TKD104-TÜRK DİLİ II

Konu: Dünya Edebiyatında Türk Edebiyatının Yeri

Sunumun esas alındığı kaynak: Doç. Dr. Serdar

Odacı, Dünya Edebiyatında Türk Edebiyatının
Yeri
Sunuma hazırlayan: H. Canan Akkoyunlu
Sunan: Dr. M. Gül Uluğtekin
Dünya Edebiyatında

Türk Edebiyatının Yeri

 NELER ÖĞRENECEĞİZ?
Kazanımlar

Bu ünite sonunda;
• Dünya edebiyatının nasıl ele alındığını belirleyebileceksiniz.
• Dünya edebiyatını hazırlayan gelişmeleri belirleyebileceksiniz.
• Yerel edebiyat ürünlerinin dünya ölçeğine ulaştığı yolları
belirleyebileceksiniz.
• Türk edebiyatının Dünya edebiyatındaki yeri hakkında bilgi sahibi
olabileceksiniz.
Anahtar kavramlar

• Dünya edebiyatı
• Türk edebiyatı
• Küreselleşme
• Ulusal edebiyat
• Karşılaştırmalı edebiyat
“Ben buradayım sevgili okuyucum, sen neredesin
acaba?”
Oğuz Atay
Giriş soruları

1. Dünya edebiyatı nasıl belirlenmektedir?

2. Ulusal edebiyat ürünleri hangi özellikleri

taşırsa dünya edebiyatına mal olur?

3. Türk edebiyatı küresel ölçekte nasıl

konumlanmaktadır?
GİRİŞ

• Küreselleşme ülkeler ve kültürler

arası sınırları daha geçirgen bir hâle
getirmiştir.
• Gazete, radyo, televizyon ve
internet gibi araçlar kitapların dünya
çapında yayılmasına hizmet etmiştir.
• Dijital ortamın sunduğu avantajla
edebiyat eserleri sınırların ötesine
yayılmıştır.
GİRİŞ
Günümüzde edebiyat çalışmaları,

yerel ulus
ötesi ötesi

kültür tarih
ötesi ötesi
perspektifleri benimseyerek
“Dünya edebiyatı” teriminin
potansiyelini genişletmekte ve
Avrupa-merkezciliğinin ötesine
geçmeyi amaçlamaktadır.
GİRİŞ

• Kültürler arası bir yaklaşımla ele

alınan “Dünya edebiyatı” yerel ve
küresel imlemenin genişliğini
vurgulamaktadır.

• “Dünya edebiyatı” kaynak ülkelerin

dışında birden çok dile çevrilen ve
diğer ülkelerin okuyucu kitlelerine
ulaşan edebî eserleri kapsamaktadır.
GİRİŞ

• “Dünya edebiyatı” terimini ilk olarak Alman yazar Johann Wolfgang von
Goethe, 1827'de Johann Eckermann'a yazdığı mektupta kullanır.

Şimdilerde ulusal edebiyat sözü pek

fazla bir şey ifade etmiyor. Dünya
edebiyatı sözü yakındır ve bu çağın
gelişini hızlandırmak için de herkes
kendine düşeni yapmalı.”
Goethe
Johann Wolfgang von Goethe Johann Eckermann
GİRİŞ

Ulusal edebiyat Dünya edebiyatı Karşılaştırmalı edebiyat

•Farklı kültürlerden
veya milletlerden
•Tüm ulusal edebiyat eserlerinin
Eserlerin çoğunlukla edebiyatların toplamı birbiriyle etkileşimi ve
bir dile bağlı olduğu ve bu eserlerin edebiyat ile diğer
yerel bir imleme. dünyada en geniş kültürel ifade biçimleri
dolaşımı. arasındaki ilişkileri
kapsayan akademik
çalışma alanı.
1. Dünya Edebiyatı Kavramını Pekiştiren Gelişmeler
Yerel çevrelerinin dışında yabancı edebî
alana yayılan edebiyat eserlerinin çeviri
yoluyla etkileşim kurması, alımlanması ve
uluslararası dolaşımı pek çok değişkenin rol
almasıyla oluşmaktadır:

