Deney no 54 :ÜÇ FAZLI ASENKRON MAKİNENİN SENKRON ALTERNATÖR OLARAK

B OŞ ÇALIŞMASI

Deneyin amacı :Senkron alternatörün boş çalışmasını inceleyip (n) devir ile gerilim-
frekans ve uyartım akım gerilimi ile alternatör gerilim arasındaki ilişkinin incelenip grafi-
ğinin çıkartılması.

Araç Gereçler :-Enerji üniteli deney masası Y-036/001

-Raylı motor sehpası Y-036/003
-Enerji analizatörü Y-036/004
-Üç fazlı asenkron motor Y-036/015
-A.C motor sürücü Y-036/026
-Üç faz senkron makina Y-036/021
-Takometre,Jaglı kablo ,IEC fişli kablo
Deney bağlantı şeması : Y-036/001

ENERGY INPUT MEASURABLE AC ENERGY CONTROLS CIRCUIT ENERGY DC ENERGY RPM & TORQUE MEASUREMENT
MANUAL MANUAL PC
PC

RPM
L1 D-LAB OUTPUT
DLAB OUTPUT D-LAB INPUT
DLAB INPUT

48 V
A RPM
ENERJİ RPM
RPM DI-1
L2
24 V
ANALİZÖRÜ N GND
GND DI-2
TORQUE

L3
F F1 F0 V TORQUE
TORQUE
TORQUE AI

N 0-24 V
0 I 220 V 0-250 V 0-48 V 0-250 V 200 V
STOP
STOP TORQUE
TORQUE
AC AC DC DC DC

STOP / START 0-24 V

DC
PE
START
START RPM
RPM

E L E K T R O N İ K ADJUSTMENT ADJUSTMENT
Y-0036-001

PE
PE L N
Y-036/026

Y-036/004

N L1 L2 L3

U V W N L1 L2 L3

PE u v w u v w ı

M G/M k
3 3
Y-036/015

Y-036/021

PE
x y z x y z

Şekil 54.1:Üç faz asenkron alternatörün deney bağlantı şeması.

284
 0.....200v
L P(+)
N N(-)
PE

Iu A

Uu V

L N PE L1 L2 L3 N
U,Hz
G1 PE MPR-53 PE

RPM ölçümü
PE u v w L1 L2 L3 N

PE u v w u v w

RPM
M G/M
3 3
Y-036/015

Y-036/021
PE
x y z x y z

Şekil 54.2:Üç faz senkron alternatörün boş çalışması devre şeması.

Deneyin yapılışı :

Not:Senkron makine nominal (etiket) değerlerini dikkate alınız.

-Şekil 54.2-54.2’deki deney devresini kurunuz.

-Senkron alternatörü,asenkron motor ve sürücü yardımıyla nominal devirde döndürünüz
(n=1500 d/dak) deney süresince devir sayısını sabit tutunuz.
-Uyartım akımı (Iu) sıfırdan başlayarak kademe kademe nominal değerin 1.2 katına ka-
dar artırınız.Her kademede enerji analizatörü parametrelerinden U(L-N,L-L),frekans
değerlerini gözlemleyip kaydediniz.
-Uyartım akım (Iu) ve gerilim Uu ayarlayarak senkron alternatör uç gerilimi L-N=200v
L-L=380v ve frekans=50 Hz değerin oluştuğu devir (n),Iu,Uu değerlerini gözlemleyip kay-
dediniz.
-Deneyde (Iu) uyartım akımı ve devir (n) ile uç gerilimi arasındaki ilişkiyi alınan ölçüm
değerleri ile gözlemleyip analiz ediniz.
-Enerjiyi kesip deneyi sonlandırınız.

