Vijaypath TCS IBPS Chalu Ghadamodi

You might also like

Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 27

VbmR>r ^aVr, {Oëhm n[afX ^aVr, Amamo½` {d^mJ ^aVr,

nmobrg ^aVr VgoM Q>rgrEg Am`~rnrEg _m\©$V hmoUmè`m


BVa gaigodm narjm§gmR>r AË`§V Cn`wº$ nwñVH$

TURNING POINTS
Mmby KS>m_moS>r
(1 OmZodmar 2023 Vo 30 OyZ 2023)
Day to Day dZbmB©Za ñdê$nmV

ghm_mhr 2023
n boIZ-g§H$bZ n
{dH$mg qgXmiH$a g{MZ Hw$é§X
(Founder : Turning Points) ( H$a ghm`H$)

Turning
Points
Quality Notes
TURNING POINTS
Mmby KS>m_moS>r 2023
n àH$meH$ n
{dO`nW npãbHo$eZ, nwUo
E-mail : vijaypathpublication@gmail.com
Mobile No. : 9075381000

n boIZ-g§H$bZ n
{dH$mg qgXmiH$a g{MZ Hw$é§X
(Founder : Turning Points) (H$a ghm`H$, nwUo)

n {ÛVr` Amd¥Îmr : 10 Owb¡ 2023 n


© gd© h¸$ àH$meH$mYrZ

n {dVaUmgmR>r g§nH©$ n
9075381000

n ñnYm© narjoÀ`m gamd nona, àíZ_§Owfm, Mmby KS>m_moS>r, _hÎdmÀ`m ZmoQ²>g d BVa _m{hVrgmR>r
Am_Mo Q>m°nMo Q>o{bJ«m_ M°Zob Vwåhr Om°B©Z> H$am Am{U Vw_À`m {_Ìm§Zmhr Om°B©Z H$ê$Z Úm. n
Telegram : 1) @Dnyanankur_Academy

AjaOwiUr n
n
gmdbr {à¨Q>g©, nd©Vr, nwUo
_wIn¥ð> n
n
lr_§V qeXo ga

qH$_V é. 160/-
All rights reserved No. part of this publication may be raproduced, stored in retrieval systems or
transmitted in any form or by any means, electronic, Mechanical, Photocopying, Recording or
otherwise, without the prior written permission of the publishers mindwell, a lot of time, energy and
efforts have gone into preparing the book.

`m nwñVH$mVrb gd© _m{hVr XoVmZm Amåhr H$miOrnyd©H$ {Xbobr Amho. nwñVH$mV H$mhr AZmdYmZmZo AmT>iboë`m
MwH$s~Ôb Amåhr {Xb{Jar ì`ŠV H$aVmo. Ë`m àË`oH$ ~m~rer g§nmXH$, àH$meH$, boIH$ d _wÐH$ gh_V AgVrbM
Ago Zmhr, na§Vw Aem H$mhr MwH$m AmT>ië`mg Amåhmbm 8999561313 `mda Whatsapp H$ê$ eH$Vm. Ë`m_Ü`o
Amdí`H$ Vo ~Xb H$ê$Z nwT>rb Amd¥ÎmrV gwYmaUm H$aÊ`mV `oB©b.
wUo
A Zw H«$ _ {U H$m

,n
1) OmZodmar - 2023 5
2) \o$~«wdmar - 2023 31

eZ
3) _mM© - 2023 51
4) E{àb - 2023 68
5) _o - 2023 Ho$ 82
6) OyZ - 2023 96
ãb
7) H|$Ðr` AW©g§H$ën - 2023-24 107
8) _hmamï´> AW©g§H$ën - 2023-24 114
np

9) _hmamï´>mMm Am{W©H$ nmhUr Ahdmb - 2022-23 125


10) H|$Ðr` _§{Ì_§S>i 145
nW

11) _hmamï´>mMo _§{Ì_§S>i 148


12) MM}Vrb nwñVHo$ 149
O`

13) narjoÀ`m Ñï>rZo BVa _hÎdnyU© KS>m_moS>r 151


14) TCS / IBPS Zo 2022-23 _Ü`o Mmby KS>m_moS>rda
{dMmabobo àíZ 168
{d

4 TURNING POINTS Mmby KS>m_moS>r (dZbmB©Za ñdê$nmV)


1 OmZodmar 2023

wUo
,n
1 OmZodmar 2023 • 28 Am°JñQ Vo 10 gßQo§~a 2023 Xaå`mZ A_o{aH Z Iwbr
Qo{Zg ñnYm© H moRo Am`mo{OV H aÊ`mV Ambo Amho? - Ý`y`m°H©
• 13 Vo 29 OmZodmar Xaå`mZ nwéf hm°H r {dœMfH ñnYm© • 2 gßQo§~a Vo 17 gßQo§~a 2023 Xaå`mZ OmJ{VH doQ{bâQtJ
H$moRo Am`mo{OV H aÊ`mV `oUma Amho? - ^maV

eZ
ñnYm© H moRo Am`mo{OV H aÊ`mV `oUma Amho? - {a`mX, gm¡Xr
• 10 Vo 26 \o ~Œwdmar 2023 `mXaå`mZ _{hbm Q²do§Qr - 20 Aao{~`m
{dœMfH ñnYm© H moRo Am`mo{OV H aÊ`mV `oUma Amho? - • Am°ŠQmo~a - Zmoìho§~a 2023 `mXaå`mZ nwéf EH {Xdgr`
X{jU Am{\Œ H m {HŒ Ho Q {dœMfH ñnYm© H moRo Am`mo{OV H aÊ`mV `oUma
• 16 OmZodmar Vo 29 OmZodmar 2023 Xaå`mZ Am°ñQ—o{b`Z Amho? - ^maV

_ob~Z©
Ho$
Iwbr Qo{Zg ñnYm© H moRo Am`mo{OV H aÊ`mV `oUma Amho ? - • amîQ—r` Hw _ma Hw _mar Imo Imo ñnYm© 2022
• Am`moOZ ñWi - ~§g~o{a`m (npíM_ ~§Jmb)
ãb
• 14 _mM© Vo 31 _mM© 2023 Xaå`mZ _{hbm OmJ{VH ~m°pŠg§J • nwéf {dOoVm g§K - _hmamîQ—
AqOŠ`nX ñnYm© H moRo Am`mo{OV H aÊ`mV `oUma Amho? - • nwéf Cn{dOoVm g§K - Zdr {X„r
Zdr {X„r • _{hbm {dOoVm g§K - _hmamîQ—
np

• 22 _o Vo 28 _o 2023 Xaå`mZ OmJ{VH Qo~b Qo{Zg AqOŠ` • _{hbm Cn{dOoVm g§K - Amo{Sem
ñnYm© H$moRo Am`mo{OV H aÊ`mV `oUma Amho? - Sa~Z • dra A{^_Ý`y (gdmo©ËH¥ îQ nwêf IoimSy) nwañH ma - {H aU
dgmdo
• Xmohm Sm`_§S brJ (A°Wbo{QŠg) 2023 H moRo Am`mo{OV
• OmZH r (gdmo©ËH¥ îQ _{hbm IoimSy) nwañH ma - àrVr H mio
nW

H aÊ`mV `oUma Amho? - H Vma


• _hmamîQ—mMm gbJ AmRdo Xwhoar _wHw Q Rabo.
• 28 _o Vo 11 OyZ 2023 \Œ§o M Iwbr Qo{Zg ñnYm© H moRo Am`mo{OV • {MÌnQ {d^mJ, {MÌnQ _hmoËgd g§Mmb`, Z°eZb {\ ë_
H aÊ`mV `oUma Amho? - n°{ag AmH m©Bìh Am°\ B§Sr`m Am{U {MëS—Ýg {\ ë_ gmogm`Qr
28 _o Vo 11 OyZ 2023 Xaå`mZ {då~ëSZ Qo{Zg ñnYm© H moRo Am°\ B§Sr`m `m Mma _mÜ`_ {d^mJm§Mo......... _Ü`o
O`


Am`mo{OV H aÊ`mV `oUma Amho? - B§½b§S {dbrZrH aU H aÊ`mV Amë`mMr KmofUm Ho§ Ð gaH maZo Ho br.
- amîQ—r` {MÌnQ {dH mg _hm_§Si
• 20 Owb¡ Vo 20 Am°JñQ 2023 Xaå`mZ _{hbm {\ \ m
{dœMfH \w Q~m°b ñnYm© XoemV Am`mo{OV H aÊ`mV `oUma • XoemVrb gdm©V OwÝ`m eoAa ~mOmamVrb _w§~B© eoAa ~mOma
Amho? - Am°ñQ—o{b`m d Ý`yÂmrb§S AWm©V '~rEgB©'Mo ì`dñWmnH r` g§MmbH Am{U _w»`
{d

H m`©H mar A{YH mar åhUyZ H moUmMr {Z`wºr H aÊ`mV


• 19 Am°JñQ Vo 27 Am°JñQ 2023 Xaå`mZ OmJ{VH
Ambr? - gw§Xaam_Z am__yVr©
AqOŠ`nX A°WboQrŠg ñnYm© H moRo Am`mo{OV H aÊ`mV
`oUma Amho? - ~wSmnoñQ, h§Joar • gy`m©Mo AÜ``Z H aUmao ^maVmMo n{hbo {_eZ H moUVo

5 TURNING POINTS Mmby KS>m_moS>r (dZbmB©Za ñdê$nmV)


AgUma Amho? - Am{XË` Eb - 1 `oUma Amho? - dair , _w§~B©
• {~ŒQZ_Yrb ^maVr` d§emMo _mOr _§Ìr ....... `m§Mr hdm_mZ • 108 dr B§{S`Z gm`Ýg H m±Jg oŒ
~Xbm{déÕÀ`m bT²æmmVrb `moJXmZm~Ôb à{VîRoÀ`m • Am`moOZ ñWi - amîQ—g§V VwH SmoOr _hmamO {dÚmnrR,
CnmYrgmRr {ZdS Âmmbr Amho. - AmbmoH e_m© ZmJnya

wUo
• H moamoZm {dfmUyMm A{Ve` YmoH mXm`H XBB.1.5 hm • H mbmdYr - 3 Vo 7 OmZodmar
g~doar`§QMm ^maVmV n{hbm é½U H moUË`m amÁ`mV AmTiyZ • CX²¿mmQZ - n§VàYmZ Zao§Ð _moXr `m§Zr XyaX¥í` àUmbrÛmao

,n
Ambm? - JwOamV Ho bo.
• g§H ënZm - _{hbm§À`m gj_rH aUmgh emœV {dH mgmgmRr
{dkmZ Am{U V§ÌkmZ.
2 OmZodmar 2023 • Imbrbn¡H r H moUË`m {dÚmnrRmMo eVmãXr df© gmOao

eZ
H aÊ`mV `oV Amho ? - amîQ—g§V VwH SmoOr _hmamO
• 'nm°{b{\ ë_'Mo OJmVrb gdm©V _moRo CËnmXZ Ho§ Ð H moRo Amho? {dÚmnrR, ZmJnya
- qOXmb nm°{b{\ ë_, BJVnwar
• gdmo©ÀM Ý`m`mb`mZo b{bV Hw _ma {déÕ ^maV gaH ma `m
• _hmamîQ— Am°qb{nH g§KQZoMo AÜ`j H moU AmhoV? - IQë`mÀ`m {ZH mbmV ' VËna Ý`m` {_iUo hm KQZoÀ`m
A{OVXmXm ndma
Ho$
• _hmamîQ— emgZ Am{U _hmamîQ— Am°qb{nH g§KQZm `m§À`m
H b_....... Zwgma Agboë`m Or{dH mÀ`m Am{U d¡`{ºH
ñdmV§Í`mÀ`m _yb^yV A{YH mamMm ^mJ Amho, Agm {ZH mb
g§`wº {dÚ_mZo Am`mo{OV ~hwCÔoer` _hmamîQ— amÁ` {Xbm. - H b_ 21
ãb
Am°qb{nH HŒ rSm ñnYmªZm 2 OmZodmar nmgyZ gwédmV hmoUma • MMo©Vrb H b_ - H b_ 128 d H b_ 224 A
AgyZ `m ñnYo©Mo Am¡nMm{aH CX²¿mmQZ _w»`_§Ìr EH ZmW • H b_ 128 Zw g ma ^maVmMo gaÝ`m`mYre Ho ìhmhr
qeXo `m§À`m hñVo 5 OmZodmarbm H moUË`m {RH mUr hmoUma
np

amîQ´>nVtÀ`m nyd©AZw_VrZo gdmo©ÀM Ý`m`mb`mÀ`m {Zd¥Îm


Amho? - _hmiw§Jo ~mbodmSr `oWrb lr {edNÌnVr Ý`m`mYrem§Zm d CÀM Ý`m`mb`mÀ`m Ý`m`_yVrªZm (Oo gdmoÀ© M
HŒ rSm g§Hw b Ý`m`mb`mMo Ý`m`mYre åhUyZ {ZdS hmoÊ`mg nmÌ AgVrb.)
gdmoÀ© M Ý`m`mb`mMo Ý`m`_yVr© åhUyZ H m_ H aÊ`mMr {dZ§Vr
nW

