‫میز نیرو‬

‫به ترتیب حروف الفبا‪:‬‬

‫‪4002115307‬‬ ‫امیرحسین پناهی‬

‫‪4002115308‬‬ ‫محمد متین توکلیان راد‬
‫‪4002115320‬‬ ‫علیرضا کامرانی‬
‫‪995122006‬‬ ‫حسین غیاثوند‬

‫آز فیزیک ‪ – 1‬دوشنبه ها ساعت ‪12–10‬‬

‫‪ 9‬آبان ماه ‪1401‬‬
‫‪1‬‬ ‫میز نیرو‬

‫هدف آزمایش‬
‫آشنایی با میز نیرو و چگونگی اندازه گیری نیرو و زاویه برآیند دو یا چند نیرو در زوایای مختلف در آن‬ ‫‪‬‬

‫مبانی نظری آزمایش‬

‫در فیزیک به دو نوع کمیت عددی (اسکالر) و نرده ای بر می خوریم‪ .‬کمیت های عددی انواعی از کمیت ها هستند که مقدار آن‬
‫ها به مسیر خاصی بستگی ندارد و به منظور دیگر جهت ندارند‪ .‬اما در کمیت های نرده ای عالوه بر مقدار‪ ،‬جهت آن کمیت نیز‬
‫به صورت پاره خطی جهت دار به نام بردار مشخص می گردد‪.‬‬

‫جمع بردار ها‬

‫در جمع کردن کمیت های برداری روش های خاصی وجود دارد که در ذیل به آن ها اشاره می شود‪.‬‬

‫روش متوازی االضالع‬

‫در این روش‪ ،‬از یک نقطه دلخواه هم سنگ بردار هایی که می خواهیم باهم جمع‬
‫کنیم‪ ،‬رسم می کنیم‪ .‬قطر متوازی االضالع که از این دو بردار تشکیل می گردد‪،‬‬
‫حاصل جمع این دو بردار است‪.‬‬

‫روش مثلث یا چند ضلعی‬

‫در این روش از یک نقطه دلخواه برداری هم سنگ یکی از بردار ها را رسم می کنیم‬
‫و سپس از انتهای آن برداری هم سنگ بردار دوم رسم می کنیم‪ .‬اگر ابتدای بردار‬
‫اول را به انتهای بردار دوم وصل کنیم‪ ،‬حاصل جمع دو بردار به دست می آید‪ .‬از‬
‫این روش می توان برای پیدا کردن حاصل جمع چند بردار نیز استفاده نمود‪.‬‬

‫روش تجزیه‬
‫در این روش ابتدا کلیه بردار ها را در یک دستگاه مختصات رسم می کنیم و سپس تک تک آن ها را به روی محور ها تجزیه‬
‫می کنیم‪ .‬بعد از آن بردار های افقی را جمع جبری می کنیم و بردار های قائم را نیز باهم جمع جبری می کنیم و حاصل این‬
‫دو را به عنوان برآیند مؤلفه های افقی و قائم در نظر گرفته‪ ،‬قطر مستطیل حاصل از آن ها جمع کل بردار ها می باشد‪.‬‬

‫میز نیرو‬
‫میز نیرو صفحه ای دایره ای شکل است که در آن از صفر تا ‪ 360‬مدرج شده است‪ .‬این‬
‫صفحه روی پایه عمودی قرار گرفته است و به وسیله سه پیچ می توان طول پایه ها را‬
‫تغییر داد و سطح را تراز کرد‪ .‬در مرکز صحه ای دایره ای سوزنی به طور عمود بر آن‬
‫وجود دارد و حلقه ای را که نخ به آن وصل شده است طوری قرار می دهند که سوزن‬
‫در وسط آن قرار می گیرد‪ .‬نخ ها از روی قرقره ها می گذرند و وزنه هایی به آن ها‬
‫آویزان می شود‪ .‬در نتیجه حلقه توسط سه نیروی متقاطع کشیده می شود‪ .‬جا به جایی‬
‫قرقره ها‪ ،‬جهت نیروی کششی و مقدار وزنه ها‪ ،‬بزرگی این نیرو ها را به طور دلخواه تعیین می کند‪.‬‬

‫دستگاه وقتی در حال تعادل است که برآیند نیرو های وارد بر آن صفر باشد‪ .‬در این صورت حلقه طوری قرار می گیر که سوزن‬
‫درست در مرکز آن باشد‪.‬‬

