BUDGET OF WORK: GRADE 5 – ARALING PANLIPUNAN

Pinakamahalagang Bilang ng
Markahan Kasanayang Kasanayang Pampagkatuto Araw ng
Pampagkatuto (MELC) Pagtuturo
Unang
Markahan
Nailalarawan ang lokasyon ng Pilipinas sa mapa
Natutukoy ang kinalalagyan ng Pilipinas sa mundo gamit ang mapa batay
sa ”absolute location” nito (longitude at latitude)
Natutukoy ang relatibong lokasyon (relative location) ng Pilipinas batay 4
sa karatig bansa na nakapaligid dito gamit ang pangunahin at
pangalawang direksiyon

Nailalarawan ang klima ng Pilipinas bilang isang bansang tropikal ayon

salokasyon nito sa mundo
Natutukoy ang mga salik na may kinalaman sa klima ng bansa tulad ng
temperatura, dami ng ulan, humidity Naipaliliwanag ang pagkakaiba ng
panahon at klima sa iba’t ibang bahagi ng mundo 3
Naiugnay ang uri ng klima at panahon ng bansa ayon sa lokasyon nito sa
mundo

Naipaliliwanag ang katangian ng Pilipinas bilang bansang archipelago 2

Naipaliliwanag ang teorya sa pagkakabuo ng kapuluan at pinagmulan ng 4

Pilipinas batay sa teoryang Bulkanismo at “Continental Shelf”

Nakabubuo ng pansariling paninindigan sa pinakapanipaniwalang teorya

ng pinagmulan ng lahing Pilipino batay sa mga ebidensiya
Natatalakay ang teorya ng pandarayuhan ng tao mula sa rehiyong
Austronesyano
Natatalakay ang iba pang mga teorya tungkol sa pinagmulan ng mga
unang tao sa Pilipinas 5
Nakasusulat ng maikling sanaysay (1-3 talata) ukol sa mga
teoryang natutunan

Naipagmamalaki ang lipunan ng sinaunang Pilipino Natatalakay ang mga

uri ng lipunan sa iba’t ibang bahagi ng Pilipinas
Naipaliliwanag ang ugnayan ng mga tao sa iba’t ibang antas na 4
bumubuo ng sinaunung lipunan
Natatalakay ang papel ng batas sa kaayusang panlipunan

Nasusuri ang kabuhayan ng sinaunang Pilipino

Natatalakay ang kabuhayan sa sinaunang panahon kaugnay sa
1 kapaligiran, ang mga kagamitan sa iba’t ibang kabuhayan, at 2
mga produktong pangkalakalan Natatalakay ang kontribusyon ng
kabuhayan sa pagbuo ng sinaunang kabihasnan

Naipaliliwanag ang mga sinaunang paniniwala at tradisyon at ang 2

impluwensiya nito sa pang- araw-araw na buhay
Naihahambing ang mga paniniwala noon at ngayon upang maipaliwanag
ang mga nagbago at nagpapatuloy hanggang sa kasalukuyan 5

2 Natatalakay ang paglaganap ng relihiyong Islam sa ibang bahagi ng bansa. 2

Nasusuri ang pagkakapareho at pagkakaiba ng kagawiang panlipunan ng 2

sinaunang Pilipino sa kasalukuyan

Nakakabuo ng konklusyon tungkol sa kontribusyon ng

3 sinaunang kabihasnan sa pagkabuo ng lipunang at pagkakakilanlang 5
Piliipino

4 ***Naipaliliwanag ang kaugnayan ng lokasyon sa paghubog ng

kasaysayan

5 ***Naipaliliwanag ang pinagmulan ng Pilipinas batay sa a. Teorya (Plate

Tectonic Theory) b. Mito c. Relihiyon

6 ***Natatalakay ang pinagmulan ng unang pangkat ng tao sa Pilipinas a.

Teorya (Austronesyano) b. Mito (Luzon, Visayas,

Pinakamahalagang Bilang ng
Markahan Kasanayang Kasanayang Pampagkatuto Araw ng
Pampagkatuto (MELC) Pagtuturo
 Mindanao) c. Relihiyon

***Nasusuri ang pang-ekonomikong pamumuhay ng mga Pilipino sa

panahong pre-kolonyal a. panloob at panlabas na kalakalan b. uri ng
7 kabuhayan (pagsasaka, pangingisda,
panghihiram/pangungutang, pangangaso, slash and burn, pangangayaw,
pagpapanday, paghahabi atbp)

