Δεύτερη Θεματική Ενότητα: Η μεθοδολογία της φιλοσοφίας (κεφ1. ενοτ 3η, κεφ. 2.

ενοτ. 5η)

ENNOIA (σελ 53): Η νοητή εικόνα των σταθερών, μόνιμων και κοινών χαρακτηριστικών που
έχει μια ομάδα αισθητών (π.χ. [γάτα]: ον, θηλαστικό, τετράποδο, νιαουρίζει κ.λπ.) και η οποία
προκύπτει με λογική αφαίρεση μετά από παρατήρηση των αισθητών ( π.χ. παρατηρούμε
διάφορες γάτες και συγκρατούμε στο νου μας τα κοινά και σταθερά τους χαρακτηριστικά,
αφαιρώντας τις διαφορές, όπως ράτσα, χρώμα κ.λπ.
Η ΕΝΝΟΙΑ δηλώνεται με μια ΛΕΞΗ (γάτα, cat κ.λπ.)

ΠΛΑΤΟΣ ΕΝΝΟΙΑΣ (σελ 55)

ΒΑΘΟΣ ΕΝΝΟΙΑΣ (σελ. 55)
Π.χ. Το βάθος της έννοιας ποτήρι είναι: αντικείμενο κοίλο, μεταφέρει υγρά
Το πλάτος της έννοιας ποτήρι είναι: νεροπότηρο, κρασοπότηρο,…, γυάλινο, πλαστικό, …

ΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ
ΒΑΘΟΣ
ΓΕΝΟΣ ΖΩΟ ον
ΣΠΟΝΔΥΛΩΤΟ ον Με σπονδυλική
στήλη*
ΘΗΛΑΣΤΙΚΟ ον Με σπονδυλική Θηλάζει τα
στήλη μικρά του*
ΑΝΘΡΩΠΟΣ ον Με σπονδυλική Θηλάζει τα Με
στήλη μικρά του λογική*
ΕΙΔΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ Χ ον Με σπονδυλική Θηλάζει τα Με Με
στήλη μικρά του λογική συγκεκριμένο
DNA*
*ΕΙΔΟΠΟΙΟΣ ΔΙΑΦΟΡΑ

π.χ.Ας δούμε τα συστατικά στοιχεία ενός ΟΡΙΣΜΟΥ:

ΟΡΙΣΤΕΑ ΕΝΝΟΙΑ ΣΥΝΔΕΤΙΚΟ ΡΗΜΑ ΓΕΝΟΣ ΕΙΔΟΠΟΙΟΣ
ΔΙΑΦΟΡΑ
Άνθρωπος είναι το θηλαστικό που έχει λογική.

Αν πάρουμε την έννοια ΖΩΟ (ΓΕΝΟΣ: γενικότερη έννοια, ευρύτερο πλάτος) θα δούμε ότι
περιλαμβάνει πολλά ΕΙΔΗ (Έννοιες με στενότερο πλάτος). Τη διαδικασία εύρεσης των ειδών
ενός ΓΕΝΟΥΣ την κάνουμε με τη ΔΙΑΙΡΕΣΗ.

Π.χ. ΖΩΟ

+ θηλαστικά - θηλαστικά

+ σπονδυλωτά - σπονδυλωτά

+χερσαία - χερσαία
κ.λπ.

ΣΧΕΣΗ ΒΑΘΟΥΣ – ΠΛΑΤΟΥΣ: Όσο μεγαλύτερο είναι το βάθος μια έννοιας (τα χαρακτηριστικά
γνωρίσματά της) τόσο στενότερο είναι το πλάτος της. Π. χ. Όσο περισσότερα φίλτρα (βάθος)
κατά την αναζήτησή σας σε ένα e-shop τόσο λιγότερα αντικείμενα (πλάτος) θα προκύψουν
από την αναζήτησή σας.

ΠΡΟΤΑΣΗ: η φράση που μπορεί να λάβει τιμή αληθείας, δηλαδή να χαρακτηριστεί ως ψευδής
ή αληθής (ψ ή α).
Η μηλιά είναι δέντρο. (α)
Μου αρέσει η μακαρονάδα. Τι ώρα είναι; Πρέπει να φύγεις!

ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ:

Οι προτάσεις επιθυμίας
Οι επιφωνηματικές προτάσεις
Οι ερωτηματικές προτάσεις
Οι προτάσεις με δεοντικό χαρακτήρα

ΚΡΙΣΗ λέγεται η εύρεση και διατύπωση της λογικής σχέσης δύο εννοιών και αποτελείται από
το Υ(ΠΟΚΕΙΜΕΝΟ), το Κ(ΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ) και το Σ(ΥΝΔΕΤΙΚΟ) ―, το οποίο είναι το «είναι»
(καταφατική κρίση) ή το « δεν είναι» (αποφατική κρίση).
Η μηλιά είναι δέντρο. Η νυχτερίδα δεν είναι πτηνό.

ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑ: ένα σύνολο προτάσεων (προκείμενες) που συνδέονται λογικά και οδηγούν σε
μία πρόταση- συμπέρασμα.
Κάποιοι συντηρητικοί υποστηρίζουν τη θανατική Προκείμενη 1 Αιτιολόγηση
ποινή
Κάποιοι Έλληνες είναι συντηρητικοί Προκείμενη 2
Κάποιοι Έλληνες υποστηρίζουν τη θανατική ποινή Συμπέρασμα Θέση

ΟΡΘΟΤΗΤΑ επιχειρήματος: ένα επιχείρημα είναι ΟΡΘΟ, όταν είναι ΑΛΗΘΕΣ και ΕΓΚΥΡΟ (βλ.
σελ 20)
Αληθές είναι το επιχείρημα που οι προκείμενές του είναι αληθείς προτάσεις, οπότε και το
συμπέρασμα που εξάγεται είναι αληθές.
Έγκυρο είναι το επιχείρημα που οι προκείμενές του συνδέονται χωρίς λογικά κενά (α-β, γ-α 
γ-β), οπότε το συμπέρασμα προκύπτει αναγκαία από αυτές.

Όλοι οι άνθρωποι α είναι θνητοί. β α- β

Ο Σωκράτης γ είναι άνθρωπος. α γ-α
ΑΡΑ: Ο Σωκράτης γ είναι θνητός. β  γ - β

Διακρίνονται τριών ειδών συλλογισμοί με βάση τη ΣΥΛΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ (σύνδεση

προκειμένων και συμπεράσματος).
α) παραγωγικοί συλλογισμοί, στους οποίους το συμπέρασμα προκύπτει αναγκαστικά
από τις προκείμενες, στις οποίες περιλαμβάνεται μια γενική αρχή. Δηλ. το πλάτος του
Υποκειμένου μιας τουλάχιστον προκείμενης είναι μεγαλύτερο από το πλάτος του Υποκειμένου
του Συμπεράσματος.
π.χ.:
ΓΕΝΙΚΟ Όλοι οι καθηγητές είναι Προκείμενη 1 Αιτιολόγηση
ηθικοί
Ο Χ είναι καθηγητής Προκείμενη 2
ΕΙΔΙΚΟ Ο Χ είναι ηθικός Συμπέρασμα Θέση

β) επαγωγικοί συλλογισμοί, στους οποίους οι προκείμενες προκύπτουν από την

παρατήρηση εμπειρικών δεδομένων.
ΕΙΔΙΚΟ Η Φιφή είναι γάτα Προκείμενη 1 Αιτιολόγηση
Η Φιφή είναι λευκή Προκείμενη 2
ΓΕΝΙΚΟ Οι γάτες είναι λευκές Συμπέρασμα Θέση
Το συμπέρασμα προκύπτει από τις προκείμενες πιθανολογικά και όχι αναγκαστικά και έτσι
είναι απαραίτητο να στηριχθούμε σε επιπλέον τεκμήρια. Αντίθετα, στον παραγωγικό
συλλογισμό, το συμπέρασμα ισχύει ή όχι, χωρίς βαθμό πιθανότητας.
 
