ĐỠ SANH THƯỜNG NGÔI CHỎM

ThS Phan Thị Thúy Vân

Mục tiêu
- Nắm được các bước và thực hiện đúng kỹ năng đỡ sanh thường ngôi chỏm
Phân bố thời gian
- Giới thiệu mục tiêu bài giảng: 5 phút
- Giới thiệu nội dung bài giảng: 25 phút
- Thực hành kỹ năng: 70 phút
NỘI DUNG
I. Một số lưu ý
- Tôn trọng nguyên tắc vô khuẩn khi đỡ sanh.
- Khi cổ tử cung mở trọn, đầu lót thấp thì mới hướng dẫn sản phụ rặn sanh và thực
hiện đỡ sanh.
- Trong thời rặn sanh phải chú ý theo dõi tim thai thường xuyên
- Hướng dẫn cho sản phụ chỉ rặn khi có cảm giác mót rặn cùng với sự xuất hiện của
cơn
- co TC.
- Những lưu ý khi tiến hành đỡ sinh:
- Thao tác nhẹ nhàng, đỡ thai, không kéo thai;
- Giúp cho thai sổ từ từ;
- Kiên nhẫn động viên sản phụ, không thúc ép, giục giã, sốt ruột.
- Tốt nhất nên có 2 người, nếu không đủ nhân lực có thể thực hiện bởi một người
II. Chuẩn bị dụng cụ
- Bàn để bộ dụng cụ đỡ sanh
- Khăn vô khuẩn: 1 cái lót mông, 1 cái để lên bụng sản phụ, ống chân
- Bộ dụng cụ cắt may tầng sinh môn: kéo Mayo cong, kẹp mang kim, kelly, kéo cắt
chỉ, kim chỉ khâu
- Bộ dụng cụ cắt rốn: kẹp rốn nhựa, kềm Kocher, kéo Mayo
- Dung dịch sát khuẩn tay
- Găng vô khuẩn
- Bộ đồ trẻ sơ sinh
- Thuốc: oxytocin lấy sẳn 10 đơn vị trong bơm tiêm, lidocain 2% dùng để tê tầng
sinh môn
III. Chuẩn bị sản phụ
- Sản phụ nằm ngửa trên bàn sinh với tư thế đầu cao, 2 chân gác lên giá đỡ, hai đùi
giang rộng, mông sát mép bàn
- Làm trống bàng quang: thông tiểu nếu sản phụ không tự tiểu được
- Rửa vùng sinh dục ngoài, sát trùng rộng vùng sinh dục ngoài
- Trải 1 khăn dưới mông, 1 khăn trên bụng sản phụ, mang ống chân
IV. Các bước tiến hành
Người đỡ sanh đội nón, mang khẩu trang, mặc áo choàng
Sát khuẩn tay nhanh
Mang găng vô khuẩn (mang 2 găng nếu một người đỡ sinh)
Hướng dẫn sản phụ rặn sanh
1. Đỡ đầu
Giúp đầu cúi: dùng 3 ngón tay giữa ấn nhẹ nhàng vào vùng chẩm trong mỗi cơn gò
để giúp đầu cúi thêm

Hình 1: Giúp đầu cúi

Nếu cần thì cắt tầng sinh môn khi tầng sinh môn giãn căng (hai mép môi nhỏ cách
nhau ≥4cm hay âm hộ hướng lên trần nhà), cắt ở vị trí 6g, hướng kéo tạo với đường
giữa 1 góc ≥ 60o.

Hình 2: Cắt tầng sinh môn

Giúp đầu ngửa: khi hạ chẩm tì dưới khớp vệ, dặn sản phụ ngưng rặn, một tay giữ
tầng sinh môn, một tay giữ vào vùng trán, nhẹ nhàng đẩy ngược lên trên để sổ từ từ
trán, mũi, miệng. Sau khi đầu sổ ra ngoài dùng tay hoặc gạc lau sạch nhớt ở mũi,
miệng thai nhi.

Hình 3: Giúp đầu ngữa

2. Đỡ vai
Sau khi đầu ra sẽ tự động xoay 45o độ cùng chiều kim đồng hộ (nếu kiểu thế chẩm
chậu trái trước) hoặc xoay 45o ngược chiều kim đồng hồ (nếu kiểu thế chẩm chậu phải
trước), người đỡ sanh giúp đầu xoay thêm 45o để đầu thai ở kiểu thế ngang.