H ê eH VmV. Aem ì`ºtZm amîQ—nVtZr _§Oya Ho ë`mà_mUo


3 OmZodmar 2023 ^Îmo Xo Ê `mV `o V rb . Aer Zo _ Uy H g§ ~ § { YV {Zd¥ Î m
Ý`m`_yVrªÀ`m g§_VrZoM Ho br OmD$ eH Vo. H b_ '224 A'
• {dO` Ho§ H ao `m§Zr Amnë`m ZmQ>çg¥îQrVrb {X½Xe©H r`
Mr VaVyXhr AerM Amho. `m XmoÝhr VaVwXr _yi KQZoV hmoË`m.
O`

H ma{H$Xr©Vrb Ë`m§Mo e§^amdo ZmQH ...... ZwH VoM a§J^y_rda


na§Vw CÀM Ý`m`mb`mer g§~{§ YV VaVyX 1956 _Ü`o Ho boë`m
AmUbo. - H mir amUr
gmVì`m KQZmXwéñVrÛmao H mTyZ QmH Ê`mV Ambo. Vr nwÝhm
• ~ŒmÂmrbMm _hmZ \w Q~m°bnQy nobo `m§À`mda A§Ë`g§ñH ma 1963 _Ü`o H aÊ`mV Amboë`m 15 ì`m KQZmXwéñVrÛmao
H moUË`m _¡XmZmda d ehamV H aÊ`mV `oUma Amho? - g_m{dîQ H aÊ`mV Ambr.
~ob{_amo _¡XmZ, g°ÝQmog eha
{d

• H moUË`m XmoZ eham§Xaå`mZ OJmVrb gdm©V bm§~ '{aìha HŒy Âm'


• {XZm§H 4 Vo 6 OmZodmar 2023 `m H mbmdYrV _hmamîQ— godm `oË`m 13 OmZodmarnmgyZ gwê hmoUma Amho? - dmamUgr
emgZmÀ`m _amRr ^mfm {d^mJm_m\© V '_amRr {VVyH m (CÎma àXoe) Vo {X~ŒwJS (Amgm_)
_oidmdm' ho àW_ {dœ g§_obZ H moRo Am`mo{OV H aÊ`mV

6 TURNING POINTS Mmby KS>m_moS>r (dZbmB©Za ñdê$nmV)


2 \o$~«wdmar 2023

wUo
1 \o ~Œwdmar 2023 • _¡Ìr Mo {dñVm{aV ên H m` Amho? - _hmamîQ— CÚmoJ, ì`mnma

,n
Am{U Jw§VdUyH gw{dYm Ho§ Ð
• _hmamîQ—mMo amÁ` JrV H moUVo {Z{üV H aÊ`mV Ambo? - • Am§ Y Œ àXo e amÁ`mMr ZdrZ amOYmZr H mo U Vr ? -
O` O` _hmamîQ— _mÂmm {demImnÅU_

eZ
• 'O` O` _hmamîQ— _mÂmm' `m JrVmMo H dr H moU AmhoV? -
• ^maVmMo A_o{aHo Vrb amOXyV H moU AmhoV? - VaUOrV
H {dd`© amOm {ZiH§ R ~To qgJ g§Yy
• amÁ` gaH ma H moUË`m {XdgmnmgyZ 'O` O` _hmamîQ— _mÂmm' • ^maVmMo amîQ— r ` gw a jm g„mJma A{OV Xmo d b `m§ Z r
ho amÁ` JrV åhUyZ ñdrH maUma Amho? - NÌnVr {edmOr A_o{aHo À`m g§ajU XbmMo à_wI....... `m§Mr ^oQ KoVbr. -
2023 nmgyZ.
Ho$
_hmamOm§À`m O`§VrMo Am¡{MË` gmYyZ 19 \o ~Œwdmar OZab _mH© {_br
• H mí_ra_Ü`o ~\ m©bm' erZ ' Ago åhUVmV Va EH _oH mda
'O` O` _hmamîQ— _mÂmm, JOm© _hmamîQ— _mÂmm' `m JrVm_Yrb
ãb
• ~\© QmH Ê`mÀ`m Ioimbm .... Ago åhQbo OmVo. - {eZO§J
{H Vr MaUm§Mo JrV _hmamîQ—mMo amÁ` JrV åhUyZ ñdrH maÊ`mV
Ambo? - XmoZ MaUm§Mo • ì`m àOmgÎmmH {XZr H V©ì`nWmdarb g§MbZmV
74
_hmamîQ´ > m À`m 'gmSo V rZ eºrnrRo Am{U Zmareºr '`m
np

• _hmamîQ—mMo amÁ`JrV {H Vr AdYrMo {H± dm doioMo AgUma {MÌaWmbm gdmo©ËH¥ îQ {MÌaWmgmRrMm {H Vì`m HŒ _m§H mMm
Amho? - 1.41 {_{ZQ nwañH ma Omhra Âmmbm? - Xwgam
• ñdV…Mo amÁ` JrV AgUmao _hmamîQ— ho {H Vdo amÁ` Rabo? • 74 ì`m àOmgÎmmH {XZr H V©ì`nWmdarb g§MbZmV
- 12 do
nW

H moUË`m amÁ`mÀ`m {MÌaWmbm gdmo©ËH¥ îQ {MÌaWmMm _mZ


• _hmamîQ— ^yfU `m gÝ_mZmMr a¸ _ Xhm bmImdêZ {H Vr {_imbm? - CÎmamI§S (Xwgam - _hmamîQ—, {Vgam -
én`o H aÊ`mV Ambr? - 25 bmI ên`o CÎmaàXoe)
• _{hbm d ~mb{dH mg {d^mJm_m\© V am~{dÊ`mV `oUmè`m • {ZYZ dmVm© - em§Vr ^yfU
O`

~mbg§JmonZ `moOZoA§VJ©V ~mbH m§À`m g§JmonZmgmRr XoÊ`mV • Á`oîR {dYrk d _mOr H m`Xm_§Ìr. d` - 97
`oUmè`m n{anmofU AZwXmZmV 1100 én`mdê$Z ..... ê$n`o • _moamaOr XogmB© `m§À`m _§{Ì_§Sim_Ü`o 1977 Vo 1979 `m
dmT H aÊ`mV `oUma Amho? - 2250 ê H mim_Ü`o Vo H m`Xm_§Ìr hmoVo. Abmhm~mX hm`H moQm©Vrb
JmOboë`m amOZmam`U `m à{gÕ IQë`mVrb Vo Zmam`U
• ~mb g§JmonZ `moOZoA§VJ©V `moOZoA§VJ©V g§ñWog XoÊ`mV
`m§Mo dH rb hmoVo. `m IQë`mV gZ 1974 _Ü`o VËH mbrZ
{d

`oUmè`m à{V ~mbH Xa_hm AZwXmZmV 125 dêZ...... ên`o


n§VàYmZ B§{Xam Jm§Yr `m§Zm {ZdSUwH rVrb J¡aì`dhma
BVH r dmT H aÊ`mV Ambr? - 250 ê
àH aUmV Amnë`m nXmdêZ nm` CVma ìhmdo bmJbo hmoVo.
• _¡Ìr H m`Xm H moUË`m dfm©Mm Amho? - 2002 1980 _Ü`o Ë`m§Zr 'go§Qa \ m°a npãbH B§QaoñQ {bQrJoeZ'

31 TURNING POINTS Mmby KS>m_moS>r (dZbmB©Za ñdê$nmV)


ZmdmMr à{gÕ EZOrAmo ñWmnZ Ho br. AhdmbmZwgma OJmVrb àË`oH {H Vr _Yw_ohr é½Um§n¡H r
• H m`ÚmÀ`m X¥îQrZo gkmZ Am{U C§Mr 4 \y Q 10 B§MmhyZ EH é½U ^maVr` Amho? - gmV
H _r Agboë`m Ro§JÊ`m§Zm (~wQHo ) arVga à{ejU XoD$Z • amhwb Jm§Yr `m§À`m ^maV OmoSmo nX`mÌoMr gm§JVm H moUË`m
amoOJma Am{U ñd`§amoOJma XoÊ`mMm Xoe^amVrb n{hbm ehamV Âmmbr? - lrZJa

wUo
à`moJ H moUË`m ehamVyZ àma§^ hmoV Amho? - ZmJnya • Ho§ Ð gaH maÀ`m g§JrV ZmQH AH mX_rH SyZ bmoH g§JrV
• Ho § ÐmZo 27 {Sgo § ~ a 2016 amo O r g§ _ V Ho bo ë `m joÌmVrb A_wë` `moJXmZm~Ôb XoÊ`mV `oUmam 2019 `m

,n
An§JËdmg§~§YrÀ`m H m`ÚmV Zì`mZo {H Vr An§JËdmMm dfm©Vrb nwañH ma H moUmbm Omhra Âmmbm Amho? - nm§Swa§J
g_mdoe Ho bm Amho? - 12 AÊUm KmoQH a, Xo d {Jar _hm{dÚmb`mMo g§ J rV
• 2016 À`m An§JËdmÀ`m Zì`m H m`ÚmZwgma bmoH mo_moQa {d^mJmVrb àmÜ`mnH , Am¡a§Jm~mX

eZ
{Sg°{~{bQr àH mamV {H Vr nojm H _r C§MrÀ`m bmoH m§Mm • _moJaH gm g§dY©Z amIrd joÌ H moUË`m {OëømV Amho? -
g_mdoe An§Jm§_Ü`o H aÊ`mV Ambm Amho? - 4 \y Q 10 ZmJnya
B§M • XoemV àW_M Cî_mKmV {Z`§ÌUmgmRr H¥ Vr AmamISm
• _w § ~ B© {dÚmnrRmÀ`m Hw bJw ê {ZdSrgmRr H mo U mÀ`m ~ZdÊ`mgmRr H moUË`m g§ñWoH So O~m~Xmar XoÊ`mV Ambr
AÜ`jVoImbr g{_Vr ñWmnZ H aÊ`mV Ambr Amho? -
Ho$ Amho? - {dœoœaæ`m amîQ—r` V§ÌkmZ g§ñWm, ZmJnya
{dÚmnrR AZwXmZ Am`moJmMo _mOr AÜ`j Sr. nr. qgh • Cî_mKmVmMo é½U d Ë`m_wio hmoUmè`m _¥Ë`w {Z`§ÌUmgmRr Ho§ Ð
• gm{dÌr~mB© \w bo nwUo {dÚmnrRmÀ`m Hw bJwê {ZdSrgmRr gaH maZo H moamoZmnyd© H moUË`m VrZ ehamV Cî_mKmVmMo
ãb
H moUmÀ`m AÜ`jVoImbr g{_Vr ñWmnZ H aÊ`mV Ambobr ì`dñWmnZmMm nWXer© àH ën am~{dÊ`mMo Radbo hmoVo? -
Amho? - A{Ib ^maVr` V§Ì {ejU n{afXoMo _mOr ZmJnya, amOH moQ Am{U Âmmer
AÜ`j Sm°ŠQa A{Zb ghó~wÕo • Eb {ZZmo `m ñn°{Ze eãXmMm AW© H m` hmoVmo? - ~mb `oey
np

• 2 \o ~Œwdmar 1971 amoOr BamU_Yrb H moUË`m ehamV g§`wº


qH dm NmoQm _wbJm
amîQ— g§KmÀ`m {deof g^oV nmUWi ^y_rMo AZÝ`gmYmaU • bm {ZZmo `m ñn°{Ze eãXmMm AW© H m` hmoVmo? - bhmZ
_hËd AYmoao{IV Âmmbo? - am_ga ehamV _wbJr
nW

• OmJ{VH nmUWi {XZ Ho ìhm gmOam H aÊ`mV `oVmo? - 2


\o ~Œwdmar (gwédmV 1986) 3 \o ~Œwdmar 2023
O`

• nmUWi ^y_rÀ`m g§dY©Z d {dH mgmgmRr _hÎdmÀ`m OmJm • 96 do A{Ib ^maVr` _amRr gm{hË` g§_obZmMo CX²¿mmQZ
`m..... åhUyZ Kmo{fV H aÊ`mV `oVmV. - am_ga OmJm H moUmÀ`m hñVo hmoUma Amho? - _w»`_§Ìr EH ZmW qeXo
• OmJ{VH Amamo ½ ` g§ K QZo À `m AmH So d marZw g ma • A{Ib ^maVr` _hm_§SimÀ`m AÜ`jm H moU AmhoV? -
'AëÂmm`_a'_w i o OJmV _¥Ë`w_wIr nSUmè`m§Mr g§»`m Cfm Vm§~o
{d

OJmVrb EHy U _¥Ë`y_Ü`o {H Vì`m HŒ _m§H mda Amho? - • dYm© `oWo Am`mo{OV 96 ì`m gm{hË` g§_b
o ZmÀ`m ZJarg.......
gmVì`m `m§Mo Zmd XoÊ`mV Ambobo Amho. - amîQ—{nVm _hmË_m Jm§Yr
gm{hË` ZJar
• Am§VaamîQ—r` _Yw_oh àm{YH aU `m g§ñWoÀ`m gZ 2021 À`m