***Nasusuri ang sosyo-kultural at politikal na pamumuhay ng mga

Pilipino a.sosyo-kultural (e.g. pagsamba (animismo, anituismo, at iba
pang ritwal, pagbabatok/pagbabatik , paglilibing (mummification
8 primary/ secondary burial practices), paggawa ng bangka e.
pagpapalamuti (kasuotan, alahas, tattoo, pusad/ halop) f. pagdaraos ng
pagdiriwang
b.politikal (e.g. namumuno, pagbabatas at paglilitis)

Ikalawang
Markahan
Natatalakay ang kahulugan ng kolonyalismo at ang 2
konteksto nito kaugnay sa pananakop ng Espanya sa Pilipinas

9 Naipapaliwanag ang mga dahilan at layunin ng 3

kolonyalismong Espanyol

Nakabubuo ng timeline ng mga paglalakbay ng Espanyol sa Pilipinas

hanggang sa pagkakatatag ng Maynila at mga unang
engkwentro ng mga Espanyol at Pilipino 2

Nasusuri ang iba-ibang perspektibo ukol sa pagkakatatag ng kolonyang 3

Espanyol sa Pilipinas
Natatalakay ang mga paraan ng pagsasailalim ng katutubong populasyon
sa kapangyharihan ng Espanya 9
10 sa proseso ng Kristiyanisasyon, Reduccion, tributo at
encomienda at sapilitang paggawa
Nasusuri ang relasyon ng mga paraan ng pananakop ng Espanyol sa mga
katutubong populasyon sa bawat isa.
Naiuugnay ang Kristiyanisasyon sa reduccion
Natatalakay ang konsepto ng encomienda at mga kwantitatibong datos
ukol sa tributo, kung saan ito kinolekta, at ang halaga ng mga tribute 6
Nasusuri ang mga patakaran, papel at kahalagahan ng sapilitang paggawa
sa pagkakatatag ng kolonya sa Pilipinas

Nasusuri ang naging reaksyon ng mga Pilipino sa Kristiyanismo 3

Natatalakay ang kapangyarihang Patronato Real Nasusuri ang
pamamalakad ng mga prayle sa pagpapaunlad ng sinaunang Pilipino
Natutukoy ang mga tungkulin o papel ng mga prayle sa ilalim ng
Patronato Real
Naipaliliwanang ang mga naging reaksyon ng mga Pilipino sa 7
pamamahala ng mga prayle.

5
Nakapagbibigay ng sariling pananaw tungkol sa nagging epekto sa lipunan
ng pamamahala ng mga prayle

***Nasusuri ang epekto ng mga patakarang kolonyal na ipinatupad ng

Espanya sa bansa
A. Patakarang pang-ekonomiya (Halimbawa: Pagbubuwis,
11 Sistemang Bandala, Kalakalang Galyon, Monopolyo sa
Tabako, Royal Company, Sapilitang Paggawa at iba pa)
B. Patakarang pampolitika (Pamahalaang kolonyal)

Ikatlong
Markahan

Nasusuri ang pagbabago sa panahanan ng mga Pilipino sa panahon ng 5

Español (ei pagkakaroon ng organisadong poblasyon, uri ng tahanan,
nagkaroon ng mga sentrong pangpamayanan, at iba pa

5
Napaghahambing ang antas ng katayuan ng mga Pilipino sa lipunan bago
dumating ang mga Espanyol at sa Panahon ng
 Pinakamahalagang Bilang ng
Markahan Kasanayang Kasanayang Pampagkatuto Araw ng
Pampagkatuto (MELC) Pagtuturo
Kolonyalismo
Natatalakay ang pangangailangan sa pagpapabuti ng katayuan ng mga
babae
Napaghahambing ang mga tradisyunal at di- tradisyunal na papel ng babae
sa lipunan ng sinaunang Pilipino at sa
panahon ng kolonyalismo

Nasusuri ang pagbabago sa kultura ng mga Pilipino sa Panahon ng

Espanyol
Naipaliliwanag ang inpluwensya ng kulturang Espanyol sa kulturang
Pilipino
Natatalakay ang bahaging ginagampanan ng Kristianismo sa kultura at 3
tradisyon ng mga Pilipino
Nasusuri ang ginawang pag-aangkop ng mga

Nasusuri ang mga pagbabagong pampulitika at ekonomiya na ipinatupad

ng kolonyal na pamahalaan Naipaghahambing ang istruktura ng
pamahalaang kolonyal sa uri pamamahala ng mga sinaunang Pilipino
Naipaghahambing ang sistema ng kalakalan ng mga sinaunang Pilipino at
sa panahon ng kolonyalismo Natatalakay ang epekto ng 9
mga pagbabago sa
pamamahala ng mga Espanyol sa mga sinaunang Pilipino