γ) αναλογικοί συλλογισμοί, οι οποίοι βασίζονται στην παρατήρηση και στην εξαγωγή
ενός εύλογου συμπεράσματος (ΕΙΔΙΚΟ – ΕΙΔΙΚΟ)
Σε εκείνο το σπίτι υπάρχει καπνός Προκείμενη 1 Αιτιολόγηση
Όταν υπάρχει καπνός, υπάρχει φωτιά Προκείμενη 2
Σε εκείνο το σπίτι μπορεί να υπάρχει φωτιά Συμπέρασμα Θέση

ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΟΙ (Βλ. σελ. 55)

Όλοι οι άνθρωποι είναι θνητοί. α- β

Ο Σωκράτης είναι άνθρωπος. γ-α
ΑΡΑ: Ο Σωκράτης είναι θνητός.  γ - β
Ελάσσων όρος: Υ Μείζων όρος: Κ Μέσος όρος:
Συμπεράσματος Συμπεράσματος α(νθρωπος/οι)

ΣΟΦΙΣΜΑ : Συλλογισμός σκόπιμα εσφαλμένος αλλά φαινομενικά ορθός, για να

προκαλέσει αμηχανία ή για να αποπλανήσει. 

ΜΟΡΦΕΣ ΣΟΦΙΣΜΑΤΩΝ

Το σόφισμα της αμφιλογίας (Equivocation)

Το παραπάνω σόφισμα το παρατηρούμε όταν χρησιμοποιούμε σε ένα επιχείρημα μία λέξη με

διαφορετική κάθε φορά σημασία. Δηλαδή σε δυο προτάσεις που στηρίζουν το επιχείρημά μας η
ίδια λέξη χρησιμοποιείται όχι με την ίδια σημασία. Για παράδειγμα έχουμε το εξής επιχείρημα:
“Εάν πιστεύεις στα θαύματα της επιστήμης θα πρέπει να πιστεύεις στα θαύματα της θρησκείας”
(Εngel, 90). H πρώτη χρήση της λέξης “θαύματα” δεν έχει μεταφυσική σημασία. Απλά δηλώνει
κάτι που γίνεται δύσκολα. Η αλλαγή σημασίας στη λέξη μπορεί να φανεί και σε ένα πιο απλό
επιχείρημα: Όλες οι γάτες έχους τέσσερα πόδια. Ο αδερφός μου είναι γάτος. Άρα ο αδερφός
μου έχει τέσσερα πόδια.

Το σόφισμα της σύνθεσης (Composition)

Mε το συγκεκριμένο σόφισμα αποδίδουμε “στο όλον ιδιότητες των μερών”. Δηλαδή ό,τι
συμβαίνει σε ένα μέλος μιας ομάδας, σε ένα αντικείμενο μιας μηχανής το αποδίδουμε στο
σύνολό του. Για παράδειγμα : Ο ποδοσφαιριστής μιας ομάδας δεν είναι καλός, άρα όλη η
ομάδα δεν είναι καλή. Ή αφού κάθε εξάρτημα της μηχανής είναι ελαφρύ άρα και η μηχανή
είναι ελαφριά.

Το σόφισμα της διαίρεσης (Division)

Εδώ έχουμε το αντίθετο. Κάθε τι που αποδίδεται σε ένα σύνολο αφορά και τα μέλη του. Για
παράδειγμα: Αφού η Γερμανία είναι πλούσιο κράτος, κάθε Γερμανός είναι πλούσιος.

Το σόφισμα της ετεροζήτησης (Irrelevance)

To σόφισμα της ετεροζήτησης παρατηρείται πολύ συχνά όταν απαντούμε σε κάτι διαφορετικό
από αυτό που έχει τεθεί στην συζήτηση. Πολλές φορές όταν μας κατηγορούν ή όταν μας
φέρνουν σε δύσκολη θέση αποφεύγουμε μια συνεπή απάντηση. Αυτό γίνεται αντιληπτό και σε
πολιτικούς διαλόγους στα Μ.Μ.Ε. Για παράδειγμα όταν κάποιος υποστηρίζει τη χούντα του
Παπαδόπουλου και εσύ του φέρνεις επιχειρήματα ενάντια στο συγκεκριμένο καθεστώς πολλές
φορές φέρνει ως επιχειρήματα υποστήριξης τα κακώς κείμενα της συγκεκριμένης εποχής. Έτσι
όμως δεν απαντά στο συγκεκριμένο θέμα αλλά υπεκφεύγει. Ένα άλλο παράδειγμα είναι το
εξής: “Η αντιπολίτευση κατηγορεί την κυβέρνηση για διασπάθιση του δημοσίου χρήματος και ο
εκπρόσωπος της τελευταίας δηλώνει ότι η σημερινή αντιπολίτευση διέπραξε στο παρελθόν ως
κυβέρνηση πλήθος παρανομιών”. Αυτό μπορεί να είναι σωστό αλλά η κυβέρνηση καλείται να
αποδείξει αν η ίδια έκανε διασπάθιση χρήματος. Η ετεροζήτηση καταδεικνύει με
χαρακτηριστικό τρόπο την αδυναμία μας σε ένα διάλογο.