32 TURNING POINTS Mmby KS>m_moS>r (dZbmB©Za ñdê$nmV)


3 _mM© 2023

wUo
1 _mM© 2023 • g§nyU© Xoe^amV gdm©{YH Sm°ŠQa d B§{O{Z`a nwadUmao Jmd

,n
åhUyZ....Mr AmoiI Amho. - bmVya
• ~mOmamVrb H m§ÚmMo ^md KgaUrbm H moUH moUVo KQH • XoemV gmo`m~rZMm gdm©{YH noam H aUmam Xwgè`m HŒ _m§H mMm
H maUr^yV AmhoV, `mMm Aä`mg H aÊ`mgmRr VgoM, Ë`mda {Oëhm H moUVm? - bmVya

eZ
Cnm``moOZm gwM{dÊ`mgmRr amÁ` gaH maZo H moUmÀ`m
AÜ`jVoImbr nmM gXñ`r` g{_Vr ñWmnZ Ho br Amho? • ãby_~J©g² {~{b{Z`g© B§SoŠg Zwgma OJmVrb gdmªV lr_§V
- _mOr nUZ g§MmbH Sm°ŠQa gwZrb ndma ì`ºr H moU ~Zbr? - QoñbmMo g§ñWmnH EbZ _ñH
(Xwgao - ' EbìhrE_EM' g_yhmMo grB©Amo ~Zm©S© AZmoë
© Q.
• amÁ`godm _w»` narjm 2021 `m narjoV àW_ HŒ _m§H H moUr {Vgam - ?_oÂmm°Z Mo Oo\ ~oÂmmog Mm¡Wm - {~b JoQ²g,
nQH mdbm? - à_moX Mm¡Jwbo (gbJ Xwgè`m§Xm àW_
Ho$ nmMdo - dm°aZ ~\o )
HŒ _m§H nQH mdbm.)
• ãby_~J©g² {~{b{Z`g© B§SoŠg Zwgma OJmVrb gdmªV lr_§V
• bmVya {OëømMo joÌ\ i {H Vr Amho? - 7557 Mm¡{H _r ì`ºrÀ`m `mXrV n{hë`m Xhm lr_§Vm§_Ü`o ñWmZ {_idUmao
ãb
• 2011À`m OZJUZoZwgma bmVya {OëømMr bmoH g§»`m {H Vr EH _od ^maVr` H moU Rabo AmhoV? - _wHo e A§~mZr
Amho? - 24, 54, 196 (Xhmdm)
• 2011À`m OZJUZoZwgma bmVya {OëømMr gmjaVm {H Vr • Imbrbn¡ H r H mo U Ë`m \w Q~m° b nQy M r gdmo © Î m_ nw ê f
np

Amho? - 77.66% \w Q~m°bnQy åhUyZ OmJ{VH \w Q~m°b _hmg§KmZo {ZdS Ho br?


• bmVya {OëømV EHy U {H Vr _hmZJanm{bH m AmhoV? - - {bAmoZob _oñgr, AOo©QrZm, gmVì`m§Xm hm nwañH ma
EH nQH mdbm.
nW

• bmVya {OëømV EHy U {H Vr ZJan{afXm AmhoV? - 4 • Imbrbn¡H r H moUË`m \w Q~m°bnQyMr gdmo©Îm_ _{hbm
\w Q~m°bnQy åhUyZ OmJ{VH \w Q~m°b _hmg§KmZo {ZdS Ho br?
• bmVya {OëømV EHy U {H Vr ZJan§Mm`Vr AmhoV? - 5
- AbopŠg`m nwV„ o mg, ñnoZ, gbJ Xwgè`m§Xm hm ~hw_mZ
• bmVya {OëømV EHy U JŒm_n§Mm`Vr {H Vr AmhoV? - 786 {_idbm.
O`

• bmVy a {OëømVrb EHy U dZjo Ì {H Vr? - 52.34 • 24 E{àb 2023 `m {Xder g{MZ Vo§SwbH a d`mMr nÞmg
{H bmo{_Qa, o.73% dfo© nyU© H aUma Agë`mÀ`m {Z{_ÎmmZo gÝ_mZ åhUyZ H moUË`m
• _m§Oam, VoaUm, aoUm, _Ê`mS, VmdaOm, {Vê, KaUr `m ZÚm ñQo{S`_da Ë`m§Mm nwVim ~g{dÊ`mV `oUma Amho? -
àm_w»`mZo H moUË`m {OëømV AmTiVmV? - bmVya dmZIoSo ñQo{S`_, _w§~B©
{d

• bmVya {Oëømbm bm^bobo _w»`_§Ìr Imbrbn¡H r H moU H moU • nrAm`~r AWm© V nÌ gy M Zm H m`m© b `mÀ`m àYmZ
AmhoV? - ñdJr©` {edmOramd nmQrb {Zb§JHo a Am{U _hmg§MmbH nXr H moUmMr {Z`wºr H aÊ`mV Ambr? -
ñdJr©` {dbmgamd Xoe_wI amOoe _ëhmoÌm

51 TURNING POINTS Mmby KS>m_moS>r (dZbmB©Za ñdê$nmV)


• _m{hVr Am{U àgmaU _§Ìmb`mZo.... `m§Zm XyaXe©Z Ý`wOMo • 2024 dfm©Vrb _{hbm T - 20 {dœMfH mMo Am`moOZ -
(SrSr Ý`wO) _hmg§MmbH åhUyZ {Z`wºr Ho br Amho? - ~m§½bmXoemV
{à`m Hw _ma • Imbrbn¡H r 2023 _Yrb H moUVm _{hZm hm 146 dfm©Vrb
• OJmV gdm©{YH dmK AgUmao n{hbo nmM Xoe H moUVo? - gdm©{YH CîU _{hZm Rabm Amho? - \o ~Œwdmar 2023

wUo
^maV (3167), a{e`m (433), B§SmoZ{o e`m (371), Zonmi (1877 Z§Va)
(355), Wm`b§S (149)

,n
• ESoZmo {dfmUy bjUo -
• ESoZmo {dfmUy_i
w o gXr© {H± dm âby gmaIm AmOma hmoD$ eH Vmo. 2 _mM© 2023
hm {dfmUy H moUË`mhr {d{eîQ G$Vy_Ü`o ngaV Zmhr, Va
• _amRdmSm {dX^m© V rb AmË_hË`mJŒ ñ V 14 {Oëho
df©^amV H Yrhr g§HŒ {_V hmoD$ eH Vmo. {hdmù`mÀ`m eodQr

eZ
Imbrbn¡H r H moUVo? - Am¡a§Jm~mX, OmbZm, Zm§XoS, ~rS,
Am{U CÝhmù`mÀ`m gwédmVrg Vo A{YH g{HŒ ` hmoVmV. hm
Cñ_mZm~mX, na^Ur, bmVya, qhJmobr, A_amdVr, dm{e_,
{dfmUy nmM dfm©nojm H _r d`mÀ`m _wbm§gmRr gdm©V
AH mobm, ~wbTmUm, `dV_mi Am{U dYm©
YmoH mXm`H Amho.
• _amRdmSm {dX^m©Vrb AmË_hË`mJŒñV 14 {OëømVrb
• grB© - 20 B§{OZMr `eñdr MmMUr Ho$ {eYmn{ÌH m YmaH m§Zm Zm__mÌ XamZo XoÊ`mV `oUmam {eYm
• M§Ð`mZ - 3 _mo{h_oVrb àjonH HŒ m`moOo{ZH B§{OZÀ`m ~§X H êZ Ë`mEodOr AmVm Xa_hm à{V bm^mWu {H Vr én`o
daÀ`m {Xeobm doJ XoUmè`m grB© - 20 HŒ m`moOo{ZH B§{OZMr g§~§{YVm§À`m ImË`mda O_m H aÊ`mV `oUma Amho? - 1500
ãb
`eñdr MmMUr KoÊ`mV Ambr. àjonU Vi - _ho§Ð {Jar, é.
V{_iZmSy . Mm§Ð`mZ - 3 bm Am§YŒ àXoemÀ`m lrharH moQm
• _hmamîQ— bmoH godm Am`moJmÀ`m gXñ` nXr A_amdVr
`oWrb gVre YdZ àjonU Ho§ ÐmVyZ _mH© - 3 À`m _XVrZo
{d^mJmMo _mOr {d^mJr` Am`wº..... `m§Mr {Z`wºr H aÊ`mV
np

M§ÐmÀ`m {XeoZo gmoSbo OmB©b.


Ambr Amho. - Sm°ŠQa {Xbrn nm§TanÅo
• Imbrbn¡H r H moUË`m {OëømVrb VmSmo~m - A§Ymar ì`mKŒ
• amÁ` bmoH godm Am`moJmMo AÜ`j H moU AmhoV? - {H emoa
àH ënmMm 28 dm dYm©nZ {XZ gmOam H aÊ`mV Ambm? -
amOo qZ~miH a
M§Ðnya
nW

• {dYmZg^m AÜ`j amhwb Zmdo©H a `m§Zr ^mOn Am_Xma.....


• Imbrbn¡ H r H mo U Ë`m g§ K QZo _ m\© V 2023 ho df©
`m§À`m AÜ`jVoImbr 2023 - 24 `m dfm©gmRr {dYmZg^m
Am§VaamîQ´>r` V¥UYmÝ` df© åhUyZ Kmo{fV Ho bo Amho? - g§`ºw
{deofm{YH ma g{_Vr (h¸ ^§J g{_Vr) ñWmnZ Ho br Amho.
amîQ— g§K
- amhwb Hw b
O`

• H mVgyam {~J {hZm_Vgwar \o pñQdb H moUË`m XoemV gmOam


• amÁ`mVrb AZwgy{MV joÌmVrb H d S dJm©Vrb
Ho bm OmVmo? - OnmZ
nX^aVr g§X^m©V -
• ICC _{hbm T - 20 {dœMfH - 2023 : - • Á`m JmdmV AZwgy{MV O_mVtMr bmoH g§»`m 25 Vo 50 Q¸o
• {RH mU - X{jU Am{\Œ H m (Ho n QmD$Z) Amho, VoWrb 50 Q¸o nXo Am{Xdmgr _YyZ ^abr OmUma
{d

• {dOoVm - Am°ñQ—o{b`m (ghmì`m§Xm) AmhoV. Ë`m_wio AZwgy{MV OmVrÀ`m AmajU 6 Q¸o hmoUma
• Cn{dOoVm - X{jU Am{\Œ H m Amho. Amo~rgr 9% Am{U Am{W©H Xw~b
© KQH mbm 10 EodOr
• gm_Zmdra - ~oW _wZr (Am°ñQ—o{b`m) 5 Q¸o AmajU bmJy amhrb.
• _m{bH mdra - A±e JmS©Za (Am°ñQ—o{b`m) • Á`m Jmdm§_Ü`o AZwgy{MV O_mVrMr bmoH g§»`m 25% nojm

52 TURNING POINTS Mmby KS>m_moS>r (dZbmB©Za ñdê$nmV)


31 _mM© 2023 • H ë`mU amÁ` àJVr njmMr (Ho Amanrnr)Mr ñWmnZm H moUr
Ho br d H moUË`m amÁ`mV H aÊ`mV Ambr? - ^mOnmMo
• 2010 _Ü`o ^maVr` àemgH r` godoVrb VËH mbrZ _mOr _§Ìr Or.OZmX©Z aoÈr, H Zm©QH
A{YH mar d dÝ`Ord Vk..... `m§À`m ZoV¥ËdmV '{MVm QmñH • n§VàYmZ ñHy b \ m°a am`qÂmJ B§{S`m AWm©V nrE_ lr `moOZo
\ mog©' ñWmnZ H aÊ`mV Ambo hmoVo. - Sm°ŠQa E_. Ho .

wUo
A§VJ©V Ho§ Ð d amÁ` emgZmMm IMm©Mm dmQm H emàH mao
aUOrV qgh Amho? - Ho§ Ð gaH ma 60 % Am{U amÁ` gaH ma 40%
• A§Qm{Q©H mda nmD$b RodUmao n{hbo ^maVr` H moU? - Sm°ŠQa

,n
• _hmamîQ—mVrb amoOJma h_r `moOZoda H m_ H aUmè`m _Owam§Zm
gæ`X Ohwa H m{g_ (9 OmZodmar 1982) 1 E{àb 2023 nmgyZ {H Vr én`o à{V{XZ _Owar {_iUma
• 'J{UVmVrb Zmo~bo ' _mZbm OmUmam Am~ob nwañH ma H moUË`m Amho? - 273 ên`o
XoemV\o© XoÊ`mV `oVmo? - Zm°do© (nwañH ma a¸ _ - Zm°do©Mo

eZ
• _hmË_m Jm§Yr amoOJma h_r `moOZoA§VJ©V H moUË`m amÁ`mV
75 bmI HŒ moZa Odinmg nmdUoghm H moQr én`o)
{H Vr én`o _Owar XoÊ`mV `oVo? - h{a`mUm 357, {g¸ r_
• Am~ob nwañH ma 2023 H moUmbm Om{ha Âmmbm? - bwB©g 354, Ho ai 333 {ZH mo~ma 328, Jmodm 322, H Zm©QH
H m\ maobr 316, A§X_mZ 311, bjÛrn 304, n§Om~ 303, nm±{SMoar
• V§ÌkmZmYm{aV AÜ`mnZ joÌmVrb Xwgè`m HŒ _m§H mMr _moRr 294, Vm{_iZmSy 294 , _hmamîQ— 273
H§ nZr H moUVr Amho? - AZ AH° S_r
Ho$ nnn
• `w{ZH m°Z© H§ nZr åhUOo....m EH AãO Sm°ba nojm A{YH
ãb
_yë` Agbobr H§ nZr
np
nW
O`
{d