• Ticari veya ekonomik yaklaşımlar

• Uluslararası ilişkiler
• İnanç eşleşmeleri
• Siyasi ve askerî ilişkiler
• Yaşanan olaylar
• Çok dillilik
1. Dünya Edebiyatı Kavramını Pekiştiren Gelişmeler
• Ulusal ve uluslararası organizasyonlar ve
ödüller edebiyat eserlerinin dünya
çapında tanınmasını ve okunmasını
kolaylaştırır.
• Uluslararası ölçekte düzenlenen kitap
fuarları Dünya edebiyatına hizmet
etmektedir.
• Postmodern bir eğilimle küresel Dünya
edebiyatı çalışmaları, ulusal edebiyat
göstergeleri dışında daha geniş sosyal
bağlamla oluşan okumaya dayalıdır.
2. Akademik Çalışma Alanı Olarak Dünya Edebiyatı
• Akademik çalışma dalı olarak Dünya edebiyatı 21. yüzyılın başlarında
ortaya çıkar.

Farklı Dijital Küresel bir

ekonomilerin platformların edebiyat pazarının
yükselişi çoğalması ortaya çıkışını
hızlandırmaktadır.

Bilgiye erişimin hızlanması akademisyenler, öğrenciler ve okuyucuların

dünya genelinde edebiyat eserleriyle temasını artırmaktadır.
2. Akademik Çalışma Alanı Olarak Dünya Edebiyatı
• 2000’li yılların başından
itibaren Dünya edebiyatı
düşüncesine genel bir bakışla Terminolojik
, kavramsal,
yapılanan ansiklopedik ya da Ansiklopedik
pedagojik ve
ya da
monografik çalışmalar jeopolitik
monografik
yönüyle ele
yayımlanmaktadır. çalışmalar
alan
• Dünya edebiyatını terminolojik, çalışmalar
kavramsal, pedagojik ve
jeopolitik yönleriyle ele alan Dünya
çalışmalar bulunmaktadır. Edebiyatı
2. Akademik Çalışma Alanı Olarak Dünya Edebiyatı
• Önemli yazarlar ve
teorisyenler aracılığıyla
• Dünya edebiyatı tarihi
oluşturma çalışmaları
sürmektedir. Franco
Pascale Moretti
Casanova
Edward
Said • Toplumsal cinsiyet, siyaset ve
Johann etik dâhil olmak üzere teorik
Goethe konular da Dünya edebiyatı
çalışmalarına ilham
vermektedir.
2. Akademik Çalışma Alanı Olarak Dünya Edebiyatı
• Dünya yazarlarına ait başyapıt listesi şiir, kurmaca, drama, destan,
özdeyişler, biyografi gibi türlere dağılır.

coğrafi
Yazarları, çeşitlilik
eserleri, edebî
değerleri
dilsel
çeşitlilik

• Seçkinin temel belirleyiciliği Batılı enstitülerce çalışılan alanların ve

imlenen eserlerin çeşitliliği ile doğru orantılıdır.
2. Akademik Çalışma Alanı Olarak Dünya Edebiyatı

• Önceleri lisans düzeyinde verilen

Dünya edebiyatı araştırmaları bugün
lisansüstü eğitimde karşılaştırmalı
edebiyat müfredatında yer
almaktadır.

Dijital ve basılı süreli yayınlar da bu geniş

alanı temel almaktadır.

• Bazı çalışmalar ise kitapların ve

yazarların kısa tanıtımına dayalıdır. The story of a historic landmark
in Istanbul, Beyoglu
2. Akademik Çalışma Alanı Olarak Dünya Edebiyatı
Dünya edebiyatına ilişkin tespit ve değerlendirmede dört yol dikkati
çekmektedir.

Tüm dillerde dile Farklı kültürlerin Dünyanın Çeviri, uyarlama

gelen tüm edebî edebî formları seçilmiş ve benzeri
metinlerin nasıl yazarları yoluyla
kapsamlı bir geliştirdiğinin tarafından "en metinlerin
külliyatı olarak antropolojik bir iyi düşünülen, dünya çapında
Dünya edebiyatı karşılaştırması yazılan ve yayılma süreci
olarak Dünya söylenen” olarak Dünya
edebiyatı hiperkanonu edebiyatı.
olarak Dünya
edebiyatı
2. Akademik Çalışma Alanı Olarak Dünya Edebiyatı

• Dünya edebiyatı çalışmalarının ortaya

çıkmasının altında yatan faktörlerin
başında politik ve ticari ilişkiler yer
almaktadır.
• Soğuk Savaş'ın sona ermesiyle
dünyanın dört bir yanından
başyapıtların seçilmesiyle olgunlaşır.
• Bu seçilimde yaygın olarak çeviri ve
uyarlama yolunun daha baskın
olduğunu söyleyebiliriz.
2. Akademik Çalışma Alanı Olarak Dünya Edebiyatı
• Web sayfaları, basılı ya da dijital indeksler ve makaleler sayesinde
çevirileri takip etmek bugün oldukça kolaylaşmıştır.

