Fryderyk Chopin – życie i twórczość (ramowo)

Przedstawiciel muzyki romantycznej

Fryderyk Chopin urodził się 1 marca 1810 roku w Żelazowej Woli niedaleko Warszawy.
Dokładna data nie jest pewna, było to albo 22 lutego (wpis w księgach parafialnych), albo 1 marca
(ten dzień uznawała jego rodzina, jak i sam kompozytor). Był drugim dzieckiem francuskiego
guwernanta i nauczyciela – Mikołaja i Polki – Justyny Krzyżanowskiej. Ona sama potrafiąc grać na
fortepianie, dawała synowi pierwsze lekcje. Fryderyk miał 3 siostry: starszą Ludwikę i młodsze Izabelę
i Emilię.
Dzieciństwo Chopina, mimo ówczesnych wstrząsów politycznych było bezpieczne i szczęśliwe.
W październiku 1810 roku rodzina wraz z siedmiomiesięcznym Fryderykiem przeprowadziła się do
Warszawy, gdzie ojciec podjął pracę w liceum, ucząc języka francuskiego.
Od najwcześniejszych lat Fryderyk wykazywał się wielkim talentem muzycznym – grywał w duecie ze
swoją straszą siostrą Ludwiką.

Początkowe lekcje muzyki chłopiec zaczął pobierać mając 4-5 lat od swojej matki.
W wieku 6 lat zaczął pobierać lekcje muzyki w miejscowego nauczyciela, Wojciecha Żywnego,
skrzypka pochodzenia czeskiego. Był jego pierwszym formalnym nauczycielem, od 1816 do 1822 roku.
Żywny, rozwijał w chłopcu m.in. umiejętności techniczne. Najwcześniejsze utwory skomponowane
przez Chopina pochodzą właśnie z tego okresu i były to przede wszystkim polonezy. 
Wkrótce Chopina zaczął pobierać lekcje u Józefa Elsnera, profesora Konserwatorium Warszawskiego,
gdyż Żywny stwierdził, że niczego nowego nie jest już w stanie nauczyć Fryderyka.
Po ukończeniu w 1826 r. Liceum Warszawskiego, w tym samym roku rozpoczął studia w Szkole
Głównej Muzyki, gdzie szefem katedry był jego nauczyciel. Oprócz dalszej edukacji wirtuozowskiej
Fryderyk zdobywał wiedzę z zakresu kompozycji. Miało to swój efekt w postaci bardziej
rozbudowanych kompozycji powstających w tamtym okresie. W twórczości Chopina zauważyć można
bardzo silny wpływ muzyki ludowej.

Na letnie wakacje, zawsze słabego fizycznie Fryderyka, wysyłano na wieś do majątków wiejskich jego
kolegów, by ruch na świeżym powietrzu i wiejskie jedzenie podreperowały jego zdrowie. Tutaj
właśnie poznał wiejskie zwyczaje i przysłuchiwał się muzyce ludowej.

Fryderyk rozpoczął karierę kompozytorską już w wieku ok 6 lat, początkowo w zapisywaniu nut
pomagał mu ojciec i Żywny. Ten drugi rozpowszechniał też wśród znajomych utwory młodego
kompozytora, dzięki temu szybko stał się znany warszawskiej elicie. Mając 8 lat Chopin zagrał swój
pierwszy publiczny koncert, w późniejszym czasie występował m.in. przed władzami. Dla namiestnika
warszawskiego napisał marsz wojskowy, później grywany na paradach wojskowych. W 1825 r.
Fryderyk dał koncert przed carem Aleksandrem I, w trakcie jego wizyty w Warszawie. Przypuszczalnie
w rezultacie dostał propozycję zatrudnienia jako nadworny kompozytor, odrzucił ją jednak.