67 TURNING POINTS Mmby KS>m_moS>r (dZbmB©Za ñdê$nmV)


4 E{àb 2023

wUo
,n
1 E{àb 2023 • {ZYZ - {HŒ Ho QnQy gbr_ XwamZr
• d` - 88
• 'Am§~oSH a : E bmB©\ ' `m nwñVH mMo boIH H moU AmhoV? • H gmoQr nXmn©U - Am°ñQ—o{b`m {déÕ, 1960
- eer Wéa • A§{V_ H gmoQr gm_Zm - B§½b§S {déÕ, 1973

eZ
• ñdmV§Í`dra gmdaH am§Mm OÝ_ H moRo Âmmbm? - ^Jwa ({O. • ^maVr` {HŒ Ho Q_Yrb n{hë`m AOw©Z nwañH mamMm _mZ
Zm{eH$) XyamUtZmM {_imbm. Xoem§VJ©V {HŒ Ho Q_Ü`o XyamUtZr JwOamV,
amOñWmZ Am{U gm¡amîQ—mMo à{V{Z{YËd Ho bo.
• ñdmV§Í`dra gmdaH a `m§Zr 'A{^Zd ^maV' Mr ñWmnZm Hw Ro
• A{^Z` - 1973 _Ü`o nadrZ ~m~r~amo~a {MÌnQmV
Ho br hmoVr? - Zm{eH Ho$ • OmJ{VH ObMa {XZ Ho ìhm gmOam H aÊ`mV `oVmo? - 3
• H mimam_ _§{Xa H moRo Amho? - Zm{eH
E{àb
• ñdmV§ Í `dra gmdaH a `m§ À `m O`§ V r{Z{_Îm n`© Q Z
ãb
• Hw Zmo amîQ—r` CÚmZ H moRo Amho? - _Ü` àXoe
{d^mJmV\o© ..... CnHŒ _m§VJ©V 21 _o Vo 28 _o 2023 `m
H mbmdYrV gmdaH am§Mo {dMma OmJaU gßVmh Am`mo{OV • ^wVmZMo amOo.... `m§Mm VrZ {XdgmMm ^maV Xm¡am 3 E{àb
Ho bm OmUma Amho. - dra^y_r n{aHŒ _m nmgyZ gwê hmoV Amho. - {O½_o Ioga Zm_½`mb
np

• ZmgmÀ`m M§Ð Vo _§Ji CnHŒ _mMr O~m~Xmar H moUmH So • ZmgmZo _§Jimdarb ^{dî`H mbrZ _mZdr _mo{h_m§Mo
gmondÊ`mV Ambr Amho? - ^maVr` d§emMo gm°âQdoAa gmaÏ`..... `m ^maVr` d§emÀ`m emókmH So {Xbo Amho. -
Am{U amo~mo{QŠg A{^`§Vm A{_V j{Ì` A{_V j{Ì`
nW

• ^maVmÀ`m Zì`m {dXoe ì`mnma YmoaUmZwgma H moUË`m dfm©n`ªV • 3 E{àb 2023 `m amoOr Ho§ Ðr` AÝdofU {d^mJmÀ`m (CBI)
^maVmMr {Z`m©V 2000 AãO Sm°bada ZoÊ`mMo C{XîQ ñWmnZobm {H Vr dfo© nyU© hmoV AmhoV? - 60 dfo© ({haH$
RodÊ`mV Ambo Amho? - 2030 n`ªV _hmoËgd)
• Ho§ Ðr` AÝdofU {d^mJmMr ñWmnZm Ho ìhm H aÊ`mV Ambr
O`

hmoVr? - 1 E{àb 1963


2 d 3 E{àb 2023 • M°Q OrnrQr ho H m` Amho? - H¥ {Ì_ ~w{Õ_Îmm
• ^maVr` A§Vami g§emoYZ g§ñWoZo nwZdm©na `mo½` àjonU • ~m§YH m_ joÌmer {ZJ{SV Agboë`m '_hmaoam'Mo AÜ`j H moU
`mZmÀ`m ñd`§M{bV ^yAdVaU _mo{h_oMr (AmaEbìhr - AmhoV? - AOm°` _ohVm
{d

EbB©EŠg) `eñdr MmMUr H moRo KoVbr? - hdmB© narjU • _hmaoam (MahaRERA) Mo {dñVm[aV ê$n H$m` Amho? -
Ho§ Ð (EamoZm°{QH b QoñQ ao§O) {MÌXwJ©, H Zm©QH Maharashtra Real Estate Regulatory Author-
• {ZYZdmVm© : - ity AWm©V _hmamï´> ñWmda g§nXm {Z`m_H$ àm{YH$aU

68 TURNING POINTS Mmby KS>m_moS>r (dZbmB©Za ñdê$nmV)


5 _o 2023

wUo
,n
1 _o 2023 h{a`mb (BVa Zmd - `o„mo \w QoS JŒrZ {nOm°Z. emór`
Zmd - \ rBZrH m°nQoag)
• OmJ{VH ~w{Õ~i AqOŠ` ñnYo©Mo {dOoVonX Imbrbn¡H r • _hmamîQ—mMo amÁ` \w b Imbrbn¡H r H moUVo Amho? - ~moS§ mam
H moUr nQH mdbo? - qSJ {baoZ (MrZ)

eZ
(emór` Zmd - bmOo ñ Q— m o { _`m ñno { gAmo g m. `m
• goë\ r {dW Sm°Qa _mo{h_oMo OZH H moUmbm g§~moYbo OmVo? \w bmbm àmBS Am°\ B§Sr`m Agohr åhUVmV.)
- h{a`mUmVrb ~r~rnwaMo _mOr gan§M gwZrb • _hmamîQ—mMo H m§XidZ d¥j Imbrbn¡H r H moUVo Amho? -
OJbmZ nm§Tar {Mßnr \w b/ gmoZoa{e`m
• Vob§JUmÀ`m g{Mdmb`mÀ`m Zì`m B_maVrbm Imbrbn¡H r
Ho$ • H m§XidUmVë`m d¥jmg amÁ` d¥jmMm XOm© XoUmao ^maVmVrb
H moUmMo Zmd XoÊ`mV Ambo Amho? - Sm°ŠQa ~m~mgmho~ n{hbo amÁ` H moUVo? - _hmamîQ—
Am§~oSH a
• _hmamîQ—mMo amÁ` \w bnmIê H moUVo? - ãë`y _m°a_moZ qH dm
ãb
• amoOr g§`wº _hmamîQ— EH rH aU g{_VrMr ñWmnZm
.....
amUr nmH moir (emór` - n°{n{bAmo nm°{b_°ZoñQmoa)
H aÊ`mV Ambr. - 6 \o ~Œwdmar 1956
• _hmamîQ— emgZmZo H moUË`m ãë`y _m°a_Z `m \w bnmIambm
• ..... `m§À`m AÜ`jVoImbrb amÁ` nwZa©MZm Am`moJmZo amÁ` \w bnmIê åhUyZ Kmo{fV Ho bo? - 2015
np

_w~§ B©Mo {Û^m{fH amÁ` {Z_m©U H amdo, Aer {e\ mag Ho br.
- Ý`m`_yVr© \ mOb Abr • amÁ` \w bnmIê Kmo{fV H aUmao _hmamîQ— ho XoemVrb {H Vì`m
HŒ _m§H mMo amÁ` Amho? - Xwgè`m
• .....amoOr _w§~B© {Û^m{fH amÁ` ApñVËdmV Ambr. - 1
_hmamîQ—mMm amÁ` \w bnmIê ãë`y _m°a_moZ ho AmH mamZo
nW

Zmoìho§~a 1956 •
^maVmVrb {H Vì`m HŒ _m§H mMo _moRo Am{U gw§Xa \w bnmIê
• ... amoOr _hmamîQ—mMr KmofUm H aÊ`mV Ambr. - 1_o 1960
Amho? - Xwgè`m HŒ _m§H mMo
• Am§VaamîQ—r` H m_Jma {Xdg Ho ìhm gmOam Ho bm OmVmo? - • _hmamîQ—mMo amÁ` àmUr Imbrbn¡H r H moUVo Amho? - eoH ê
1 _o
O`

(emór` Zmd - amQy\ m B§{SH m)


• gÜ`m A{^OmV ^mfoMm XOm© àmßV Agboë`m EHy U ^mfm • ^mfoMm A{^OmV XOm© åhUOo H m`? - ^maVmV EImÚm
{H Vr AmhoV? - ghm . V{_i - 2004, g§ñH¥ V - 2005, ^mfobm A{^OmV XOm© XoÊ`mÀ`m A{YH ma Ho§ Ð
VobJy (2008) - , H ÞS - 2008, _ë`mi_ - 2013, gaH maÀ`m gm§ñH¥ {VH _§Ìmb`mbm AmhoV. nydr© ho
Amo{S`m - 2014
{d

A{YH ma J¥h_§Ìmb`mH So hmoVo. _mÌ, 2005 _Ü`o ho


• _hmamîQ—mMo amÁ` \ i Imbrbn¡H r H moUVo Amho? - Am§~m A{YH ma gm§ñH¥ {VH _§Ìmb`mH So gmon{dÊ`mV Ambo.
(_°{¾\o am B§{SH m)
• A{^OmV ^mfoMm XOm© {_idÊ`mgmRrMo {ZH f H moUVo? -
• _hmamîQ—mMm amÁ` njr Imbrbn¡H r H moUVm Amho? - 1. ^mfoMm Zmo§X{dbobm B{Vhmg A{VàmMrZ, åhUOo

82 TURNING POINTS Mmby KS>m_moS>r (dZbmB©Za ñdê$nmV)


6 OyZ 2023

wUo
,n
1 OyZ 2023 ghH m`m©Zo {dH {gV H aÊ`mV Ambobo jonUmó Amho? -
^maV d a{e`m
• g§`wº amîQ—m§Zr ZwH Ë`mM Omhra Ho boë`m AmH SodmarZwgma • ~Œmh_mog ho Zmd H moUË`m XmoZ ZÚm§À`m Zmdm§Mm g§J_ gmYyZ
142.86 H moQr bmoH g§»`ogh H moUVm Xoe OJmVrb
`m jonUmómMo Zmd RodÊ`mV Ambo? - ^maVmMr ~Œ÷nwÌm

eZ
gdm©{YH bmoH g§»`oMm Xoe ~Zbm Amho ? - ^maV ZXr Am{U a{e`mMr _moH ñdm
(Ë`mZwgma 19% bmoH g§»`m ^maVmV)
• `m§Zr 1955 _Ü`o 'Am{Q©{\ {e`b B§Qo{bOÝg' hr
.......
• VéU bmoH g§»`oMo gdm©{YH à_mU Agbobm Xoe åhUyZ g§H ënZm gd©àW_ _m§Sbr. - Om°Z _°H mWr©
H moUË`m Xoembm AmoiIbm OmVmo? - ^maV
Ho$ • `wnrEggr Mo AÜ`j H moU AmhoV? - Sm°. _ZmoO gmoZr
• amÁ` _§{Ì_§SimZo H moUË`m nmM dfm©À`m H mbmdYrgmRr
dómoÚmoJ YmoaU Omhra Ho bo? - 2023 Vo 2028 • `ynrEggrÀ`m AÜ`j d gXñ` `m§Mm H m`©H mi {H Vr df©
AgVmo? - ghm df© qH dm 65 dfm©n`ªV
ãb
• amÁ`g^oMo Cng^mnVr H moU AmhoV? - h{ad§e Zmam`U
qgh (nj - g§`wº OZVm Xb) • XoemVrb EH _od ~Œm÷U gXZ - '{dà{hVm ~Œm÷U gXZ'
H moUË`m amÁ`mV gwê H aÊ`mV Ambo? - h¡Xam~mX,VobJ§ Um
• Ah_XZJaMo Zdo Zmd H m` H aÊ`mMr KmofUm _w»`_§Ìr
_hmamîQ—mV EHy U bmoH g^oÀ`m {H Vr OmJm AmhoV? - 48
np

EH ZmW qeXo `m§Zr Ho br? - nwÊ`íbmoH A{hë`mZJa •


• A{hë`mXodr hmoiH a `m§Mr {H Vdr O`§Vr Mmo§Sr ({O. • _hmamîQ—mVrb AmJm_r bmoH g^m {ZdSUwH rgmRr H moUË`m
Ah_XZJa ) `oWo Am`mo{OV H aÊ`mV Ambr? - 298dr OZaoeZMo BboŠQ—m{° ZH _VXmZ `§Ìo dmnaÊ`mV `oUma AmhoV?
- E_ - 3 ({Z{_©Vr - ^maV BboŠQ—m°{ZH {b{_QoS -
nW