Το σόφισμα της κυκλικής διαλογιστικής ή της λήψης του ζητουμένου

Εδώ χρησιμοποιούμε ελαφρώς παραλλαγμένο το συμπέρασμα ,που καλούμαστε να

αποδείξουμε, στην προκείμενη. Αυτό συμβαίνει όταν δεν έχουμε επαρκείς λόγους
αιτιολόγησης. Για παράδειγμα: “Ο Θεός υπάρχει επειδή είναι αδύνατο να μην υπάρχει”. Η διπλή
άρνηση της προκείμενης είναι η παραλλαγμένη μορφή του συμπεράσματος.

Το σόφισμα Ad hominem

To χρησιμοποιεί κανείς όταν στρέφεται κατά του ομιλητή και όχι της θέσης του. Ιδιότητες,
χαρακτηριστικά του προσώπου γίνονται λεία για αυτούς που αδυνατούν να
επιχειρηματολογήσουν. Θρήσκευμα, εθνικότητα, επάγγελμα, εμφάνιση γίνονται αντικείμενα
επίθεσης. Για παράδειγμα σε συζήτηση για την τέχνη λέει κάποιος στον συνομιλητή του “Εσύ
δεν ξέρεις από τέχνη, είσαι από χωριό”. Ωστόσο, κατά συνθήκη η επίθεση στην ιδιότητα
κάποιου μπορεί να μην είναι παράτυπη. Παράδειγμα: “Δεν θα ακολουθήσω την φαρμακευτική
αγωγή που μου προτείνεις, είσαι μηχανικός και όχι γιατρός. Η αγωγή αυτή μπορεί να είναι
σωστή αλλά απαιτείται η έγκριση ειδικού.

Το σόφισμα ad baculum (baculus=μπαστούνι, ραβδί)

Το διαπράττουμε όταν μέσω της απειλής προσπαθούμε να κάνουμε δεκτή τη θέση μας.
Παράδειγμα: “Τα επιχειρήματά σου υπέρ του αφοπλισμού είναι αντιπατριωτικά. Άνθρωποι που
εκστόμισαν τέτοια επιχειρήματα εκτελέστηκαν για προδοσία”

Το σόφισμα ad misericordiam (misericordia= οίκτος, συμπάθεια)

Εδώ προσπαθούμε με το λόγο μας να κερδίσουμε τη συμπάθεια, τον οίκτο του ακροατή.
Παράδειγμα: “Η εργασία μου δεν αξίζει να απορριφθεί επειδή πάλεψα σκληρά για να την κάνω
και ήμουν άρρωστος στο μεγαλύτερο διάστημα συγγραφής της”

Το σόφισμα ad verecundiam (λανθασμένη επίκληση της αυθεντίας)

Πολλές φορές χρησιμοποιείται λανθασμένη-ψεύτικη αυθεντία για να πείσουμε τον άλλο.

Διάσημοι χρησιμοποιούν τη φήμη τους για να προωθήσουν ένα προϊόν. Άλλο παράδειγμα είναι:
“Σε λίγα χρόνια θα έχουμε σοβαρή κλιματική αλλαγή, το προέβλεψε ο διάσημος αστρολόγος”.

Το σόφισμα της άγνοιας (ad ignorantiam)

Πολλές φορές υποστηρίζουμε κάτι επειδή απλά δεν έχει αποδειχθεί αν ισχύει ή όχι.
Παραδείγματα: “Τα φαντάσματα υπάρχουν επειδή κανείς δεν μπόρεσε να αποδείξει ότι δεν
υπάρχουν”. Σε τέτοιες περιπτώσεις είναι καλό να κρατήσει κανείς αγνωστικιστική στάση. Κάτι
τέτοιο κάνουν και τα δικαστήρια όταν αθωώνουν λόγω αμφιβολιών.