285
Deneyde alınan değerler :

Devir Uyartım Enerji analizatörü AÇIKLAMA

n= d/dak Iu Uu U f

Değerlendirme :

Soru 1: Boş çalışmada senkron alternatörün devri neden sabit tutulur,sabitte bozulursa
ne oluyor? gözlemlerinizi açıklayınız.
Soru 2: Uyartım akımı (Iu) nominal değerinin üzerinde arttığı zaman alternatör gerilimi
neden atırmaz? açıklayınız.
Soru 3: Alternatör nominal deverinde dönerken (n=1500 d/dak) uyartım akımı (Iu=0) sıfır
ise alternatör uçlarındaki gerilimi açıklayınız.Bu konumda alternatör uçlarına çıplak elle
dokunulursa ne olur? açıklayınız.
Soru 4: Uyartım akımı yönü değişirse alternatör gerilim verir mi neden? açıklayınız.
Soru 5: Deneyde alınan değerlerle alternatörün boş çalışma eğerisini çizip analiz ediniz.
Soru 6: Deney sonu gözlemlerinizi açıklayınız.

286
Deney no 55 :ÜÇ FAZLI SENKRON MAKİNENİN SENKRON ALTERNATÖR OLARAK
YÜKLÜ ÇALIŞMASI

Deneyin amacı :Senkron alternatörün yükte çalışmasını incelemek ve yüklere göre

(omik-endüktif-kapasitif) alternatör uç gerilimindeki değişimleri incelemektir.

Araç Gereçler :
-Enerji üniteli deney masası Y-036/001 -Üç faz sigortalı şalter Y-036/051
-Raylı motor sehpası Y-036/003 -Üç faz ayarlı omik yük Y-036/056
-Enerji analizatörü Y-036/004 -Üç faz ayarlı kapasitif yük Y-036/057
-Üç fazlı asenkron motor Y-036/015 -Üç faz ayarlı endüktif yük Y-036/058
-A.C motor sürücü Y-036/026 -Takometre,Jaglı kablo ,IEC fişli kablo
-Üç faz asenkron makine Y-036/021

Deney bağlantı şeması :

Y-036/001

ENERGY INPUT MEASURABLE AC ENERGY CONTROLS CIRCUIT ENERGY DC ENERGY RPM & TORQUE MEASUREMENT
MANUAL MANUAL PC
PC

RPM
L1 D-LAB OUTPUT
DLAB OUTPUT D-LAB INPUT
DLAB INPUT

48 V
A RPM
ENERJİ RPM
RPM DI-1
L2
24 V
ANALİZÖRÜ N GND
GND DI-2
TORQUE

L3
F F1 F0 V TORQUE
TORQUE
TORQUE AI

N 0-24 V
0 I 220 V 0-250 V 0-48 V 0-250 V 200 V
STOP
STOP TORQUE
TORQUE
AC AC DC DC DC

STOP / START 0-24 V

DC
PE
START
START RPM
RPM

E L E K T R O N İ K ADJUSTMENT ADJUSTMENT
Y-0036-001

REZİSTİF

Y-036/051
ENDÜKTİF KAPASTİF

PE L N
Y-036/026

Y-036/056 Y-036/057 Y-036/058

U V W
PE
Y-036/004

N L1 L2 L3

N L1 L2 L3

PE u v w u v w ı

M G/M k
3 3
Y-036/015

Y-036/021

PE
x y z x y z

Şekil 55.1:Üç fazlı senkron alternatörün yükte çalışması deney bağlantı şeması.

287
 0.....200v
L P(+)
N N(-)
PE

A Iu

R L C V
L N PE
Uu
G1
RPM ölçümü

PE u v w
N L3 L2 L1
PE MPR-53 PE
U,I,Cosj
Hz,W,VA,VAR N L3 L2 L1

PE u v w u v w
RPM

Y-036/021
M G/M
3 3
Y-036/015

PE
x y z x y z

Şekil 55.2:Üç fazlı senkron alternatörün yükte çalışması devre şeması.

Deneyin yapılışı :

Not: Deneyde kullanılan makinelerin nominal değerlerine dikkat ediniz.

