1

LUCAS5-11
1
Het geschiedde nu, toen het volk bij Hem
aandrong om het woord van God te horen, dat Hij
bij het Meer van Gennesaret stond (lett. was
staande)
2
en Hij zag twee boten, die bij het meer
lagen (lett. stonden), en de vissers, nadat zij waren
uitgestapt, spoelden de netten.
3
En nadat hij aan
boord van een van de boten die van Simon (was)
was gegaan, vroeg Hij hem een eindje van wal
(lett.eenweinigvanhetland)testekenentoenHij
was gaan zitten, begon Hij de menigten vanuit de
boot te onderwijzen.
4
Toen Hij was gestopt met
spreken, zei Hij tegen Simon: Ga met de boot het
meer op en werp jullie netten uit voor de vangst
(lett. laat jullie netten zakkenvoor de vangst).
5
En
Simon antwoordde en zei: Meester (lett. baas),
hoewel we ons de hele nacht door hebben
ingespannen, hebben we niets gevangen. Maar op
Uw woord zal ik de netten uitwerpen (lett. laten
zakken).
6
Entoenzijdithaddengedaan,vingenzij
een grote menigte vissen en die hun netten (bijna)
deedscheuren.
7
Enzijwenktenhuncollegasinde
anderebootomhentekomenhelpenenzijkwamen
envulden(de)beideboten,zodatzij(bijna)zonken.
8
EntoenSimonPetrus(dat)zag,vielhijneervoor
deknienvanJezusenzei:Gawegvanmij,wantik
ben een zondig man, Heer!
9
Want vrees had hem
en allen die bij hem waren bevangen over de
visvangst die zij samen hadden verricht,
10
net als
ook Jacobus en Johannes, de zonen van Zebedes,
die makkers van Simon waren. En Jezus zei tegen
Simon: Wees niet bang. Van nu af aan zul je
mensen (gaan) vangen.
11
En nadat ze de boten op
het land hadden gebracht, lieten zij alles achter en
volgdenHem.

Lucas5:1
`E,. i.e e. . i a e i e ,ei . :ts.t cat au a sat a seu.ti e i e ,ei eu .eu
1
sat
au e , i . ca , :aa i t ii l.iica.

. ,. i.e indic.aor.M.3epers.sing. ,t ieat gebeuren

e. voegwoord e. maar,en,nu
. i voorzetsel(+3) . i in,op,met,door,onder,t.m.v.
e i e ,ei subst.acc.masc.sing. e e ,e, hetvolk,deschare
. :ts.t cat infin.praes.P. . :t s.tat aandringen,smeken,bedreigen
au a pron.pers.dat.masc.sing. au e , hij,zich(zelf),vanhem
a seu.ti infin.praes.A. a seu a luisteren,horennaar
e i e ,ei subst.acc.masc.sing. e e ,e, hetwoord
eu .eu subst.gen.masc.sing. e .e , God
au e , pron.intens.nom.masc.sing. au e , hij,zich(zelf),vanhem
i indic.imp.A.3epers.sing. .t t zijn
. ca , part.perf.A.nom.masc.sing. t ct stellen,doenstaan
:aa voorzetsels(+4) :aa langs,naast,naar,tegen
i t ii subst.acc.fem.sing. t i hetmeer
l.iica. subst.acc./genfem.sing. l.iica. Genesareth

Werkvertaling:
Hetgeschieddenu,toenhetvolkbijHemaandrongomhetwoordvanGodtehoren,datHij
bijhetMeervanGennesaretstond(lett.wasstaande)

Kritischapparaat:
|
75
beginthetversmetKat . ,. i.e.
NietinNA
27
(welinSQE):N*ensy
s
co-sahebben. :ts.t cat veranderdincuia, iat,
wellichtomdatzedeletterlijkelezingwataltefysiekvonden.
Inplaatsvan sat lezenCDO T ]
13
331latsy
p.h
eu .Detekstvan NA
27
wordtechter
gesteund door N A B L W ]
1
579. 892. 1231. '844. '2211 pc c. Het externe bewijs voor
sat is overtuigend. Het lijkt erop dat een kopiist eu heeft ingebracht om de zin beter te
latenlopen.Grammaticaaliseu nietnoodzakelijk,omdathetmogelijkisomsat telezen
alsconsecutivum(zodat/om).Ziehieronderbijdeopmerkingen.
Dmaaktvan sat au e , i . ca , hier. cae, au eu .AangezienDalleengewichtinde
schaal legt als de codex door andere tekstgetuigen wordt gesteund is het externe bewijs
voordezelezingonvoldoende(Aland,Text,110).