Το σόφισμα οικειοποίησης των όρων

Πολλές φορές λέξεις, έννοιες, θέσεις αποδίδονται σε συγκεκριμένες ομάδες καταχρηστικά. Αν

για παράδειγμα κανείς υποστηρίζει το δημόσιο σχολείο και νοσοκομείο τον αποκαλούν
αριστερό.
Τα παραπάνω είναι μερικά από τα σοφίσματα που υπάρχουν. Όπως γίνεται αντιληπτό,
χρειάζεται να τα αναγνωρίζουμε αν θέλουμε να κάνουμε ορθούς διαλόγους. Με αυτόν τον
τρόπο μπορούμε να αναπτύξουμε και γόνιμη κριτική καθώς και να καταλάβουμε ποιος σε μία
συζήτηση παραβαίνει συλλογιστικούς κανόνες και τι σκοπιμότητα έχει.

Βιβλιογραφία:

Φίλιππος Β. Καργόπουλος, Εισαγωγή στη συμβολική λογική, Εκδόσεις Βάνιας, Θεσσαλονίκη

2008
Φ. Παιονίδης, Στοιχεία κριτικής επιχειρηματολογίας, Σημειώσεις παραδόσεων, 2014
uperbasis.wordpress.com
https://www.logiosermis.net/2014/07/blog-post_5147.html#.Y07-2Vy_y1s

Σοφίσματα παρά τη λέξη

 Σόφισμα παρά την ομωνυμία: χαρακτηρίζεται ο συλλογισμός που προκύπτει από διττή

σημασία όρου (λέξης). Συνηθέστερα τέτοια σοφίσματα ήταν οι χρησμοί. Παράδειγμα:
"Κροίσος Άλυν διαβάς μεγάλην αρχήν καταλύσει" όπου η λέξη "αρχή" μπορεί ν΄ αφορά το
κράτος του Κροίσου ή του Κύρου (λέξη αμφίσημη). Παρόμοιο είναι και εκείνο του Ηρόδοτου
"Ω θείη Σαλαμίς απωλείς δε συ τέκνα γυναικών", όπου η λέξη "τέκνα" αμφίσημη, Περσών ή
Ελλήνων.
 Σόφισμα παρά το σχήμα: χαρακτηρίζεται ο συλλογισμός που λαμβάνοντας την
μεταφορική έννοια λέξης την παρουσιάζει ως αληθή. Παράδειγμα:

Τα σαρκοφάγα ζώα είναι αιμοσταγή

Ο Αμπντούλ Χαμίτ ήταν αιμοσταγής
Συνεπώς ο Αμπτούλ Χαμίτ ήταν σαρκοφάγο ζώο (!) (σόφισμα παρά σχήμα)

 Σόφισμα παρά την αμφιβολία: χαρακτηρίζεται ο συλλογισμός που προέρχεται από

λανθασμένη σύνταξη των λέξεων (όρων). Παράδειγμα, το αναφερόμενο από τον
Αριστοτέλη: "το βούλεσθαι λαβείν με τους πολεμίους", όπου δεν διακρίνεται ποιο είναι το
υποκείμενο, το "με" ή το "πολεμίους";
 Σόφισμα παρά την σύνθεση: χαρακτηρίζεται ο αθροιστικός συλλογισμός που προέρχεται
με λέξεις διαφορετικών εννοιών
 Σόφισμα παρά τη διαίρεση (αφαίρεση): χαρακτηρίζεται ο αφαιρετικός συλλογισμός που
προέρχεται από λέξεις διαφορετικών εννοιών. Είναι το αντίστροφο του προηγουμένου.
Παράδειγμα:

"Ο έχων δις δύο και εν, έχει και έξ

η ανθρώπινη χειρ έχει δις δύο και ένα δακτύλους
άρα η ανθρώπιη χειρ έχει έξι δακτύλους" (!)
Η άθροιση γίνεται στη πρώτη πρόταση, το δις συναθροίζει και το εν σε δύο, {2Χ(2+1)}, ενώ
στη δεύτερη πρόταση μερίζεται {(2Χ2)+1}.