 UNESCO’nun kitap çevirisi veri

tabanı

 Moretti'nin "varyantlar" olarak

yabancı yerel
adlandırdığı yabancı biçimler ile biçimler malzeme
yerel malzemenin arasındaki
uzlaşma.
Sıra Sizde

Dünya edebiyatını belirleyen yaklaşımlar nelerdir?

3. Türk Edebiyatının Dünya Edebiyatındaki Yeri
Türk edebiyatının Dünya edebiyatındaki yerini belirlemede tarihî seyre
bakıldığında konuya birkaç bakış açısıyla yaklaşıldığı görülmektedir.

Türk Coğrafi imleme

edebiyatının Osmanlı sonrası
ve Orta Doğu
Oryantalist edebiyatın
edebiyatları
çalışmaların akademik
inanç sistemi ile
odağında kalan çalışmalarda
ilişkilendirilerek
Arap, Fars Türk edebiyatı
İslami edebiyat
edebiyatıyla olarak
olarak ele
birlikte ele tanımlanması
alınması
alınması
3. Türk Edebiyatının Dünya Edebiyatındaki Yeri
• Türk araştırmacı ve yazarların İngilizce yazdıkları antolojiler ve
değerlendirmeler Türk edebiyatının dünya ölçeğinde tanınırlığını
artırmıştır.

Talât S.
Fahir İz Halman
Ali Alpaslan’ın
Nilüfer Mizanoglu
An Anthology of Modern
Turkish Short Stories
3. Türk Edebiyatının Dünya Edebiyatındaki Yeri
 Ulusal edebiyat sahalarında bazı
çevirmen veya yayınevlerinin
hazırladıkları seçkiler,
 Kültür Bakanlığı bünyesinde “Türk
Kültür, Sanat ve Edebiyat Eserlerini
Dışa Açılımını Destekleme Projesi”
kapsamında yapılan çalışmalar,
 Akademik çalışmalar ve çeviriler,
 Edebiyat eserlerine ya da yazarlara
verilen ödüller,
 Uluslararası kitap fuarları,
Türk edebiyatının dünyadaki
görünürlüğünü artırmaktadır.
3. Türk Edebiyatının Dünya Edebiyatındaki Yeri
• Türk edebiyatı inanç dünyası veya bir
coğrafi bölgeye göre Dünya edebiyatında
imlenmektedir.
 Orta Doğu edebiyatları içinde tanımlanan
Türk edebiyatının 19. yüzyıl öncesi dönemi
İslam edebiyatı gibi bir tanımlama ile ele
alınmaktadır.
 Şeyyâd Hamza, Yunus Emre, Mevlânâ
Celâleddin-i Rûmî gibi isimler ya da Dede
Korkut üzerine monografik çalışmalar
bulunmaktadır.
3. Türk Edebiyatının Dünya Edebiyatındaki Yeri
• Türk edebiyatının son iki yüzyılını Batı kanonuyla ya da ona yakın
anlayışla oluşturulan eserler oluşturmaktadır.
• 1940 sonrası anlatıya dayalı eserler, modern Türk edebiyatı
çerçevesinde değerlendirilmektedir.
Türk edebiyatının yeri için metin seçiminde
 sosyokültürel yapı
 dış politikalar
kültürel değişmeler
güç ilişkileri
yazarın birden fazla kültürü temsil etmesi
birden çok dile çevrilen eserler üzerinden değerlendirme yapmak
daha verimli olmaktadır.
4.1.Türk
4.1. Türk
ŞiiriŞiiri

Klasik Türk edebiyatı

Mevlânâ Celâleddin-i Rûmî,
Süleyman Çelebi,
Fuzûlî, Bâkî,
Nesîmî,
Mesîhî,
Ferîdüddin Attâr
Şeyyâd Hamza
Dünya edebiyatına dair
hazırlanan tematik ve
ansiklopedik çalışmalarda yer
almaktadır.
.
4.1.Türk
4.1. Türk
ŞiiriŞiiri