‫‪1401/08/09‬‬
‫‪2‬‬ ‫میز نیرو‬

‫مواد و وسایل مورد نیاز‬

‫میز نیرو‬ ‫‪‬‬
‫وزنه‬ ‫‪‬‬
‫نخ‬ ‫‪‬‬

‫روش آزمایش‬
‫در این آزمایش‪ ،‬ما به بررسی دو حالت مختلف برای بدست آوردن بردار‪ ،‬مقدار و زاویه برآیند دو نیرو می پردازیم‪ .‬می دانیم که‬
‫برای به دست آوردن برآیند دو نیرو از رابطه زیر استفاده می کنیم‪:‬‬
‫𝐵 ‪𝑅⃗ = 𝐴 +‬‬
‫⃗‬

‫اما با نگاه دقیق تر به این رابطه می توان دید که 𝐴 و ⃗‬

‫𝐵 دو بردار نیرو هستند که هر کدام می توانند به مؤلفه های دیگری نوشته‬
‫شوند‪:‬‬
‫⃗⃗⃗⃗‬
‫‪𝐴𝑥 = 𝐴. cos 𝜃1‬‬
‫‪⃗⃗⃗⃗𝑌 = 𝐴. sin 𝜃1‬‬
‫𝐴‬
‫⃗⃗⃗⃗‬
‫‪𝐵𝑥 = 𝐵. cos 𝜃2‬‬
‫⃗⃗⃗⃗‬
‫‪𝐵𝑦 = 𝐵. sin 𝜃2‬‬

‫همچنین بردار برآیند نیز به مؤلفه های ‪ x‬و ‪ y‬تقسیم می شود‪:‬‬

‫𝑥𝐵 ‪𝑅𝑥 = 𝐴𝑥 +‬‬

‫𝑦𝐵 ‪𝑅𝑦 = 𝐴𝑦 +‬‬

‫که با توجه به دو معادله باال و معادله اول بردار برآیند‪ ،‬مقدار و اندازه زاویه آن برابر است با‪:‬‬

‫𝑗 𝑦𝑅 ‪𝑅⃗ = 𝑅𝑥 𝑖 +‬‬

‫𝛼 ‪|𝑅| = √𝐴2 + 𝐵 2 + 2𝐴𝐵 cos‬‬

‫𝑦𝑅‬
‫( ‪𝛼̂ = tan−1‬‬ ‫)‬
‫𝑥𝑅‬
‫حال با توجه به معادالت فوق آزمایش را شروع می کنیم‪.‬‬

‫حالت اول‬
‫در این حالت ابتدا به دو نخ که به حلقه مرکزی میز نیرو متصل است‪ ،‬دو وزنه مساوی قرار می دهیم‪ .‬سپس یکی از وزنه ها را‬
‫در صفر درجه و دیگری را یکبار در زاویه ‪ ،30‬یکبار در ‪ 60‬و یکبار در ‪ 90‬در جه قرار داده و سپس با استفاده از وزنه سومی که‬
‫ب ا نخ به حلقه متصل است‪ ،‬نیروی وزن برآیند و زاویه تعادل (خالف زاویه برآیند) را به دست می آوریم‪( .‬با کم کردن زاویه تعادل‬
‫از ‪ 180‬می توان زاویه برآیند نیرو یا زاویه بین یکی از نیرو ها و برآیند نیرو ها را بدست آورد)‬

‫همین روند را برای حالت تئوری در نظر می گیریم‪ .‬با این تفاوت که در آن جا مقدار و زاویه بردار برآیند با استفاده از معادالت‬
‫گفته شده به دست می آیند‪.‬‬

‫‪1401/08/09‬‬
‫‪3‬‬ ‫میز نیرو‬

‫حالت دوم‬
‫در این حالت مثل حالت قبل رفتار می کنیم‪ .‬با این تفاوت که در هر زاویه (‪ 60 ،30‬و ‪ )90‬به مقدار وزنه متحرک اضافه می‬
‫کنیم‪.‬‬

‫در آخر پس از انجام دو آزمایش‪ ،‬مقدار خطای بین دو مقدار عملی و مقدار واقعی (تئوری) به دست می آوریم‪.‬‬

‫محاسبه و جدول های اندازه گیری‬

‫در جدول های زیر ‪ ،‬در هر حالت محاسبات مقدار عملی و مقدار واقعی به صورت جدا آورده شده و در آخر مقدار خطای نسبی و‬
‫خطای مطلق نوشته می شود‪.‬‬