• NÌnVr {edmOr _hmamO `m§Mm {H Vdm amÁ`m{^foH gmohim ~rBEb, ~o§Jiwê)


am`JS {H ëë`mda gmOam H aÊ`mV `oUma Amho? - 350
dm • _{UnyaMo amÁ`nmb H moU AmhoV? - AZwgw`m CB©Ho
• H¡ Úm§Zm Amnë`m Hw Qw§~r`m§er g§dmX gmYÊ`mgmRr 'ñ_mQ© • _{UnyaMo Zdo _hmg§MmbH åhUyZ H moUmMr {Z`wºr H aÊ`mV
O`

H mS© \ moZ'Mr gw{dYm àm`mo{JH VÎdmda H moUË`m H mamJ¥hmV Ambr? - amOrd qgh
n{hë`m§Xm H aÊ`mV `oUma Amho? - nwUo H mamJ¥h • qaJgmB©S - An, ŠbmoO A±S ng©Zb Am°Z B§Sr`m A±S {~`moS§
`m nwñVH mMo boIH H moU AmhoV? - Sm°. {dO` XSm©
{d

2 OyZ 2023
3 OyZ 2023
• O¡d{d{dYVm H m`Xm H moUË`m dfm©Mm Amho? - 2002
• ~Œmh_mog ho Imbrbn¡H r H moUË`m XmoZ XoemÀ`m g§`wº • amÁ`mMo gmIa Am`wº åhUyZ H moUmMr {Z`wºr H aÊ`mV

96 TURNING POINTS Mmby KS>m_moS>r (dZbmB©Za ñdê$nmV)


7 H|$Ðr` AW©g§H$ën 2023-24

wUo
H m` ñdñV hmoUma? • H am_Yrb amÁ`m§Mm {hñgm - 18 n¡go

,n
• AÝ` IM© - 8 n¡go
• H° _oam boÝg,BbopŠQ—H dmhUo, _mo~mB©b \ moZ, EbB©Sr
Qrìhr,~m`moJ°g g§~§{YV JmoîQr, IoiUr ,gm`H b, eoVr gßVlr A_¥VH mb
CnH aUo, H¥ {Ì_ {hao, Am°Qmo_mo~mB©b gwQo ^mJ, H m°ñ_o{QH

eZ
Am¡fYr, {b{W`_ ~°Qar. 1 gd©g_mdoeH {dH mg
2. gdm©V XwJ©_ ^mJmn`ªVhr XiUdiU ì`dñWm
H m` _hmJ hmoUma§? 3. `wdmeºr
4. {dÎm joÌ
• Qm`a,{gJmaoQ ,a~a, Am`mV BbopŠQ—H {M_Ur, JmoëS ~ma 5. n`m©daU {dH mg
Am`mV {nVi, Mm§XrMo Xm{JZo
Ho$
Am{U ßb°{QZ_nmgyZMo Am`mV gm{hË`, Am`mV IoiUr, 6.
7.
j_Vm {dH mg
nm`m^yV gw{dYm JwV§ dUyH
• B{VhmgmV àW_M amîQ—nVrnXr ÐmonXr _w_y© `m§À`m ênmZo
ãb
én`m Agm `oB©b
_{hbm {damO_mZ AmhoV, Va {Z_©bm grVmam_Z `m§À`m ênmZo
• H Oo© - 34 n¡go _{hbm AW©_̧ r AmhoV. Ë`m_wio _{hbm AW©_ͧ `m§Zr _{hbm
• àmpßVH a - 15 n¡go amîQ—nVrH So _§OwargmRr AW©g§H ën gmXa H aÊ`mMr hr
np

• H m°nmo©aoeZ H a - 15 n¡go XoemÀ`m B{VhmgmVrb n{hbrM doi Amho.!?


• gr_m ewëH - 4 n¡go
• H OoV© a ^m§Sdbr O_m - 2 n¡go _§Ìmb`mgmRr VaVwXr
nW

• H aoÎma CËnÞ - 6 n¡go • AW© - 16.89 bmI H moQr én`o


• dñVy d godm H a d BVa H a - 17 n¡go • ga§jU - 5.94 bmI H moQr én`o
• Ho§ Ðr` CËnmXZ ewëH - 7 n¡go • aoëdo - 2.4 bmI H moQr én`o
• J¥h - 1.96 bmI H moQr én`o
én`m Agm IM© hmoB©b
O`

• {ejU - 1.12 bmI H moQr én`o


• {Zd¥Îmr doVZ - 4 n¡go • JŒm_rU {dH mg - 1.60 bmI H moQr én`o
• Ho§ Ð nwañH¥ V `moOZm - 9 n¡go • añVo Am{U _hm_mJ© dmhVyH - 2.70 bmI H moQr én`o
• {dÎm Am`moJ BVa hñVm§Va - 9 n¡go • H¥ fr Am{U eoVH ar H ë`mU - 1.25 bmI H moQr én`o.
{d

• Ho§ Ðr` `moOZm - 17 n¡go


• ì`mO - 20 n¡go AW©g§H ën X¥îQrjonmV
• g§ajU - 8 n¡go • Zì`m àmpßVH a `moOZoA§VJ©V 7 bmI én`m§n`ªVMo CËnÞ
• A§eXmZ - 7 n¡go H a_wº.

107 TURNING POINTS Mmby KS>m_moS>r (dZbmB©Za ñdê$nmV)


Zdo "{dXm {Z`_Z YmoaU' : Zì`m `moOZoVrb H$aQ>ßno
• gaH ma {dXm {Z`_Z YmoaU (SoQm JìhZ©Ýg nm°{bgr) CËnÞ H$a Q>¸o$
AmUUma Amho. `mÛmao d¡`{ºH {ZZmdr {dXm (SoQm) àñVwV
H aVmZm dmnaH Ë`mªMr d¡`{ºH _m{hVr XoÊ`mMr (Ho dm`gr) 0 Vo 3 bmI 0%

wUo
à{HŒ `m gwb^ hmoB©b. 3 Vo 6 bmI 5%
• XoemVrb AJŒJÊ` e¡j{UH g§ñWm§_Ü`o VrZ JwUdÎmmnyU© 6 Vo 9 bmI 10%

,n
H¥ {Ì_ ~w { Õ_Îmm Ho § Ð ( go § Q a \ m° a EŠgbÝg \ m° a
Am{Q©{\ {e`b B§Qo{bOÝg ) ñWmnÊ`mV `oVrb. 9 Vo 12 bmI 15%
• amîQ—r` J¥h{Z_m©U ~±Ho Ûmao ì`dñWm{nV Ho ë`m OmUmè`m 12 Vo 15 bmI 20%

eZ
JŒ m _rU nm`m^y V gw { dYm {dH mg {ZYrÀ`m YVr© d a 15 bmIm§nwT>o 30%
gaH maH SyZ ehar nm`m^yV gw{dYm {dH mg {ZYrhr
C^maÊ`mV `oB©b. OwÝ`m `moOZoVrb H$aQ>ßno
• ì`dgm` H aÊ`mg gwb^Vm `oÊ`mgmRr 39 hOmam§hZy A{YH
AZwnmbZ (H§ ßbm`Ýg) KQdbo AmhoV d 3400 hyZ A{YH
Ho$ CËnÞ (én`o) H$a
H m`Xoera VaVwXrA§VJ©V JwÝhm XmIb H aÊ`mMr VaVyX 2.5 bmI 0%
hQdÊ`mV Ambr Amho.
2.5 Vo 3 bmI 5%
ãb
3 Vo 5 bmI 5%
amÁ`m§Zm H O©`moOZog _wXV dmT
5 Vo 10 bmI 20%
np

• amÁ`m§Zm 50 dfmªgmRr {~Zì`mOr H O© CnbãY H êZ


10 bmIm§nwT>o 30%
XoÊ`mÀ`m Ho§ ÐmÀ`m `moOZobm AW©g§H ënmV EH dfm©Mr
_wXVdmT XoÊ`mV Ambr.
AW©g§H ën d nm`m^yV gw{dYm VaVwXr
nW

• 97,579 H moQr én`o Xyag§Mma joÌmbm XoÊ`mMr KmofUm


AW©_§Í`m§Mr '{JâQ ' bm ^oQ AW©_§Ìr {Z_©bm grVmam_Z `m§Zr AW©g§H ënmV Ho bo Amho.
• 19,700 H moQtMr VaVyX amîQ—r` h{aV hm`S—mO
o Z {_eZgmRr
• JwOamV B§QaZ°eZb \ m`ZmÝg QoH - {gQr ({JâQ) `oWo
O`

Agbo ë `m B§ Q aZ° e Zb \ m`ZmÝg gpìh© g go § Q agmRr H aÊ`mMr KmofUm AW©g§H ënmV Amho .
• 52,937 H moQr én`m§ M r Jw§VdUyH ~rEgEZEb_Ü`o
(Am`E\ Eggr ) AW©_§Í`m§Zr AZoH _hÎdmÀ`m KmofUm
Ho ë`m. `m Ho§ Ðm_Ü`o bdmX, ghmæ`^yV godm gwairV H aÊ`mMm àñVmd AW©_§Í`m§Zr _m§Sbm Amho.
hmoÊ`mgmRr Am{U goÂm H m`ÚmA§VJ©V Xwhoar {Z`§ÌU
50 Zdo {d_mZVi, hobrnmoQ©
{d

QmiÊ`mgmRr Am`E\ Eggr H m`Úm_Ü`o gwYmaUm {dYo`H


AmUÊ`mMo Ë`m§Zr gy{MV Ho bo. • àmXo{eH {d_mZ dmhVyH gwYmaÊ`mgmRr 50 {d_mZVi,
hobrnmoQ© Am{U Ob {d_mZVim§À`m nwZé‚mrdZmda ^a.
• ~§Xao ,H moigm, nmobmX, IV, AÞYmÝ` joÌm§n`ªVÀ`m

112 TURNING POINTS Mmby KS>m_moS>r (dZbmB©Za ñdê$nmV)


50 n`©QZ ñWio {dH {gV H aÊ`mMo '{_eZ ' H aVmZm 2017 nmgyZ 400 bmoH m§Mm _¥Ë`y AmoTdbm.
• Zì`mZo Zm_H aU H aÊ`mV Amboë`m 'Z_ñVo'(Z°eZb A°ŠeZ
• {H _mZ 50 n`©QZ ñWio nyU©nUo {dH {gV Ho bo OmVrb ßb°Z \ m°a _oH° Zm`rÂmS g°{ZQoeZ BH mo{gñQr_) `moOZogmRr
Am{U amÁ`m§Zm Ë`m§À`m CËnmXZm§À`m {dHŒ rgmRr '`w{ZQr _m°b `mdfr©À`m AW©g§H ënmV 100 H moQr én`m§Mr VaVyX Ho br
' C^maÊ`mg àmoËgmhZ {Xbo OmB©b. AW©_§Ìr {Z_©bm

wUo
Amho.
grVmam_Z `m§Zr AW©g§H ënmV Ho bo.
H mam{Jam§gmRr nrE_ - {dH mg `moOZm

,n
AW©g§H$ën Am{U gm_m{OH$ {dH$mg • H mamJra Am{U hñV{eënH ma `m§À`mgmRr Zì`mZo g§H pënV
'àYmZ_§Ìr {dœH _m© H m¡eb gÝ_mZ' (nrE_ {dH mg)
`mo O Zo M r Kmo f Um Xo e ^amVrb H mam{Jam§ Z m Ë`m§ À `m

eZ
_¡bm g\ mB©Mo `m§{ÌH rH aU
CËnmXZm§Mm XOm©, à_mU d àgma `m§À`mV gwYmaUm H êZ
• hmVmZo _¡bm gm\ H aÊ`mMr àWm g§nwîQmV AmUÊ`mMo Ë`m§Mm gyú_, bKw d _Ü`_ CÚmoJm§À`m _yë` gmIirer
gaH maMo Ü`o` . g_Ýd` gmYZo eŠ` hmoUma Amho.
• '_°Zhmob Qy _erZ hmob' pñWË`§Va gmYÊ`mgmRr gd© • `moOZoMr à_wI d¡{eîQ>ço: - Am{W©H ghmæ`, àJV H m¡eë`
eham§_Ü`o 'gopßQH Q±Ho ' d JQmam _Yrb KmU ñdÀN
Ho$ à{ejU, AmYw{ZH {S{OQb V§ÌkmZ d gj_ h{aV V§ÌkmZ
H aÊ`mMo 100 Q¸o `m§{ÌH rH aU Ho bo OmB©b. `m§Mo kmZ, CËnmXZmMr Om{hamV, ñWm{ZH d OmJ{VH
• JQmao Am{U gopßQH Q°H§ `m§Mr YmoH mXm`H nÕVrZo ñdÀNVm ~mOmanoRoMr g§b¾Vm, {S{OQb no_o§Q,gm_m{OH gwajm.
ãb

8
np

_hmamï´> AW©g§H$ën 2023-24


nW

n§MgyÌr Vo n§Mm_¥V {d^mJ{Zhm` {ZYr (2023 - 24)


