проф. д-р.

Методија Трајчев
Факултет за земјоделски науки и храна – Скопје
Институт на анимална биотехнологија
Катедра за здравје и благосостојба на животните
 OSNOVI NA PATOLO[ KA FIZIOLOGIJA
A) Patolo{kata fiziologija gi izu~uva `ivotnite procesi
kaj bolnite `ivotni, op{tite zakonitosti pri pojava na bolest, vo
tekot na bolesta i po zavr{uvaweto na bolnite procesi vo
organizmot. Patologija (pathos-bolest, logos-nauka), nauka koja gi
prou~uva bolestite.
1.Pod bolest se podrazbira kompletno naru{uvawe na
`ivotnite procesi na organizmot vo celina.Bolesta nastanuva
koga adaptivnata mo} na organizmot }e bide sovladana od
sredinata vo koja se nao|a. Nastanuvaweto na bolesta zavisi od:
a) Pri~initelot koj dovel do fizi~ko-hemiski promeni;
b) Reakcijata na o{tetenoto tkivo;
2.Tek i ishod na bolesta:
a) Latenten period (period od vleguvaweto na
patolo{kite mikroorganizmi vo organizmot na `ivotnite do
pojava na znacite specifi~ni za taa bolest (inkubacija);
b) Perakutna forma na bolesta;
v) Akutna forma na bolesta (traat 2 do 3 nedeli);
g) Subakutna forma na bolesta (3 do 6 nedeli);
 d) Hroni~na forma na bolesta (6 meseci, godina i pove}e);
|) Ishodot na bolesta mo`e da bide celosno ozdravuvawe
na organizmot, necelosno ozdravuvawe ili smrt)
3. Etiologija na bolesta (gi prou~uva pri~inite i uslovite
za pojava na patolo{kite procesi). Pri~inite za pojava na bolest
mo`at da bidat nadvore{ni (egzogeni) i vnatre{ni (endogeni);
a) Vnatre{ni faktori
- konstitucija, kondicija,dispozicija;
- Rezistencija (prirodna otpornost na organizmot sprema
nekoi bolesti), imunitet (steknata otpornost)-aktiven i pasiven;
- Preosetlivost (alergija)- anafilakti~en tip,
citotoksi~en tip, Artusov tip i docna preosetlivost;
4. Patogeneza (gi objasnuva mehanizmite za pojavata na
patolo{kite procesi i nivniot razvitok);
 5. Pri~initeli za pojava na bolest kaj doma{nite `ivotni:
a) Nadvore{ni faktori zavisno od agensot se delat na:
- Fizi~ki etiolo{ki faktori (mehani~ki, termi~ki,
aktini~ni, elektricitet);
- Hemisko-toksi~ni faktori:
a) Egzogeni otrovi: (se delat prema hemiska struktura,
na~in na prodirawe vo organizmot, specifi~na organotropija,
prag na drazba, dosis toxica, dosis letalis, mesto na dejstvo na
otrovot). Sprema na~inot na deluvawe se delat na korozivni,
parenhimski, enzimski, krvni, nervni, srcevi otrovi.
b) Endogeni otrovi (avtointoksikacii): truewe
predizvikano od produktite koi se sozdavaat pri metaboli~kite
procesi vo organizmot.
 6. Uslovi za pojava na bolesta (deficit vo hranata, gre{ki vo
ishranata, otstapuvawe vo odgleduvaweto, otstapuvawe vo ambientalnite
uslovi, otstapuvawe vo eksploatacijata na doma{nite `ivotni, nasledni
faktori;
a) Alimentarni faktori:
- Gladuvawe (inanitio): Kvantitativno gladuvawe, Kvalitativno
gladuvawe (nedostatok na vitamini, nedostatok na neorganski materii,
nedostatok na mikroelementi)
- Preuhranetost (adipositas): regularen adipositas (hiperfagija),
metaboli~ka preuhranetost).
b) @ivi agensi (infekcija, kontaminacija, patogenost,
virulencija, bakteriska infekcija, gabi~na infekcija, virusna
innfekcija, parazitarna infekcija)
B) Naru{uvawe na metabolizmot i prometot na materii vo
organizmot:
1. Atrofija-namaluvawe na obemot na kletkite i organite vo
odnos na porane{nata golemina, a so toa i namaluvawe na funkcijata na
kletkite i na celiot organizam.
Brojna atrofija, prosta atrofija, fiziolo{ka i patolo{ka.
Fiziolo{ka ili patolo{ka atrofija na celiot organizam se narekuva
kaheksija.
 2. Distrofija (degeneracija): naru{uvawe na razmenata na
materii vo kletkite i organite, so podlaboki promeni vo
protoplazmata na kletkata:
a) Naru{uvawe vo prometot na vodata (matno bubrewe-
intumescentia opaca, vakuolarna distrofija);
b) Naru{uvawe na prometot na belkovinite (hijalina
distrofija, amiloidna distrofija, fibrinoidna distrofija,
ligavesta distrofija, patolo{ko oro`nuvawe);
v) Naru{uvawe vo prometot so jaglehidrati;
g) Naru{uvawe vo prometot na mastite;
v) Naru{uvawe na prometot so pigmentite (endogeni i
egzogeni pigmenti);
d) Naru{uvawe na prometot na mineralite.
Амилоидна
дистрофија на
бубрезите
