3.5 Mitochondria i plastydy.

Teoria endosymbiozy

• Mitochondria i plastydy to organelle komórkowe otoczone dwiema błonami,

odpowiedzialne głównie za procesy przetwarzania energii.

Mitochondria

1. Mitochondria występują we wszystkich komórkach eukariotycznych oddychających tlenowo.

2. Mitochondria powstają przez podział mitochondriów już istniejących.

3. Budowa:
• zewnętrzna błona mitochondrium – gładka i przepuszczalna dla większości związków,
• przestrzeń międzybłonowa – wypełniona płynem przybliżonym składem do cytozolu,
• matrix mitochondrialny – w jego wnętrzu znajduje się DNA mitochondrium, rybosomy
70S, 80S i enzymy,
• wewnętrzna błona mitochondrium – pofałdowana tworzy grzebienie mitochondrialne,
w jej skład wchodzą białka, które transportują tylko określone substancje.

4. Funkcja: odpowiadają za uwalnianie energii ze związków organicznych w procesie oddychania

tlenowego oraz za jej gromadzenie w ATP.

5. Związek budowy z funkcją:

• Im wyższy jest poziom metabolizmu komórki, tym bardziej pofałdowana jest błona.
• Im większe zapotrzebowanie energetyczne komórki tym więcej mitochondriów w komórce.
• Rozmieszczenie mitochondriów w komórce zależy m.in. od umiejscowienia substancji,
które są substratami oddychania tlenowego, oraz od lokalnego zapotrzebowania na energię.
Plastydy

1. Plastydy występują w komórkach roślin oraz niektórych protistów.

2. Wszystkie rodzaje plastydów mogą powstawać z form młodocianych – proplastydów, a także

wskutek podziałów dojrzałych plastydów.

3. Wspólne cechy plastydów:

• występowanie dwóch błon,
• obecność przestrzeni międzybłonowej,
• posiadanie własnego DNA i rybosomów.

4. Budowa:
Zewnętrzna błona chloroplastu
jest gładka i przepuszczalna dla
wielu substancji chemicznych

Wewnętrzna błona chloroplastu

jest przepuszczalna tylko dla
niektórych substancji
Tylakoidy gran to błoniaste
woreczki ułożone w stos zwany
granum.
Tylakoidy stromy mają postać
kanalików łączących ze sobą
poszczególne grana.
Stroma chloroplastu zawiera
tylakoidy, rybosomu, chloroplastowy
DNA (zwykle kolisty) enzymy,
rybosomy oraz ziarna skrobii.

TYLAKOIDY – są błoniastymi strukturami, które mają postać płaskich woreczków lub kanalików.
Powstają w wyniku wpuklania się błony wewnętrznej do stromy, ale w dojrzałych chloroplastach
nie są z nią połączone. W błonach tylakoidów znajdują się liczne białka oraz barwniki potrzebne do
przeprowadzania fotosyntezy.

5. Schemat przekształcania się plastydów (możliwe dzięki wspólnemu pochodzeniu):

6. Charakterystyka plastydów:

Organelle półautonomiczne

Mitochondria i plastydy należą do organelli półautonomicznych, czyli częściowo niezależnych od

jądra komórkowego. Oznacza to, że część białek niezbędnych do ich funkcjonowania jest
kodowana przez geny, które znajdują się w ich własnym DNA, ale pozostała część jest kodowana
przez geny jądrowe. Półautonomia plastydów i mitochondriów przejawia się również w ich
podziałach, które są niezależne od podziałów jądra.
Teoria endosymbiozy

• Zgodnie z teorią endosymbiozy mitochondria i plastydy pochodzą od komórek

prokariotycznych, które zostały wchłonięte na drodze fagocytozy przez inną komórkę. Nie
uległy strawieniu, lecz stały się najpierw symbiontami komórki gospodarza, a pózniej –
organellami.
Argumenty przemawiające za słusznością teorii endosymbiozy:
• obecność kolistego DNA, który nie jest związany z białkami histonowymi,
• obecność rybosomów o budowie podobnej do rybosomów prokariotycznych,
• obecność dwóch błon otaczających organelle, które przypominają budową błony komórek
prokariotycznych,
• powstawanie nowych mitochondriów i plastydów wyłącznie przez podział już istniejących.

ZADANIA MATURALNE