• JVdfr© VËH mbrZ AW©_§Ìr A{OV ndma `m§Zr '{dH mgmMr • H¥ fr d g§b¾ godm - 13,158 H moQr
n§MgyÌr' `m gyÌmV AW©gH§ ënmMr _m§SUr Ho br hmoVr. Xodo§Ð • JŒm_rU {dH mg - 7,295 H moQr
O`

\ SUdrg `m§Zr 'n§Mm_¥V'`m Ü`o`mda AmYm{aV Agbobr • {deof joÌ {dH mg - 425 H moQr
_m§SUr nwTrb à_mUo Ho br. • nmQ~§Ymao d nya {Z`§ÌU - 16,697 H moQr
• emœV eoVr - g_¥Õ eoVH ar • D$Om© - 12,405 H moQr
• _{hbm , Am{Xdmgr , _mJmgdJ© , Amo ~ rgrgh gd© • CÚmoJ d ImU - 1853 H moQr
{d

g_mOKQH m§Mm {dH mg


• ^ard ^m§Sdbr Jw§VdUwH rVyZ nm`m^yV gw{dYm {dH mg n{adhZ - 31,826 H moQr
• amoOJma {Z{_©Vr : gj_, Hw eb, amoOJmaj_ `wdm • gm_m{OH d gm_y{hH godm - 67,856 H moQr
• n`m©daU nyaH {dH mg • gm_mÝ` godm - 12,382 H moQr

114 TURNING POINTS Mmby KS>m_moS>r (dZbmB©Za ñdê$nmV)


bmI B©ìhr dmhZm§Mr {dHŒ r Âmmbr. df© 2021 _Ü`o, ^maV • 2021-22=6.7%
XwMmH r Am{U VrZ MmH r dmhZm§Mm gdm©V _moRm {Z_m©Vm • 2022-23(AW©g§H ënr` A§XmO)=6.4%
hmoVm Am{U àdmgr dmhZm§Mm OJmVrb Mm¡Wm gdm©V _moRm
CËnmXH hmoVm. 2021 AIoa 3.7 H moQr àË`j Am{U naXoemVyZ {_imbobr a¸ _ (TOP 10 Xoe)

wUo
AàË`j amoOJma {Z_m©U H aVmZm EHy U OrSrnr _Ü`o dmhZ
{Z_m©U joÌmMo 7.1 Q¸o `moJXmZ am{hbo, Va {Z{_©Vr joÌm_Ü`o • _opŠgH mo - 60 AãO Sm°ba
49 Q¸o `moJXmZ am{hbo Amho. • 2. MrZ - 51 AãO Sm°ba

,n
• 3. {\ {b{nÝg-38 AãO Sm°ba
_w~bH naH r` J§JmOir • 4. B{OßV - 32 AãO Sm°ba

• 2019-20 = 478 AãO Sm°ba • 5. nm{H ñVmZ - 29 AãO Sm°ba

eZ
• 2020-21=577AãO Sm°ba • 6. \Œ mÝg - 29 AãO Sm°ba
• 2021-22=607 AãO Sm°ba • 7.~m§JbmXoe - 21 AãO Sm°ba
• 2022-23({Sgo§~a 2022 n`ªV)=563 AãO Sm°ba • 8. Zm`Oo{a`m - 21 AãO Sm°ba
• 9. pìhEVZm_ - 21 AãO Sm°ba
godmjoÌmVrb dmT Ho$
• 2019-20=6.3%
Am¡Úmo{JH dmT
• 2020-21= -7.8% •
ãb
2020-21 = - 3.3%
• 2021-22(VmËnwaVm A§XmO)=8.4% • 2021-22 = 10.3%
• 2022-23(n{hbm A§XmO)=9.1% • 2022-23 = 4.1%
np

AÞYmÝ`mMo {dHŒ _r CËnmXZ eoVr, nyaH ì`dgm`


• hdm_mZ ~XbmÀ`m à{VHy b n{aUm_mZ§Vahr `§XmÀ`m dfm©V • H moamoZm H mimV AW©ì`dñWobm VmaUmar eoVr d BVa nyaH
XoemV 315 Xebj QZ BVHo {dHŒ _r AÞYmÝ` CËnmXZ ì`dgm`m_Ü`o gmVË`mZo dmT hmoV Agë`mMo {XgV Amho.
nW

Âmmbo. _mJrb Mma dfmªnmgyZ `m CËnmXZmV XoemZo gmVË`mZo • 2019-20 = 5.5%


dmT Zmo§X{dbr Amho. • 2020-21= 3.3%
• 2018-19=285.2 Xebj QZ • 2021-22 = 3%
• 2022-23 = 3.5%
O`

• 2019-20=297.5 Xebj QZ
• 2020-21= 310.7 Xebj QZ emioVrb JiVr
• 2021-22=315.7 Xebj QZ
• 2013-14 = 4.7%
{dÎmr` VyQ KQUma (GDP À`m VwbZoV Q¸o ) • 2021-22 = 1.5%
{d

• 2019-20=4.7% {dÚmWr© {ejH JwUmoÎma gwYmaUm


• 2020-21= 9.2% • 2021-21= 26.2%/

123 TURNING POINTS Mmby KS>m_moS>r (dZbmB©Za ñdê$nmV)


9 _hmamï´>mMm Am{W©H$ nmhUr Ahdmb 2022-23

wUo
,n
àH aU 1 - amÁ`mMm g§{jßV AmTmdm 4.godm joÌ - 6.4 Q¸o
• _hmamîQ—mMo XaSmoB© amÁ` CËnÞ ( nm`m^yV df© - 2011 -
• _hmamîQ—mMo ñWmZ - XoemÀ`m n{ü_ d _Ü` ^mJmV 12)
• Aa~r g_wÐmMm g_wÐ{H Zmam - 720 {H bmo{_Qa 1. 2022 - 23 (Ano{jV): 2 bmI 42 hOma 287

eZ
• _hmamîQ—mÀ`m dm`ì`og JwOamV, CÎmaog _Ü` àXoe, nydo©g 2. 2021 - 22: 2 bmI 15 hOma 233
NÎmrgJS, Am¾o`og Vob§JUm, X{jUog H Zm©QH d Z¡G$Ë`og • g§`wº amîQ—Ûmao gZ 2023 ho 'Am§VaamîQ—r` ^aS YmÝ` df©'
Jmodm Amho. _hmamîQ—mV EHy U {Oëho 36 Am{U EHy U _hgyb åhUyZ Kmo{fV H aÊ`mV Ambo Amho.
{d^mJ ghm AmhoV. • go§{Ð` eoVr CËnmXZmV A{Ib ^maVmV _Ü` àXoe Z§Va
• amÁ`mMo hdm_mZ - CîUH {Q~§Yr` amÁ` 20% {híí`mgh Xwgè`m HŒ _m§H mda Amho.

joÌ\ imZwgma XoemV {Vgè`m HŒ _m§H mMo Amho.
Ho$
_hmamîQ— amÁ` bmoH g§»`oZwgma XoemV Xwgè`m HŒ _m§H mMo Va • new JUZm 2019 Zwgma gw_mao 3.31 H moQr newYZmgh amÁ`
XoemV gmVì`m HŒ _m§H mda Amho.
_hmamîQ—mMr amOYmZr _w§~B© hr XoemMr Am{W©H amOYmZr
ãb
• • gw_mao 7.43 H moQr Hw ¸w QmXr nú`mgh amÁ` XoemV nmMì`m
Amho. HŒ _m§H mda Amho.
• AO§Rm, doêi d Kmamnwar boUr , 19 ì`m eVH mVrb Zd • _mho _mM© 2022 AIoa amÁ`mMo dZjoÌ ^m¡Jmo{bH joÌmÀ`m
Jm° { WH e¡ b rVrb gmd© O {ZH B_maVr d {dgmì`m
np

20.1 Q¸o Amho.


eVH mVrb AmQ© SoH mo B_maVr, NÌnVr {edmOr _hmamO • qhXwöX` g_ŒmQ ~mimgmho~ RmH ao _hmamîQ— g_¥Õr _hm_mJ©
Q{_©Zg hr OmJ{VH dmagm ñWio amÁ`mV AmhoV. ( 701 {H _r bm§~ d 120 _rQa) hm _w§~B© Vo ZmJnya eham§Zm
• Zm{eH {OëømVrb Zm§Xya _Y_oœa, ~wbTmUm {OëømVrb OmoSUmam AmR nXar ÐwVJVr _hm_mJ© Amho.
nW

bmoUma gamoda Am{U RmUo ImSr `m Z¡g{J©H nmZWi joÌm§Zm • _hmamîQ—_Ü`o gZ 2020 _Ü`o,
am_ga ñWim§Mm XOm© àmßV Âmmbm Amho. A^ŒH _¥Ë`wXa 16 hmoVm.
• Am¡a§Jm~mX Zm_m§Va - NÌnVr g§^mOrZJa ZdOmV {eew _¥Ë`y Xa 11 hmoVm.
• Cñ_mZm~mX Zm_m§Va - Ymam{ed nmM dfm©Imbrb ~mbH m§Mm _¥Ë`y Xa 18 hmoVm.
O`

EHy U OZZXa 1.5 hmoVm


àH aU - 2 amÁ` AW©ì`dñWm
• gZ 2018 Vo gZ 2020 H {aVm _mVm _¥Ë`y à_mU 33 hmoVo.
• ñdmV§Í`mMm A_¥V _hmoËgd gmOam H aÊ`mMm EH ^mJ
• gZ 2022 23 À`m nydm©Zw_mZmZwgma Ano{jV dmT åhUyZ Ho§ ÐemgZm_m\© V A_¥V gamoda A{^`mZ {XZm§H 24
{d

1. amÁ` AW©ì`dñWoV - 6.8 Q¸o E{àb 2022 amoOr gwê H aÊ`mV Ambo. `m A{^`mZmÛmao
2. H¥ fr d g§b¾ H m`© - 10.2 Q¸o XoemVrb àË`oH {Oëøm_Yrb {H _mZ 75 ObómoVm§Mm
3. CÚmoJ joÌ - 6.1 Q¸o {dH mg d nwZé‚rdZ H aÊ`mMo C{ÔîQ Amho.

125 TURNING POINTS Mmby KS>m_moS>r (dZbmB©Za ñdê$nmV)


10 H|$Ðr` _§{Ì_§S>i

wUo
lr.. Zao§Ð _moXr n§VàYmZ ImU _§Ìr

,n
12 lr. Zmam`U VmVy amUo - gyú_, bKw Am{U _Ü`_
• H m{_©H , gmd©O{ZH VHŒ ma{ZdmaU Am{U {Zd¥{ÎmdoVZ CÚmoJ_§Ìr
_§Ìmb`; AUw D$Om© {d^mJ; A§Vami {d^mJ; gd© _hÎdnyU©

eZ
YmoaUmË_H ~m~r; Am{U H moUË`mhr _§Í`m§Zm Zo_Zy Z {Xbobr 13 lr. g~m©Z§X gmoZmodmb - ~§Xao, Zm¡dhZ Am{U Ob_mJ©
Cd©{aV gd© ImVr/{d^mJ. _§Ìr; Am{U Am`wf _§Ìr
14 Sm°. drao§Ð Hw _ma - gm_m{OH Ý`m` Am{U gj_rH aU
_§Ìr
H° {~ZoQ _§Ìr Ho$ 15 lr. {J{aamO qgJ - JŒm_{dH mg _§Ìr; Am{U n§Mm`V
amO _§Ìr
1 lr. amOZmW qgh - g§ajU _§Ìr
16. lr. Á`mo{Vam{XË` _m.qg{X`m - ZmJar hdmB© dmhVyH
ãb
2 lr. A{_V ehm - J¥h_§Ìr; Am{U ghH ma _§Ìr
_§Ìr, nmobmX _§Ìmb`
3 lr. {ZVrZ O`am_ JSH ar - añVo dmhVyH Am{U _hm_mJ©
17 lr. A{œZr d¡îUd - aoëdo_§Ìr, Xyag§Mma _§Ìr, Am{U
_§Ìr
BboŠQ´>m°{ZŠg Am{U _m{hVr V§ÌkmZ _§Ìr
np

4 lr_. {Z_©bm grVma_U - {dÎm_§Ìr Am{U H m°nmo©aoQ


18 lr. newn{VHw _ma nmag - AÞà{HŒ `m CÚmoJ _§Ìr
ì`dhma _§Ìr
19 lr. JOo§Ðqgh eoImdV - Obeºr _§Ìr
5 lr. Zao§Ðqgh Vmo_a - H¥ fr Am{U eoVH ar H ë`mU _§Ìr
nW

20 lr. {H aoZ {a{OOy - ^y {dkmZ _§Ìmb`


6 Sm°.gw~Œ_Ê`_ O`e§H a - naamîQ— ì`dhma _§Ìr
21 lr. amOHw _ma qgJ - COm© _§Ìr Am{U ZdrZ Am{U
7 lr. AOw©Z _w§Sm - Am{Xdmgr ì`dhma _§Ìr
ZdrH aUj_ D$Om© _§Ìr
8 lr_. ñ_¥Vr Âmw{~Z BamUr - _{hbm Am{U ~mb{dH mg
O`

