Professional Documents
Culture Documents
Libertynizm I Jego Rola W Kultur
Libertynizm I Jego Rola W Kultur
Wprowadzenie
Przeczytaj
Audiobook
Prezentacja mul medialna
Dla nauczyciela
Bibliografia:
Wyznawcy rozumu odrzucali Boga, religię i społeczne konwenanse. Moralność była dla
nich przesądem. Jednak libertynizm obyczajowy to zjawisko towarzyszące postawie
filozoficznej, która za wartość najwyższą uznała wolność człowieka i wolność myśli. Ateizm
pojawił się jako reakcja na dominującą pozycję Kościoła, a także jako wyraz oświeceniowego
uznania dla nauk przyrodniczych.
Twoje cele
Libertynizm intelektualny
Libertynizm jako pogląd filozoficzny, postawa
intelektualna był sprzeciwem wobec
chrześcijaństwa - autorytatywności religii.
Zdarzało się, że nieokazanie szacunku
obrzędom kościelnym przynosiło tragiczne
skutki. Przykładem może być przytaczany
przez historyków przypadek dwóch
francuskich oficerów, którzy nie uklękli i nie
zdjęli kapeluszy przed przechodzącą
procesją. Zostali za to skazani na obcięcie
języka, odrąbanie prawej ręki i spalenie na
stosie. Jednemu z tych biedaków udało się
uciec z Francji. Drugi, mimo protestów
Woltera, został stracony. Dodatkowy wymiar
nadaje tej sprawie fakt, że wśród księży,
Portret Voltaire’a według Maurice Quen n de La
zakonników i sędziów było wówczas wielu
Toura, ok. 1736
libertynów, którzy mieli na sumieniu Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
znacznie większe przestępstwa przeciw
wierze i obyczajom.
Podstawowym wyznacznikiem był więc dla libertynów nie Bóg, lecz rozum, odrzucali
wszystko, czego istnienia nie można empirycznie potwierdzić. Odwoływali się do
kierunków filozoficznych szerzących materialistyczną wizję świata: agnostycyzmu,
zaprzeczającego możliwości pełnego poznania, ateizmu, negującego istnienie Boga,
deizmu, głoszącego, że Bóg wprawdzie istnieje jako stwórca, pierwsza przyczyna, ale nie
wpływa na losy świata, czy wreszcie panteizmu, odrzucającego ideę Boga osobowego,
utożsamiającego Go z naturą. Tak rozumiany libertynizm postulował rozwój nauk, zwłaszcza
przyrodniczych, ale także kładł duży nacisk na swobodę myśli, niezależność nauki od
autorytetów.
Libertynizm obyczajowy
XVIII‐wieczni libertyni uważali, że człowiek ma prawo do szczęścia, pojmowanego jako
doświadczanie wszelkiej przyjemności. Utrzymywali, że społeczeństwo i kultura tłumią
naturalne skłonności człowieka i odbierają mu wolność. Sądzili też, że każdy ma prawo do
indywidualnego osądu, jakie postępowanie jest dopuszczalne – nawet krzywda wyrządzona
drugiemu człowiekowi nie stoi na drodze do osiągnięcia szczęścia. Libertyni sprzeciwiali
się ustalonym od wieków przekonaniom, że ludzie mają obowiązki wobec Boga, bliźnich
i własnej duszy. Zamiast tego uznawali prawo natury, która każe człowiekowi postępować
zgodnie z jego upodobaniami i spełniać pragnienia. Moralność była według libertynów
przesądem, który należy zwalczać. W praktyce wiązało się to głównie z ostentacyjnym
łamaniem chrześcijańskich zasad moralnych w życiu erotycznym. W ten sposób libertyni,
świadomie i cynicznie, potwierdzali panujące w społeczeństwie przekonanie, że jeśli ktoś
odwróci się od religii chrześcijańskiej, to jest skazany na rozwiązłe życie. Libertynizm
obyczajowy najczęściej nie wiązał się z przemyśleniami filozoficznymi - jego zwolennicy po
prostu dążyli do zaspokojenia wyrafinowanych potrzeb seksualnych. Początkowo swoboda
erotyczna dotyczyła nudzących się bogaczy, stopniowo jednak objęła także niższe warstwy
społeczne i nastąpiło ogólne złagodzenie rygorów moralnych.
