1
MGA ISYUNG MORAL TUNGKOL SA
KAWALAN NG PAGGALANG SA
KATOTOHANAN
1. PLAGIARISM
 Ang Plagiarism ay isang paglabag
sa Intellectual Honesty (Artikulo,
A.et al, 2003)
 Ito ay isyu na may kaugnayan sa
pananagutan sa pagpahayag ng
katotohanan at katapatan sa mga
datos, mga ideya, mga
pangungusap, buod at balangkas
ng isang akda, programa, himig, at
iba pa ngunit hindi kinilala ang
pinagmulan bagkus, nabuo lamang
dahil sa ilegal na pangongopya.
 Ito ay maituturing na pagnanakaw
at pagsisinungaling dahil
inaangkin ang hindi iyo (Atienza,
et,al, 1996).
 Sumasailalaim sa prinsipyo ng
Intellectual Honesty ang lahat ng
mga orihinal na ideya, mga salita,
at mga datos na nakuha at
nahiram na dapat bigyan ng
kredito o pagkilala sa may-akda o
sa pinag-mulan. Ang pag-angkin sa
gawa ng iba ay hindi lamang
indikasyon ng mababang uri ng
kaalaman at kakayahan kundi
ilang kahinaan sa kabuuan ng
pagkatuto ng tao.
3. WHISTLEBLOWING
2. INTELLECTUAL PIRACY
 Ang paglabag sa karapatang-ari
(copyright infringement) ay
naipakikita sa paggamit nang
walang pahintulot sa mga orihinal
na gawa ng isang taong
pinoprotektahan ng Law on
Copyright mula sa Intellectual
Property Code of the Philippines
1987.
 Ang paglabag ay sa paraan ng
pagpaparami, pagpapakalat,
pagbabahagi, at panggagaya sa
pagbuo ng bagong likha
 Copyright Holder ang tawag sa
taong may orihinal na gawa o ang
may ambag sa anumang bahagi at
iba pang mga komersiyo. Ang
piracy ay isang uri ng pagnanakaw
o paglabag dahil may intensiyon
para sa pinansiyal na dahilan.
 Ang Theft ay hindi lamang literal
na pagnanakaw o pagkuha nang
walang pakundangan kundi
lubusang pag-angkin sa pag-aari
nang iba na walang paggalang sa
karapatang nakapaloob ditto.
Ang mga gawaing piracy at theft
ay matatawag na isang krimen tulad
ng pagpatay, kidnapping, at iba pang
uri ng kriminal na gawain sa ating
lipunan. Ngunit kahit pa na
ipinagbabawal ang mga ito at may mga
pinagtibay na mga batas, may mga tao
na nahihikayat na gawin o di kaya ay
paulit-ulit na isagawa ito. Basahin
natin ang iba’t ibang dahilan:
a. Presyo.
b. Kawalan ng mapagkukunan.
c. Kahusayan ng produkto
d. Sistema/Paraan ng pamimili
e. Anonymity
 Isyu ng lantarang pagbunyag ng
isang taong naging susi para
malaman ang katotohanan at ang
seguridad na para sa pagkamit ng
kabutihang panlahat.
 Whistleblowing ay isang akto o
hayagang pkilos ng pagsisiwalat
mula sa tao na karaniwan ay
empleyado ng gobyerno o
pribadong
organisasyon/korporasyon.
 Whistleblower naman ang tawag
sa taong naging daan ng
pagbubunyag o pagsisiwalat ng
mga maling asal, hayagang
pagsisinungaling, mga immoral o