22 lr. haXrn qgJ nwar - noQ—mo{b`_ Am{U Z¡g{J©H dm`y


_§Ìr, Aëng§»`mH H m`© _§Ìmb`
_§Ìr; Am{U J¥h{Z_m©U Am{U ehar H m_H mO _§Ìr
9 lr. nr`yf Jmo`b - dm{UÁ` Am{U CÚmoJ_§Ìr; JŒmhH
23 lr. _ZgwI _m§Sdr` - Amamo½` Am{U Hw Qw~§ H ë`mU _§Ìr;
ì`dhma, AÞ Am{U gmd©O{ZH {dVaU _§Ìr; Am{U
Am{U agm`Zo Am{U IVo _§Ìr
dómoÚmoJ _§Ìr
{d

24 lr. ^yno§Xa `mXd - n`m©daU, dZo Am{U hdm_mZ~Xb


10 lr. Y_oЪ àYmZ - {ejU_§Ìr Am{U H m¡eë`{dH mg VWm
_§Ìr Am{U l_ Am{U amoOJma _§Ìr
CÚmoOH Vm _§Ìr
25 Sm°. _ho§ÐZmW nm§So - AdOS CÚmoJ _§Ìr
11 lr. à‡mX Omoer - g§gXr` H m_H mO _§Ìr, H moigm Am{U

145 TURNING POINTS Mmby KS>m_moS>r (dZbmB©Za ñdê$nmV)


11 _hmamï´>mMo _§{Ì_§S>i

wUo
• _w»`_§Ìr EH ZmW qeXo –

,n
• adtÐ MìhmU – gmd©O{ZH ~m§YH m_ ( gmd©O{ZH CnHŒ _
_w»`_§Í`m§H So gm_mÝ` àemgZ, AJa {dH mg _m{hVr d
dJiyZ), AÞ Am{U ZmJar nwadRm
V§ÌkmZ, Jm{hVr d OZg§nH© , gmd©O{ZH ~mYH m_
(gmd©O{ZH àH ën n{adhZ, nUZ, gm_m{OH Ý`m` d • M§ÐH m§V nmQrb – CÀM Am{U V§Ì{ejU, dómoÚmoJ Am{U

eZ
{deof ghmæ`, _XV d nwZd©gZ, AmnÎmr ì`dñWmnZ _¥Xm g§gXr` H m`©
d Obg§ Y maU , n`m© d aU d dmVmdaUr` ~Xb , • gwaoe ImSo – H m_Jma
Aëng§»`mH d Am¡H m\ VgoM BVa H moUË`mhr _§Í`m§Zm
dmQn Ho bo {d^mJ • gwYra _wZJ§Qrdma – dZ, gmñH¥ {VH H m`© Am{U _Ëñ`
ì`dgm`
• Cn_w»`_§Ìr Xodo§Ð \ SUdrg Ho$
J¥h, AW©, {d{Z`moOZ {dYr d Ý`m`, Obg§nXm d bm^joÌ • CX` gm_§V – CÚmoJ
{dH mg J¥h{Z_m©U, D$Om©, amO{eîQmMma • XrnH Ho gaH a – embo` {ejU Am{U _amRr ^mfm
ãb
• _§Jbà^mV bmoTm – n`©QZ Am{U H m¡eë` {dH mg Am{U • e§^yamOo XogmB© – CËnmXZ ewëH
CÚmoOH Vm, _{hbm Am{U ~mb{dH mg
• XmXm ^wgo – ~§Xao Am{U IZrH _©
amYmH¥ îU {dIo nmQrb _hgy b , new g § d Y© Z ,
np

• –
Xw½Y{dH mg • Jwbm~amd nmQrb – nmUrnwadRm Am{U ñdÀNVm

• AVwb gmdo – ghH ma Am{U BVa _mJmg Am{U ~hwOZ • g§XrnmZ ^w_ao – amoh`mo `moOZm, \ imoËnmXZ
H ë`mU
nW

• AãXwb gÎmma – H¥ fr
• {Jare _hmOZ – JŒm_{dH mg Am{U n§Mm`Vr amO, • VmZmOr gmd§V – gmd©O{ZH Amamo½` Am{U Hw Qw~§ H ë`mU
d¡ÚH r` {ejU, HŒ rSm Am{U `wdH H ë`mU
• g§O` amRmoS – AÞ Am{U Am¡fY àemgZ
• {dO`Hw _ma Jm{dV – Am{Xdmgr {dH mg
O`

nnn
{d

148 TURNING POINTS Mmby KS>m_moS>r (dZbmB©Za ñdê$nmV)


12 MM}Vrb nwñVHo$

wUo
,n
• Actual I met them - JwbOma • The Disruptor - Xodm{ef _wIOr©
• Free Fall : My Experiments with Living - _p„H m • The Hindutva Paradigm - am_ _mYd
gmam^mB© (àm»`mV Z¥Ë`m§JZm ) • The India Way : Strategies for an Uncertain

eZ
• How To Prevent The Next Pandemic - {~b JoQ²g World - Eg. O`e§H a
• India's Women Unsung Heroes - _rZmjr boIr • The Light We Carry : Overcoming In Uncer-
• Indomitable - Aé§YVr ^ÅMm`© tain Times - {_eob Amo~m_m

• Journey of Nation : 75 Years of Indian Economy • The living mountain - A{_Vmd Kmof
- g§O` ~mê
Justice for the Judge - a§OZ JmoJmoB©
Ho$ • The Lost Diary of Kastur, My Ba - Vwfma Jm§Yr
• • Translating Myself and Others - Âmwånm bm{har
ãb
• Listen to Your Heart : The London Adventure - • Unfinished - {à`§H m Mmoàm
apñH Z ~m°ÊS • Ungalil Oruvan (One Among You ) - E_Ho ñQ°{bZ
• Mind Master : Winning Lessons from a
np

• Winning the Inner Battle - eoZ dm°QgZ


Champion's Life - {dœZmW AmZ§X
• Wrist Assured - Jw§Smßnm {dœZmW
• No Spin - eoZ dm°Z©
• _mÂmm AmZ§X - àgmX AmoH
• Not Just a Nightwatchman - My Innings in the
nW

BCCI - {dZmoX am` • gømÐrMr AmV© hmH - Sm°. _mYdamd JmSJri


• Ratan N. Tata: The Authorized Biography - Sm°. • Ambedkar : A Life - eer Wêa
Wm°_g _°Ï`y • Chief Minister's Diary No. 1 - Amgm_Mo _w»`_§Ìr
O`

• Rebels against the Raj - am_M§Ð Jwhm ho_§V {~ídm e_m© `m§Mo nwñVH$
• Reflections : In Rhyme and Rhythm - H {nb • COACHING BEYOND : Days with the Indian
{gã~b Cricket Team - Ama. H m¡{eH , Ama. lrYa

• Resolved : Uniting Nations in a Divided World • Irrfan Khan : A Life in Movies - ew^Œm JwßVm
{d

- ~mZ {H _yZ • Njaan Sakshi - Ho . Ho . AãXwb J\ ma (AmË_M{aÌ )


• Run and Hide - n§H O {_lm • Spare - {àÝg h°ar
• Sultan : A memoir - dgr_ AHŒ _ • The Last Heroes - nbmJwå_r gmB©ZmW

149 TURNING POINTS Mmby KS>m_moS>r (dZbmB©Za ñdê$nmV)


13 narjoÀ`m Ñï>rZo BVa _hÎdnyU© KS>m_moS>r

wUo
{XZ{deof

,n
27 \o ~Œwdmar - amîQ—r` à{WZ {XZ.
28 \o ~Œwdmar - amîQ—r` {dkmZ {XZ.
OmZodmar
_mM©

eZ
4 OmZodmar - OmJ{VH ~Œob {XZ.
9 OmZodmar - àdmgr ^maVr` {XZ. 1 _mM© - OmJ{VH g_wÐ JdV {XZ.
12 OmZodmar - amîQ—r` `wdH {XZ. 3 _mM© - OmJ{VH dÝ`Ord {Xdg.
14 OmZodmar - ^yJmob {XZ. 3 _mM© - OmJ{VH ldUeºr {XZ.
15 OmZodmar - ^maVr` bîH a {XZ.
16 OmZodmar - amîQ—r` ñQmQ©An {Xdg.
Ho$7 _mM© - OZ Am¡fYr {Xdg.
8 _mM© - Am§VaamîQ—r` _{hbm {XZ.
ãb
19 OmZodmar - amîQ—r` AmnÎmr à{VgmX Xb {Xdg. 9 _mM© - OmJ{VH _yÌqnS ({H SZr) {XZ.
23 OmZodmar - namHŒ _ {Xdg. 14 _mM© - OmJ{VH J{UV (qH dm nm`){XZ.
25 OmZodmar - amîQ—r` _VXma {XZ. 15 _mM© - OmJ{VH JŒmhH h¸ {XZ.
np

25 OmZodmar - amîQ—r` n`©QZ {XZ. 21 _mM© - Am§VaamîQ—r` dZ {XZ.


26 OmZodmar - amîQ—r` gr_mewëH {XZ. 22 _mM© - OmJ{VH Ob {XZ.
nW

23 _mM© - OmJ{VH hdm_mZemó {XZ.


\o ~Œwdmar
24 _mM© - OmJ{VH j`amoJ {XZ.
2 \o ~Œwdmar - OmJ{VH nmUWi àXoe {XZ. 27 _mM© - OmJ{VH a§J^y_r {XZ.
4 \o ~Œwdmar - OmJ{VH H H© amoJ {XZ. 30 _mM© - Am§VaamîQ—r` eyÝ` H Mam {Xdg.
O`

13 \o ~Œwdmar - OmJ{VH ao{SAmo {Xdg.


13 \o ~Œwdmar- amîQ—r` _{hbm {XZ.
E{àb
19 \o ~Œwdmar - _¥Xm Amamo½` H mS© {XZ. 2 E{àb - OmJ{VH Am°{QÂm_ OmJêH Vm {XZ.
{d

20 \o ~Œwdmar - OmJ{VH gm_m{OH Ý`m` {XZ. 3 E{àb - OmJ{VH ObMa {XZ.


21 \o ~Œwdmar - OmJ{VH _mV¥^mfm {XZ. 5 E{àb - amîQ—r` gmJar {Xdg.
27 \o ~Œwdmar - _amRr ^mfm Jm¡ad {XZ. 7 E{àb - OmJ{VH Amamo½` {XZ.

151 TURNING POINTS Mmby KS>m_moS>r (dZbmB©Za ñdê$nmV)


Xoe-amOYmZr-MbZ- amï´>à_wI / n§VàYmZ
Xoe amOYmZr MbZ n§VàYmZ / amï´>nVr / amîQ´> à_wI / amï´>mÜ`j
^maV Zdr {X„r én`m Za|Ð _moXr (n§VàYmZ)

wUo
AO]{Q>Zm ã`wZg Am`g© Aë~Q>m} \$ZmªS>oP

,n
Am°ñQ´>o{b`m {gS>Zr S>m°ba A±WZr Aë~mZogo (n§Vn«YmZ)
H°$ZS>m AmoQ>mdm S>m°ba OñQ>rZ Q®>S>oD$
MrZ ~r{O§J `wAmZ/aoZm{_Ý~r br {H$`m§J (n§VàYmZ) er {OZqnJ (amï´>nVr)

eZ
\«$mÝg n°[ag `wamo B_°Ý`wAb _°H«$m°Z (amï´>mÜ`j) Bbrgm~oW ~moaZo (n§VàYmZ)
O_©Zr ~{b©Z `wamo Amobm\$ ñH$moëP (M°Ýgba) \«±$H$ dmëQ>a ñQ>oZ{_Aa (amï´>mÜ`j)
B§S>moZo{e`m OH$mVm© B§S>moZo{e`Z én`m OmoH$mo {dS>m|S>mo (amï´mÜ`j)
OnmZ Q>mo{H$`mo `oZ
Ho$ \w${_Amo {H${eXm (n§VàYmZ)
X{jU H$mo[a`m goD$b H$mo[a`Z `wZ-gwH$-`oAmob (amï´>mÜ`j)
[anpãbH$dmoZ h°Z-S>H$-gw (n§VàYmZ)
ãb
_opŠgH$mo _o{ŠgH$mo {gQ>r _opŠgH$Z nogmo A±S´>og Amo~«°S>moa (amï´>mÜ`j)
a{e`m _m°ñH$mo a{e`Z é~b ìbm{X{_a nw{VZ (amï´>mÜ`j)
np

gm¡Xr Aao{~`m [a`mY gD$Xr {a`mb gb_mZ qdZ AãXwb AOrO Ab gCX
VwH$s© A§H$mam VwH$sªg {bam agon Væ`rn BaXmoJZ (amï´>mÜ`j)
nW

{~«Q>Z b§S>Z nm±S> ñQ>{bªJ Mmëg© {Vgao (amOm) F$fr gwZH$ (n§VàYmZ)
A_o[aH$m dm°qe½Q>Z S>r.gr. `w.Eg.S>m°ba Omo ~m`S>oZ (amï´>mÜ`j)
å`mZ_ma ZonrS>m° Š`mQ> {dZ{_ÝV
O`