Opmerkingen:
HetSeptuagintisme`E,. i.e e. iseentypischLucaanseopeningvaneennieuwgedeelte
inhetverhaal(Hermeneia,167;ICC,45).
. i a e i e ,ei . :ts.t cat iseengesubstantiveerdeinfinitief,waarbijhetvoorzetselvan
betekenisverandert(. iwordtterwijl,tijdensof,bijeenaoristus,toen).
. :ts.t cat (+ datief) is hier hoofdzakelijk metaforisch gebruikt, hoewel een letterlijke
lezingvoorstelbaaris(ICC,142).
Blass,DebrunnerenRekopflezeninheteerstesat eenconsecutivum(zodat).Vgl.BDR
442,5.
Hettweedesat ,gevolgddooreeninfinitief,iseenhebrasme(w. )na. ,. i.e e. enbetekent
dandat.Hetleidtinditversdeapodosisin.ZieBDR442,11;Robertson,GGNT,1183;
ICC,45.
e i e ,ei eu .eu isdeeerstevermeldingvanhetwoordvanGodinLucas(hoewelLc
3,2al a eu .eu bevatenin Lc.1:2alsprakeisvane e ,e,).Hetverwijstnaar Lc.
4:43. Vgl. Hermeneia, 168. Lucas ontleent het aan Mc. 7:13 en de Paulijnse
zendingstraditie(Rom.9,6;1Kor.14,36;2Kor.2,17;4,2en1Thess.2,13).InLucasslaat
e i e ,ei eu .eu op Jezus boodschap, in Handelingen op het opstandingsevangelie
(Hermeneia,168;NICNT,232).
au e , krijgt hier geen speciale nadruk, maar is redundant (BDR 277,3). Voor de LXX-
achtergrond van sat au e ,, zie W. Michaelis, Das unbetonte sat au e , bei Lukas, in:
StudiaTheol.4(1950), 86-93.Vgl.Wallace,Greekgrammarbeyondthebasics,323.A.
Plummermeentechterdatau e , hierJezusonderscheidtvane e ,e,(ICC,142).
i . ca , is een coniugatio periphrastica voor het plusquamperfectum van t caat (vgl.
.t c s.ti). Het perfectum van dit werkwoord . csa is een praesens-perfectum. Het
plusquamperfectum moet dan ook worden vertaald met een gewone verleden tijd. Vgl.
BDR 352,3; GG 200j; Wallace, Greek grammar beyond the basics, 583, 586;
Robertson,GGNT,375,393.
:aa +accusativus,naeenwerkwoordvanrust(staan),heefteenlokalebetekenis(hier:
bij).Vooreenoverzicht:Robertson,GGNT,615.
MerkopdatLucashier,i.t.t.deanderesynoptici,spreektvaneenmeer,i.p.v.eenzee
(vgl. a acca). Het meer wordt hier vernoemd naar de vruchtbare streek aan de
noordwestelijke oever van het meer. Vgl. ICC, 142; NICNT, 231. De naam wordt soms
andersgespeld,varirendvanl.iica. (NA
27
),l.ica. (EHKM),l.iica. (D)
l.iicat t, (Josephus, Ant. xviii 2.I), l.iica (Josephus, B.J. iii 10.7), X.i. .
(LXX,Num.34,2;Ios.12,2).Vgl.ICC,142.

Lucas5:2
sat .t e.i eu e :eta . ca a :aa i t ii et e. a t.t , a :` au a i a :ea i.,
. :uiei a et sua.

.t e.i indic.aor.A.3epers.sing. e a a zien

eu e adj.card.acc.neut.plur. eu e twee
:eta subst.acc.neut.plur. e :et ei deboot
. ca a part.perf.A.acc.neut.plur. t ct stellen,doenstaan
:aa voorzetsels(+4) :aa langs,naast,naar,tegen
i t ii subst.acc.fem.sing. t i hetmeer
et a t.t , subst.nom.masc.plur. e a t.u , devisser
e. voegwoord e. maar,en,nu
a :` voorzetsel(+2) a :e van(af),sedert,t.g.v.,door
au a i pron.pers.gen.neut.plur. au e , hij,zich(zelf),vanhem
a :ea i., part.aor.A.nom.masc.plur. a :eat ia weggaan,uitstappen,aanlandzetten
. :uiei indic.imperf.A.3epers.plur. :u ia wassen,reinigen,schoonmaken
a et sua subst.acc.neut.plur. e et suei hetvisnet
3

Werkvertaling:
en Hij zag twee boten, die bij het meer lagen (lett. stonden), en de vissers, nadat zij waren
uitgestapt,spoeldendenetten.

Kritischapparaat:
Delezingeu e :eta inNA
27
wordtgesteunddoor|
75
N(*:om.eu e)C
3
DO]1.131lat
(:eta eu e in:BW579.892pce).N25hadnogeu e :eta ta,gebaseerdopAC*LQT
33.1241.1424.'844.'2211alf.Eenkeuzeopbasisvanhetexternebewijsismoeilijkte
maken. In Lucas komt het verkleinwoord van :et ei verder niet voor (vgl. 5,3 en 5,7).
Voor Joh. 6,23-4 bestaan zowel varianten met :eta als met :eta ta. Mogelijk is het
verkleinwoorddemoeilijkelezing(hetgeldtnietalsgoedGrieks,waardooreenkopiist
erlater:eta tavankanhebbengemaakt;vgl.BDR111,8).
NietinNA
27
enSQE:N* ACLQhebbena ..t , (BDR29,7).
N*laata :e weg.CodexAheefta :ea i.,a :` au a i.
A C
3
O T ]
1.13
33 1 hebben a :.:uiai (-ei (pc)). Op basis van |
75
N B C* D L Q W
(579).892.1241pckiestNA
27
voor. :uiei.Hetexternebewijsvoordezelaatsteversie
is sterker. a :e:u ia komt in het NT alleen in Lc 5,2 voor, :u ia duikt ook op in
Openbaringen 7,14 en 22,14. :u ia is van beide werkwoorden aanzienlijk beter
vertegenwoordigdindeLXX(55keer,waarvan50keerindepentateuchtegena :e:u ia
3keerindeprofeten).

Opmerkingen:
t caatwilzeggenstaan,ookvoortoestandendiealsstaanwordengezien(zoalsvoor
ankerliggen).
a :eat iabetekentnaastweggaanofvertrekken,ookaanlandzetten.
a t.u , betekent letterlijk zeeman en heeft in koin-Grieks algemeen de betekenis van
visser(ICC,142).
a :e ismet., .t ,, . i, . :t hetmeestherhaaldevoorzetselnaeensamengesteldwerkwoord
met hetzelfde voorzetsel als prefix (vgl. a :eat ia). Zie Robertson, GGNT, 559; Winer-
Moulton,Treatise,531.
:u ia duidt op het wassen (vgl. spoelen) van levenloze objecten (waar it :a wordt
gebruikt voor het wassen van delen van het menselijk lichaam en eu a staat voor het
wassenvanhetgehelelichaam).Vgl.ICC,143.
Mogelijk gaat het bij a et sua om linnen schakelnetten, die overdag zichtbaar waren
voorvissenenderhalvealleensnachtsgebruiktkondenworden(NICNT,232).

Lucas5:3
. a , e. .t , . i a i :et ai, e i Lt aie,, a c.i au e i a :e , , , . :aia,a,.t i
e t ,ei sat ca, e. . s eu :et eu . et eacs.i eu , e ,eu,.

