Serafin z Sarowa

Serafin z Sarowa (Serafin Sarowski, ros. Серафим Święty

Саровский, imię świeckie: Prochor Izydorowicz Masznin, Serafin z Sarowa
ros. Прохор Исидорович Машнин; ur. 19 lipca 1759[1] święty mnich
lub 1754[2] w Kursku, zm. 2 lutego 1833 w Sarowie) –
święty prawosławny, mnich, asceta, „święty starzec” i
mistyk związany z monasterem Zaśnięcia Matki Bożej w
Sarowie. Ostatni święty Rosyjskiego Kościoła
Prawosławnego kanonizowany przed upadkiem caratu. Do
jego kanonizacji przyczynił się car Mikołaj II Romanow,
jednak nieformalny kult Serafina zaczął funkcjonować
natychmiast po jego śmierci.

Serafin z Sarowa, obok Sergiusza z Radoneża, Teodozjusza

Pieczerskiego i Tichona Zadońskiego, wymieniany jest jako
jedna z kluczowych postaci dla historii duchowości
prawosławia rosyjskiego[3].
Data 19 lipca 1759 lub
Życiorys i miejsce
1754
urodzenia
Kursk
Data 2 lutego 1833
Dzieciństwo i miejsce
śmierci
Sarow
Przyszły święty urodził się jako Prochor Masznin w Kursku Czczony Rosyjski Kościół
w rodzinie kupca Isidora Masznina i jego żony Agafii. Jego przez
Prawosławny
rodzice posiadali kilka cegielni[4]. Prochor miał starszego
Kanonizacja 12 lipca 1903
brata Aleksieja[5]. Jako trzylatek stracił ojca i od tej pory
Sarow
wychowywany był wyłącznie przez matkę[1]. przez Rosyjski Kościół
Prawosławny
Przedsiębiorstwo Isidora Masznina zajmowało się
wznoszeniem soboru św. Sergiusza z Radoneża i Wspomnienie 2 stycznia, 19 lipca
Kazańskiej Ikony Matki Bożej w Kursku. Po śmierci męża (według kalendarza
wdowa kontynuowała prace, traktując budowę świątyni juliańskiego)
jako dzieło upamiętnienia męża. W rezultacie małoletni
Prochor spędzał większość czasu w otoczeniu duchownych, w atmosferze głęboko religijnej[6]. Z
jego dzieciństwa znanych jest niewiele faktów. Według prawosławnej tradycji już jako kilkuletni
chłopiec miał doświadczać szczególnej opieki boskiej. Według podania siedmioletni Prochor,
przebywając na budowie z matką, nieszczęśliwie spadł z dzwonnicy. Agafja Masznina była pewna,
że syn nie żyje, jednak dziecko nie odniosło żadnych obrażeń[5]. Według innego podania, mając 10
lat Prochor Mosznin ciężko zapadł na zdrowiu. Lekarze nie byli jednak w stanie mu pomóc.
Chłopiec został uzdrowiony, gdy z wiarą pokłonił się Kursko-Korzennej Ikonie Matki Bożej „Znak”
i ucałował ją[5]. Według tradycji od dzieciństwa czytał żywoty świętych i Ewangelie[7]. Nie miał
również trudności z nauką[8].

Pierwsze lata w monasterze

Matka wychowała przyszłego świętego w duchu głębokiej religijności. Prochor Masznin przejął po
niej tę postawę, czego szczególnym wyrazem były spotkania z żyjącym w Kursku jurodiwym
nieznanego imienia. Mając 17 lat poprosił matkę o błogosławieństwo na wstąpienie do monasteru,
które otrzymał[5]. Wówczas razem z pięcioma innymi młodzieńcami z kupieckich rodzin Kurska
udał się na pielgrzymkę do Kijowa; wszyscy zamierzali następnie wstąpić do monasterów[6].
Odwiedził Ławrę Peczerską i monaster Trójcy Świętej. Tam schimnich Dosyteusz w rozmowie z
nim stwierdził, że Duch Święty powołuje go do monasteru w Sarowie[9][a]. Do tego klasztoru
wstąpiło natychmiast po pielgrzymce dwóch towarzyszy Prochora Masznina, on natomiast wrócił
do Kurska i przeżył tam jeszcze dwa lata[6]. Niektóre źródła podają, że wstąpił jako posłusznik do
monasteru w Sarowie w dniu 20 grudnia 1776 i tam jego duchowym opiekunem został igumen
Pachomiusz[10] (według innego źródła – starzec Józef[11]). Inne źródła podają 29 listopada 1779
jako datę wstąpienia do monasteru[12]). Jest ona bardziej prawdopodobna; Prochor Masznin
prawdopodobnie pozostał w Kursku do października 1778, gdy wyświęcony został sobór wznoszony
przez jego rodziców. Budowa zapewniła Maszninom prestiż i szacunek, jednak doprowadziła do
pogorszenia się sytuacji materialnej rodziny[6].