Nakapagbibigay ng sariling pananaw tungkol sa naging epekto ng 2

kolonyalismo sa lipunan ng sinaunang Pilipino

Naipaliliwanag ang di matagumpay na pananakop sa mga katutubong

pangkat ng kolonyalismong Espanyol
Nasusuri ang mga paraang armado ng pananakop ng mga Espanyol
Natalakay ang iba’t ibang reaksyon ng mga katutubong pangkat
sa armadong pananakop
Natatalakay ang mga isinagawang rebelyon ng mga
katutubong pangkat
Natataya ang sanhi at bunga ng mga rebelyon at iba pang reaksiyon ng 13
mga katutubong Pilipino sa kolonyalismo Nakakabuo ng konklusyon
tungkol sa mga dahilan ng di matagumpay na armadong pananakop ng
mga Espanyol sa
ilang piling katutubong pangkat

Nasusuri ang epekto ng kolonyalismong Espanyol sa pagkabansa at 3

pagkakakilanlan ng mga Pilipino
***Naipaliliwanag ang mga paraan ng pagtugon ng mga Pilipino sa
12 kolonyalismong Espanyol (Hal. Pag-aalsa,
pagtanggap sa kapangyarihang kolonyal/ kooperasyon)

13 ***Napahahalagahan ang pagtatanggol ng mga Pilipino laban sa

kolonyalismong Espanyol
14 ***Natatalakay ang impluwensya ng mga Espanyol sa kultura ng mga
Pilipino
15 ***Nasusuri ang kaugnayan ng pakikipaglaban ng mga Pilipino sa pag-
usbong ng nasyonalismong Pilipino
16 ***Napahahalagahan ang mga katutubong Pilipinong lumaban upang
mapanatili ang kanilang kasarinlan
Ikaapat na
Markahan
Natatalakay ang mga lokal na mga pangyayari tungo sa pag-usbong ng
pakikibaka ng bayantulad ng reporma sa ekonomiya at pagtatatag ng
monopolyang tabako, mga pag-aalsa sa loob ng estadong kolonyal,
Kilusang Agraryo ng 1745, pag-aalsa ng Kapatiran ng San Jose at 8
okupasyon ng
Ingles sa Maynila

Natatalakay ang mga pandaigdigang pangyayari bilang konteksto ng

malayang kaisipan tungo sa pag-usbong ng pakikibaka ng bayan
Paglipas ng merkantilismo bilang ekonomikong batayan ng
Kolonyalismo 3
Paglitaw ng kaisipang “La Ilustracion”
 Pinakamahalagang Bilang ng
Markahan Kasanayang Kasanayang Pampagkatuto Araw ng
Pampagkatuto (MELC) Pagtuturo
Nasusuri ang mga naunang pag-aalsa ng mga makabayang Pilipino
Natatalakay ang sanhi at bunga ng mga rebelyon at iba pang reaksiyon ng
mga Pilipino sa kolonyalismo (halimbawa: pagtutol ng mga katutubong
Pilipino laban sa Kristyanismo, pagmamalabis ngmga Espanyol)
Naipaliliwanag ang pananaw at paniniwala ng mga Sultanato
(Katutubong Muslim) sa pagpapanatili ng kanilang kalayaan 5

17 Natataya ang partisipasyon ng iba’t-ibang rehiyon at sektor 5

(katutubo at kababaihan) sa pakikibaka ng bayan
Natatalakay ang kalakalang galyon at ang epektonito sa 5
bansa
Nababalangkas ang pagkakaisa o pagkakawatak watak ng mga Pilipino sa
mga mahahalagang pangyayari at mga epekto nito sa naunang mga pag- 5
aalsa laban sa kolonyalismong Espanyol

Nakapagbibigay-katuwiran sa mga naging epekto ng mga unang pag-

aalsa ng mga makabayang Pilipino sa pagkamit ng kalayaaan na 5
tinatamasa ng mga mamamayan sa kasalukuyang panahon

Naipapahayag ang saloobin sa kahalagahan ng pagganap ng sariling

tungkulin sa pagsulong ng kamalayang pambansa tungo sa pagkabuo ng 4
Pilipinas bilang isang nasyon
18 ***Naipaliliwanag ang mga salik na nagbigay daan sa pag- usbong ng
nasyonalismong Pilipino
***Naipaliliwanag ang pananaw at paniniwala ng mga
19 Sultanato (Katutubong Muslim) sa pagpapanatili ng kanilang kalayaan

20 ***Napahahalagahan ang partisipasyon ng iba’t ibang

rehiyon at sektor sa pagsulong ng kamalayang pambansa

***These are MELCs provided by the Central Office but are not originally part of the K to 12 Curriculum Guide.