W 1826r Chopin komponuje marsz żałobny c-moll i bierze udział w manifestacyjnym pogrzebie
Stanisława Staszica.
W 1827 roku starsza siostra Fryderyka, umiera na gruźlicę. Rok później Fryderyk, pierwszy raz
wyjeżdża za granicę, do Berlina, następnie do Wiednia.
To właśnie wtedy ma miejsce zagraniczny debiut Fryderyka, podczas którego, jeszcze przed powrotem
do Warszawy postanowił znaleźć drogę do uznania poza Polską.
Podczas swojego, jak się później okazało, ostatniego roku w ojczystym kraju, Fryderyk zakochał się w
mezzosopranistce, Konstancji Gładkowskiej.

W dniu 11 listopada 1930, 20-letnin wtedy Chopin na zawsze opuszcza Polskę. Początkowo wyjechał
do Wiednia, tam jednak nie interesowano się jego geniuszem. W latach 1831-1835 zamieszkał w
Paryżu. Pierwsze lata w Paryżu nie należały do najłatwiejszych. Powstawały wtedy najbardziej
konwencjonalne utwory Fryderyka, udzielał również lekcji gry na fortepianie, by w ten sposób zarobić
na utrzymanie. Wyrabiał też wtedy kontakty towarzyskie wśród kulturowej elity miasta, także wśród
polskich emigrantów. Znał m.in. Cypriana Kamila Norwida, Adama Mickiewicza, czy słynnych
kompozytorów: Schumanna, Mendelssohna. Zaczął koncertować i krytycy doceniali go jako
genialnego wirtuoza, jednak publiczne występy go onieśmielały.
Po 5 miesiącach pobytu we Francji odbył się paryski debiut Chopina. Koncert okazał się triumfem
artystycznym. Mimo to dalsze koncerty nie przyśpieszyły jego kariery. Wzmagało to w nim niechęć do
publicznych występów, tym bardziej że nie miał on kondycji fizycznej ani zdrowia do prowadzenia
życia pianisty koncertowego.

Nigdy jednak nie zapomniał o swojej ojczyźnie. Uważa się, że wieści z ukochanego kraju, o krwawo
tłumionych powstaniach przez Rosjan przyczyniły się i zainspirowały Chopina do napisania
niespokojnej i pełnej buntu etiudy c-moll Rewolucyjnej.

W 1834 roku zakochał się ponownie w 16-letniej Marii Wodzińskiej. Chciał ją poślubić, jednak rodzice
dziewczyny nie wyrazili zgody na to małżeństwo.

Dwa lata później, w 1836 roku, w domu Liszta Chopin został przedstawiony, starszej od niego,
powieściopisarce George Sand.

Lato 1838 roku spędził na Majorce w domu George, wraz z jej dziećmi, gdzie ciągle próbował ratować
soje zdrowie poprzez klimat.
Komponował w tym czasie bardzo wiele, jednak wraz z nadejściem zimy nasilały się jego symptomy
gruźlicy. Współcześnie jednak, badacze jego życia twierdzą, że mógł cierpieć na jednostkę o podłożu
genetycznym, np. nieznaną wtedy mukowiscydozę. 
Jego zdrowie było wtedy bardzo zagrożone. Ważył zaledwie 44 kg przy wzroście 173.
Kolejne lata przyniosły pogorszenie się stanu zdrowia, aż w końcu 17 października 1849 roku Fryderyk
zmarł. o jego śmierci Norwid napisał:
„Rodem Warszawianin, sercem Polak, a talentem świata obywatel, zszedł z tego świata[...]”
Po pogrzebie w Paryżu, jego siostra potajemnie zabrała jego serce i przewiozła do Bazyliki św. Krzyża
w Warszawie.