Nie będąc jeszcze mnichem, przyszły święty natychmiast po zamieszkaniu w monasterze zaczął
stosować surowe praktyki ascetyczne, które w połączeniu z pracami fizycznymi (stolarstwo, praca
w piekarni) wykonywanymi w monasterze[7] doprowadziły do pogorszenia się jego stanu zdrowia.
W 1780 zapadł na puchlinę wodną, odmawiał jednak przyjęcia pomocy lekarskiej, twierdząc, że
otrzyma pomoc bezpośrednio od Boga. Według tradycji monasterskiej został cudownie
uzdrowiony[13]. W podzięce za ten cud późniejszy święty postanowił wznieść cerkiew. W tym celu
osobiście wykonał dla niej cyprysowy ołtarz, zaś pieniądze na pozostałe prace zbierał, wędrując po
okolicznych miastach i odwiedzając inne klasztory[14]. W 1786 igumen Pachomiusz uznał go za
gotowego do złożenia ślubów zakonnych małej schimy; Prochor Mosznin otrzymał wówczas imię
zakonne Serafin[15]. Ks. Kołogriwow podaje 13 sierpnia 1786 jako dokładną datę jego ślubów
zakonnych[14]. W 1787 przyjął święcenia na hierodiakona. Już wtedy miewał widzenia mistyczne –
gdy posługiwał przy Świętej Liturgii w Wielki Czwartek w tym samym roku, miał ujrzeć przed sobą
Chrystusa[15]. 2 września 1793 biskup tambowski Teofil wyświęcił go na hieromnicha[16]. Serafin
cały czas zaostrzał stosowane wobec siebie umartwienia[17]. W czasie modlitw miał do tego stopnia
skupiać się na wypowiadanych słowach, że tracił świadomość tego, co działo się wokół niego[7].

Pustelnik

Po śmierci igumena Pachomiusza poprosił jego następcę Izajasza o

pozwolenie na opuszczenie monasteru i zamieszkanie w całkowitym
odosobnieniu w pustelni leśnej, 5 km od monasteru[18]. Przełożony
monasteru zgodził się na to[17], według niektórych źródeł ten zamiar
Serafina pobłogosławił jeszcze przed śmiercią także igumen
Pachomiusz[7]. Według prawosławnej tradycji, Serafin miał w tym
czasie osiągnąć całkowitą harmonię z naturą, przyjaźniąc się z
niedźwiedziami, a cały czas spędzając na modlitwie i pracach
ręcznych. Pustelnik miał być dodatkowo kuszony przez złe moce. Aby
odeprzeć ich wpływ, Serafin narzucał sobie wyczerpujące ćwiczenia Serafin karmi niedźwiedzia.
duchowe, np. odmawianie Modlitwy Jezusowej, klęcząc na Fragment litografii Droga do
kamieniu[4], co robił co noc[6]. Zdaniem ks. Kołogriwowa modlitwa Sarowa (Путь в Саров),
na kamieniu miała charakter podobny do ascezy 1903
[19]
wczesnochrześcijańskich stylitów . Żywił się jedynie chlebem i
warzywami, które sam uprawiał[20]. Życie prowadził według reguły
św. Pachomiusza – zawsze skromnie ubrany. W tym czasie został również napadnięty przez
nieznanych sprawców, którzy dotkliwie go pobili, licząc na odnalezienie w jego pustelni pieniędzy.
Według niektórych źródeł wydarzenie to miało mieć miejsce 12 września 1804. Według hagiografii
po napaści ciężko poraniony anachoreta dotarł do monasteru w Sarowie, gdzie jego rany cudownie
uleczyła Matka Boża[4]. Tradycja mówi, że został pobity w czasie rąbania drewna i świadomie
zrezygnował z obrony, chociaż miał w ręku topór[21]. Na skutek odniesionych wówczas obrażeń
zakonnik do końca życia miał poważną wadę postawy[22].

W tym czasie po raz pierwszy wiadomości o nim zaczęły rozchodzić się po okolicy, a pustelnik
zaczął zyskiwać opinię świętego. Serafin nie chciał jednak spotykać się z ludźmi świeckimi, pragnąc
poświęcać cały czas na modlitwę. Najpierw zakazał dostępu do siebie kobietom, a następnie
całkowicie przestał rozmawiać z przychodzącymi do niego osobami[7]. Nie brał również udziału w
Świętej Liturgii, a jedynie modlił się dzień wcześniej na nabożeństwie wieczornym w klasztorze[23].
Ponadto w 1806 został jednomyślnie wybrany na nowego przełożonego swojego monasteru, jednak
odmówił podjęcia się tej funkcji[4].

W 1807 złożył trzyletni ślub milczenia, zaś z innymi ludźmi spotykał się jedynie w czasie Świętej
Liturgii w niedziele, kiedy opuszczał pustelnię i udawał się piechotą do monasteru w Sarowie. Miał
również ograniczyć spożywanie pokarmów do chleba, wody i Eucharystii[24]. Chcąc sygnalizować
innym ludziom złożone zobowiązanie milczenia, padał przed nimi na twarz[25]. Po upływie okresu
trzech lat zwrócił się do igumena Nifonta z prośbą o pobłogosławienie jeszcze surowszej formy
ascezy: całkowitego zamknięcia w celi (zatworniczestwo) i skupienia się wyłącznie na
modlitwie[24]. W ten sposób spędził 15 lat[24]. Zdaniem ks. Kołogriwowa Serafin został zmuszony
do zmiany formy ascezy przez śmierć igumena Izajasza. Pisze on, że nowy przełożony monasteru
nie popierał samotnego życia mnicha i nastawiał przeciwko niemu innych członków wspólnoty
monastycznej w Sarowie. Będąc wiernym ślubowi posłuszeństwa, pustelnik wrócił do Sarowa, lecz
poprzez zamknięcie w celi kontynuował wcześniejszy sposób życia[26]. Miał nawet dodać inne
umartwienia: sen na workach z kamieniami, rezygnację z ogrzewania celi, noszenie żelaznego
krzyża na ramionach oraz wykonywanie codziennie tysiąca pokłonów[27].