Fuzûlî'nin lirik şiirleri, Su kasidesi, Leylâ vü Mecnûn mesnevisi; Mevlânâ

Dîvânı, Yunus Emre Dîvânı ve Mesîhî’nin Bahariyesi, Ferîdüddin Attâr’ın
Mantıku’t-tayr’ı, çeşitli dillere çevrilmiştir. Hicvin şairi Nef’î, Lale Devri’nin
rahat yaşamını yansıtan Nedim, Türkiye dışında da tanınan şairlerdir.
4.1. Türk Şiiri
Batı etkisinde gelişen Türk şiiri

• Geleneksel şiirden uzaklaşarak biçim ve içerik bakımından yeni şiir

anlayışını benimseyen Ziya Paşa, Abdülhak Hâmit Tarhan
• Servet-i Fünûn edebiyatının öncü ismi Tevfik Fikret
• Fecr-i Âtî topluluğunun önemli ismi Ahmet Haşim
• Eserleri 50’den fazla dile çevrilen Nâzım Hikmet Ran bu çalışmalarda
yer almaktadır.
4.1. Türk Şiiri
Modern Türk edebiyatı

• Dikkati çeken isimlerden biri Orhan Veli

Kanık'tır. Edebiyat dergisi Varlık ile bağlantılı bir
grup şairi güçlü bir şekilde etkilemiştir.
• Fazıl Hüsnü Dağlarca, II. Dünya Savaşı sonrası
Türkiye'nin en etkili şairlerinden biridir. Geçmişle
bugünün iç içe geçmesi, 20. yüzyılın son
yıllarındaki birçok Türk şairinde
gözlemlenmektedir.
• Hilmi Yavuz, Osmanlı medeniyetinin estetiğini
modernist şiir biçimiyle birleştirmiştir.
4.1. Türk Şiiri

M. Emin Yurdakul
Y. Kemal Beyatlı
Ziya Gökalp
Cahit Sıtkı Tarancı
N. F. Kısakürek
Oktay Rifat
M. Cevdet Anday
Ataol Behramoğlu

Akademik çalışmalarda
isim olarak yer almakta
ve bazı şiirlerinin
çevirileri bulunmaktadır.
4.1. Türk Şiiri
İkinci Yeni şiiri

• İkinci Yeni şiiri, Ece Ayhan, İlhan Berk, Edip Cansever, Cemal Süreya ve
Turgut Uyar’ın şiirlerinin çevrilmesiyle dil duvarını aşmıştır.
4.1. Türk Şiiri

• İlhan Berk şiirlerinin seçkisi İngilizce yayımlanmıştır.

• İlhan Berk, Yaşar Kemal ve Leylâ Erbil Nobel’e aday gösterilen
sanatçılarımızdır.
• Gülten Akın’ın eserlerinin çevirileri yapılmıştır.
• Cevat Çapan’dan şiir seçkisi İngilizce yayımlanmıştır. Murathan
Mungan, Lâle Müldür’ün şiirlerinin çevirileri bulunmaktadır.
4.1. Türk Şiiri

• Bâkî, Fuzûlî, Nâbî, Nedim, Nefî, Yavuz Sultan Selim, Fazıl Bey,
Kâzım Paşa, Arif Hikmet Bey, Ragıp Paşa, Ziya Paşa, Abdülhak
Hâmid, Kemal Bey, Ekrem Bey, Halit Ziya Uşaklıgil, Tevfik
Fikret, Cenap Şahabettin, Süleyman Nazif, Faik Ali Ozansoy,
Mehmet Rauf şiir antolojilerinde veya ansiklopedik
çalışmalarda yer alan isimlerdir.
Sıra Sizde

Türk şiiri Dünya edebiyatında hangi isimlerle temsil edilmektedir?

