Professional Documents
Culture Documents
Müstəqillik Dövründə Azərbaycan Respublikasının Təhsil Siyasəti.
Müstəqillik Dövründə Azərbaycan Respublikasının Təhsil Siyasəti.
PLAN
ƏDƏBİYYAT
1
Azərbaycanda Təhsil sistemi və onun əsasında duran prinsiplər.
Birinci əlamət təhsil sisteminin konkret ölkə ilə bağlılığıdır. Belə ki, hər bir
ölkənin özünəməxsus, özünün sosial-iqtisadi və mədəni-siyasi vəziyyətinə uyğun
gələn təhsil sistemi vardır.
İkincisi, fasiləsiz təhsil sistemi onun bir mərhələsindən digər mərhələsinə keçmək
imkanını zəruri sayır.
3
Ailə tərbiyəsi Azərbaycanda fasiləsiz təhsilin özülüdür.
Natamam orta məktəb əvvəllər I-VII, sonralar I-VIII, hazıra isə I-IX sinifləri əhatə
edir.
Ümumi orta təhsil məktəbi fasiləsiz təhsil sistemində baza mərhələsini təşkil edir.
4
Təhsilin dövlət və ictimai səciyyəli olması. Təhsilin maddi-texniki bazası dövlətə
məxsusdur. Təlim-tərbiyə müəssisəsi əsasən dövlət orqanları tərəfindən açılır və
bağlanır. Təhsilin idarə olunmasında ictimai təşkilatlar da iştirak edir. Deməli,
təlim-tərbiyə müəssisələrinin fəaliyyətində dövlət idarələri ilə yanaşı ictimai
təşkilatların və vətəndaşların iştirakı təhsilin dövlət və ictimai səciyyəli olmasıdır.
Hər bir vətəndaş üçün təhsilin müyəssərliyi. Respublikamızda təhsil hər bir
vətəndaş üçün müyəssərdir (yəni, əlçatandır). Deməli, təhsilini davam etdirmək
istəyən şəxslər üçün zəruri şəraitin yaradılması təhsilin müyəssərliyi deməkdir.
6
adət və ənənələri ön plana çəkilir. Bütün ölkələrin xalqları üçün gərəkli sayılan
biliklər və bacarıqlar ümumbəşəri dəyərlərdir.
8
Göründüyü kimi təhsil ilk növbədə gənc nəsli həyata hazırlamalı, cəmiyyətin hər
bir üzvünü bir vətəndaş kimi formalaşdırmalı, təlim-tərbiyə prosesinin
humanistləşdirilməsi, humanitarlaşdırılması, fərdiləşdirilməsi XXI əsrin təhsil
paradikmasını müəyyənləşdirən başlıca şərtlərdən (prinsiplərdən) biri hesab
olunmalıdır. Humanitar təhsil paradiqmasının mənası və əsas meyarları
umumtəhsilin peşə ixtisas təliminin üzvü vəhdətində axtarılmalıdır. Belə ki, təhsil
şəxsiyyətin inkişafı, təlin isə bu məqsədə çatmağın vasitəsi olduğundan, peşə
ixtisas təlimi özü məqsədə çevrilməməli, əks halda məqsəd və vasitənin yeri
qarışıq salınar. Bu isə texnokratik və amiranə-inzibati təhsil sisteminə xas olduğu
üçün, yeni məzmunun formalaşması paradiqmanın dəyişdirilməsini zərurətə
çevirir.
Buradan görünür ki, ümumtəhsilin pillələri üzrə təlimin yeni zəruri minimumu,
bilik həddi, fənlər üzrə ümumi təlim nəticələri və qazanılacaq bacarıqların
əvvəlcədən ümumi təhsilin ayrı-ayrı pillələrində əldə olunacaq təlim nəticələri ilə
əlaqələndirilməsi təhsilin ən vacib problemlərindən biri hesab olunmalıdır. Ümumi
təhsildə Kurikulum islahatının xarakterik xüsusiyyətlərinin və elmi-nəzəri
əsaslarının işlənilməsi fəlsəfi, pedaqoji və psixoloji fikrin mühüm vəzifələrindən
birinə çevrilməlidir. Dahi yunan filosofu Plutarx demişdir: “ İnsan təbiətində iki
ali məqam var: zəka və nitq- hər ikisi ancaq təhsil vasitəsi ilə inkişaf etdirilir”. (6,
s. 128). Əbu Turxan isə yazırdı: “İnsanlar təhsil üçün yox, təhsil insanlar üçündür
və o, insanların konkret ehtiyaclarına uyğunlaşdırılma-lıdır” (2, s.72).
11
XX əsrin sonu XXI əsrin başlanğıcında təhsildə effektliliyin artırılmasının elmi,
pedaqoji-psixoloji əsaslarının işlənilməsi filosof, sosioloq, pedaqoq, psixoloq
alimlərin əsas tədqiqat sahəsinə çevrilmişdir. Ədəbiyyatın təhlili göstərdi ki,
təhsilin, tədris-təlim prosesinin səmərəliliyinin artirilması, pedaqogikanın,
psixologiyanın, informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının, dərketmə
fəaliyyətinin idarə olunması nəzəriyyəsinin son nailliyyətlərindən istifadə olunan
tədqiqatlar qismən də olsa aparılır. Qeyd etmək lazımdır ki, nəticəyönümlü,
şagirdyönümlü təlim prosesinin qurulması, inkişaf etdirici təlim və pedaqoji
texnologiyaların tətbiqi zamanı prosesin real nəticələrlə yekunlaşması üçün
öyrədən və öyrənənin fəaliyyətində qarşılıqlı münasibətlərin tənzimlənməsi təmin
olunmalıdır. Bundan başqa, tədqiqat göstərdi ki, inkişaf etdirici təlim və pedaqoji
texnologiyaların tətbiqi nəinki şagirdlərin yenidən qurulan prosesə adaptasiyasinı,
eyni zamanda prosesə psixoloji hazır olmalarını, tədris prosesində öyrədən və
öyrənən arsındakı qarşılıqlı münasibətlərin yeni tələblərə uyğun tənzimlənməsini
tələb edir. Belə olan halda öyrədənin fəaliyyəti elə demokratik xarakter
daşımalıdır ki, o, öyrənəni öyrənməyə istiqamətləndirsin, onun öyrənmə prosesi
hərtərəfli idarə oluna bilsin, yeni qazanılmış bacarıqlar tətbiq və koordinə edilə
bilsin, onların qazanılması motivləşdirilsin. Bütün bunlar bütövlükdə təhsil və
pedaqoji paradiqmanın dəyişməsini və onun mühitə uyğun formalaşdırılmasını
tələb edir. Belə dəyişmənin nəticəsində insan passiv informasiya qəbuledicisindən,
yəni onun obyektindən özünütəhsilə qadir olan subyektinə çevrilir.
12