Święty starzec

W 1825 mnich Serafin, według hagiografii, realizując

polecenie Maryi[28], postanowił zrezygnować z całkowitej
izolacji na rzecz działalności tzw. starca. Stał się szybko
jednym z najpopularniejszych takich ludzi w Rosji.
Przypisywano mu zdolność jasnowidzenia, wypędzania
złych duchów i uzdrawiania[29]. Codziennie spotykał się z
wiernymi ze wszystkich sfer społecznych, udzielając im
duchowych wskazówek. Według wspomnień osób, które
spotykały się z nim, każdego przychodzącego witał słowami Monaster Zaśnięcia Matki Bożej w
Chrystus zmartwychwstał, radości ty moja, a ze Sarowie
szczególną przychylnością odnosił się do dzieci. Niektórzy
wierni twierdzili, że mnich odgadywał ich grzechy i
problemy, zanim zaczęli o nich mówić[30]. W czasie jednego z takich spotkań, z Nikołajem
Motowiłowem, powstał spisany przez Motowiłowa zbiór przemyśleń św. Serafina z Sarowa na
tematy związane ze zbawieniem człowieka i celem życia ludzkiego. Został on wydany dopiero w
1903 przez Siergieja Niłusa[31]. Serafin podejmował w swojej celi wiernych wszystkich stanów:
przede wszystkim chłopów, ale również przedstawicieli arystokracji, oficerów, kupców. W 1826
odwiedził go wielki książę Michał Pawłowicz[6].

W 1825 Serafin został również opiekunem żeńskiego monasteru w Diwiejewie, założonego przez
późniejszą świętą mniszkę Aleksandrę, którego regułę współtworzył. Funkcję tę pełnił do końca
życia[31]. Niektóre koncepcje zmian w ustroju monasteru miały pochodzić bezpośrednio z objawień
Matki Bożej, których łącznie Serafin miał mieć dwanaście[32]. Serafin miał również widzenia św.
Jana Chrzciciela i św. Jana Teologa[7].

Wiosną 1832 miał po raz kolejny ujrzeć Matkę Bożą i usłyszeć z jej ust datę swojej śmierci. Zmarł w
wymienionym wówczas dniu, 2 lutego 1833, w czasie modlitwy przed ikoną Matki Bożej w swojej
celi[33]. Został pochowany w głównej cerkwi monasteru w Sarowie. Jego nieformalny kult powstał
praktycznie natychmiast i szybko się rozprzestrzeniał[34].

Kanonizacja
3 lutego 1892 prace rozpoczęła komisja złożona z duchownych i
świeckich, która miała zbadać wydarzenia związane z
Serafinem i ocenić nadprzyrodzony charakter uzdrowień i
innych wydarzeń, które uważane były za cuda dokonane za
pośrednictwem jego modlitwy. Komisja pracowała do 15
sierpnia 1894 i wskazała na 94 wydarzenia wyczerpujące jej
zdaniem znamiona cudów[35]. Według Ludwika Bazylowa
komisja potwierdziła bez wątpliwości nadprzyrodzony
charakter jedynie czterech wydarzeń z zaproponowanej
listy[36]. Ustalenia komisji przekazał Świętemu Synodowi
biskup tambowski i szacki Dymitr[35]. Mimo tego proces
kanonizacyjny przedłużał się. Wreszcie w 1902 car Mikołaj II
Romanow zażądał od Świętego Synodu jego szybkiego
sfinalizowania[35]. Ostatecznie, pozytywną decyzję w sprawie
kanonizacji podjęto 29 stycznia 1903, wyznaczając
równocześnie termin uroczystej kanonizacji na 12 lipca tego
samego roku. Ponadto 11 stycznia Święty Synod ogłosił, że
oględziny ciała Serafina wykazały jego zachowanie w
nienaruszonej postaci i polecił napisanie akatystu do Serafina z
Sarowa[37]. Bazylow podaje, że w rzeczywistości relikwie
Serafina nie przetrwały w postaci nierozłożonej, a jedynie jako Ikona św. Serafina z Sarowa
szkielet[36]. W następujący sposób kwestię tę opisał powstała krótko po jego kanonizacji
wicegubernator tambowski z okresu kanonizacji Siergiej (cerkiew św. Mikołaja w Radomiu)
Urusow:

Latem oczekiwano uroczystego odkrycia – w obecności imperatora i całej carskiej rodziny –

nietkniętych relikwii nowego świętego, których, po dokładnym przebadaniu
przeprowadzonym przez miejscowego archijereja [biskupa], nie zastano w grobie. Odkryto
jedynie na wpół rozpadnięte kości, fragmenty skóry z włosami i skrawki odzieży. Raport
tambowskiego archijereja z załączonym aktem z oględzin wywołał niezadowolenie w
Petersburgu, gdyż postanowienie o odkryciu relikwii zostało już podjęte, a nawet
opracowano specjalny ceremoniał, przy którym nienaruszone ciało świętego miało jakby
uczestniczyć w Boskiej Liturgii[38].

