1

Filipino
Aralin 9-Q3-W2
Pagsusuri sa Elemento ng Elehiya at
2P Pang-uri na Nagpapasidhi ng Damdamin

Mga Inaasahan

Sa araling ito, mababasa mo ang isang Elehiya na mula sa Bhutan. Pag-aaralan

mo rin ang elemento ng elehiya.

Inaasahan na sa pagtatapos ng aralin ay malilinang sa iyo ang sumusunod na

kasanayan:

1. Nasusuri ang mga elemento ng elehiya batay sa: tema, mga tauhan, tagpuan,
mga mahihiwatigang kaugalian o tradisyon, wikang ginamit, pahiwatig o
simbolo, damdamin (F9PB-IIIB-C-51)
2. Nabibigyang-puna ang nakitang paraan ng pagbigkas ng elehiya o awit (F9PD-
IIIb-c-50)
3. Nagagamit ang mga angkop na pang-uri na nagpapasidhi ng damdamin (F9WG-
IIIb-c-53)

Sasagutan mo ang mga pagsasanay at gawain sa nakalaang

sagutang papel.

Paunang Pagsubok

Basahin ang bawat aytem at piliin ang letra ng tamang sagot.

1. Isang tulang liriko na naglalarawan ng pagbubulay-bulay o guni-guni na

nagpapakita ng masidhing damdamin patungkol sa alaala sa isang mahal sa
buhay.
A. Awit B. Dalit C. Elehiya D. Soneto

2. Isang tulang pandamdamin nauukol sa pagmimighati ng isang mangingibig.

A. Dalitbukid B. Dalitlumbay C. Dalitsamba D. Dalitsuyo

3. Ito ay ang pangkabuoang kaisipan ng isang tula?

A. Damdamin B. Kaisipan C. Tauhan D. Tema

4. Ito ang mga salita sa tula na nagpapahiwatig ng isang ideya o kaisipan.

A. Kaisipan B. Simbolismo C. Tagpuan D. Tauhan

5. Nagagamit ito sa pamamagitan ng pag-iiba-iba ng mga salitang magkakaugnay.

A. Kaantasan ng Pang-uri C. Pagpapasidhi ng damdamin
B. Matalinghagang salita D. Tayutay

Magbalik-tanaw muna tayo sa nakaraang aralin bago tayo magpatuloy.

Modyul sa Filipino 9
Ikatlong Markahan: Ikalawang Linggo
 2

Balik-tanaw

Tukuyin kung TAMA o MALI ang isinasaad ng pahayag tungkol sa parabula.

_____1. Ang parabula ay nagtataglay ng malalim na kahulugan o talinghaga at
kapupulutan ng aral para sa matuwid na landas ng buhay.

_____2. Ang parabula ay nagmula sa salitang Griyego na nagsasaad ng dalawang

bagay (na maaaring tao, hayop, lugar, o pangyayari) para paghambingin.

_____3. Ang mensahe ng parabula ay isinulat sa pasalaysay na pahayag.

_____4. Ang parabula ay binubuo nito ang ating moral at espiritwal na pagkatao.

_____5. Ang parabula ay gumagamit ng pagtutulad at metapora upang bigyan ng diin

ang kahulugan.

Pagpapakilala ng Aralin

Sa araling ito, makikilala mo ang isa sa elehiya ng Kanlurang Asya at kung

anong uri ng tula ang awit at elehiya. Masusuri mo rin ang elemento ng elehiya gamit
ang halimbawa mula sa Bhutan. Matutuklasan mo rin kung papaano magagamit nang
wasto ang angkop na pang-uri sa pagpapasidhi ng damdamin.

Ang awit (dalitsuyo) ay isang tulang liriko o pandamdamin ay paksang nauukol

sa matimyas na pagmamahal, pagmamalasakit, at pagmimighati ng isang
mangingibig. Halimbawa nito ang awit o kundiman na nahihinggil sa pag-ibig na
kalimitang ginagamit sa paniningalang-pugad ng mga binata. Madalas ang himig ng
awit ay malungkot at mapanglaw. May kabagalan ang pagbigkas nito. Isang
halimbawa nito ay ang tulang “Kay Selya” ni Francisco Baltazar.