4.2. Türk Romanı, Hikâyesi ve Tiyatrosu

• 2000’li yıllara kadar Türk hikâye ve romanı, birkaç yazar ve eser

dışında Dünya edebiyatı haritalamasında yer almamıştır.
• 2000 sonrasında üslup ve konu zenginliği bakımından eser ve yazar
sayısında bir artış olmasına rağmen Dünya edebiyatı ölçeğinde sınırlı
sayıda yazar ve eserle temsil edilmektedir.
• Nobel Edebiyat Ödülüne ülkemizden yazarların aday gösterilmesi Türk
edebiyatına ilgiyi artırmıştır.
4.2. Türk Romanı, Hikâyesi ve Tiyatrosu

• 1949'da İngilizceye çevrilen ilk roman Reşat Nuri

Güntekin’in Çalıkuşu’dur (1922). Roman,
İngilizce dışında Rusça, Litvanca gibi dillere de
çevrilmiştir.

• Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Türkiye sınırları

dışında Yaban ve Nur Baba romanlarıyla temsil
edilmektedir.
4.2. Türk Romanı, Hikâyesi ve Tiyatrosu

• Türk edebiyatının dünyaca tanınan ilk yazarlarından biri

Halide Edip Adıvar’dır (1882-1964). Kadın hakları
alanında bir öncü, gazeteci, politikacı ve yazar olan Adıvar,
Kurtuluş Savaşı sonrası bir süre İngiltere ve Fransa'da
kalmış, birçok eserini İngilizce olarak yazmış ve
yayımlamıştır.
Adıvar'ın Ateşten Gömlek (1924), Türk’ün Ateşle İmtihanı
(1928), İngilizce olarak yazdığı Sinekli Bakkal (Soytarı ve
Kızı 1935) gibi anılarından psikolojik kurguya kadar uzanan
eserleri, deneyimlerinden izler taşır.
4.2. Türk Romanı, Hikâyesi ve Tiyatrosu

20. yüzyılın ortalarında Bertolt Brecht ve toplumcu

ve sonrasında Türkiye’de gerçekçilik
de yazarlar,
çağdaşlarının eleştirel
tutumlarını taşımışlar ve Freudyen etki
pek çoğu siyasi
meselelere dâhil
olmuştur.
Varoluşçu felsefe
4.2. Türk Romanı, Hikâyesi ve Tiyatrosu
• Türk Modernizminin ustalarından Ahmet
Hamdi Tanpınar’ın romanlarında toplumun
ve bireyin kesiştiği düzlemler, insan
davranışının psikanalizi ve modern
zamanlara karşı gözden geçirilen tarihsel
uygarlık yer bulmuştur.
Başta Huzur olmak üzere pek çok eseri
farklı dillere çevrilmiştir.
2014 yılında İngilizceye çevrilen Saatleri
Ayarlama Enstitüsü Türkiye'nin Batı
modernleşmesine gelişigüzel
adaptasyonunun bir eleştirisidir. Romanda
sıra dışı bir dizi karakter dikkati çeker.
• Sabahattin Ali’nin, 1943'te basılan Kürk
Mantolu Madonna adlı romanının çevirisi,
yurtdışında çok satanlar listesine girmiştir.
4.2. Türk Romanı, Hikâyesi ve Tiyatrosu

• 1980’lerde küreselleşme dolayısıyla ulus-devlet yönetimlerinden

uluslararası yönetim sistemine geçiş, Batı'da modernite anlayışını kökten
etkilemiştir.
• Türkiye’de de “ulusal birlik” söylemi dışında, bireysellik ve benlik
kavramları edebiyatta yeni konulara ilgiyi çekmiştir.
4.2. Türk Romanı, Hikâyesi ve Tiyatrosu

• Yaşar Kemal, 1973’te Yer Demir Gök Bakır ve

İnce Memed romanlarıyla iki kere Nobel
Edebiyat Ödülü'ne aday gösterilmiştir. İnce
Memed romanı keskin gerçekçiliğiyle beğeni
toplamıştır.

• Türk kırsal yaşamına ve Türk kültürüne ilişkin

unsurları Dünya edebiyatına taşıyan Orhan
Kemal’in Bereketli Topraklar Üzerinde, Baba
Evi ve 72. Koğuş romanları Fransızca ve diğer
dillere çevrilmiştir.
4.2. Türk Romanı, Hikâyesi ve Tiyatrosu

• Şiirleri ve Çehov tarzı öyküleriyle tanınan Sait

Faik’in bazı hikâyeleri ve şiirleri Talât Sait Halman
tarafından Sleeping in the Forest adıyla İngilizceye
çevrilmiştir.