. a , part.aor.A.nom.masc.sing. . at ia scheepgaan,aanboordgaan
e. voegwoord e. maar,en,nu
.t , voorzetsel(+4) .t , naar,in,tot,voor,tegen,naar
. i adj.card.acc.neut.sing. .t, n
a i :et ai subst.gen.neut.plur. e :et ei deboot
e pron.rel.nom.neut.sing. e , die,dat,wat,hetwelk,wie
Lt aie, subst.gen.masc.sing. e Lt ai Simon
i indic.imperf.A.3epers.sing. .t t zijn
a c.i indic.aor.A.3epers.sing. . aa a vragen
au e i pron.pers.acc.masc.sing. au e , hij,zich(zelf),vanhem
a :e voorzetsel(+2) a :e van(af),sedert,t.g.v.,door
, , , subst.gen.fem.sing. , deaarde,hetland
. :aia,a,.t i infin.aor.A. . :aia ,a invollezeebrengen,terugtrekken
4

e t ,ei bijwoord/adj.acc.neut.sing. e t ,e, weinig,klein

sat ca, part.aor.A.nom.masc.sing. sat ,a gaanzitten
. s voorzetsel(+2) . s uit,van(af),sedert,directna
eu :et eu subst.gen.neut.sing. e :et ei deboot
. et eacs.i indic.imperf.A.3epers.sing. etea csa onderwijzen,onderrichten,leren
eu , e ,eu, subst.acc.masc.plur. e e ,e, deschare,demenigte,demassa

Werkvertaling:
EnnadathijaanboordvaneenvandebotendievanSimon(was)wasgegaan,vroegHij
hemeeneindjevanwal(lett.eenweinigvanhetland)testekenentoenHijwasgaanzitten,
begonHijdemenigtenvanuitdebootteonderwijzen.

Kritischapparaat:
ACO T]
1.13
331lezeneu Lt aie,.DetekstvanNA
27
wordtgesteunddoor|
75
NB
D L W 579 pc. Het externe bewijs voor de korte versie is beter. Vermoedelijk is eu
ingevoegd om aan te geven dat het hier om dezelfde Simon gaat als die in het vorige
hoofdstuk was gentroduceerd (anafoor). Aangezien de toevoeging van eu de betekenis
nietwijzigt,gaathierdestelregellectiobreviorlectiopotiorop.
D heeft i.p.v. e t ,ei de epanadiplosis e cei e cei (septuagintisme dat zoiets betekent als
hoe weinig!). Het dubbele correlativum duidt op zeer weinig (BDR 304,4; 493,2;
Robertson, GGNT, 733). Aangezien de variant niet wordt gesteund door andere
belangrijketekstgetuigen,geldte t ,eialsmeestoorspronkelijk.
|
4
leestsat sat ca,. et eacs.i . s eu , e ,eu,.ACO T(]
1.13
)33
vid
1latsy
h
hebbensat
sat ca, (LQW579e. ) . et eacs.i . s eu :et eu.ScrivenersTextusReceptuskiestvoor
de versie zonder e. , terwijl Westcott-Hort en Von Soden wel e. hebben, maar geen sat .
Tischendorf maakt ervan: sat ca, e. . i a :et a . et eacs.i eu , e ,eu, (N (D) e sa).
DetekstvanNA
27
isgebaseerdop|
75
B1231.(1424)pc.Hetweglatenvandebootdoor
|4 kan het gevolg zijn van een eenmalige verschrijving, die geen navolging heeft
gekregen(terwijlookdeberoerdestaatvanhetmanuscriptmogelijkeenrolspeelt).Voor
de variant van de Textus Receptus lijkt op het eerste gezicht het extern bewijs sterker.
Maar aangezien |
75
dateert van de derde eeuw en is aangemerkt als een belangrijke
stndige Zeuge voor Lucas, weegt deze variant zwaar. Daar komt bij dat . s eu :et eu
grammaticaal bij . et eacs.i hoort (zie hieronder bij opmerkingen). Het lijkt erop dat de
zinsoepelerisgemaaktdoordevolgordevandetekstteveranderenindievandeTextus
Receptus(difficiliorlectiopotior).

Opmerkingen:
Jeremias vermoedt dat . i hier een foutieve vertaling is van het Aramese onbepaalde
lidwoordadh(DieGleichnisseJesu,168nt3).
a i :et ai is een genitivus partitivus na .t , (Wallace, Greek grammar beyond the
basics,85).
. aa abetekentnietalleenmaarvragen,maarooktorequest,entreat,beg,beseechnaar
la; v' (Thayer, . aa a). Bovon ziet in het dringend verzoeken van Jezus een bevel
(Hermeneia,169).
Transitieve werkwoorden van beweging worden soms intransitief gebruikt, zoals hier
. :aia,a,.t i (i.p.v.a ia ,.catofa i ,i).Vgl.BDR308,1.Merkopdathetverbumeen
infinitiefheeftomdathetvolgtopeenwerkwoordvanvragenofgebieden(nl.. aa a).
Merk op dat Jezus zit tijdens het onderwijzen (vgl. Mc. 4,1, waar het verhaal volgens
Bovon op is genspireerd (Hermeneia, 169)), net zoals toen Hij onderricht gaf in de
synagoge(vgl. Lc.4,20-1)ofopdeberg(Mt.5,1).Vgl. ICC,143;NICNT,232. Letop
hetcontrastmet i . ca , invers1.
5

. s eu :et eu hoort bij . et eacs.i, waarbij . s een lokale betekenis heeft: vanuit
(Robertson,GGNT,597).
Hetimperfectum. et eacs.i heeft eeningressief(inchoatiefofinceptief)aspect(Wallace,
Greekgrammarbeyondthebasics,545;B.M.Fanning,VerbalaspectsinNewTestament
Greek(Oxford1990)253).