Kalendarium

22 lutego lub 1 marca 1810 W Żelazowej Woli ok. godz. 18 urodził się Fryderyk Chopin.
23 kwietnia 1810 Chrzest Fryderyka w kościele pw. św. Rocha i Jana Chrzciciela w
Brochowie.
wrzesień/
październik 1810 Przeprowadzka rodziny Chopinów do Warszawy.
1816 Pierwsze lekcje gry na fortepianie.
1817 Pierwszy wydany drukiem utwór – Polonez g-moll.
24 lutego 1818 Pierwszy publiczny występ na koncercie dobroczynnym.
1822 Pierwsze lekcje kompozycji.
1823 Rozpoczęcie nauki w Liceum Warszawskim.
1825 występ Fryderyka przed Aleksandrem I Romanowem.
lipiec 1826 Zakończenie nauki w Liceum Warszawskim
wrzesień 1826 Początek nauki w Szkole Głównej Muzyki
10 kwietnia 1827 Śmierć siostry Fryderyka
1827 Przeprowadzka Chopinów do pałacu Czapskich w Warszawie.
wrzesień 1828 Pierwsza podróż zagraniczna Fryderyka – wyjazd do Berlina.
lipiec 1829 Zakończenie nauki w Szkole Głównej Muzyki.
17 marca 1830 Pierwszy biletowany koncert (Teatr Wielki w Warszawie).
11 października 1830 Koncert „pożegnalny” w Teatrze Wielkim w Warszawie.
2 listopada 1830 Wyjazd Fryderyka z Warszawy do Kalisza.
5 listopada 1830 Wyjazd Fryderyka z Kalisza, opuszczenie przez niego Polski.
5 października 1831 Przyjazd do Paryża.
7 grudnia 1831 Robert Schumann opublikował w „Allgemeine Musikzeitung” (Nr. 49,
7 grudnia 1831) artykuł „Ein Opus II” – recenzję Wariacji op. 2
(Panowie czapki z głów, oto geniusz).
25 lutego 1832 Pierwszy koncert w Paryżu (w salonie Pleyel).
styczeń 1833 Fryderyk został członkiem Towarzystwa Literackiego w Paryżu.
1836 Zaręczyny Fryderyka z Marią Wodzińską.
1837 Fryderyk odrzucił tytuł „Pierwszego pianisty Jego Cesarskiej
Wysokości Cara Rosji”. Zamknęło mu to możliwość powrotu do
Królestwa Polskiego. Zerwanie zaręczyn z Wodzińską. W jesieni
pierwsze spotkanie z George Sand (Hôtel de France, Paris)
18 października 1838 Wyjazd George Sand i jej dzieci na Majorkę. 27 października wyjazd
Chopina na Majorkę.
13 lutego 1839 Powrót z Majorki.
3 maja 1844 Zmarł ojciec Fryderyka – Mikołaj Chopin.
lipiec 1847 Koniec znajomości z George Sand.
16 lutego 1848 Ostatni koncert Fryderyka w Paryżu (w Salle Pleyel).
19 kwietnia 1848 Wyjazd Fryderyka z Jane Stirling do Zjednoczonego Królestwa Wielkiej
Brytanii i Irlandii.
23 listopada 1848 Powrót Fryderyka do Paryża.
17 października 1849 Śmierć Fryderyka Chopina około godziny 2 w nocy w Paryżu, 12 place
Vendôme
30 października 1849 Nabożeństwo żałobne w kościele de la Madeleine w Paryżu i pogrzeb
na Cmentarzu Père-Lachaise w Paryżu.

Twórczość:
Okresy twórczości
1. Do 1830 (wczesne utwory)
Pierwszy młodzieńczy okres twórczości Chopina ukształtował się pod wpływem polskiej tradycji
dworskiej i wiejskiej. Takimi popisowymi, a zarazem błyskotliwymi wirtuozowsko utworami są oba
koncerty fortepianowe. W młodzieńczym dorobku Chopina obecne są formy klasyczne, takie jak
rondo, wariacje, sonata, koncert, trio. Formy poloneza i mazurka nawiązują do tradycji narodowej i
ludowej. Z łączenia form klasycznych i tradycji narodowej powstawały takie utwory jak Rondo à la
Mazur, Rondo à la Krakowiak.