Uroczystości kanonizacyjne, mające dla cara Mikołaja II ogromne znaczenie propagandowe[36],

trwały dziesięć dni. Rozpoczęły się przeniesieniem relikwii świętego do nowej, ozdobnej raki 9
lipca 1903, zaś zakończyły pierwszym publicznym odśpiewaniem akatystu do świętego, napisanego
przez późniejszego nowomęczennika archimandrytę Serafina (Cziczagowa). W uroczystościach,
którym przewodniczył metropolita petersburski i ładoski Antoni (Wadkowski)[39], brał udział car
Mikołaj II razem z rodziną, łączną liczbę uczestników szacuje się według różnych źródeł od 100
tys.[40] do 600 tys. osób[41]. Kult, jakim otoczony był św. Serafin, wzrastał jeszcze po jego
oficjalnym usankcjonowaniu. Szczególnym szacunkiem otaczał pustelnika i starca Mikołaj II, który
wierzył, że to za pośrednictwem św. Serafina została uzdrowiona jego córka Maria[42], zaś piąta
ciąża jego żony Aleksandry Fiodorowny zakończyła się narodzinami upragnionego następcy
tronu[43].

Losy relikwii świętego

Ciało św. Serafina, umieszczone w ozdobnej race,

znajdowało się do 1927 w soborze Zaśnięcia Matki Bożej w
monasterze w Sarowie. Część rzeczy osobistych mnicha, w
tym jego szatę zakonną, przekazano natomiast do
monasteru w Diwiejewie, który przyjął św. Serafina jako
drugiego patrona i stał się drugim wielkim ośrodkiem jego
kultu[42]. Kultem otoczone było także święte źródło w
pobliżu dawnej pustelni Serafina[44] (według innego źródła
istniało ponad 20 świętych źródełek[45].
Źródełko św. Serafina
Chcąc zapobiec trwaniu kultu świętego, władze
bolszewickie, w ramach akcji otwierania rak z relikwiami,
nakazały otwarcie również raki z pozostałościami ciała św. Serafina. 17 grudnia 1920 relikwie
zostały wystawione na widok publiczny mimo protestów wiernych[4]. Ich publiczna ekspozycja
trwała do sierpnia roku następnego. Natomiast 23 marca 1927 władze stalinowskie nakazały
zniszczenie trumny, w której przechowywane było ciało św. Serafina[4]. Same zaś relikwie zostały
wywiezione do Leningradu i umieszczone w muzeum ateizmu, które z kolei zajmowało dawny
sobór Kazańskiej Ikony Matki Bożej. Los relikwii pozostawał przez wiele lat nieznany. W 1991
uszkodzone szczątki odnaleziono w piwnicach soboru. Ich identyfikacja była możliwa dzięki
napisowi na rękawiczce[46] i porównaniu go z zachowanym w archiwum opisem relikwii w
momencie ich wywiezienia z Sarowa[32]. Relikwie trafiły do monasteru w Diwiejewie[32]. W
odnowionych budynkach monasteru w Sarowie zrekonstruowano również celę, w której św.
Serafin spędził 15 lat w całkowitym odosobnieniu[32].

Nauka św. Serafina z Sarowa

Sam Serafin z Sarowa nigdy nie zapisywał tekstów nauk
duchowych, jakich udzielał innym osobom, ani też
przepowiedni, jakie wygłaszał będąc pod wpływem wizji.
Są one znane dzięki pisemnym relacjom ze spotkań z nim,
jakie sporządził Nikołaj Motowiłow, a wydał w 1903
Siergiej Niłus. W swojej przedmowie do opracowanego
tekstu Nilus pisał, że pouczenia św. Serafina nie
przedstawiają niczego nowego w teologii prawosławnej,
jednak mogą być istotne dla współczesnych ludzi, dla
których sens życia chrześcijańskiego oraz związanych z
nim zasad postępowania stał się niejasny. Nilus
porównywał słowa św. Serafina do wypowiedzi
proroków[47].

Ks. Kołogriwow uważa, że wydanie Niłusa – jedyny zapis

słów Serafina z Sarowa – nie jest całościową wykładnią
jego przemyśleń, a jedynie luźną relacją, w dodatku
Ikona Żywot św. Serafina z Sarowa
prawdopodobnie redagowaną po raz drugi przez wydawcę, bez interwencji samego świętego. Mimo
tego podkreśla, że tekst spisany przez Motowiłowa pozwala zrozumieć tok myślenia pustelnika i
główne myśli jego duchowości[48].

