
WÇ = 1000  N1 =
2100×106
= 18,55 kg
1000×12

𝑁𝐴×𝐸 140000×163,5
WA= 100×1000×𝑁
𝑇
= = 19,075 kg
2 100000×12

 Çözgü ağırlığı: WÇ = 18,55 kg

 Atkı ağırlığı: WA = 19,075 kg

25
 SONUÇ

Erkek yağmurluğu üretim analizi yapılmış olup, tasarladığımız yağmurluk üretimi

için tercih edilen hammadde, kimyasallar, üretim teknikleri vb. aşağıdaki gibidir:

Hem poliamid hem de poliester lifi suya dayanıklı, kırışmaz ve çabuk kuruyan
özellikleriyle bilinir fakat poliester, poliamide göre daha ekonomik ve bazı noktalarda
boya alımı daha iyi olduğu için poliester lifi tercih edilmiştir. Kumaş tipi; kullanım
alanı ve üründen beklenen performanslar göz önüne alındığında dokuma kumaş olarak
belirlenmiş ve bezayağı örgü tipi seçilmiştir. Boyarmadde olarak; polyester liflerine
kimyasal olarak bağlanabilen ve kalıcı bir renklilik sağlayabilen dispers boyarmadde
tercih edilmiştir. Bu boyarmadde suya karşı dayanıklı ve polyester liflerine mükemmel
renk tutma özellikleri sunar. Bitim işlemleri olarak su iticilik, buruşmazlık ve
kalandırlama bitim işlemleri kullanılmıştır. Üründen su geçirmezlik özelliğinin
yanında hava geçirgenliği ve nefes alınabilirlik performansları beklendiğinden su
geçirmezlik bitim işlemi yerine su iticilik bitim işlemi uygulanarak gözeneklerin
tamamen kapanmasının önüne geçilmiş ve su iticilik performansı sağlanmıştır. Bitim
işlemleriyle kumaşa kazandırılması hedeflenen performans özelliklerinin ne düzeyde
kumaşa kazandırıldığının tespiti için gerekli testler yapılmış olup test sonuçları
kaydedilmiştir. Daha sonra var olan bir yağmurluk kumaşı üzerinden kumaş analizleri
yapılmıştır, elde edilen sonuçlar kaydedilmiştir.

26
 KAYNAKLAR

[1] https://fashion-tr.decorexpro.com/tkani/vidy/plashchevka/

[2] (Effects of Filament Fineness and Weft Sett on the Permeability Properties of
Microfilament Woven Fabrics – page 235)

[3] ( The Textile Institute Book Series – Waterproof and Water Repellent Textiles and
Clothing – page 14)
[4] INVESTIGATION OF SOME COMFORT PROPERTIES OF FABRICS
LAMINATED WITH DIFFERENT TYPES OF MEMBRANE- page 2)
[5] ( The Textile Institute Book Series – Waterproof and Water Repellent Textiles and
Clothing – page 13)

[6] ( Dokuma Kumaşlarda Buruşmazlık İşlemleri Yeri Ve Önemi- page 176)

[7] ( Dokuma Kumaşlarda Buruşmazlık İşlemleri Yeri Ve Önemi – page 177)

[8] ( Dokuma Kumaşlarda Buruşmazlık İşlemleri Yeri Ve Önemi – page 181)

[9] (Designing and Producing Fabrics Suitable for Being Used as Waterproof
Raincoats – page 529)
[10] https://depo.btu.edu.tr/dosyalar/kimyamuh/Dosyalar/1-YGTAO.pdf
[11] https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/289756

[12] https://polen.itu.edu.tr:8443/server/api/core/bitstreams/2e7c7b90-039b-4b6f-
9583-4ed2375c8f54/content

[13] https://polen.itu.edu.tr/bitstreams/e698f3aa-b10c-4f93
a5ba-7cc69fb2e952/download
[14]https://polen.itu.edu.tr:8443/server/api/core/bitstreams/4
6fb373e-0aaf-4358-962c-9cbc922856ec/content
[15] TKS 3022 Kumaş Analizi Ders Notu

27
28