Ang elehiya (dalitlumbay) ay isang tulang liriko na nagpapahayag ng damdamin,

paggunita, at pagpaparangal sa isang nilalang na sumakabilang-buhay. Ang himig
nito ay matimpi, mapagmuni-muni at di masintahin. Binibigkas ito ng malumay o
malumanay. Isang halimbawa nito ay ang “Isang Punongkahoy” na isinulat ni Jose
Corazon de Jesus bago siya namatay.

Elemento ng Elehiya

Tema – ito ay ang pangkabuoang kaisipan ng elehiya. Ito ay kadalasang konkretong

kaisipan at pwedeng pagbasehan ang karanasan.
Tauhan – taong kasangkot sa tula
Tagpuan – lugar o panahon na pinangyarihan ng tula
Kaugalian o Tradisyon – mga paniniwala, opinyon, paggawi mula sa mga sinaunang
henerasyon na naisasalin sa sumusunod na henerasyon.
Wikang Ginamit
Pormal – salitang istandard
Di-Pormal o Impormal – madalas gamitin sa pang-araw-araw na pag-uusap.
Simbolismo – paggamit ng mga simbolo para magpahiwatig ng isang ideya o kaisipan.
Damdamin – ang damdaming nakapaloob sa tula.

Modyul sa Filipino 9
Ikatlong Markahan: Ikalawang Linggo
 3

Pagpapasidhi ng Damdamin

Ang damdamin ng tao o pangyayari ay may iba-ibang antas. Ginagamit ito

upang mailarawang mabuti kung gaano katindi ang inihahayag na damdamin. Sa
ganitong pagkakataon ginagamit ang ugnayang sinonimo o magkakaugnay na salita.

Bansang Bhutan

Ang kaharian ng Bhutan ay isang bansang walang pampang na matatagpuan

sa silangang dulong hanay ng bundok ng Himalaya, sa pagitan ng Tibet sa hilaga at
India sa Timog-Silangan, at Timog-Kanlurang bahagi nito. Druk Yul ang lokal na
pangalan ng bansa. Tinatawag din na Druk Tsendhen (lupain ng dragong kulog), dahil
sinasabing katunog ng ungal ng mga dragon ang mga kulog doon. Tinatayang
ginagamit ang salitang Bhutan bilang pangalang noong huling bahagi ng ika-9 na siglo
BC. Ito ay bansang napaliligiran ng lupain na may 38,394 kilometro kuwadrado.

Red Rice ang pangunahing pagkain nila. Ang pambansang palaro dito ay
archery at ito ay taon-taong ginaganap sa Bhutan.

Tinagurian nilang Driglam Namzha ang pagpapatuloy ng kultura at tradisyon

kung saan nakapaloob ang tuntunin ng magandang asal, tamang pananamit, paraan
ng pagkain, pakikipag-usap at pagbibigay galang sa opisyal ng gobyerno at mga
saserdote.

Sa puntong ito nasisiyahan akong alam mo na ang kahulugan ng awit at

elehiya at ang elemento nito. Nabatid mo rin ang kultura at tradisyon sa
bansang Bhutan. Maaari mo nang unawain at damhin ang halimbawa ng
elehiyang mula sa Bhutan.

Elehiya sa Kamatayan ni Kuya

(Bhutan)
Isinalin sa Filipino ni Pat V. Villafuerte

Hindi napapanahon!
Sa edad na dalawpu’t isa, isinugo ang buhay
Ang kaniyang malungkot na paglalakbay na hindi na matanaw
Una sa dami ng aking kilala taglay ang di-mabigkas na pangarap
‘Di maipakitang pagmamahal
At kahit pagkaraan ng maraming pagsubok
Sa gitna ng nagaganap na usok sa umaga
Maniwala’t di panghihina at pagbagsak!