Każdego pielgrzyma Serafin nazywał „swoją Radością”, niezależnie od pory roku pozdrawiał
przybywających do Sarowa wielkanocnym pozdrowieniem „Chrystus Zmartwychwstał!”[6].

Pouczenia duchowe

W swoich naukach św. Serafin kładł szczególny nacisk na

bezwarunkową miłość Boga do człowieka, która ma moc
odmiany ludzkiego serca, daje pewność wypełnienia próśb
kierowanych w modlitwie:

Wszyscy, którzy mają mocną nadzieję w Bogu są ku

Niemu porwani i oświeceni blaskiem wiecznej
światłości. Jeśli człowiek pozbawiony jest
nadmiernej troski o siebie, kieruje swą miłość ku
Bogu i cnotliwym czynom i wie, że Bóg troszczy się
o niego – taka nadzieja jest prawdziwa i pełna
mądrości. Lecz jeśli człowiek pokłada wszelkie
swoje nadzieje tylko w swoich zamierzeniach, a
zwraca się do Boga w modlitwie jedynie w chwilach
niepowodzeń i tylko wtedy zaczyna ufać w pomoc
Bożą, gdy przestaje wierzyć w swoje możliwości i
nie może im zapobiec, to taka nadzieja jest
nieważna i fałszywa. Prawdziwa nadzieja szuka
Nikołaj Motowiłow
jedynie Królestwa Bożego i jest pewna, że otrzyma
wszystko, co potrzebne jest w tym śmiertelnym
życiu[49].

Święty porównywał Boga do ognia, który ma moc rozgrzewania serc i umysłów. Człowiek winien
jednak poszukiwać bożej pomocy i modlić się do niego za pośrednictwem świętych (zwłaszcza
Trzech Świętych Hierarchów), ale nie zajmować się dociekaniami nad istotą natury boskiej[50].
Równocześnie św. Serafin wskazywał na silny związek między wiarą a jej praktyczną realizacją w
postaci dobrych uczynków względem bliźnich. Realizacja taka była przez niego przedstawiana jako
całkowicie naturalna:

Owocami wiary są miłość, pokój, cierpliwość, miłosierdzie, dźwiganie krzyża i życie według
ducha. Prawdziwa wiara nie może obyć się bez uczynków. A ten, kto prawdziwie wierzy z
pewnością także czyni dobre dzieła[49]

Musimy mieć szczególną postawę wobec naszych bliźnich, nie czynić nikomu obraźliwych
uwag, przytyków. Kiedy odwracamy się od człowieka lub obrażamy go, to nasze serce
kamienieje. Każdy musi starać się o radość ducha, by do trudnych lub niechętnych nam
osób zwracać się ze słowami miłości. (...) W naszych relacjach z bliźnimi musimy być
przejrzyści wobec każdego równie dobrze w słowach, jak i w myślach, w przeciwnym razie
 czynimy nasze życie bezużytecznym. Musimy kochać innych, nie mniej niż siebie samych,
zgodnie z Prawem Pańskim: „Będziesz miłował… bliźniego swego, jak siebie samego” (Łk
10,27). (...) Jest absolutnie koniecznym być miłosiernym wobec nieszczęśliwych i
tułaczy[49].

Jako niezbędny warunek zbawienia św. Serafin podawał świadomość własnej niedoskonałości i
ciągłą gotowość do pokuty. Twierdził, że taka postawa życiowa wydatnie pomaga w odróżnieniu
dobra i zła, a przez to – w unikaniu grzechów:

Pragnący zbawienia musi zawsze mieć serce skłonne do pokuty i skruchy (...). Z tak
skruszonym sercem człowiek może uniknąć bez problemu wszystkich przebiegłych sztuczek
szatana, którego wszystkie wysiłki skierowane są ku zaniepokojeniu ludzkiego ducha[49].

Wreszcie jako cel życia chrześcijanina św. Serafin podawał „poszukiwanie Ducha Świętego”[51].
Podkreślał, że odnalezienie „mocnej nadziei w Bogu” i zdobyta tym samym siła duchowa umożliwią
nie tylko zbawienie tego, który ją uzyskał, ale i osób, które go otaczają (Zdobywaj Ducha Bożego –
wokół ciebie zbawią się tysiące)[4].

Św. Serafin uważał modlitwę za najdoskonalszą formę dążenia do Boga, o wiele ważniejszą i
skuteczniejszą od wymyślnych form ascezy i od postu. Twierdził, że zdolność do prawdziwej
modlitwy posiada każdy człowiek i każdy może w ten sposób osiągnąć „dar Ducha Świętego”:

Modlitwa jest drogą wiodącą do Pana. Jeżeli imię Boże jest zawsze na naszych ustach –
będziemy zbawieni[52]

Zaznaczał przy tym konieczność odróżnienia środków

dążenia do celu życia od jego samego. Podkreślał, że
modlitwa, post, asceza, uczestnictwo w nabożeństwach
cerkiewnych są czynnościami pozytywnymi w każdych
okolicznościach, lecz nie mogą być traktowane jako cel sam
w sobie[53]. Pozostawił przy tym szczegółowe zalecenia w
kwestii osobistej modlitwy i lektury Biblii. W jego ujęciu
wierni powinni w pierwszej kolejności samodzielnie czytać
Nowy Testament, odmawiać Modlitwę Jezusową, wyznanie
wiary, Ojcze nasz oraz Zdrowaś Maryjo[54]. Podkreślał
konieczność odpowiedzialnego podejmowania ćwiczeń
duchowych i umartwień[54]. Stał na stanowisku, że
świętość osiągać można w życiu świeckim, jeśli
odpowiedzialnie i rzetelnie wykonuje się swoje obowiązki,
a przy tym z dobrocią traktuje otoczenie[6].