Хијалина дистрофија на гломерулите и крвните садови на бубрезите
 3. Nekroza: lokalno izumirawe na kletki i tkiva, odnosno
organi. Nekrozata e nepovraten proces, fiziolo{ka i patolo{ka.
Kariopiknoza i karioliza, plazmoliza i plazmopiknoza.
Nekrozata mo`e da bide suva (koagulaciona), vla`na
(kolikvaciona), kazeozna, gangrena, dekubitus;
Gangrenata e forma na nekroza pri koja tkivata se promenuvaat
pod dejstvo na nadvore{nite faktori. Gangrenata mo`e da bide
suva, vla`na i gasovite.
V) Procesi na obnovuvawe na organizmot:
1. Regeneracija: fiziolo{ka i patolo{ka;
2. Hipertrofija i hiperplazija: Pri hipertrofija se
zgolemuva obemot na kletkite ili organot., a pri hiperplazija se
zgolemuva obemot na organot kako posledica na zgolemuvawe na
brojot na kletkite vo nego.
3. Transplantacija: presaduvawe na tkivo od edno na drugo
mesto na teloto ili od eden na drug organizam od ist vid.
4. Naru{uvawe vo rastot: tumori (epitelijalni,
neepitelijalni i me{ani), benigni i maligni.
Непотполна регенерација со гранулационо сврзно ткаење
 G)Lokalno naru{uvawe vo krvo`ilniot i limfniot sistem:
1. Anemija: namalena koli~ina na krv vo odreden organ ili
tkivo(lokalna anemija) ili namalena koli~ina na krv vo celiot
organizam (op{ta anemija);
2. Hiperemija: zgolemena koli~ina na krv vo odredeni organi ili
tkiva. Arteriska i venozna;
3. Krvna staza: namaleno ili celosno zapirawe na dvi`eweto na
krvta vo kapilarite.
4. Krvarewe: izlevawe na krv vo okolnoto tkivo, vo koe doa|a do
uni{tuvawe na krvnite elementi.
5. Tromboza: zgrut~uvawe na krvta vnatre vo krvnite sadovi pri
{to delumno ili celosno se zapira cirkulacijata na krvta. Sozdadenoto
zgrut~uvawe se narekuva tromb.
6) Embolija: zatvorawe na krvniot sad so tvorbi koi se
prenesuvaat so krvnata i limfnata cirkulacija. Embolusite mo`e da
bidat endogeni (del od tumori, kletki, tromb, kup od mikroorganizmi, gnoj,
masni kletki), i egzogeni (paraziti, vozduh, tu|i tela);
7. Edem (otok): nastanuva pri zgolemena transudacija na te~nosti
vo okolnoto svrzno tkivo.
Формирање на венозен тромб
 8. Ishemija: namaluvawe na koli~estvoto na krv vo nekoe tkivo
ili del od organizmot vo odnos na fiziolo{kite vrednosti.
9. Infarkt: lokalizirana nekroza na tkivo ili organ poradi
prekin na dovodot na krv.
10. Ascites: Transudacija na te~nosti vo {uplinite na organizmot;
11. Naru{uvawe na prometot na toplina;
D) Reaktivni procesi: Vospalenieto se karakterizira so povreda
na tkivoto (alteracija), naru{ena funkcija na krvo`ilniot sistem
(eksudacija), i razmno`uvawe na kletkite (proliferacija). Vospalenieto
mo`e da zavr{i so ozdravuvawe na organizmot (restitutio ad integrum), so
popolnuvawe na izgubenoto tkivo so drugo tkivo (reparatio), pri {to doa|a
do sozdavawe na beleg (cikatrix);
1) Alterativni vospalenija (se sretnuvaat vo parenhimatoznite
organi);
2. Egzudativni vospalenija: serozni vospalenija, fibrinozni
vospalenija, difteroidni, gnojni, hemoragi~ni;
3. Proliferativni vospalenija;
4. Tek i ishod na vospalitelniot proces.
Настанување на воспалителна реакција
Микроскопски приказ на апсцес во мозочното ткиво
Исхемична фиброза на миокардот на срцето
 \ ) Imunitet: Otpornost na organizmot protiv dejstvoto na
mikroorganizmite i na nekoi toksini;
Priroden ili vroden i steknat;
E) Reakcija antigen-antitelo (antitoksini, precipitini,
aglutinini, bakteriolizini, hemolizini, opsonini, specifi~ni antitela;
@) Alergija: promeneta reaktivnost na organizmot i osetlivost na
organizmot sprema antigenot;
Z) Anafilaksija: specifi~na reakcija pri koja se javuvaat promeni
sprotivni od pojavite pri sozdavawe na imunitet;
Y) Smrt pretstavuva prestanuvawe na vitalnite funkcii na
organizmot;
I) Naru{uvawe vo rastot i diferencijacijata na
na kletkite:
- Namalen rast (agenesia, aplasia, hypoplasia, dysplasia, atrophia);
- Zgolemen rast (hypertrophia, pseudohypertrophia, rabotna
hipertrofija, kompenzatorna hipertrofija, korelativna -hormonalna
hipertrofija);
- Akomodacionen rast (metaplasia, metallaxia).
J) Tumori: novostvoreni, netipi~ni izrastoci na tkiva.
Бенигнен (лево) и малигнен (десно) епителен тумор на сврзното
ткиво на кожата
 OSNOVI NA VETERINARNATA FARMAKOLOGIJA