^yVmZ {Wåny JwbQw>_ {O½_o IoMa> dm§JMwH$ (^wVmZMo amOo)


bmoho Ëgo[a¨J (n§Vn«YmZ)
~m§½bmXoe T>mH$m Q>mH$m _mohå_X ehm~wÔrZ (amï´>mÜ`j), eoI hgrZm (n§VàYmZ)
lrb§H$m H$mob§~mo lrb§H$Z én`m am{Zb {dH«$_qgKo (amï´>mÜ`j), {XZoe JwZdY©Zm (n§VàYmZ)
{d

nm{H$ñVmZ Bñbm_m~mX én`m A[a\$ Aëdr (amï´>mÜ`r), eoh~mP ear\$ (n§VàYmZ)


A\$Jm{UñVmZ H$m~wb A\$JmUr {h~mVw„mh AI§S> PmXm (gw{à_ {bS>a)
Zonmi H$mR>_m§Sy> én`m am_ M§Ð nm¡S>ob (amï´>nVr), nwînH$_b Xhb C\©$ àM§S> (n§VàYmZ)

154 TURNING POINTS Mmby KS>m_moS>r (dZbmB©Za ñdê$nmV)


_hÎdmMo Am`moJ : ñWmnZm, _w»`mb`, AÜ`j BVa {deof _m{hVr
Am`moJ ñWmnZm _w»`mb` gÜ`mMo AÜ`j n{hbo AÜ`j
1) amï´>r` _{hbm Am`moJ 31 OmZodmar 1992 Zdr {Xëbr aoIm e_m© (9ì`m) O`§Vr nQ>ZmB©H$
2) amï´>r` _mZdr hŠH$ Am`moJ 12 Am°ŠQ>mo~a 1993 Zdr {Xëbr Ý`m. AéZ {_lm a§JZmW {_lm

wUo
3) amï´>r` _mJmgdJr©` Am`moJ 14 Am°JñQ> 1993 Zdr {Xëbr lr. h§gamO A{ha Ý`m. Ama EZ àgmX

,n
4) amï´>r` ~mb hŠH$ g§ajU 2007 Zdr {Xëbr {à`§H$ H$mZw§Jmo em§Vm {gÝhm
Am`moJmMo AÜ`j
5) amï´>r` AZwgy{MV OmVr 19 \o$~«wdmar Zdr {Xëbr {dO` gm§nbm (AÜ`j) S>r.nr.Eb nw{Z`m (Xþgè`m§Xm)
Am`moJ 2004 (1978) AéU hëXa (CnmÜ`j) am_ e§H$a H$R>o[a`

eZ
6) amï´>r` AZwgy{MV 19 \o$~«wdmar Zdr {Xëbr hf© Mm¡hmZ Hw$_ma qgJ Q>oH$m_
O_mVr Am`moJmMo AÜ`j 2004 (1978)
8) H|$Ðr` _m{hVr Am`moJ 2005 Zdr {X„r `edY©Z Hw$_ma {gÝhm (11do) n{hbo - dOmhV h~r~w„mh
9) ^maVr` ñnYm© Am`moJ 14 Am°ŠQ>m.o 2003
Ho$ Zdr {Xëbr adZrV H$m¡a YZ|Ð Hw$_ma
(2009 gmbr A_bmV)
10) H¥$fr d _yë` Am`moJ 1965 Zdr {X„r àm. {dO` e_m©
ãb
11) amï´>r` gm§p»`H$s Am`moJ 12 Owb¡ 2006 Zdr {X„r amOrd bú_U H$a§XrH$a
12) H|$Ðr` XjVm Am`moJ 1964 Zdr {X„r nr. Ho$. lrdmñVd EZ. Eg. amd
13) amï´>r` h[aV Ý`m`mb` 2010 Zdr {Xëbr AmXe© Hw$_ma Jmo`b bmoHo$œa qgJ n§Vm
np

14) 15 dm {dÎm Am`moJ 27 Zmoìh|~a 2017 --- EZ. Ho$. qgJ Ho$. gr. {Z`moJr
15) 21 do {dYr Am`moJ 2015 Vo 2018 ~bdra qgJ
16) ZrVr Am`moJ 1 OmZodmar 2015 Zdr {X„r AÜ`j - n§VàYmZ nwU© doi gXñ` -
nW

CnmÜ`j -gw_Z ~oar ìhr.Ho$. gmañdV, a_oe M§X


CEO-~r.ìhr.Ama.gw~_ « Ê`_ S>m°.ìhr.Ho$.nm°b, AaqdX {da_Zr
17) H|$Ðr` àemgH$s` 1985 _w»` nrR> - Ý`m.aUOrV dg§Vamd _moao
Ý`m`mYrH$aU Zdr {X„r
O`

18) gmVdm doVZ Am`moJ 2014 --- AemoH$ Hw$_ma _mWya


19) H|$Ðr` bmoH$godm Am`moJ 1 Am°ŠQ>mo. Zdr {X„r _ZmoO gmoZr am°g ~mH©$a (1926)
20) H|$Ðr` {ZdS>UyH$ Am`moJ 25 OmZodmar 1950 Zdr {X„r amOrd Hw$_ma (25do) BVa {ZdS>UyH$ Am`wº$-
(_w»` {ZdS>UyH$ Am`wº$) lr. AZwn nm§S>o, AéU Jmo`b
{d

21) amï´>r` Aëng§»`m§H$ 1978 (d¡Ym{ZH$ Zdr {Xëbr BH$~m~ qgh


Am`moJ Am`moJ åhUyZ 1993) bmbnwam
21) 22ì`m {dYr Am`moJ 2022 {Zd¥Îm Ý`m. [aVyamO AdñWr

161 TURNING POINTS Mmby KS>m_moS>r (dZbmB©Za ñdê$nmV)


TCS / IBPS Zo 2023 _Ü`o Mmby
14 KS>m_moS>rda {dMmabobo àíZ

wUo
DVET ITI INSTRUCTOR 2023 {dÚmÏ`mªZm amÁ` n{adhZmÀ`m ~g_Ü`o _mo\ V dmhVyH

,n
CnbãY H êZ XoÊ`mMm Amho? (ITI INSTRUCTOR
• {Sgo§~a 2022 _Ü`o gwê Âmmbobm g_¥Õr _hm_mJ© EŠgàog
2023) - A{hë`m~mB© hmoiH a `moOZm
hm`do,_w§~B©er _hmamîQ—mVrb H moUË`m ehambm OmoSVmo?
(ITI INSTRUCTOR 2023) - ZmJnya • Zmoìho~§ a 2021 À`m Xaå`mZ _hmamîQ— amÁ`mZo d¡ÚH r` Am{U

eZ
Amamo½` n`©QZmbm MmbZm XoÊ`mgmRr AmImVr Xoem§gmo~V
• I{ZO gmR²æmm§darb amÁ` nwZamdbmoH ZmÀ`m 51 ì`m
gm_§Oñ` H amam§da gøm Ho ë`m. nwTrbn¡H r H moUVm Xoe
Amd¥ÎmrZwgma,H m`ZmBQ CËnmXZmV _hmamîQ—mMm HŒ _m§H
Ë`m Xoem§nH¡ r EH Amho? ( ITI INSTRUCTOR 2023)
H moUVm Amho? (ITI INSTRUCTOR 2023) - Xwgam
- Amo_mZ
• _hmamîQ— amÁ` AW© g § H ën 2021 - 22 A§ V J© V ,
Ho$ • Am°ñQ—o{b`mVrb HŒ m°g {Sno§SÝgr B{Z{eE{Qìh(XDI ) À`m
emgZmZo.......... Km bm§~rÀ`m àñVm{dV nwUo - Zm{eH
JŒm°g Smo_po ñQH Šbm`_oQ {añH , `m \o ~Œwdmar 2023 À`m
_Ü`_ erKŒ - JVr aoëdo _mJm©À`m ~m§YH m_mg _mÝ`Vm {Xbr
AhdmbmZw g ma , ~m§ Y bo ë `m n{agambm hdm_mZ
ãb
Amho. (ITI INSTRUCTOR 2023) - 235
dmVmdaUmVrb ~Xbm_wio hmZr nmohmoMÊ`mMm YmoH m
• {Sgo§~a 2022 _Ü`o, H moUË`m amÁ`m {Xì`m§JmgmRr ñdV§Ì Agboë`m OJmVrb n{hë`m 50 àXoem§V _hmamîQ—mMm
{d^mJ ñWmnZ H aUmao XoemVrb n{hbo amÁ` ~Zbo? (ITI HŒ _m§H {H Vdm Amho? ( ITI INSTRUCTOR 2023)
np

INSTRUCTOR 2023) - _hmamîQ— - 38


• _hmamîQ—mVrb {ZdSH {Oëøm§_Ü`o hdm_mZ - bd{MH Vm • 19 OmZodmar 2023 n`ªVÀ`m _m{hVrZwgma _hmamîQ— àXyfU
(climate - resilience)Am{U Aën^y Y maH eo V r {Z`§ Ì U _§ S imMo AÜ`j H mo U Amho V ? ( ITI
nW

àUmbrMm \ m`XoeranUm d¥{ÕJV H aUo Agm CÔoe INSTRUCTOR 2023) - E. Eb. OèhmS
AgUmè`m (2021 - 22_Ü`o ) ZmZmOr Xoe_wI H¥ fr
• \o ~Œwdmar 2022 _Ü`o _w§~B©Vrb amO^dZmV amÁ`^amVrb
g§OrdZr àH ënmbm H moUË`m ~±Ho Zo Am{W©H ghmæ` {Xbo
40 Sm° Š Qa Am{U gm_m{OH H m`©H Vo© `m§ Z m CËH¥ îQ
hmoVo? (ITI INSTRUCTOR 2023) - OmJ{VH ~±H
O`

g_mOgodogmRr 'H V©ì`_ àoaUm nwañH ma' XoUmè`m nwÊ`mVrb


• 27 OmZodmar 2023 n`ªVÀ`m _m{hVrZwgma, _hmamîQ—mMo ~§Xao H V©ì`_ gmoeb \ mC§SoeZMo AÜ`j H moU hmoVo? ( ITI
Am{U ImUH m_ _§ Ì r H mo U Amho V ? (ITI INSTRUCTOR 2023) - g§Vmof ~maUo
INSTRUCTOR 2023) - XmXm ^wgo
• Am°ŠQmo~a 2019 _Ü`o Âmmboë`m _hmamîQ—mVrb Am_Xmam§À`m
ZrVr (NITI) Am`moJmZo Omhra Ho boë`m {Z`m©V nyd©V`mar
{d

• {ZdSUwH rV dYm© _VXmag§KmVyZ H moU {dO`r Âmmbo? ( ITI


{ZXo©em§H mÀ`m Xwgè`m Amd¥ÎmrZwgma, _hmamîQ—mMm HŒ _m§H INSTRUCTOR 2023) - n§H O amOoe ^mo`a
H moUVm Amho? (ITI INSTRUCTOR 2023) - Xwgam
• Xhrh§Sr' bm _hmamîQ—mVrb HŒ rSm àH mam§VJ©V _mÝ`Vm {Xbr
• _hmamîQ—mVrb Imbrbn¡H r H moUË`m `moOZoMm CÔoe

168 TURNING POINTS Mmby KS>m_moS>r (dZbmB©Za ñdê$nmV)


2023) - Neeraj Chopra • As of May 2023, who is the current Chief
justice of India? (DMER PHYSIOTHERAPIST
• In May 2023, the Government of India
2023) - Dhananjay Y Chandrachud
launched........... Mobile application to empower
young people and encourage their participation • Who won the award 'Pradhanmantri Rashtriy

wUo
in tackling climate change, which is inspired Bal puraskar 2023' under the category of Art
by Prime Minister Narendra Modi's mission and Culture?(DMER PHYSIOTHERAPIST

,n
LIFE ( Lifestyle for Environment).( DMER 2023) - Aditya Suresh
PHYSIOTHERAPIST 2023) - Meri LIFE
• Which of the following regulator from India
• Who is the governor of Kerala in 2023 has collaborated with Global Financial

eZ
?(DMER PHYSIOTHERAPIST 2023) - Arif Innovation Network( GFIN) to participate in
Mohammed Khan the Greenwashing Tech Sprint 2023?(DMER
PHYSIOTHERAPIST 2023) - Reserve Bank
• What is the scheme objective of 'Sanjay Gandhi
of India
Niradhar Anudan Yojana' in Maharashtra?
(DMER PHYSIOTHERAPIST 2023) - Ho$ • As per India State of Forest Report( ISFR)
Pension Scheme 2021, the total forest cover ( in sq. km ) of
Maharashtra state is (DMER
• When was Pradhanmantri Jan Dhan Yojana (
ãb
PHYSIOTHERAPIST 2023) – 50798
PMJDY) launched by government of India?
(DMER PHYSIOTHERAPIST 2023) - 2014 • R Narmada Nithin is associated with which of
the following sports? (DMER
np

• What is Maharashtra Literacy rate according


PHYSIOTHERAPIST 2023) - Shooting
to population census 2011? (DMER
PHYSIOTHERAPIST 2023) - 82.3 % nnn
nW
O`
{d

172 TURNING POINTS Mmby KS>m_moS>r (dZbmB©Za ñdê$nmV)

You might also like