Przepowiednie
Pomnik św. Serafina z Sarowa ukazujący
go w czasie modlitwy na kamieniu.
Serafin z Sarowa zyskał po śmierci sławę nie tylko jako
Pustelnia Korzenna, obwód kurski
asceta i mistyk, ale również autor katastroficznych
przepowiedni, które współcześni interpretatorzy uważają
za obraz rewolucji październikowej oraz represji politycznych, jakie za sobą pociągnęła[55]. Serafin
zapowiadał wybuch wojny światowej oraz wojny domowej w Rosji, które miały nastąpić, gdy kraj
ten osiągnie liczbę 180 mln mieszkańców. Twierdził, że cierpienia jakie nastąpią w wyniku tych
wydarzeń, nie miały dotąd precedensu. Zapowiadał upadek Austrii, utratę międzynarodowego
znaczenia przez Francję oraz nadejście Antychrysta na ziemie rosyjskie[55].

Św. Serafin miał również przewidzieć przebieg własnej kanonizacji. W ten sposób odczytywane są
jego słowa:

U nas będzie wielka radość! W środku lata zaśpiewają Paschę! A ludzi, ludzi mnóstwo ze
wszystkich stron, ze wszystkich stron![56]

Kult
Św. Serafin z Sarowa należy do najpopularniejszych
świętych prawosławnych na świecie[57][32]. Jego ikony
znajdują się w znacznej części cerkwi prawosławnych na
świecie, zaś świątynie pod jego wezwaniem wznoszone są
również poza granicami Rosji[32].

Ks. J. Kołogriwow określił św. Serafina jako nieskażone

źródło dobrej woli i wzorzec stosunków międzyludzkich,
zaś profesor Instytutu św. Sergiusza w Paryżu Władimir
Iljin jako tego, który przyniósł jasne objawienie Ducha Ikona św. Serafina z Sarowa w cerkwi w
[58] Białowieży
Świętego . Ks. archimandryta Jerzy (Pańkowski) pisał o
nim jako o świętym, w którym skoncentrowały się
charakterystyczne ideały ruskiej świętości, czyli wiara w
przebóstwienie całego stworzenia poprzez dobrowolną ofiarę miłości i duchowego
współczucia[59]. Ks. Rościsław Kozłowski określa go jako największego ze starców rosyjskich[60].

Do postaci św. Serafina nawiązał również Jan Paweł II w przemówieniu wygłoszonym w czasie
pielgrzymki do Bułgarii w monasterze Rylskim[61].

Uwagi
a. Ten epizod z życia Serafina budzi wątpliwości. Mnich (schimnich?) Dosyteusz faktycznie żył w
tym okresie w monasterze Trójcy Świętej w Kijowie i cieszył się znacznym szacunkiem.
Równocześnie informacja o tym, jakoby to on pobłogosławił przyszłego świętego i wskazał mu
najodpowiedniejszą wspólnotę mniszą podany został pierwszy raz przez Władimira Znoskę,
posłusznika z Ławry Pieczerskiej, w żywocie Dosyteusza z pocz. XX wieku. W tym samym
tekście Znosko bezkrytycznie powtórzył informacje z Pateryka Sołowieckiego z 1873, jakoby
Dosyteusz był w rzeczywistości kobietą, prowadzącą życie pustelnicze pod męskim imieniem i
w męskim stroju. Por. O. Krajniaja, Dosifiej Kitajewski (Kijewski) (http://www.pravenc.ru/text/180
355.html)