 Σόφισμα παρά την προσωδία: χαρακτηρίζεται ο συλλογισμός που προέρχεται από

διάφορο τονισμό των λέξεων. Παράδειγμα, το αναφερόμενο από τον ρήτορα Ερμογένη:
"Εταίρα χρυσία εί φεροίη, δημοσια έστω", όπου η λέξη "δημοσια" διαβάζεται δημόσια ή
δημοσία. Συνήθως τα σοφίσματα αυτού του τύπου αναφέρονται είτε με κεφαλαία γράμματα
είτε χωρίς σημεία στίξης, π.χ. "Οι Εβραιοι στις γιορτες τους, τρωνε παιδακια", όπου η λέξη
"παιδακια" διαβάζεται παιδάκια ή παϊδάκια.

Σοφίσματα παρά τα πράγματα

 Σόφισμα παρά συμβάντος ή πλαστής καθολικότητας: χαρακτηρίζεται ο συλλογισμός

κατά τον οποίο γενικεύεται μία πρόταση που ισχύει σε ορισμένες μόνο περιπτώσεις. Έτσι οι
εξ αυτών αποδεικτικοί λόγοι δεν είναι αληθείς αφού στηρίζονται σε λανθασμένα
συμπεράσματα.
 Σόφισμα παρά μη αιτίου ως αίτιο: χαρακτηρίζεται ο συλλογισμός που προέρχεται κατά
σύμπτωση ή κατά διαδοχή δύο φαινομένων που εκλαμβάνονται να σχετίζονται ενώ δεν
έχουν καμία σχέση μεταξύ τους. Τα συμπεράσματα, (σοφίσματα) αυτού του τύπου λέγονται
επίσης και σκωπτικά "το μετά τούτο επομένως δια τούτο".
 Σόφισμα εμβολής ή μετάθεσης: χαρακτηρίζεται ο συλλογισμός εκείνος που βασίζεται
στην άρση του ηγουμένου στη θέση του επομένου, όπου οι αποδεικτικοί λόγοι ως προτάσεις
δεν αποδεικνύονται.
 Σόφισμα παρά ζητουμένου: Μοιάζει με το προηγούμενο πλην όμως περιλαμβάνει
επιμέρους περιπτώσεις.
 Σόφισμα άλματος, ή αποδεικτικού άλματος: χαρακτηρίζεται ο συλλογισμός που δεν
ακολουθεί τη σειρά συνάφειας των πραγμάτων δίνοντας έτσι αποδεικτικούς λόγους στους
οποίους λείπει ενδιάμεσος κρίκος συνάφειας.
 Σόφισμα ετερο-ζήτησης, ή παρεισαγωγής: χαρακτηρίζεται ο συλλογισμός του οποίου το
συμπέρασμα προέρχεται με εισαγωγή υποβολιμαίων προτάσεων όπου ο λόγος τότε γίνεται
ευρύτερος ή στενότερος του δέοντος. Το σόφισμα αυτού του τύπου αν προέρχεται από
άγνοια χαρακτηρίζεται εξ "αγνοίας ελέγχου", αν όμως επίτηδες τότε λέγεται "σόφισμα
αντιστροφής ελέγχου". Χαρακτηριστικοί υπήρξαν πολλοί λόγοι αρχαίων Ελλήνων ρητόρων
που επαναλαμβάνουν όχι σπάνια και σύγχρονοι πολιτικοί.
 Σόφισμα παραπειστικό: χαρακτηρίζεται ο συλλογισμός που προέρχεται κυρίως από
απαντήσεις σε παραπειστικές ερωτήσεις. Τέτοια προκαλούμενα σοφίσματα θεωρούνται πλέον
επικίνδυνα και θα πρέπει ν΄ αποκλείονται πάραυτα. Δυστυχώς τέτοιοι συλλογισμοί
παρατηρούνται να εξάγονται σήμερα κυρίως σε προανακρίσεις που διενεργούνται είτε με
κάποια σκοπιμότητα, είτε για την επίσπευση του χρόνου της διαδικασίας, αδιαφορώντας για
την μετέπειτα εξέλιξη των επί των υποθέσεων. Αυτών των περιπτώσεων που αποτελούν
αυθαιρεσίες συνιστάται η δημόσια καταγγελία τους. Οι ελληνικές δικαστικές Αρχές παρέχουν
ιδιαίτερη προστασία των εξεταζομένων από τυχόν παραπειστικές ερωτήσεις που μπορεί να
οδηγήσουν σε εσφαλμένα συμπεράσματα.
 Σόφισμα πολλαπλών ερωτήσεων. Μοιάζει με το προηγούμενο πλην όμως ο συλλογισμός
προέρχεται από πολλαπλές ερωτήσεις επιδιώκοντας συμπέρασμα από τη συναγωγή των
απαντήσεων. Απαντάται κυρίως σε εκφωνήσεις λόγων πολιτικού και θρησκευτικού
χαρακτήρα όπου ο ίδιος ο ρήτορας δίνει τις απαντήσεις και προκαλεί το επιδιωκόμενο
συμπέρασμα, π.χ. σόφισμα του σωρείτη.