Niebezpieczne związki
Jednak „prawdziwi” libertyni traktowali życie erotyczne jak sport; uważali, że
zaangażowanie uczuciowe jest zbędne, a nawet szkodliwe. Literacki opis ich poglądów
stanowi powieść Pierre'a Choderlosa de Laclosa Niebezpieczne związki.
Słownik
agnostycyzm
(gr. a – bez + gnosis – wiedza) – pogląd, który stanowi, że kwestia istnienia transcendencji
wykracza w całości poza zdolności ludzkiego poznania i zaleca w związku z tym
zawieszenie sądu w kwestii istnienia Boga
ateizm
(gr. a – bez + theos – bóg) – przekonanie, że nie istnieje żaden Bóg, żadne bóstwo ani
żadne byty metafizyczne oraz że w rzeczywistości empirycznej nie występują żadne
zjawiska nadprzyrodzone
autorytaryzm
(łac. auctoritas — powaga) – system rządów, w którym władza jest w rękach armii lub
jednej partii i nie podlega kontroli społecznej; antydemokratyczny kierunek w polityce,
głoszący etnocentryzm, konserwatyzm i konieczność ulegania autorytetom; narzucanie
swojej woli, poglądów, wymuszanie posłuszeństwa; system wartości nakazujący
bezwzględne podporządkowanie się normom i nakazom osób sprawujących władzę
deizm
(łac. deismus) – pogląd, według którego Bóg jest stwórcą i prawodawcą świata, ale nim
nie kieruje
hedonizm
kosmopolityzm
panteizm
Polecenie 1
Choderlos de Laclos
Niebezpieczne związki
LIST II
Wracaj, drogi wicehrabio, wracaj; cóż ty tam robisz, co możesz robić u starej ciotki,
która cały majątek zapisała już tobie? Ruszaj natychmiast w drogę: potrzebny jesteś!
Przyszła mi do głowy wspaniała myśl i tobie pragnę powierzyć jej wykonanie. Tych kilka
słów powinno by wystarczyć; aż nazbyt zaszczycony wyborem, powinien byś stawić się
z całym pośpiechem, aby na kolanach odebrać me rozkazy. Ale ty nadużywasz mej
dobroci nawet wówczas, kiedy przestałeś z niej korzystać; w wyborze, jaki mam przed
sobą, albo wiecznej nienawiści, albo bezgranicznego pobłażania, jedynie szczęściu
swemu zawdzięczasz, iż dobroć moja bierze górę. Zatem spieszę wtajemniczyć cię w
swoje zamysły, lecz przysiąż, że jako wierny rycerz nie pogonisz za inną przygodą, póki
tej nie doprowadzisz szczęśliwie do końca. Jest ona zaprawdę godna bohatera: masz
służyć razem miłości i zemście; słowem, będzie to jeden czyn więcej do twoich
pamiętników; tak, pamiętników, gdyż chcę koniecznie, aby kiedyś ukazały się w druku,
i sama podejmę się je spisywać.
Sto razy musiała ci się dać we znaki, tak samo jak i mnie, owa nadęta uroczystość, z jaką
Gercourt rozprawia o tym, co za wszelakie przymioty musi posiadać jego przyszła żona,
oraz głupia zarozumiałość, która każe mu mniemać, iż on właśnie zdoła uniknąć
nieuniknionego losu. Znasz jego śmieszne urojenia na punkcie klasztornego
wychowania i jeszcze o wiele śmieszniejszy przesąd co do chłodnego temperamentu
blondynek. W istocie, mogłabym się założyć, że mimo sześćdziesięciu tysięcy renty
małej Volanges nigdy nie przyszłoby mu na myśl małżeństwo, gdyby panna była
brunetką lub gdyby nie chowała się w klasztorze. Przekonajmy go zatem, że jest tylko
głupcem i… czymś więcej: zostałby nim z pewnością prędzej czy później; nie o to się
też kłopocę; lecz byłoby zabawne, gdyby już od tego rozpoczął. Jakżebyśmy się
przednio bawili nazajutrz, słysząc, jak się chełpi! Bo będzie się chełpił z pewnością; a
przy tym, skoro już raz ty się zajmiesz postanowieniem pierwszych kroków tej
dziewczyny, trzeba by dziwnego nieszczęścia, aby Gercourt nie stał się z czasem, jak
tylu innych, przedmiotem zabawy całego Paryża.