Ano ang naiwan!

Mga naikuwadrong larawang guhit, poster at larawan,
Aklat, talaarawan at iba pa
Wala nang dapat ipagbunyi.
Ang masaklap na pangyayari, nagwakas na
Sa pamamagitan ng luha naglandas ang hangganan, gaya ng paggunita
Ang maamong mukha, ang matamis na tinig, ang halakhak
At ang ligayang di-malilimutan.

Modyul sa Filipino 9
Ikatlong Markahan: Ikalawang Linggo
 4

Pema, ang immortal na pangalan

Mula sa nilisang tahanan
Walang imahe, walang anino at walang katawan
Ang lahat ay nagluksa, ang burol ay bumaba,
ang bukid ay nadaanan ng unos.
Malungkot na lumisan ang tag-araw
Kasama ang pagmamahal na inialay
Ang isang anak ng aking ina ay hindi na makikita
Ang masayang panahon ng pangarap.

Inaasahan ko na naunawaan mo ang ating tinalakay. Maaari mo nang sagutin

ang mga gawain sa kasunod na bahagi.

Mga Gawain

Gawain 1 Paglinang ng Talasalitaan

Tukuyin kung ano ang nais ipahiwatig sa mga linya ng tulang nakasulat sa bawat
bilang sa hanay A. Piliin ang letra ng tamang sagot sa hanay B.

A B

_____ 1. Ang lahat ay nagluksa. A. nalungkot

_____ 2. Ang bukid ay nadaanan ng unos. B. mga suliranin

_____ 3. Malungkot na lumisan ang araw. C. nakaranas ng paghihirap

_____ 4. Sa gitna ng nagaganap na usok sa umaga. D. mahal sa buhay na lumisan

_____ 5. Mga mata’y nawalan ng luha. E. natanggap na ang katotohanan

Gawain 2 Mga Tanong

Sagutin ang mga tanong tungkol sa tulang binasa.

1. Ano ang mensahe ng tulang binasa?

2. Ano-ano ang mga simbolismo o pahiwatig na ginamit?

3. Paano ipinadama ng may akda ang labis niyang pagdadalamhati sa tula?

4. Ano ang gagawin mo kung sakaling mawalan ka ng mahal sa buhay?

5. Bakit mahalaga na ipadama sa mga taong namatay ang ating pagmamahal sa

kanila?

Gawain 3 Pagsasanay Panggramatika

A. Piliin sa bilog ang mga salitang kaugnay ng pangunahing salita. Ayusin ito ayon sa
pinakamababa hanggang sa pinakamataas na antas ng kahulugan nito.

Modyul sa Filipino 9
Ikatlong Markahan: Ikalawang Linggo
 5

yagit marikit mayumi maharot

kaaaki-takit mabini magaslaw hampaslupa

(1) (2) (3) (4) (5)

1. maalwan ang 1. mahirap 1. maganda 1. mahinhin 1. malikot

buhay
2. 2. 2. 2.
2. nakakariwasa
3. 3. 3. 3.
3. mayaman

Magaling! Nasagutan mo nang mahusay ang mga gawain. Ngayon

dagdagan mo pa ang iyong mga nalalaman.

Tandaan

Narito ang mga dapat tandaan sa araling ito:

1. Ang awit (dalitsuyo) ay isang tulang liriko o pandamdamin ay paksang nauukol sa

matimyas na pagmamahal, pagmamalasakit, at pagmimighati ng isang mangingibig.

2. Ang elehiya (dalitlumbay) ay isang tulang liriko na naglalarawan ng pagbubulay-

bulay o guni-guni na nagpapakita ng masidhing damdamin patungkol sa alaala ng
isang mahal sa buhay.

May katangian ang elehiya. Ito’y tula ng pananangis, pag-alaala at pagpaparangal

sa mahal sa buhay na ang himig ay matimpi, mapagmuni-muni at di-masintahin.