‫حالت ‪1‬‬
‫‪F1 , F2‬‬ ‫‪ m1 , m2‬شتاب گرانش‬
‫‪490 N‬‬ ‫‪9.8 m/s2‬‬ ‫‪50 gr‬‬
‫جدول مقادیر عملی‬
‫زاویه ‪ 90‬درجه‬ ‫زاویه ‪ 60‬درجه‬ ‫زاویه ‪ 30‬درجه‬
‫‪ 45‬درجه‬ ‫‪ 29‬درجه‬ ‫‪ 15‬درجه‬ ‫زاویه برآیند‬
‫‪705.6 N‬‬ ‫‪823.2 N‬‬ ‫نیروی برآیند ‪882 N‬‬
‫جدول مقادیر واقعی‬
‫زاویه ‪ 30‬درجه زاویه ‪ 60‬درجه زاویه ‪ 90‬درجه‬
‫‪ 45‬درجه‬ ‫‪ 29‬درجه‬ ‫‪ 15‬درجه‬ ‫زاویه برآیند‬
‫‪905.4 N‬‬ ‫‪948.7 N‬‬ ‫نیروی برآیند ‪971.6 N‬‬
‫جدول مقدار خطای مطلق و نسبی‬
‫زاویه ‪ 30‬درجه زاویه ‪ 60‬درجه زاویه ‪ 90‬درجه‬
‫‪199.8 N‬‬ ‫‪125.5 N‬‬ ‫خطای مطلق ‪89.6 N‬‬
‫‪22.06%‬‬ ‫‪13.22%‬‬ ‫خطای نسبی ‪9.22%‬‬
‫در این حالت از آزمایش‪ ،‬خطای نسبی و مطلق زوایای برآیند صفر می باشد‪.‬‬

‫حالت ‪2‬‬
‫شتاب گرانش ‪F1‬‬ ‫‪m1‬‬
‫‪2‬‬
‫‪490 N‬‬ ‫‪9.8 m/s 50 gr‬‬
‫در زاویه ‪ 30‬درجه‬
‫‪F2‬‬ ‫‪m2‬‬
‫‪980 N 100 gr‬‬

‫جدول مقادیر عملی‬

‫زاویه برآیند نیروی برآیند‬
‫‪1430.8 N‬‬ ‫‪ 21‬درجه‬

‫‪1401/08/09‬‬
‫‪4‬‬ ‫میز نیرو‬

‫جدول مقادیر واقعی‬

‫زاویه برآیند نیروی برآیند‬
‫‪1450.1 N‬‬ ‫‪ 20‬درجه‬

‫جدول مقدار خطای مطلق و نسبی‬

‫خطای مطلق خطای نسبی‬
‫‪5%‬‬ ‫‪ 1‬درجه‬ ‫زاویه برآیند‬
‫‪1.33%‬‬ ‫نیروی برآیند ‪19.3 N‬‬

‫در زاویه ‪ 60‬درجه‬

‫‪F2‬‬ ‫‪m2‬‬
‫‪1176 N 120 gr‬‬

‫جدول مقادیر عملی‬

‫زاویه برآیند نیروی برآیند‬
‫‪1430.8 N‬‬ ‫‪ 43‬درجه‬
‫جج‬

‫جدول مقادیر واقعی‬

‫زاویه برآیند نیروی برآیند‬
‫‪1570.3 N‬‬ ‫‪ 43‬درجه‬
‫ج‬

‫جدول مقدار خطای مطلق و نسبی‬

‫خطای مطلق خطای نسبی‬
‫‪0%‬‬ ‫‪ 0‬درجه‬ ‫زاویه برآیند‬
‫‪8.88%‬‬ ‫نیروی برآیند ‪139.5 N‬‬
‫ج‬

‫در زاویه ‪ 90‬درجه‬

‫‪F2‬‬ ‫‪m2‬‬

‫‪1372 N 140 gr‬‬

‫جدول مقادیر عملی‬

‫زاویه برآیند نیروی برآیند‬
‫‪1489.6 N‬‬ ‫‪ 71‬درجه‬

‫جدول مقادیر واقعی‬

‫زاویه برآیند نیروی برآیند‬
‫‪1606.9 N‬‬ ‫‪ 70‬درجه‬

‫‪1401/08/09‬‬
‫‪5‬‬ ‫میز نیرو‬

‫جدول مقدار خطای مطلق و نسبی‬

‫خطای مطلق خطای نسبی‬
‫‪1.42%‬‬ ‫‪ 1‬درجه‬ ‫زاویه برآیند‬
‫‪7.29%‬‬ ‫نیروی برآیند ‪117.3 N‬‬

‫نتایج‬
‫در صنایع و رشته های مختلف‪ ،‬آشنایی با بردار ها و پیدا کردن بردار برآیند آن ها بسیار اهمیت ویژه ای دارد؛ به طوری که برای‬
‫رعایت نکردن اصول فیزیکی مثل عمل و عکس العمل و نادیده گرفتن بردار های برآیند خسارت بسیار زیادی شامل شرکت ها‪،‬‬
‫کارکنان آن ها و مصرف کنندگان می شود‪ .‬برای مثال در صنایع هوافضا با نادیده گرفتن برآیند نیرو های وارده به موشک ماهواره‬
‫بر‪ ،‬موشک یا پرتاب نمی شود و یا به ارتفاع مورد نظر نخواهد رسید‪.‬‬

‫‪1401/08/09‬‬