Przypisy
1. red. o. hieromnich Gabriel (Hagioryta), M. Jakimiuk, J. Misiejuk, Święty Serafim Sarowski żywot
i pouczenia, Bratczyk, Hajnówka 1999, ISBN 83-910025-3-5, s.9
 2. Что и кто стоит за лживыми публикациями о праздновании 250-летия Серафима
Саровского (https://archive.is/20120905110612/http://www.nne.ru/pub.php?id=20)
3. ks. J. Kołogriwow, O Świętym Starcu Serafinie [w:] Św. Serafim z Sarowa, Ogień Ducha
Świętego, Esprit, Kraków 2008, ISBN 978-83-60040-67-6, s.5
4. Święty mnich Serafim z Sarowa (http://soborbialystok.pl/parafia/dolna-cerkiew/)
5. red. o. hieromnich Gabriel (Hagioryta), M. Jakimiuk, J. Misiejuk, Święty Serafim Sarowski...',
s.11
6. P. Zyrjanow, Russkije monastyri i monaszestwo w XIX i naczale XX wieka, Russkoje Słowo,
Moskwa 1999, s. 123-125.
7. Преподобный Серафим, Саровский чудотворец (http://days.pravoslavie.ru/Life/life138.htm)
8. ks. J. Kołogriwow, O Świętym..., s.6
9. red. o. hieromnich Gabriel (Hagioryta), M. Jakimiuk, J. Misiejuk, Święty Serafim Sarowski...,
s.12
10. red. o. hieromnich Gabriel (Hagioryta), M. Jakimiuk, J. Misiejuk, Święty Serafim Sarowski...',
s.14
11. ks. R. Kozłowski, Św. Serafin z Sarowu (1759–1833), "Wiadomości Polskiego Autokefalicznego
Kościoła Prawosławnego", nr 2/1973, s.42
12. ks. J. Kołogriwow, O Świętym..., s.8
13. red. o. hieromnich Gabriel (Hagioryta), M. Jakimiuk, J. Misiejuk, Święty Serafim Sarowski...',
s.14-15
14. ks. J. Kołogriwow, O Świętym..., s.9
15. red. o. hieromnich Gabriel (Hagioryta), M. Jakimiuk, J. Misiejuk, Święty Serafim Sarowski...',
s.15
16. ks. R. Kozłowski, Św. Serafin..., s.42
17. red. o. hieromnich Gabriel (Hagioryta), M. Jakimiuk, J. Misiejuk, Święty Serafim Sarowski...',
s.16
18. ks. R. Kozłowski, Św. Serafin..., s.43
19. ks. J. Kołogriwow, O Świętym..., ss.16-17
20. ks. J. Kołogriwow, O Świętym..., s.11
21. ks. J. Kołogriwow, O Świętym..., s.13
22. red. o. hieromnich Gabriel (Hagioryta), M. Jakimiuk, J. Misiejuk, Święty Serafim Sarowski...',
ss.17-18
23. ks. J. Kołogriwow, O Świętym..., ss.13-14
24. red. o. hieromnich Gabriel (Hagioryta), M. Jakimiuk, J. Misiejuk, Święty Serafim Sarowski...',
s.18
25. ks. J. Kołogriwow, O Świętym..., s. 9
26. ks. J. Kołogriwow, O Świętym..., s.17-18
27. ks. J. Kołogriwow, O Świętym..., ss. 18-19
28. ks. J. Kołogriwow, O Świętym..., s.20
29. red. o. hieromnich Gabriel (Hagioryta), M. Jakimiuk, J. Misiejuk, Święty Serafim Sarowski...',
s.20
30. ks. R. Kozłowski, Św. Serafin..., s.44
31. red. o. hieromnich Gabriel (Hagioryta), M. Jakimiuk, J. Misiejuk, Święty Serafim Sarowski...',
s.24
32. Ałła Matreńczyk, Zdobywaj Ducha Świętego (http://www.pporthodoxia.com.pl/artykul.php?id=47
0)
33. red. o. hieromnich Gabriel (Hagioryta), M. Jakimiuk, J. Misiejuk, Święty Serafim Sarowski...',
s.21
34. red. o. hieromnich Gabriel (Hagioryta), M. Jakimiuk, J. Misiejuk, Święty Serafim Sarowski...',
s.27
35. red. o. hieromnich Gabriel (Hagioryta), M. Jakimiuk, J. Misiejuk, Święty Serafim Sarowski...,
s.28
36. L. Bazylow: Polityka wewnętrzna caratu i ruchy społeczne w Rosji na początku XX wieku.
Warszawa: Książka i Wiedza, 1966, s. 279-280.
37. red. o. hieromnich Gabriel (Hagioryta), M. Jakimiuk, J. Misiejuk, Święty Serafim Sarowski...,
ss.28-29
38. „Летом предстояло торжественное открытие в присутствии императора и всей царской
семьи нетленных мощей нового святого, которых по тщательном исследовании,
произведенном местным архиереем, в гробу не оказалось. Обнаружены были лишь
полуистлевшие кости, обрывки кожи с волосами и лоскуты одежды. Рапорт тамбовского
архиерея с приложенным к нему актом осмотра вызвал в Петербурге неудовольствие, так
как решение об открытии мощей уже состоялось, и даже был выработан особой
церковной службой и церемониал, при котором нетленное тело святого как бы
участвовало в богослужении”. S. Urusow, Tri goda gosydarstwiennoj służby, Nowoje
Literaturnoej Obozrienije, Moskwa 2009, ISBN 978-5-86793-655-6, s.324
39. red. Ch. Timberlake, Religious and Secular Forces in Late Tsarist Russia, University of
Washington Press, Seattle and London 1992, ISBN 0-295-07198-3, s.210
40. red. o. hieromnich Gabriel (Hagioryta), M. Jakimiuk, J. Misiejuk, Święty Serafim Sarowski...,
s.30
41. The Independent, 1903, [1] (http://books.google.com/books?id=-i4PAQAAIAAJ&pg=PA1945&d
q=Saint+Seraphim&lr=&as_drrb_is=b&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy
_is=1917&as_brr=3&cd=4#v=onepage&q=Saint%20Seraphim&f=false); str. 1845.
42. red. o. hieromnich Gabriel (Hagioryta), M. Jakimiuk, J. Misiejuk, Święty Serafim Sarowski...,
s.35
43. E. Radzinski, Jak naprawdę zginął car Mikołaj II, Warszawa: Warszawski Dom Wydawniczy,
1994, ss. 92-94. ISBN 83-85558-35-7
44. red. o. hieromnich Gabriel (Hagioryta), M. Jakimiuk, J. Misiejuk, Święty Serafim Sarowski...,
ss.35-36
45. "Each of the twenty-odd springs on this road was held to be consecrated in a special way."; str
673 (http://books.google.com/books?id=l2YiAQAAIAAJ&pg=PA665&dq=Saint+Seraphim&lr=&a
s_drrb_is=b&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=1917&as_brr=3&cd=
1#v=onepage&q=Saint%20Seraphim&f=falsebooks.google.com)
46. red. o. hieromnich Gabriel (Hagioryta), M. Jakimiuk, J. Misiejuk, Święty Serafim Sarowski...',
ss.84-85
47. Saint Seraphim of Sarov, On the Acquisition of the Holy Spirit (http://www.fatheralexander.org/b
ooklets/english/sermon_st_seraphim.htm)
48. ks. J. Kołogriwow, O Świętym..., ss.27-28
49. Cytat za: Pouczenia św. Serafina z Sarowa (https://web.archive.org/web/20181025223331/http
s://www.cerkiew.szczecin.pl/prawosawie/teologia/5-pouczenia-witego-serafima-z-sarowa.html).
[dostęp 2011-08-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (http://www.cerkiew.szczecin.pl/prawosawi
e/teologia/5-pouczenia-witego-serafima-z-sarowa.html) (2018-10-25)].
50. ks. R. Kozłowski, Św. Serafin..., s.46
51. L’ENTRETIEN AVEC MOTOVILOV (http://www.pagesorthodoxes.net/saints/seraphim/seraphim
-motovilov.htm)
52. ks. J. Kołogriwow, O Świętym..., s.26
53. ks. R. Kozłowski, Św. Serafin..., s.47
54. ks. R. Kozłowski, Św. Serafin..., s.48
55. Leszek Jańczuk, Profetyzm literatury rosyjskiej XIX wieku (http://www.pdfdownload.org/pdf2htm
l/view_online.php?url=http%3A%2F%2Fwww.wst.edu.pl%2Fcontent%2Fdownload%2F299%2F
1800%2Ffile%2FLiteratura%20rosyjska%20XIX%20wieku.pdf), WST (2008) [dostęp 2012-04-
10]
56. ks. J. Kołogriwow, O Świętym..., s.34
57. red. o. hieromnich Gabriel (Hagioryta), M. Jakimiuk, J. Misiejuk, Święty Serafim Sarowski żywot
i pouczenia, s.7
58. ks. J. Kołogriwow, O Świętym..., ss.5-6
59. Ks. archimandryta Jerzy (Pańkowski), W poszukiwaniu zbawienia. Bogactwo i piękno życia
duchowego w ascetyczno-teologicznego myśli św. Ignacego Branczaninowa, Bratczyk,
Hajnówka 2007, s.31
60. ks. R. Kozłowski, Św. Serafin..., s.50
61. Jan Paweł II, Przemówienie do mnichów w Klasztorze Riłskim (25 maja 2002) (https://web.arch
ive.org/web/20150319085208/http://ekai.pl/biblioteka/dokumenty/x368/przemowienie-do-mnich
ow-w-klasztorze-rilskim/). [dostęp 2009-11-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (http://ekai.pl/bi
blioteka/dokumenty/x368/przemowienie-do-mnichow-w-klasztorze-rilskim/) (19 marca 2015)].