ilegal na gawain na naganap sa
loob ng isang samahan o kasinungalingan na humahanap ng paraan
organisasyon.
Sa ating lipunan, nakikita natin
ang kawalan ng paggalang sa
katotohanan dahil sa mga isyu ng
plagiarism, intellectual piracy,
whistleblowing at ang gampanin ng
social media sa usapin
katotohanan. Tunay na nilalabag ng
plagiarism at intellectual piracy ang
mga karapatang pantao at kawlan ng
pagkilala at paggalang sa pagkatao ng
tunay na may- akda. Samantala,
masasabing gawaing mabuti naman
ang whistleblowing dahil
naibubunyag ang katotothanan at
naisisiwalat ang gawing masama.
Hindi rin maihihiwalay
impluwensiya ng social media na tila
nagpapahina o nagpapalakas sa
kaisipan ng mga 8 netizens na maging
mapanagutan sa mga kaakibat na
obligasyon sa paggamit nito. Ang
obligasyong ito ay mula
kampanyang “Think before you click”
ng isang media outlet.
PAGSASABUHAY AT PAG IWAS SA
KAWALAN NG PAGGALANG SA
KATOTOHANAN
Ang Imoralidad ng Pagsisinungaling
Ang kasinungalingan ay
nangangahulugang pinagtatakpan mo ang
isang pagkakamali sa ikabubuti mo o ng
ibang tao. Ngunit, ang totoo ay hindi ka
naman talaga napapabuti.
May tatlong uri ang kasinungalingan:
1. Jocose lie – ito ay isang uri
pagsisinungaling na nagdudulot
kasiyahan lamang.
Halimbawa: Ipinangako mo sa iyong anak na
kayo ay manunuod ng sine kapag siya ay
natulog ng tanghali. Ngunit ng magising siya
ay sinabi mo na bawal ang mga bata sa
sinehan.
2
2. Officious lie – isang uri ng
upang pagtakpan ang kanyang kasalanan.
Madalas ay ibinabaling niya ito sa iba.
Halimbawa: Kapag ikaw ay nagkaroon ng
mababang marka dahil sa palaging pagliban
sa klase, sasabihin mo sa iyong guro na ang
iyong kaklase din naman ay hindi
ng pumapasok ngunit nakapasa.
3. Permicious lie – isang uri ng
kasinungalingan na makasisira ng
reputasyon ng isang tao upang siya ang
mapawalang-sala.
Halimbawa: Nagkaroon ng nakawan sa isang
sa bahay at si Pablo ang itinuturo na may
kasalanan dahil nakita siya sa CCTV. Bago
ang pangyayari, hiniram ni Mario ang jersey
ang ni Pablo kaya akala nila ay si Pablo ang
kasama sa nakawan. Dahil nadiin na lamang
din si Pablo, umayon na rin si Mario. Hindi
niya inamin na hiniram niya ang jersey ni
Pablo.
Mga Uri ng Paglabag sa Katotohanan
sa
1. Intellectual Property Rights – ito ay
karapatan ng isang tao o grupo ng mga tao na
lumikha ng isang bagay, maaaring ito ay
kanta, tula, o anumang imbensyon na siya pa
lamang ang mayroon. Kapag ito ay inangkin
ng isang tao ay nagkakasala siya at maaaring
managot sa batas. Copyright ang tawag sa
karapatang ari upang hindi basta magamit sa
anumang paraan ang nasabing likha. Narito
ang mga dahilan kung bakit maraming tao
ang nahuhumaling na labagin ang karapatan
sa pag-aari:
a. Presyo – halimbawa ay sa isang pelikula,
marami ang bumibili ng piniratang CD dahil
ng mas mura ang halaga bagamat hindi mainam
ng
b. Kawalan ng mapagkukunan – lalo na
ngayon, sa panahon ng pandemya, mayroong
mga produkto gaya ng mga kape na laganap
sa internet na ibinebenta bagamat di ito
dumaan sa tamang proseso.
c. Kahusayan ng Produkto – kapag ang
isang tao ay nagtrabaho sa isang sikat na
 3

restawrant at nalaman niya ang sikretong whistleblower. Karaniwan natin itong

sangkap ay ibebenta niya ito sa kanyang mga nakikita sa telebisyon kapag may isang
kapitbahay o kaibigan. indibidwal ang nagpahayag ukol sa isang
politico o personalidad na magdadala sa
d. Sistema o Paraan ng Pamimili-
kanya sa kahihiyan.
Halimbawa, si Marie ay nagmamay-ari ng
tindahan. Siya din ay nagtatrabaho sa
pagawaan ng sigarilyo. Ang mga reject ay
binibili niya at ibinebenta sa mas murang
halaga sa kanilang tindahan.

e. Anonymity – sa ating panahon, na wala ng

CD, laganap naman ang hindi
pinahintulutang pag download sa mga hindi
mapagkakatiwalaang sites. Upang
magkaroon pa rin ng kopya ayon sa nais nito.

2. Fair Use Principle – ito naman ay ang

paggamit ng likha ng isang awtor na
kailangang ipagpaalam o bigyan ng
pagpapahalaga ang gumawa ng akda. Bilang
kanyang karapatan. Narito ang ilan sa mga
halimbawa at dapat gawin.

a. Pagsasapubliko ng anumang likha o

Gawa - Ang paggamit sa isang likha, ng hindi
ipinagpaalam sa gumawa nito ay maaaring
panagutan sa batas.

b. Paggamit ng Quotation – Kapag tayo ay

pinagagawa ng isang pananaliksik ng ating
guro maging sa kolehiyo, mainam na i-quote
o bigyan natin ng pagpapahalaga ang ideya
ng mga dalubhasa sa ating sinasaliksik dahil
mananagot tayo sa batas kapag nalaman na
tayo ay nangopya lamang ng ideya ng iba.

c. Ang Paglalangkap ng mga gawa sa

paglalathala, pagbabalita at iba pang uri
ng komunikasyon upang isapubliko ito. –
Halimbawa, ikaw ay gumawa ng isang kanta
na nilapat mo sa mga tanyag na kanta. Dapat
sa dulo ng iyong gagawing palabas ay naroon
ang pangalan o institusyon na pinagkunan ng
tono ng iyong akdang kanta.

3. Whistleblowing – ito ay isang uri ng

“pagbubunyag ng isang lihim” na maaaring
makasira sa imahe ng isang tao. Ang tawag
sa taong nagbubunyag ng mga lihim ay