Lucas5:4
'., e. . :au cae aa i, .t :.i :e , e i Lt aia . :aia ,a,. .t , e a e, sat ,aa ca. a
et sua u a i .t , a ,ai.

a , voegwoord a , zoals,als,toen,omdat
e. voegwoord e. maar,en,nu
. :au cae indic.aor.M.3epers.sing. :au a ophoudenmetiets
aa i part.praes.A.nom.masc.sing. a. a spreken
.t :.i indic.aor.A.3epers.sing. . ,a zeggen
:e , voorzetsel(+4) :e , naar,tegen
e i Lt aia subst.acc.masc.sing. e Lt ai Simon
. :aia ,a,. imp.aor.A.2epers.sing. . :aia ,a invollezeebrengen,terugtrekken
.t , voorzetsel(+4) .t , naar,in,tot,voor,tegen,naar
e a e, subst.acc.neut.sing. e a e, deboot
,aa ca. imp.aor.A.2epers.plur. ,aa a losmaken,latenzakken,uitwerpen
a et sua subst.acc.neut.plur. e et suei hetvisnet
u a i pron.pers.gen.plur. cu jij
a ,ai subst.acc.fem.sing. a ,a dejacht,devangst

Werkvertaling:
ToenHijwasgestoptmetspreken,zeiHijtegenSimon:Gametdeboothetmeeropenwerp
jullienettenuitvoordevangst(lett.laatjullienettenzakkenvoordevangst).

Kritischapparaat:
Dlathebben 0.i.p.v.'., aanhetbeginvanhetvers.|
4
laat'., weg.
|
4
laatJezusconsequentPetrusaansprekenenheeft,aa cati.p.v.,aa ca..

Opmerkingen:
Het complementaire participium aa i is een predicatieve uitbreiding op . :au cae
(werkwoord van beginnen of stoppen). Zie BDR 414.2; GG 234c; Wallace, Greek
grammarbeyondthebasics,646;Robertson,GGNT,431,860,891,1102,1121.
Transitieve werkwoorden van beweging worden soms intransitief gebruikt, zoals hier
. :aia ,a,.. Vgl. BDR 308,1. Merk op dat sprake is van meervoud, terwijl in het eerste
deel van dit vers alleen Petrus wordt aangesproken. Op wie het meervoud precies
betrekkingheeftisnietduidelijk.HetzijniniedergevalnietdezonenvanZebedes,die
volgensvers7indeanderebootzaten.Zahnhoudthetopzeker3tot5personendiezich
met Petrus in het vaartuig bevonden (Zahn, 251), wat in overeenstemming is met de
waarneming van Flavius Josephus dat de vissersbootjes op het Meer van Galilea bevolkt
werdendoor2tot4mensen(Josephus,JoodseOorlog,2.21.8).
,aa aiseenvoorbeeldvantypischLucaanswoordgebruik(ICC,143).

Lucas5:5
sat a :est.t , Lt ai .t :.i . :tca a, et` e ,
1
iuse , se:ta cai., eu e. i . a e.i
. :t e. a
2
at ceu ,aa ca a et sua.

a :est.t , part.aor.P.nom.masc.sing. a :est ieat antwoorden

Lt ai subst.nom.masc.sing. e Lt ai Simon
.t :.i indic.aor.A.3epers.sing. . ,a zeggen
. :tca a subst.voc.masc.sing. e . :tca , leider,baas,meester
et` voorzetsel(+2) eta door...heen,gedurende
6

e , adj.gen.fem.sing. e e, (ge)heel
iuse , subst.gen.fem.sing. iu denacht
se:ta cai., part.aor.A.nom.masc.plur. se:ta a zichinspannen,zwoegen
eu e. i pron.indef.acc.neut.sing. eu e.t , niemand(neut:niets)
. a e.i indic.aor.A.1epers.plur. aa ia nemen,vangen
. :t voorzetsel(+3) . :t bij,op,naar
e. voegwoord e. maar,en,nu
a at subst.dat.neut.sing. e a hetwoord
ceu pron.pers.gen.sing. cu jij
,aa ca indic.fut.A.1epers.sing. ,aa a losmaken,latenzakken,uitwerpen
a et sua subst.acc.neut.plur. e et suei hetvisnet

Werkvertaling:
EnSimonantwoorddeenzei:Meester(lett.baas),hoewelweonsdehelenachtdoorhebben
ingespannen,hebbenwenietsgevangen.MaaropUwwoordzalikdenettenuitwerpen(lett.
latenzakken).

Kritischapparaat:
VeeltekstenvoegeneenlidwoordinvoorSimon(AC(D)WO T ]
1.13
331).HetNTis
nietconsequentmetgebruikvandeanafoor,zoalsookdeintroductievanSimoninvers3
laat zien (zie aldaar). Vgl. Wallace, Greek grammar beyond the basics, 246 nt 76. Het
lidwoordblijftachterwegein|
75
(N)BL^1424.'844.'2211pc.
Nagenoeg dezelfde bronnen waarin Simon van een lidwoord is voorzien, plaatsen ook
au a na.t :.i(pluslatsysa).DetekstvanNA
27
isgebaseerdop|
75
NB700.2542pce
bo. Aangezien uit de vocatief . :tca a al blijkt dat Simon Jezus aanspreekt is au a
redundant.
Dheeftetea csa.i.p.v.. :tca a.AangezienDalleenstaatishetexternebewijsvoordeze
lezing te mager. Wat het interne bewijs betreft, geldt dat Lucas de leerlingen vaker
etea csa. in de mond legt (17 keer) dan . :tca a (7 keer). . :tca a is dus de moeilijke
lezing.Zieookhieronderbijdeopmerkingen.
CDO]
1.13
1voegenvooriuse ,noghetlidwoord ,in.|
75
NAB L WT33.'844.
'2211 pc doen dat niet. De externe bewijsvoering voor de versie zonder lidwoord is
derhalvesterker.
W heeft a ca at i.p.v. a at ceu. Lucas gebruikt zelden het bezittelijk
voornaamwoord (slechts vier keer). Gezien de gelijkluidende uitgangen kan sprake zijn
vandittografie.
NA
27
baseertdelezing,aa ca a et sua sat eu e :et cai., op|
75
NBLWO579.
700,892.'844.'2211pcaurcqsa
mss
bo
pt
.Erzijnookvariantendielezen,aa ca (-a .i
KT]
1
al)e et suei sat eu e :et cai.,(ACT]
(1).13
33
vid
1latsy
p.h
(sa
mss
bo
pt
)).D
heefthiereu :aaseu ceat (-ce.iD
2
)sat .u u , ,aa cai., a et sua.