Deneyde kullanılan yük-makine ve diğer modüllerin toprak klemenslerini irtibatlan-
dırınız.

-Şekil 55.1-55.2’deki deney devresini kurunuz.

-Senkron alternatörü döndüren asenkron motoru sürücü ile çalıştırıp alternatör devir sayı-
sını nominal devrine (n=1500 d/dak) ayarlayınız.
-Senkron alternatörü nominal ikaz Iu,Uu ayarlayıp nominal uç gerilimini vermesini sağla-
yınız.
-Senkron alternatörün uyartım akımına bağlı (Iu) ile devir sayısı (n=1500 d/dak) deney
süresince sabit tutunuz.
-Senkron alternatörün çıkışına bağlı enerji analizatörü parametrelerden boşta gerilim fre-
kansını takometre ile (n),ikaz devresinden Iu,Uu değerini gözlemleyip kaydediniz.
-Senkron alternatör çıkışındaki sigorta-şalteri kapatıp önce reziftif yükle kademe kademe
nominal yükün 1,2 kadar yükleyiniz.Her konumda enerji analizatörü parametreleri
U,ICosj,W,VA,VAR ile n,Iu,Uu değerlerini gözlemleyip kaydediniz.
-Rezistif yükü devre dışı bırakınız.

288
-Endüktif yük her faz dengeli ve dengesiz olacak şekilde kademe kademe nominal yükün
1,2 katına kadar yükleyiniz.Her konumda enerji analizatörü parametreleri I,U,Cosj,W,VA
VAR ile n,Iu,Uu değerlerini gözlemleyip kaydediniz.
-Endüktif yükü devre dışı bırakınız.
-Kapastif yükü kademe kademe yükleyiniz.Her konumda enerji analizatörü parametreleri
I,U,Cosj,W,VA,VAR ile n,Iu,Uu değerlerini gözlemleyip kaydediniz.
Önemli unsur kapastif yük arttıkça alternatör uç gerilimindeki artışı nominal değeri geç-
memesi için uyartım akımını azaltınız.
-Kapasitif yükü devre dışı bırakınız.
-Rezistif,endüktif,kapasitif hepsini aynı anda devrede olacak toplam yük nominal değerin
%80’ini geçmemeli.
Bu konumda yükleme kademe kademe yapılmalı ayrıca sırayla yükün çoğunluğu rezistif,
endüktif ve kapasitif olarak ayarlanmalı .
Her bir konumda enerji analizatörü parametreleri I,U,Cosj,W,VA,VAR ile n,Iu,Uu değer-
lerini gözlemleyip kaydediniz.
-Enerjiyi kesip deneyi sonlanrınız.

Deneyde alınan değerler :

Iu Uu Enerji analizatörü parametreleri AÇIKLAMA

n
I U Cosj f W VA VAR

Değerlendirme :

Soru 1: Rezistif,endüktif,kapasitif yüklerde alternatör uç gerilimi nasıl değişti?açıklayınız.

Soru 2:Alternatörün boştaki uç gerilimi ile rezistif,endüktif,kapasitif yükteki gerilim düşümü
ve regülasyon ne oldu? açıklayınız.

*%Rg= Ea-Ut %Rg: Yüzde gerilim regülasyonu

Ut Ea : Alternatör boştaki uç gerilimi
Ut : Alternatör tam yükteki uç gerilimi

Soru 3: Endüvi ve reaksiyon nedir,yük yük cinsine göre endüvi reaksiyonu alternatör ge-
rilimini nasıl etkiler? açıklayınız.
Soru 4: Farklı yüklerde,alternatör yüklendikçe değişen alternatör uç gerilimini sabit tut-
mak için neler yapılıyor? açıklayınız.
Soru 5: Alternatör yükte çalışması karekteristliğini açıklayınız.
soru 6: Deney sonu gözlemlerinizi açıklayınız.

289