Bibliografia
Kołogriwow, J. SJ: O Świętym Starcu Serafinie. W: Św. Serafim z Sarowa: Ogień Ducha
Świętego. P. Przeciszewski (przekład). Kraków: Esprit, 2008, s. 5-37.
ISBN 978-83-60040-67-6.
A. Matreńczyk, Zdobywaj Ducha Świętego, Przegląd Prawosławny nr 9 (219), wrzesień 2003
(http://www.pporthodoxia.com.pl/artykul.php?id=470)
Преподобный Серафим, Саровский чудотворец, Pravoslavie.ru (http://days.pravoslavie.ru/L
ife/life138.htm)
Święty mnich Serafim z Sarowa (https://web.archive.org/web/20110415002205/http://www.sob
orbialystok.pl/strona/podstrony/dolna_cerkiew.html). soborbialystok.pl. [zarchiwizowane z tego
adresu (http://www.soborbialystok.pl/strona/podstrony/dolna_cerkiew.html) (2011-04-15)].
Święty Serafim Sarowski, żywot i pouczenia. Gabriel Hagioryta, hieromnich, M. Jakimiuk, J.
Misiejuk, (red.),. Hajnówka: Bratczyk, 1999. ISBN 83-910025-3-5.
P. Zyrjanow, Russkije monastyri i monaszestwo w XIX i naczale XX wieka, Russkoje Słowo,
Moskwa 1999
Ikony św. Serafina z Sarowa (http://days.pravoslavie.ru/Images/ii1968&6.htm)

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Serafin_z_Sarowa&oldid=70074662”