Opmerkingen:
. :tca aiseentypischeLucaanseaanspreektiteluitdemondvandeleerlingen(hetwoord
komtinhetNTalleeninhetderdeevangelievoorendanalleennogindevocatief).Lucas
gebruikthetwoordvooryBi r; (rabbi),waarMarcus,MatthesenJohannesat ,su t.of
etea csa. hebben (vgl. Mc. 4,38 of Mc. 9,5). Merk op dat . :tca a eigenlijk zoiets
betekent als baas, leider of bevelhebber (lett. die over/ aan het hoofd van iets is
gesteldenhet gezagheeftomorderstegeven).Hetwoordisindeoudheidookgebruikt
voor opzichter, olifantendrijver, degene die vooraan stond in de tempel of magistraat
(maar nooit als aanspreektitel). Petrus zou Jezus hier dus ook kunnen aanspreken als
bevelvoerderoverhetschip,d.w.z.inplaatsvanalsrabbi(hijisimmersnoggeenleerling
van Jezus). Vgl. . aa a in vers 3 wat in dit verband eerder bevelen dan verzoeken
betekent (Hermeneia, 169). Toch hebben alle vertalingen hier meester, master of
7

Meister(alleendeWycliffbijbelmaakterComaundourevan).Vgl.ThWNTII,619-20.
Plummer oppert dat Lucas hier voor . :tca a kiest omdat niet-joden weinig zouden
begrijpen van het woord at (ICC, 143). Overigens heeft Codex D hier etea csa. (zie
besprekingkritischapparaathierboven).
eta + genitief betekent hier door... heen of gedurende en geeft in combinatie met
iuse , eentijdsaanduiding(GG184f;Robertson,GGNT,582).Merkopdatvarialectio
een lidwoord invoegen: eta , iuse , (waarbij het lidwoord de betreffende nacht
aanduidt).Vgl.BDR255,5.Blass,DebrunnerenRekopfvertalenhier:dieganzeNacht
hindurch(BDR223.2).
Het vooropgeplaatste e , is predicatief gebruikt bij iuse , (maakt het substantief
bepaald)enbetekentgeheel(BDR275,4;Wallace,Greekgrammarbeyondthebasics,
253;Robertson,GGNT,774).
Hetparticipiumse:ta cai., wordtinallemijbekendeBijbelscordinerendvertaald(we
hebbendehelenachtgezwoegdennietsgevangen).Ineenwerkvertalingishetmisschien
beter het concessieve karakter ervan weer te geven (i.e. the state or action of the main
verb is true in spite of the state of action of the participle, zie Wallace, Greek grammar
beyondthebasics,634-5).
Hetvoorzetsel. :t in. :t e. a at ceu ismetaforischgebruiktendrukteenideevan
fundamentuit:opbasisvanUwwoord(Robertson,GGNT,604;ICC,143).
Merkopdat,aa ca alleenopPetrusbetrekkingheeft,terwijlinvers6sprakeisvaneen
meervoud(vgl.vers4).

Lucas5:6
sat eu e :et cai., cui. s.tcai : e, t ,u ai :eu , et. cc.e e. a et sua au a i.

eu e pron.dem.acc.neut.sing. eue, deze,die,dit,dat

:et cai., part.aor.Anom.masc.plur. :et. a doen,maken
cui. s.tcai indic.aor.A.3epers.plur. cu,s.t a
vangen(eig.cu,s a)
: e, subst.acc.neut.sing. e : e, demenigte,grootaantal
t ,u ai subst.gen.masc.plur. e t ,u , devis
:eu adj.acc.neut.sing. :eu , veel
et. cc.e indic.imperf.M.3epers.sing. eta ,iut doorbreken,doenbarsten
e. voegwoord e. maar,en,nu
a et sua subst.acc.neut.plur. e et suei hetvisnet
au a i pron.pers.gen.masc.plur. au e , hij,zich(zelf),vanhem

Werkvertaling:
En toen zij dit hadden gedaan, vingen zij een grote menigte vissen en die hun netten (bijna)
deedscheuren.

Kritischapparaat:
Ziehetvorigeversvoorsat eu e :et cai.,.
A (C O) T ]
1.13
1 b vg sy
p.h
hebben et.,iue e. e et suei (a -ua O ]
1
579 it)
au a i.Beidewerkwoordsvormengevenhetmedialeimperfectumvaneta ,iut weer.
De vorm in NA
27
is de thematische variant, die voorkomt in |
75
N B L W (33
vid
) 892.
1241pcsy
s
.Dleesthier:a c. a et sua cc.cat(zodatdenettenscheurden).

Opmerkingen:
De uitdrukking sat eu e kan bijwoordelijk zijn, zonder antecedent, met de betekenis
and especially. Maar hier hebben de woorden een conceptual referent, d.i. het is
duidelijkwaarnaarzeverwijzen(Wallace,Greekgrammarbeyondthebasics,335nt56).
8

et. cc.e kan worden vertaald met dreigden te breken (vgl. NBG, W78), gezien het
konatief aspect van het imperfectum (Blass, Debrunner en Rekopf hebben wollten
zerreien =rissenein(BDR326,1)).Vgl. KEK,280.Plummervertaaltmetbegonnen
tebreken(zieookGNB96;NBV).Beideoptieszijnmogelijk.Eenconatiefaspectdrukt
immersuitofietsisgeprobeerd(conatiefinengezin),gewenstis(voluntatief)ofbijnais
gebeurd (tendentie). In het eerste geval is de handeling begonnen, maar nog niet af (vgl.
begonnentescheuren).Deanderetweeverschijningsvormengevenaandatietsnogniet
van start is gegaan (vgl. dreigden te scheuren). Is het werkwoord een hyperbool?
PlummerdenktvannietenciteertdeNaturalHistoryoftheBiblevanTristram(p.1074):
The density of the shoals of fish in the Lake of Galilee can scarcely be conceived by
thosewhohavenotwitnessedthem(ICC,144).
Bij het passief gebruikte et. cc.e is geen handelende persoon vermeld, maar deze is
wel duidelijk uit de context (e : e, t ,u ai). Vgl. Wallace, Greek grammar beyond
thebasics,436nt1.
Voorvarialectiovooret. cc.e (et. ,iue)zieBDR73,7;101,72.