 Sait Faik, hikâyelerinde farklı kesimlerden

insanlara yer vermiş ve hikâyenin geleneksel
yapısını altüst ederek kendine has bir yapı
oluşturmuştur. Böylelikle, en küçük ayrıntısına
kadar insan duygularına odaklanabilmiştir.
4.2. Türk Romanı, Hikâyesi ve Tiyatrosu
• Bu yıllarda post-yapısalcı düşünürlerden etkilenen Türk
yazarlar, çalışmalarının merkezine metni yerleştirmişlerdir.
Yapısökümcü yaklaşımlar, çalışmalarında onları yeni bir
sorgulamaya yöneltmiştir. Türkiye’de bu akımın önemli
yazarlarından biri Bilge Karasu'dur.
• Bilge Karasu, eserlerinde insanla yüzleşen modernist bir
yazardır. Bir modernist olarak anlatıyı diğer bakış açılarıyla
kesintiye uğratarak ayırmıştır. Karasu, sadece aklın
imkânlarına değil, Türk toplumu ve kültürünün sınırlarına
da odaklanmıştır. Uluslararası ödüllü Gece romanı ve
eserlerinden bazıları İngilizce ve diğer dillere çevrilmiştir.
4.2. Türk Romanı, Hikâyesi ve Tiyatrosu

• Eserlerinde modernist ve postmodernist özellikler görülen

dünyaca tanınan yazarımızdan biri de Oğuz Atay’dır.
Tutunamayanlar adlı eserinde olduğu gibi diğer eserlerinde de
kendine has üslubu ile bireyin iç dünyasını başarılı şekilde
işlemiştir.

• Modern Türk edebiyatının öncülerinden sayılan Yusuf Atılgan

Aylak Adam ve Anayurt Oteli romanlarıyla bilinmektedir.
4.2. Türk Romanı, Hikâyesi ve Tiyatrosu

• Özgün ve yenilikçi bir dille, dikkat çekici bir mizah

anlayışıyla yazan Buket Uzuner, insanların yaşadıkları
çevreyle ilişkilerini romanlarına yansıtır. Eserlerinin çoğu
İngilizce ve diğer dillere çevrilmiştir.

• Leylâ Erbil Türkiye'den Nobel Edebiyat Ödülü'ne aday

gösterilen ilk kadın yazardır.
4.2. Türk Romanı, Hikâyesi ve Tiyatrosu

• Türk edebiyatında modern dönem olarak

nitelendirilen bir sürecin yazarı olarak Orhan
Pamuk, romanlarında postmodern özelliklere
de yer verir. 2006 yılında Nobel Edebiyat
Ödülü’ne layık görülmüştür.

Kara Kitap (1990), Yeni Hayat (1996), Benim

Adım Kırmızı (1998), Kar (2002), Masumiyet
Müzesi (2008) pek çok dile çevrilmiştir.
4.2. Türk Romanı, Hikâyesi ve Tiyatrosu

• Gabriel Garcia Marquez’den etkilendiğini ifade

eden Latife Tekin’in sınırları aşan ilk romanı
Sevgili Arsız Ölüm’dür (1983). Bu romanda
kendi yaşam deneyimleri önemli bir rol oynar.
Berci Kristin Çöp Masalları (1984) ve Buzdan
Kılıçlar (1989) romanları İngilizceye
çevrilmiştir.
• Feminist bir yazar olarak tanınan Erendiz
Atasü’nün İngilizceye çevrilen romanı Dağın
Öteki Yüzü’dür.
4.2. Türk Romanı, Hikâyesi ve Tiyatrosu
• Elif Şafak’ın kimlik ve kültürel kesişim odaklı
romanları pek çok dile çevrilmiştir.
 Hem Türk hem de uluslararası kültürlerdeki
çağdaş temaları irdeleyen romanlarının bazılarını
İngilizce yazmıştır: The Flea Palace (Bit Palas),
The Gaze (Mahrem).
 Aşkın 40 Kuralı adlı romanı ile BBC'nin "Dünyayı
Şekillendiren 100 Roman" listesine girmiştir.
4.2. Türk Romanı, Hikâyesi ve Tiyatrosu

• Türk edebiyatının önemli yazarlarından

Adalet Ağaoğlu’nun Üç Beş Kişi ve Yaz Sonu
romanları İngilizceye çevrilmiştir.
• Aslı Biçen 2008 tarihli Snapping Point
(İnceldiği Yerden) romanıyla, gençlik
edebiyatının kısa öykü, roman yazarı Müge
İplikçi Kafdağı romanıyla öne çıkmaktadır.
4.2. Türk Romanı, Hikâyesi ve Tiyatrosu