Zresztą bohaterka tego nowego romansu zasługuje w zupełności na twoje starania: jest
naprawdę ładna; ot, dzieciak piętnastoletni, istny pączek róży; nieprawdopodobnie
naiwna i bez najmniejszej sztuki: ale was, mężczyzn, taka rzecz nie odstrasza: ma przy
tym w spojrzeniu jakąś tkliwą omdlałość, doprawdy bardzo obiecującą. Dodaj do tego,
że ja ją polecam; nie pozostaje ci nic, jak tylko podziękować i posłuchać.
List ten dostanie się do twoich rąk jutro rano. Rozkazuję, abyś jutro, o siódmej wieczór,
zjawił się u mnie. Nie przyjmę nikogo przed ósmą, nawet mego panującego kawalera;
on nie ma dosyć głowy na tak ważne przedsięwzięcie. Widzisz, że miłość mnie nie
zaślepia. O ósmej zwrócę ci swobodę, o dziesiątej zaś wrócisz, aby wieczerzać wraz z
pięknym przedmiotem twoich zabiegów: matka i córka będą jutro u mnie. Do widzenia;
minęło już południe. Niebawem przestanę się tobą zajmować.
Niebezpieczne związki to powieść epistolarna – składa się z listów wymienianych między sobą
przez bohaterów. Na podstawie zamieszczonego powyżej fragmentu określ, czemu służy
wybór takiej formy gatunkowej.
Prezentacja mul medialna
Polecenie 1
Na podstawie mul medium przedstaw, w jaki sposób moda obyczajowa Francji wpłynęła na
obyczajowość w Polsce. Jak oceniasz ten wpływ?
Polecenie 2
Scharakteryzuj rolę, jaką odegrał libertynizm w kształtowaniu kultury XVIII wieku w Polsce
i Europie. Jak oceniasz to zjawisko?
“
Jan Potocki
Ćwiczenie 1
W Rękopisie znalezionym w Saragossie Jana Potockiego główny bohater, Alfons, spędza noc
w opuszczonej karczmie. Odwiedzają go tam siostry, Zibelda i Emina, które przedstawiają się
jako kuzynki Alfonsa. Spędzają razem pełną zmysłowych doznań noc, aż wreszcie Alfons
zasypia. Przeczytaj zamieszczony powyżej opis snu bohatera i odpowiedz na pytanie: Jakie
normy obyczajowe łamią Alfons oraz Zibelda i Emina?
“
Tomasz Kajetan Węgierski
panteizm
hedonizm
deizm
ateizm
agnostycyzm
Dla nauczyciela
Grupa docelowa:
Podstawa programowa:
Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane
w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę,
balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia
ich podstawowe cechy gatunkowe;
5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki
literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją
refleksji;
10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji,
wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania
w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą
stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst
historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny,
biblijny, egzystencjalny;
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
5) charakteryzuje główne prądy filozoficzne oraz określa ich wpływ na kulturę epoki;
III. Tworzenie wypowiedzi.
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze
argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło
encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;
IV. Samokształcenie.
1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych
form prezentacji własnego stanowiska;
2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje
poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich
wypowiedziach;
Zakres rozszerzony
Zalecane dzieła teatralne i filmowe
15) Rękopis znaleziony w Saragossie, reż. Wojciech Jerzy Has;
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
metoda 635.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‐materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.
Przebieg lekcji
Przed lekcją:
Faza wprowadzająca:
Faza realizacyjna:
Faza podsumowująca:
Praca domowa:
Materiały pomocnicze
Wskazówki metodyczne