Lucas5:7
sat sa. i.ucai et , .e ,et, . i a . . a :et a eu . e ia, cua. cat au et , sat
ei sat . :cai a |e .a a :eta a c. ut ,.cat au a .

sa. i.ucai indic.aor.A.3epers.plur. saai.u a toeknikken,toestemmen,wenken

et , .e ,et, adj.masc.plur. . e,e, deelgenoot,makker
. i voorzetsel(+3) . i in,op,met,door,onder,t.m.v.
a :et a subst.dat.neut.sing. e :et ei deboot
. . a adj.indef.dat.neut.sing. . .e, ander(vantwee)
. e ia, part.aor.A.acc.masc.plur. . ,eat gaan,komen
cua. cat infin.aor.M. cuaa ia samenaanpakken,helpen
au et , pron.pers.dat.masc.plur. au e , hij,zich(zelf),vanhem
ei indic.aor.A.3epers.plur. . ,eat gaan,komen
. :cai indic.aor.A.3epers.plur. :t :t vullen
a |e .a adj.acc.neut.plur. a |e .et beide
a :eta subst.acc.neut.plur. e :et ei deboot
a c. voegwoord a c. zodat
ut ,.cat infin.praes.P. ut ,a doenzinken,zinken
au a pron.pers.acc.neut.plur. au e , hij,zich(zelf),vanhem

Werkvertaling:
En zij wenkten hun collegas in de andere boot om hen te komen helpen en zij kwamen en
vulden(de)beideboten,zodatzij(bijna)zonken.

Kritischapparaat:
NietinNA
27
enSQE:N*heeftsa. i.uc.i.
ACO ]
1.13
331latsalassenna.e ,et, noget , in.DetekstvanNA
27
wordtgesteund
door|
4vid.75
NBDLWT579.700pca.HetexternebewijsvoordeNestle-Aland-tekstis
sterker. Bovendienisde toevoeging grammaticaalgeziennietnodig.Dekortereversieis
kortomteprefererenbovendelangere.
Dlathebbene .tii.p.v.cua. cat.Beidewoordenzijnsynoniemen.MerkopdatN*
leest:cuiaai.cat(inf.praes.M).
N* 33. 69 pc hebben de nominativus a |e .et (beide [groepen/ bemanningen?] vulden
deboten).
InDcer
1
vg
cl
sy
s.p.hmh
volgtnaa c. nog:aa t(zodatzijbijnazonken).C*leesthier
e (reeds).
Dlaatau a weg(nietinNA
27
,welinSQE).

Opmerkingen:
. e,e, is een gesubstantiveerd adjectief wat zoiets betekent als deelachtig,
deelhebbend(afgeleidvan.. ,a).Alssubstantiefduidthetopdeelgenoot,makker,
medeplichtige, gezel of kameraad (vgl. BDR 182,1). Plummer merkt op dat het
gedeelde niet duidt op een vriendschap (zoals in setiaie ,), maar op een gezamenlijk
voorrecht: The bond of union lies in that which is shared and not in the persons
themselves(ICC,144).Zahngooitbeidewelopnhoop(Zahn,252nt65).
Het werkwoord van willen en bevelen saai.u a wordt gevolgd door een infinitief.
Lucas, Handelingen en Jacobus voegen aan dergelijke infinitieven vaak nog ten
overvloede eu toe (BDR 392,5a; 400,9; Robertson, GGNT, 1068). Denkbeeldig kan
tussen . e ia, en cua. cat nog au eu , worden ingevoegd, als subject van het
infinitief (AcI): [en zij wenkten] dat zij hen zouden komen helpen (NBG). Vgl. BDR
410,2;Robertson,GGNT,1039.
au et ,iseendativussociativus(Robertson,GGNT,529).
HetsubstantiefnahettypischLucaanseadjectiefa |e .a (beidetezamen)krijgtinhet
Grieks een lidwoord, in het Nederlands kan dat achterwege blijven (BDR 274,4; GG
129b;136c;Robertson,GGNT,745,769).Vgl.echterSV,LUV,PalmNT,W78,GNB
enNBV.
ut ,.cat naa c. kanworden gelezenalsbijnazonken(vgl.SV, LUV,Telos,NBV)
of begonnen te zinken (vgl. KJV, NAS). In het eerste geval krijgt het praesens een
konatiefaspect(BDR338,1;GG195c),inhettweedegevalwordtdeinfinitiefgelezen
alseeninfinitiveofresult(Wallace,Greekgrammarbeyondthebasics,593).

Lucas5:8
t ea i e. Lt ai E. e, :ec. :.c.i et , ,e iacti `Iceu . ,ai ... a :` . eu , e t
a i a aae , .t t, su t..

t ea i par.aor.A.nom.masc.sing. e a a zien
e. voegwoord e. maar,en,nu
Lt ai subst.nom.masc.sing. e Lt ai Simon
E. e, subst.nom.masc.sing. e E. e, Petrus
:ec. :.c.i indic.aor.A.3epers.sing. :ec:t :a neervallen
et , ,e iacti subst.dat.neut.plur. e ,e iu deknie
`Iceu subst.gen.masc.sing. e `Iceu , Jezus
. ,ai part.praes.A.nom.masc.sing. . ,a zeggen
... imp.aor.A.2epers.sing. .. ,eat weggaan
a :` voorzetsel(+2) a :e van(af),sedert,t.g.v.,door
. eu pron.pers.gen.sing. . ,a ik
e t voegwoord e t omdat,dat,want
a i subst.nom.masc.sing. e a i deman
a aae , adj.nom.masc.sing. a aae , zondig
.t t indic.praes.A.1epers.sing. .t t zijn
su t. subst.voc.masc.sing. e su te, deHeer

Werkvertaling:
EntoenSimonPetrus(dat)zag,vielhijneervoordeknienvanJezusenzei:Gawegvanmij,
wantikbeneenzondigman,Heer!