3. Elemento ng Elehiya – tema, tauhan, tagpuan, kaugalian o tradisyon, wikang

ginamit (pormal, di-pormal), simbolismo, at damdamin.

4. Ang pagpapasidhi ng damdamin ay isang uri ng pagpapahayag ng saloobin o

emosyon sa paraang papataas ang antas nito. Nagagamit ito sa pamamagitan ng
pag-iiba-iba ng mga salitang may ugnayang sinonimo o magkakaugnay na salita.

Naghanda pa ako ng gawain para sa iyo upang mailapat mo ang iyong

mga natutuhan.

Sagutin ang k Pag-alam sa Natutuhan

Sagutan ang Katanungan:

Bakit mahalaga na alalahanin ang mga taong naging bahagi na ng ating buhay kahit
na sila ay namayapa
Modyul sana? Paano
Filipino 9 ito nakatutulong sa pagkawala ng kalungkutan ng
Ikatlong
pamilyang naiwan? Markahan: Ikalawang Linggo

____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
 6

Pamatayan sa pagbibigay ng marka: Bibigyan ka ng sumusunod na

puntos:
Mga katangian ng sagot:
5 – taglay ang 3 pamantayan
 Nakagawa ng sariling pangungusap angkop sa
katanungan. 3 - dalawang pamantayan lamang

 Makatotohanan ang pangungusap. 1 – isang pamantayan lamang

 Maayos ang pagkakabuo ng pangungusap

Pangwakas na Pagsusulit
Basahin at unawain ang tula. Pagkatapos sagutan ang mga tanong.

ELEHIYA KAY INAY

Inilathala ni Shyne sa kaniyang Blog

Kung ang kamataya’y isang panibagong paglalakbay aking Inay

Sa iyong pagtawid ala-ala nami’y baunin
Pagmamahal mo, pagkalinga,
mga pagtitiis at pagdurusa

Ngayo’y nakatakas ka na
Habang nakamasid ka sa ‘ming iyong naiwan
sa mga ibong nakasama mo,
sa mga talangka at sigay na naging laruan mo
sa mga along kahabulan mo
at sa malawak na buhanginang naging palaruan mo

Nawa’y naalala mo ang mga ito sa paglisan mo

Mag-isang ninanamnam ang kalinga ng kalikasan
habang isang ala-ala na lamang ang yakap ng iyong ina
sa oyayi ng hangin, ipinaghele ka,
sapagkat ika’y maagang naulila

Lumaking salat sa pagmamahal sa magulang

Tanging kaibigan naging takbuhan
Inulila pa ng kapatid na turan
animo’y isang sadlak sa dusang nilalang

Pagkat ang isang kaibiga’y lumisan

Tuluyan nang humalik sa lupa

Modyul sa Filipino 9
Ikatlong Markahan: Ikalawang Linggo
 7

ang sarangolang dinagit ng hangin,

Tanging pumpon ng bulaklak
sa malamig na bato ang tangan mo

Nakaukit na ang pangalan mo

Ang naiwan sa ami’y mga ala-ala mo
Nang isang inang kasabay kong nangarap,
lumipad, kumalinga at sumalo sa aba ko.

Sa bawat ngiti ng mga munting anghel na kinalinga mo

isang munting kaluluwang pinanabikan mo
Konting sulyap lamang sana anak ko
Kahit ako’y malamig ng tila yelo

Ngunit ito’y ipinagkait mo

Ngayon aking ina sa iyong paglalakbay
Baunin mo ang aming pagmamahal
Ihalik sa hangin aming mga pagmamahal
Ibulong sa Diyos na kami’y bantayan
Yakapin ng pagmamahal kahit sa panaginip lang
Nawa sa iyong pagtawid sa kabilang buhay
masilayan mo ang kaginhawahang
di natikman sa palad ko.

Piliin ang letra ng tamang sagot.