- Pharmacon-lek; logos-nauka.
- Lekovi so tvrda konzistencija: pra{oci (pulveres), tableti
(tabulattae), kapsuli (capsulae), piluli (pilulae), bolusi (boli), supozitorii
(supositoria).
-Lekovi so meka konzistencija: elektorija, masti (unguenta),
linimenta.
-Lekovi vo te~na forma: rastvori (solutio), miksturi, emulzii,
tinkturi.
- Na~in na aplikacija na lekovite: preku usta (par os), vo ko`ata
intrakutano-i/c), podko`no (subkutano-s/c), vo muskulite (intramuskulno-
i/m), vo krvta (intravenozno-i/v), intraperitonealno, vo di{nite pati{ta,
vo rektum, vagina i dr.
- Podelba na lekovite spored nivnoto dejstvo: narkotici,
anestetici, analeptici, emetici i ekspektoransi, adstrigencii,
protektivi, laksativi, ruminanti i stoma~ni sredstva, kardiotonici,
diuretici, mineralno-vitaminski sredstva, hormoni, aditivi,
antibiotici, antiparazitici, biolo{ki sredstva (vakcini, serumi),
sredstva za DDDDD.
 DIJAGNOSTI^KI METODI NA KLINI^KOTO
ISPITUVAWE
1. Prethodno zapoznavawe so bolnoto `ivotno:
- Anamneza;
- Nacional (opis i podatoci za potekloto na `ivotnoto).
2. Ispituvawe na `ivotnoto:
a) Op{to ispituvawe
- Habitus (ispituvawe na op{tata sostojba na `ivotnoto);
- Trijas (telesna temperatura, frekfencija na di{ewe, puls a kaj
pre`ivnite `ivotni i kontrakcii na burag);
b) Specijalno ispituvawe
- Pregled na ko`a i potko`no svrzno tkivo;
- Pregled na limfni ~vorovi i sadovi;
- Pregled na vidlivite ligavici;
- Ispituvawe na organite za di{ewe;
- Ispituvawe na organite za krvotok;
- Ispituvawe na organite za varewe;
- Ispituvawe na organite za mokrewe;
- Ispituvawe na nervniot sistem;
- Ispituvawe na organite za dvi`ewe;
- Ispituvawe na hematopoetskiot sistem;
- Ispituvawe na mle~nata `lezda.
 3. Metodi na ispituvawe
a) Op{ti metodi na klini~kiot pregled
- Neposredno posmatrawe (adspectio);
- Napipuvawe (palpatio);
- ^ukawe (percussio);
- Naslu{uvawe (auscultatio);
- Termometrija.
b) Specijalni metodi
- Bakteriolo{ki;
- Hemiski;
- Fizi~ki pregled na krv, pluva~ka, `eludnikova i buragova
sodr`ina, mokra~a, feces, mleko, cerebralna te~nost, eksudat, transudat
i dr.
- Instrumentalni ispituvawa (Sekcija (obductio) endoskopija,
probna punkcija, alergiska proba, dijagnosti~ka laparatomija, sondirawe,
rendgnenoskopija, rendgenografija, elektrokardiografija, pneumografija,
rektalen pregled i dr.)
d.) Otkrivawe na paraziti vo organizmot.
4. Zemawe materijal za laboratorisko ispituvawe: -
Mikrobiolo{ki; Serolo{ki; Histolo{ki; Parazitolo{ki analizi.
 Plazimetar, kostotom, avtomatski {pric,
serakle{ta, peam, ma{inka za otstranuvawe
na vlakna.