Kritischapparaat:
W]
13
1369892.983.1005.1241pcaber
1
sy
hmg
hebbent ea i e. e Lt ai.|
4
schrapt
t ea i en D leest alleen e e. Lt ai. Daarmee is de lezing van NA
27
veruit het best
vertegenwoordigd in de handschriften. Bovendien ligt een lidwoord hier voor de hand,
omdat Simon al eerder is gentroduceerd (anafoor). De lezing zonder lidwoord geldt
daarom als moeilijker (Wallace, Greek grammar beyond the basics, 246). Zie ook het
kritischapparaatbijvers3en5.
10

NietinNA
27
:D]
1
579c(e)hebben:e cti(voeten)i.p.v.,e iacti.
A C F L M X O T ]
1.13
33. 579. 1241. 1424.'844. '2211 al plaatsen een lidwoord voor
`Iceu .Ookhiergeldtdateenlidwoordvoordehandligt(zieboven).
Dit(sy
p
)voegenvoor... nog:aasaa (ikverzoek[u])in.
NietinNA27:N*latlatensu t. weg.

Opmerkingen:
Het participium coniunctum t ea i wordt temporeel vertaald en is voortijdig (toen,
nadat).ZieGG231d;259c/e;270e.
DitversishetenigeinLucaswaarPetruszijnbeidenamenkrijgt(ICC,144).
Vers 8 is de eerste keer dat het woord a aae , valt in Lucas (NICNT, 233). Het is
bovendieneenvandeweinigevoorbeeldeninhetNTwaarinmensenzichzelfeenzondaar
noemen(vgl.Lc.15,18.21enLc.18,13-4).
a i is een onbepaald predicaat bij .t t (Wallace, Greek grammar beyond the basics,
266,312).
Een vocatief staat vaak aan het begin van een zin. Dit vers (e t a i a aae , .t t,
su t.)ishieropeenuitzondering(BDR474,10).MerkophoeLucasdeovergangmaakt
van. :tca anaarsu t.(ICC,145).

Lucas5:9
a e, ,a :.t. c,.i au e i sat :a ia, eu , cu i au a ` . :t a ,a a i t ,u ai a i
cui. aei,

a e, subst.nom.masc./neut.sing. e / e a e, verbazing,ontzetting,vrees
,a voegwoord ,a want
:.t. c,.i indic.aor.A.3epers.sing. :.t. ,a omvatten,zichmeestermakenvan
au e i pron.pers.acc.masc.sing. au e , hij,zich(zelf),vanhem
:a ia, adj.indef.acc.masc.plur. :a , alle,ieder,elk
cu i voorzetsel(+3) cu i met,metbehulpvan
au a pron.pers.dat.masc.sing. au e , hij,zich(zelf),vanhem
. :t voorzetsel(+3) . :t bij,op,over
a ,a subst.dat.fem.sing. a ,a devangst
a i t ,u ai subst.gen.masc.plur. e t ,u , devis
ai pron.rel.gen.masc.plur. e , die,dat,wat,hetwelk,wie
cui. aei indic.aor.A.3epers.plur. cuaa ia samenaanpakken,helpen

Werkvertaling:
Want vrees had hem en allen die bij hem waren bevangen over de visvangst die zij samen
haddenverricht,

Kritischapparaat:
N* heeft au eu , i.p.v. au e i. Dat lijkt een verschrijving, gezien het vervolg sat :a ia,
eu , cu i au a .
Dlaatsat :a ia, eu , cu i au a weg,mogelijkalsgevolgvanhomoioteleuton.
N ACLW(O)T]
1.13
331latsy
h
sahebben i.p.v.ai.N
25
zagindezevariantnogde
meest oorspronkelijke (net als de Textus Receptus en Tischendorf). De dativus is hier
grammaticaal gezien ook logischer (bij cui. aei met a ,a als antecedent) dan de
genitivus (attractie onder invloed van a i t ,u ai). Mogelijk dat NA
27
daarom voor de
moeilijkerelezingheeftgekozenvan|
75
BDocaurbo.

Opmerkingen:
a e, kanzowelmannelijkalsonzijdigzijn(BDR51,3).
11

Hetrelativumai heeftdezelfdenaamvalalsa i t ,u ai,waarhetvoornaamwoordnaar

verwijst. Gezien de functie in de bijzin zou echter een dativus (bij cui. aei) op zijn
plaats zijn (BDR 294,3; Wallace, Greek grammar beyond the basics, 339; Robertson,
GGNT,433,628,717;ICC,145).

Lucas5:10
e et a, e. sat `Ia saei sat `Iaa iii ut eu , Z..eat eu, et cai setiaiet a Lt ait. sat
.t :.i :e , e i Lt aia e `Iceu , |eeu a :e eu iu i a ia :eu, . c ,a,a i.

e et a, bijwoord e et a, zoals,netals
e. voegwoord e. maar,en,nu
`Ia saei subst.acc.masc.sing. e `Ia sae, Jacobus
`Iaa iii subst.acc.masc.sing. e `Iaa ii, Johannes
ut eu , subst.acc.masc.plur. e ut e , dezoon
Z..eat eu subst.gen.masc.sing. e Z..eat e, Zebedes
et setiaiet subst.nom.masc.plur. e setiaie , makker,deelgenoot,deelnemer
cai indic.imperf.A.3epers.plur. .t t zijn
a Lt ait subst.acc.masc.sing. e Lt ai Simon
.t :.i indic.aor.A.3epers.sing. . ,a zeggen
:e , voorzetsel(+4) :e , naar,tegen,bij
e i Lt aia subst.acc.masc.sing. e Lt ai Simon
e `Iceu , subst.nom.masc.sing. e `Iceu , Jezus
partikel niet
|eeu imp.praes.M.2epers.sing. |e. a bangzijn,vrezen
a :e voorzetsel(+2) a :e van(af),sedert,t.g.v.,door
iu i bijwoord iu i nu
a ia :eu, subst.acc.masc.plur. e a ia:e, demens
. c indic.fut.M.2epers,sing. .t t zijn
,a,a i part.praes.A.nom.masc.sing. ,a,. a levendgevangennemen,vangen

Werkvertaling:
netalsookJacobusenJohannes,dezonenvanZebedes,diemakkersvanSimonwaren.En
JezuszeitegenSimon:Weesnietbang.Vannuafaanzuljemensen(gaan)vangen.