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CF%8C%CF%86%CE%B9%CF
%83%CE%BC%CE%B1#%CE%94%CE%B9%CE%AC%CE%BA%CF%81%CE
%B9%CF%83%CE%B7
 ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1. Ποια από τα παρακάτω θέματα υπόκεινται σε επιχειρηματολογία, κατά τη γνώμη
σας; Ποια στοιχεία καθιστούν ορισμένα θέματα ακατάλληλα για την ανάπτυξη
επιχειρημάτων;
α) Η κεντρική θέρμανση του σχολείου μας.
β) Το κάπνισμα στους δημόσιους χώρους πρέπει να καταργηθεί.
γ) Η Αθήνα απέχει από τη Θεσσαλονίκη 500 χιλιόμετρα.
δ) Ο Θεός είναι μεγάλος.
ε) Η ελευθερία της έκφρασης δεν έχει όρια.
στ) Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 2004 έγιναν στην Αθήνα.
ζ) Τα φωνήεντα είναι 5.
η) Τα ιδιωτικά σχολεία υποβαθμίζουν την ποιότητα της εκπαίδευσης.

2. Εντοπίστε τις προκείμενες και τα συμπεράσματα στις ακόλουθες προτάσεις και

χαρακτηρίστε το είδος των συλλογισμών:
α) Όλοι οι κύκνοι είναι πουλιά. Η Λουΐζα είναι κύκνος. Η Λουΐζα είναι πουλί.
β) Όποιος δεν απαντήσει πριν την προθεσμία θα θεωρηθεί ότι συμφωνεί. Ο Κώστας δεν
απάντησε πριν την προθεσμία. Ο Κώστας συμφωνεί.
γ) Η Μαρία είναι αντίθετη στην αύξηση της φορολογίας. Κάποιοι συντηρητικοί είναι αντίθετοι
στην αύξηση της φορολογίας. Η Μαρία είναι συντηρητική.
δ) Οι υποστηρικτές μιας ιδέας δεν συμβιβάζονται εύκολα. Ο Γιώργος υποστηρίζει μια ιδέα. Ο
Γιώργος δεν συμβιβάζεται εύκολα.
ε) Το εβδομήντα τοις εκατό των πουλιών πετούν. Ο Σπίθας είναι πουλί. Ο Σπίθας πετάει.
στ) Η Ελένη λείπει. Η Ελένη κανονικά παίρνει το αυτοκίνητό της όταν λείπει. Το αυτοκίνητο
της Ελένης δεν είναι στο γκαράζ.
ζ) Οι χαμαιλέοντες είναι σαύρες. Οι χαμαιλέοντες είναι ψυχρόαιμοι. Όλες οι σαύρες είναι
ψυχρόαιμες.
η) Κάποιες μεταλλευτικές εταιρείες είναι οργανισμοί που ενδιαφέρονται για το περιβάλλον.
Κάποιοι οργανισμοί που ενδιαφέρονται για το περιβάλλον αποδοκιμάζουν την πολιτική της
κυβέρνησης. Κάποιες μεταλλευτικές εταιρείες αποδοκιμάζουν την πολιτική της κυβέρνησης.