_____1. Ano ang damdamin na masasalamin sa may akda?

A. malungkot B. nagagalak C. nagmamasid D. panatag

_____2. Ano ang sinisimbolo ng “pumpon ng bulaklak” sa binasang akda?

A. pag-aaruga B. pagkalinga B. pagpapasya D. pagmamahal

_____3. Paano ipinakita ng sumulat ang kanyang matinding pagmamahal sa

namayapa?
A. pag-alala B. pagdaramdam C. pagkamuhi D. pagsisisi

_____ 4. Ano ang kahulugan ng “Sa iyong pagtawid ala-ala nami’y baunin”?
A. Maging handa ka sa iyong paroroonan.
B. Sa iyong pag-alis pagmamahal mo’y sapat na sa amin.
C. Sa iyong paglalakbay nawa’y maging masaya ka at hindi makalimot.
D. Sa iyong paglisan panatilihin mo ang aming pagmamahal sa puso mo.

_____5. Ano ang nais ipahiwatig ng huling saknong ng tula?

A. Naramdaman niya ang kalungkutan at nag-iisa sa dilim.
B. Nagninilay-nilay sa mga paghihirap na naranasan ng kaniyang ina.

Modyul sa Filipino 9
Ikatlong Markahan: Ikalawang Linggo
 8

C. Nagsisisi siya na hindi naiparamdam ang pagmamahal sa yumaong ina.

D. Ninais niya na maging malaya at guminhawa ang yumaong ina sa kabilang
buhay.

Sa pagkakataong ito ay alalahanin mo ang isang taong pinakamalapit sa iyo at

namayapa na. Pagkatapos ay sumulat ng isang elehiya patungkol sa kaniya. Isaalang
alang ang mga elemento ng elehiya at pagpapasidhi ng damdamin. Isulat sa loob ng
kahon ang iyong ginawa.

________________________________________________________________________________
Pamatayan sa pagbibigay ng marka: Bibigyan ka ng sumusunod na
Mga katangian ng sagot: puntos:
________________________________________________________________________________
 Nakasulat nang sariling elehiya.
________________________________________________________________________________
 Nakagamit ng elemento ng elehiya 10 – taglay ang 4 pamantayan
 Nakagamit ng angkop na pang-uri sa 5 – tatlong pamantayan lamang
________________________________________________________________________________
pagpapasidhi ng damdamin. 3 – isang pamantayan lamang
 Malinaw ang pagkakabuo ng
pangungusap.

Binabati kita! Umaasa akong naintindihan mo ang paksang tinalakay kung

mayroong katanungan huwag mag-atubiling humingi ng tulong sa iyong guro.

SAGUTANG PAPEL
FILIPINO 9
IKATLONG MARKAHAN- IKALAWANG LINGGO

Pangalan: _______________________________________ Guro: __________________

Baitang at Seksyon: _____________________________ Iskor: __________________

Paunang Pagsubok Balik-tanaw

Mga Gawain

Gawain 1 Gawain 2
1. 1.

2.
2.
3.

4. 3.

5
4.
Modyul sa Filipino 9
Ikatlong Markahan: Ikalawang Linggo
5.
 9

Gawain 3

Elehiya sa Kamatayan ni Kuya “Kay Selya”

(Bhutan) Ni Francisco Baltasar
Isinalin sa Filipino ni Pat V. Villafuerte

Gawain 4
(1) (2) (3) (4) (5)

1. maalwan ang 1. mahirap 1. maganda 1. mahinhin 1. malikot

buhay
2. 2. 2. 2.
2. nakakariwasa
3. 3. 3. 3.
3. mayaman

Pag-alam sa Natutuhan

Pangwakas na Pagsusulit Pagninilay

1.

2.

3.

Modyul sa Filipino 9
Ikatlong Markahan: Ikalawang Linggo
 10

4.

5.

Modyul sa Filipino 9
Ikatlong Markahan: Ikalawang Linggo