Kritischapparaat:
Onder invloed van parallelle lezingen elders heeft codex D cai e. setiaiet au eu
`Ia sae, sat `Iaa ii, ut eu , Z..eat eu e e. .t :.i au et , e.u . sat ,. i.c. a .t ,
t,u.i :et ca ,a u a, a .t , a ia :ai(EnzijnmakkerswarenJacobusenJohannes,
dezonenvanZebedeus,enHijzeitegenhen:Kom,enweesgeenvissersvanvissen,want
Ikzaljullievissersvanmensenmaken).
BenLlatene `Iceu , weg.
Marcion (zoals geciteerd in Tertullianus, Adversus Marcionem, Boek IV cap. IX) voegt
,a innaa :e eu iu i (nietinNA
27
,welinSQE).
sy
s.p
eindigenhetversmet.t , ,a i(nietinNA
27
,welinSQE),wateenpleonasmeisbij
,a,a i (Bauer: lebendig fangen, d.h. fr d. Gottesreich gewinnen, terwijl Bovon er
metF.Deltombeooktobring(back)tolifeinleest(Hermeneia,171nt22)).

Opmerkingen:
ut eu , Z..eat eu is een semitische constructie die in de plaats komt van een
verwantschapsgenitief (BDR162,1).
Het is opmerkelijk dat een dativus is gebruikt in de uitdrukking setiaiet a Lt ait,
aangezien doorgaans na setiaie , een genitief volgt (BDR 182,1; Robertson, GGNT,
504, 528). De datief drukt uit: Simon hatte sie als Partner (BDR 190,1). De
WillibrordvertalingenNBVmakenervan:diemetSimonsamenwerkten.
12

Strikt lexicografisch gesproken is het mogelijk dat et setiaiet anderen zijn dan de
.e ,et uitvers7.HetkandatdesetiaietbijPetrusaanboordwaren,terwijlde.e ,et
in de andere boot zaten. Plummer raadt aan om het verschil in de vertaling te doen
uitkomen(ICC,146).Greenleester eenomslagin,awayofhintingthatthesebusiness
partners ware about to undergo a change of relationship wherein they will share much
more(NICNT,234).ZieookHand.2:42-7.
InCodexBontbreekthetlidwoordbijJezus(BDR260,3).
Deomschrijving. c ,a,a i (participiumvanhetpraesens)geefthetfuturumeenlineair
aspect(Wallace:progressiveaspect)enkaninhetEngelswordenvertaaldmet:youwill
be catching men (NAS). Zie Wallace, Greek grammar beyond the basics, 567, 648;
Fanning, Verbal aspects, 317-18; Robertson, GGNT, 353, 889; vgl. BDR 353,10.
,a,. aisafgeleidvan,ae , en a ,.u aenduidtoptotakealive,takecaptiveinsteadof
killing (vgl. Bauer: lebendig fangen). Merk op dat in het woord de conotatie van
levend vangen is opgesloten (vgl. Joz. 2,13). In dat geval wordt het werkwoord gezien
als een combinatie van ,a en a ,.t a, wat betekent to restore to life, revive (Liddell-
Scott,19379).Vgl.Hermeneia,171nt22.IndeLXXstaathetwerkwoordookvoorhet
reddenuitgevaren(Num.31,15;Deut.20,16).

Lucas5:11
sat saa,a,e i., a :eta . :t i , i a|. i., :a ia seeu cai au a .

saa,a,e i., part.aor.A.nom.masc.plur. saa ,a ophetlandbrengen

a :eta subst.acc.neut.plur. e :et ei deboot
. :t voorzetsel(+4) . :t naar,tegen,op
i , i subst.acc.fem.sing. , deaarden,hetland
a|. i., part.aor.A.nom.masc.plur. a|tt verlaten
:a ia adj.indef.acc.neut.plur. :a , ieder,elk,alle
seeu cai indic.aor.A.3epers.plur. a seeu. a volgen
au a pron.pers.dat.masc.sing. au e , hij,zich(zelf),vanhem

Werkvertaling:
Ennadatzedebotenophetlandhaddengebracht,lietenzijallesachterenvolgdenHem.

Kritischapparaat:
Codex D vervolgt na vers 10 met: et e. a seu cai., :a ia sa. .tai . :t , , , sat
seeu cai au a (Nadat zij dit hadden gehoord, lieten zij alles achter op het land en
volgdenHem).
Wvoegtna. :t i , i nogsat in(nietinNA
27
,welinSQE).
ACWO T ]
1.13
331makenvan:a ia hetgrammaticaalmeercorrectea :a ia(naeen
consonant). Nu hielden NT-schrijvers zich weinig aan deze klassieke stijlregel (Mayser,
GriechischenPapyriI,161-2).a :a iakanzodoendewijzenopeenatticisme.NA
27
houdt
wellichtdaaromvastaandetekstvanB(D)L579.1424.'844'2211pc.

Opmerkingen:
saa,a,e i., a :eta is een nautische uitdrukking die ook veel voorkomt in
Handelingen(9,30;22,30;23,15.20).
a|. i., is een participium van begeleidende omstandigheden (attendant circumstance)
endrukteennieuwehandelinguit,dieechterzelfgeennadrukkrijgt,maarjuisthetaccent
legt op het verbum finitum, in dit geval seeu cai (Wallace, Greek grammar beyond
thebasics,643).