• Perihan Mağden’in bütün romanları çeşitli

dillere çevrilerek pek çok ülkede
yayımlanmıştır. İlk romanı Haberci Çocuk
Cinayetleri (2008) Felemenkçe ve Rusçaya
çevrilmiştir.
• Çılgın ve Hüzünlü, Düğümlere Üfleyen
Kadınlar ve Dilsiz Kuğular Zamanı kitapları
İngilizceye çevrilen Ece Temelkuran’ın çok
satan Dilsiz Kuğular Zamanı: Devir romanı
1980'lerde, Ankara’da geçer. Yakın tarihe ait
sosyal değişim iki çocuğun hikâyesiyle
anlatılır.
4.2. Türk Romanı, Hikâyesi ve Tiyatrosu

• Daha çok polisiye roman türünde yazan

Ahmet Ümit’in eserleri de çeşitli dillere
çevrilmiştir.
• Türk müzisyen ve yazar Zülfü Livaneli;
Leyla'nın Evi, Son Ada gibi romanlarında farklı
toplumsal konuları işlemiştir.
• Hasan Ali Toptaş, Heba ve Gölgesizler adlı
romanlarıyla dil duvarını aşan modernist bir
yazardır.
4.2. Türk Romanı, Hikâyesi ve Tiyatrosu

• Sergün Ağar’ın Aşkın Samatyası Selanik’te

Kaldı,
• Ayşe Kulin’in Nefes Nefese,
• Esmehan Aykol’un Savrulanlar ve Kitapçı
Dükkânı,
• Yılmaz Karakoyunlu’nun Salkım Hanım’ın
Taneleri
• Tahsin Yücel’in Gökdelen romanı pek çok
dile çevrilen eserlerdendir.
4.2. Türk Romanı, Hikâyesi ve Tiyatrosu
• 1950’lerden günümüze kadar Japoncaya çevirilerde dikkati çeken ilk
Türk yazar ve şair Nâzım Hikmet'tir. Suat Derviş, Mahmut Makal, Sait
Faik, Ferit Edgü, Turgut Özakman, Serdar Özkan ve Osman Nuri
Gürmen’in birer eseri Japoncaya çevrilmiştir.
• 1960’lardan itibaren Türkiye’den Almanya’ya yaşanan göç, birkaç
nesilde büyük bir etnik azınlığı oluşturur.
• 1990'lardan itibaren çok kültürlü ve çok dilli bu azınlık, edebiyat ortamı
için yapısal dönüşüm ortaya çıkarmıştır.
• Fakir Baykurt, Bekir Yıldız, Fetih Savaşçı gibi isimler Almanya’ya göç
eden ve eserleri Almancaya çevrilen yazarlardır.
4.2. Türk Romanı, Hikâyesi ve Tiyatrosu

• Ömer Seyfettin, Kemal Tahir, Memet Fuat, Aziz Nesin, İnci Aral,
Füruzan ansiklopedik çalışmalarda ismi yer alan veya eserlerinin bir
kısmı çeşitli dillere çevrilen, Türk edebiyatının zevkle okunan
yazarlarıdır.
4.2. Türk Romanı, Hikâyesi ve Tiyatrosu
• Türk Tiyatrosunun erken dönemlerine ilişkin
akademik çalışmalar bulunmakla birlikte
yazarlar ve eserlerin henüz yeterince tanındığı
söylenemez.
• Nâzım Hikmet’in tiyatro eserleri Türkiye dışında
bilinmektedir. Oyunları çeşitli dillere çevrilmiş
ve sahnelenmiştir.
• Haldun Taner ve Turan Oflazoğlu ansiklopedik
kaynaklarda bilgi notu şeklinde yer almaktadır.
Sıra Sizde

Dünya edebiyatında Türk edebiyatının belirgin olarak temsil edildiği edebî

tür hangisidir?

Eserleri yabancı dillere en çok çevrilen Türk edebiyatı yazarları kimlerdir?