2. Do 1839 (dojrzałe utwory)

Drugi dojrzały okres twórczości tak charakteryzuje Józef M. Chomiński:
W drugim okresie twórczości (począwszy od op. 6) skrystalizował się w pełni styl Chopina jako
kompozytora narodowego i romantycznego. Wyrastająca z ducha okresu Romantyzmu stylizacja
muzyki tanecznej otrzymała w walcach pogłębiony artystycznie wyraz. Nowe podejście do techniki
pianistycznej, manifestujące się w obu cyklach etiud, zaczęło decydować o obliczu wszystkich
podstawowych gatunków... Kontrast wyrazowy o silnych znamionach dramatycznych stał się
charakterystycznym rysem takich form jak scherzo, ballada, nokturn.

3. 1840–1849 (późny okres)

Ostatni trzeci etap pracy kompozytorskiej Chopina cechują rozbudowane utwory cykliczne (Sonaty b-
moll, h-moll, g-moll). Powiększeniu uległy rozmiary utworów jednoczęściowych (Ballada f-moll,
Fantazja f-moll, polonezy fis-moll i As-dur, Polonez-Fantazja, Barkarola). Utwory te często budziły
protest pierwszych słuchaczy, uważane za „trudne”, a zwłaszcza – zanadto dysonujące.

Gatunki
 Polonezy
Wczesne polonezy, nawiązujące do popularnych wówczas w Warszawie utworów Ogińskiego, wydane
zostały dopiero po śmierci kompozytora (9 utworów dziecięcych i młodzieńczych „op. posth.” =
wydane pośmiertnie). W latach dojrzałych Chopin opublikował siedem polonezów, które są już
zupełnie inne: bardzo dramatyczne i rozbudowane.

 Mazurki
Chopin skomponował 57 mazurków, w nieznany wcześniej sposób nawiązując w nich do muzyki
ludowej z Mazowsza.

 Nokturny
Chopin napisał 21 nokturnów. Są to liryczne, melodyjne miniatury. Najwcześniejsze są jeszcze dość
sentymentalne, późniejsze są wyrazowo coraz bardziej urozmaicone. Na ich melodię szczególnie
wpłynęło bel canto, gdyż Chopin był wielbicielem włoskiej opery, zwłaszcza Belliniego. Kantylenę
oplata w nich kunsztowna ornamentacja.

 Scherza
Chopin napisał w późniejszych latach 4 Scherza. Wbrew tytułowi, są one raczej poważne, a nawet
dramatyczne. Najpoważniejsze jest Scherzo h-moll op. 20, napisane podobno w okresie powstania
listopadowego, z cytatem kolędy Lulajże, Jezuniu w części środkowej.

 Ballady
Mówi się, że 4 ballady Chopina: g-moll op. 23, F-dur op. 38, As-dur op. 47 (jedyna z „optymistycznym”
zakończeniem) i f-moll op. 52 powstały pod wrażeniem lektury ballad Adama Mickiewicza.

 Etiudy
Ukończone zostały dwa cykle etiud: op. 10 i op. 25. Jedną z najbardziej znanych jest, zamykająca opus
10, etiuda c-moll, zwana „rewolucyjną”.
  Preludia
24 Preludia op. 28 powstały jako symboliczny hołd złożony Janowi Sebastianowi Bachowi, którego
muzykę Chopin cenił. Są wyraźnym nawiązaniem do Das Wohltemperierte Klavier, napisanym również
we wszystkich 24 tonacjach dur i moll.

 Sonaty
Chopin napisał 3 sonaty na fortepian: Sonatę c-moll op. 4, Sonatę b-moll op. 35 i Sonatę h-moll op. 58
oraz Sonatę g-moll op. 65 na fortepian i wiolonczelę. Spośród 3 sonat fortepianowych
najpopularniejsza jest Sonata b-moll, której trzecia część, Marsz żałobny, grywany jest dzisiaj podczas
pogrzebów, w rozmaitych transkrypcjach.

 Koncerty
Powstały dwa koncerty na fortepian i orkiestrę: f-moll op. 21 z 1829 r. i e-moll op. 11 z 1830 r. – oba z
pierwszego okresu twórczości, pisane jeszcze w Polsce, osadzone w formie klasycznej.

 Inne
Chopin skomponował 19 pieśni na głos z fortepianem, Trio fortepianowe oraz Sonatę wiolonczelową.