Hình 4: Đầu xoay về kiểu thế ngang

Kiểm tra dây rốn, nếu dây rốn quấn cổ thì gỡ dây rốn, nếu quấn chặt không gỡ được
cần cắt dây rốn

Hình 5: Tháo dây rốn qua khỏi đầu thai nhi

Đỡ vai trước: hai bàn tay ôm đầu thai nhi ở 2 bên tai, hướng dẫn sản phụ rặn nhẹ, kéo
nhẹ nhàng theo hướng xuống dưới để sổ vai trước.

Hình 6: Đỡ vai trước

Đỡ vai sau: Khi bờ dưới cơ Delta tỳ dưới khớp vệ, nói sản phụ ngưng rặn, hạ thấp
đầu giường (tư thế đầu bằng), một tay giữ đầu thai nhi giữa ngón trỏ và các ngón còn
lại (cổ nằm giữa các ngón tay, không nắm cổ thai nhi), nhấc thai nhẹ nhàng lên phía
trên để sổ vai sau từ từ, một tay giữ tầng sinh môn hoặc nhờ người phụ giữ.

Hình 7: Đỡ vai sau

3. Đỡ thân và mông và chi
Khi đã sổ xong hai vai, bỏ tay giữ tầng sinh môn, vuốt dọc theo thân thai nhi để đón
lấy và giữ chặt hai bàn chân bằng cách giữ một chân giữa ngón cái và ngón trỏ, một
chân giữa ngón trỏ và ngón giữa.

Hình 8: Đỡ thân và chi

Thông báo giờ, phút, ngày sinh và giới tính của bé cho sản phụ.
Các bước chăm sóc tiếp theo xem bài “Chăm sóc thiết yếu bà mẹ và trẻ sơ sinh ngay
sau sinh” và “Cắt và may tầng sinh môn”
THỰC HÀNH
Lần 1: 30 phút
- Các sinh viên chia nhóm theo số lượng mô hình, thao tác trên mô hình.
- Giảng viên quan sát, góp ý nhận xét.
Lần 2: 30 phút; chọn 1-2 sinh viên
- Thực hiện khám trên mô hình và trình bày các bước khám, các sinh viên còn lại
ngồi nghe và quan sát, đóng góp ý kiến.
Giảng viên nhận xét chung: 10 phút

Tài liệu tham khảo

Thực hành Sản Phụ Khoa Đại học Y Dược TP Hồ Chí Minh 2011
Williams Obstetrics 25th edition

BẢNG KIỂM

STT Nội dung Có Không

1 Chào, hỏi giới thiệu

2 Chuẩn bị dụng cụ

Bàn để dụng cụ đỡ sanh, bộ dụng cụ cắt may tầng sinh môn,

bộ cụng cụ kẹp cắt rốn, khăn vô khuẩn, găng tay vô khuẩn,
thuốc tê Lidocain 2%, kim tiêm, oxytocin, bộ đồ trẻ sơ sinh

3 Người đỡ sanh đội nón, mang khẩu trang, tạp dề, sát khuẩn
tay nhanh, mang găng vô khuẩn

4 Chuẩn bị sản phụ: nằm sát mép bàn, hai chân dang rộng, trải
khăn dưới mông, trên bụng sản phụ, và 2 đùi
STT Nội dung Có Không

5 Hướng dẫn sản phụ cách rặn sanh

6 Giúp đầu cúi

7 Cắt tầng sinh môn đúng thời điểm khi cần

8 Giúp đầu ngữa, một tay còn lại giữ tầng sinh môn

9 Sổ vai trước

10 Sổ vai sau, một tay còn lại giữ tầng sinh môn

11 Đỡ thân, mông và chi

12 Thông báo ngày, giờ sanh và giới tính của trẻ cho sản phụ

13 Kẹp cắt rốn (Chăm sóc thiết yếu bà mẹ và trẻ sơ sinh ngay sau
sinh)

14 Xử trí tích cực giai đoạn III chuyển dạ. (Chăm sóc thiết yếu
bà mẹ và trẻ sơ sinh ngay sau sinh)

15 May tầng sinh môn (Cắt và may tầng sinh môn)