Sonuç
• Dünya edebiyatı kavramında diller ve edebiyatlar için bir
eşitliğin olduğunu söylenemez.
• Orhan Pamuk’un Nobel Edebiyat Ödülü’nü almasını takip
eden yıllarda Türk edebiyatından İngilizceye ve diğer dillere
çevrilen eser ve yazar sayısında belirgin bir artış
görülmektedir.
• Ancak bu çevirilerin Türk edebiyatının Dünya edebiyatı olarak
imlenmesinde istenen etkiyi gösterdiğini henüz
söyleyemeyiz.
• Dünyada Türk edebiyatına ait eser çevirileri yeterli düzeyde
değildir.
Sonuç
• Türk şiiri açısından Dünya edebiyatına mal olan isimlerden Mevlânâ
Celâleddin-i Rûmî, Yunus Emre ve Nâzım Hikmet evrensel insana dair
söylemleri taşıyan şairlerdir.
• Türk hikâye ve romanı Dünya edebiyatında Orhan Pamuk, Latife Tekin,
Leylâ Erbil, Yaşar Kemal, Elif Şafak, Sabahattin Ali, Sait Faik Abasıyanık
gibi bazı yazarlarla tanınmaktadır. Yazarların görünürlüğü ve alımlanması
İngilizce üzerinden gerçekleşmektedir.
• Türk edebiyatı, eserlerinin eleştiri ve alımlanmasında Orhan Pamuk,
Mann ve Dostoyevski’yle; Latife Tekin, Marquez ve Beckett gibi Dünya
edebiyatının ustalarıyla karşılaştırılsa da bu yazarlarımız çoğunlukla
«yerel» bir bağlamda ele alınmaktadır.
Sonuç

• Türk tiyatrosunda Nâzım Hikmet dışındaki yazarların Dünya edebiyatına

istenilen düzeyde aktarıldığını söylemek pek mümkün değildir.
• Türk edebiyatına ait eserlerin dışa açılım projeleriyle dünya dillerine
çevrilmesi, Dünya edebiyatı eşiğinde Türk edebiyatının görünürlüğünü ve
alımlanmasını artırmaktadır.
Sıra Sizde Cevap Anahtarı

1. Dünya edebiyatını belirleyen yaklaşımlar nelerdir?

• Dünya edebiyatını belirlemeye yönelik yaklaşımlardan ilki, akademik
çalışmalardır. Özellikle karşılaştırmalı edebiyat çalışmaları Avrupa ve
Amerika merkezli olmakla birlikte kültürel dinamikleri tespit etmeye
dayalıdır.
• İkinci yaklaşım, başta İngilizce olmak üzere dünya dillerine yapılan
çeviriler üzerinden Dünya edebiyatı okuması yapmaktır. Çeviriler Dünya
edebiyatı için en güçlü belirleyici gösterge olarak kabul edilmektedir.
2. Türk şiiri Dünya edebiyatında hangi isimlerle temsil edilmektedir?
• Türk şiirinin Dünya edebiyatında görünürlüğü ve alımlanması artmakla
birlikte yeterli seviyede değildir. Evrensel insan sorunlarına odaklanan
şairlerden Nâzım Hikmet başta olmak üzere birden fazla kültürel alanda
tanınan Mevlânâ ile Türk hümanizmasının ve Türk tasavvuf edebiyatının
önemli temsilcisi Yunus Emre sınırları aşan isimlerdir.
3. Dünya edebiyatında Türk edebiyatının belirgin olarak temsil edildiği
edebî tür hangisidir? Eserleri yabancı dillere en çok çevrilen Türk edebiyatı
yazarları kimlerdir?
• Türk romanı ve hikâyesi, Dünya edebiyatında daha belirgin bir şekilde
alımlanmaktadır. Özellikle Orhan Pamuk, Reşat Nuri Güntekin, Elif Şafak,
Latife Tekin, Yaşar Kemal, Sabahattin Ali ve Sait Faik Abasıyanık; eserleri
yabancı dillere en çok çevrilen yazarlardandır.
 ÖNERİLEN KAYNAKLAR

https://teda.ktb.gov.tr/TR-282012/tanitim.html
“Kültür ve Turizm Bakanlığı Türk Kültür, Sanat ve Edebiyat Eserlerinin Dışa Açılımını
Destekleme Projesi”
www.tedaproject.com/
www.lit-across-frontiers.org/
Öğretim Görevlisi H. Canan Akkoyunlu
havvacanan.akkoyunlu@hacettepe.edu.tr