Plazimetri za perkusija
Set od hirur{ki instrumenti
Set od hirur{ki instrumenti
 ОРГАНСКИ БОЛЕСТИ
Bolesti na srceto i krvonosniot sistem:
Slabost i pro{iruvawe na srceto- rabotata na srceto
mo`e da bide zabrzana ili zabavena, da bide naru{en srceviot
ritam ili da se pojavat srcevi mani.
Patologija na krvta i organite koi sozdavaat krv:
a) Slabokrvnost (anemija) i leukoza;
б) Hemoragi~na dijateza (Diathesis haemorhagica);
в) Petehijalna groznica (Morbus maculosis);
г) Truewe na krvta (sepsa, septikemija);
д) [ ok;
Perikarditis (vospalenie na perikardot)
Bolesti na organite za di{ewe:
1. Vospalenie na gornite di{ni pati{ta: vospalenie na
du{nikot (laryngitis), faringsot (pharyngitis), traheata (tracheitis).
2. Vospalenie na bronhite (bronchitis);
3. Hiperemija i edem na belite drobovi (Hyperemia et
oedema pulmonum).
4. Bronhopnevmonija (Bronchopneumonia);
5. Emfizem na belite drobovi (Emphisema pulmonum);
6. Plevrit (Pleuritis).
V) Bolesti na organite za varewe
1. Vospalenie na ustata i faringsot;
2. Zatvorawe na hranoprovodot (Obturatio oesophagi);
3. Povra}awe;
4. Indigestija kaj pre`ivnite `ivotni (kisela i alkalna
indigestija);
5. Naduvuvawe (Timpanija, Meteorismus);
6. Traumatski indigestii;
7. Koliki;
8. Meteorizam na crevata (meteorismus intestinales);
9. Gastroenteritis;
10. Edemska bolest;
11. Truewe kaj doma{nite `ivotni: truewe so insekticidni,
herbicidni, fungicidni i limacidni sredstva.
Клиничка слика на животни заболени од пневмонија
Пневмонични промени на белите дробови
Апсцеси на белите дробови
 Truewe so otrovni rastenija (vo sebe sodr`at alkaloidi,
glikozidi, toksoalbumini, organski kiselini, eterni masla i drugi
{tetni materii).
Od op{tite klini~ki znaci se zabele`uvaat kataralni do
hemoragi~ni vospalenija na ligavicata na organite za varewe,
ligavewe, povra}awe, naduvawe, kolika, dijarea, hemoliza,
hematurija, `oltica na vidlivite ligavici, promeni na nervniot
sistem (depresija, strav, nadraznuvawe, spazmi, epilepti~ni
napadi, pareza i paraliza, zgolemena ili namalena osetlivost na
ko`ata, promeni na rabotata na srceto, krvniot pritisok i
telesnata temperatura.
Truewe so gabi: truewe so glamnicata na moravoto rog~e,
fuzariotoksokozi, aflatoksikozi.
^ir na `eludnikot (ulkus ventriculi);
Pro{iruvawe na `eludnikot (Dilatatio ventriculi);
Zatvorawe na crevata (Obstipatio intestini).
 Bolesti na crniot drob
1. Akutno parenhimatozno vospalenie na crniot drob
(Hepatitis parenchimatosa acuta);
2. Nekroza i distrofija na crniot drob (Necrosis et
dystropnia hepatitis);
3. Ciroza na crniot drob (Hepatitis interstitialis cirosis hepatis);
4. @oltica (icterus).

Bolesti na bubregot i organite za mokrewe

1. Krvavo mokrewe kaj govedata (Haematuria vesiculosis
bovis);
2. Vospalenie na bubregot (Nephritis);
3. Vospalenie na mo~niot meur (Cistitis);
4. Uremija;

Vospalenie na peritoneumot (Peritonitis)

 Bolesti pri~ineti od naru{en metabolizam na
materiite:
1. Slabeewe (Inanitio, Cachexia
2. Hipoglikemija kaj prasiwata;
3. Ketoza,
4. Sistemski miopatii-distrofi~ni promeni na popre~no
prugastata muskulatura (pri~ni za pojava se endokrino i
enzimopatolo{ka predispozicija, deficitarnost na nekoi materii
vo ishranata).
a) Paraliti~ka mioglobinurija kaj kowite;
b) Multipna degeneracija na muskulaturata i miokardot kaj
sviwite;
 Li`avost (Allotriophagija), `ivotnite baraat da jadat
materii koi normalno ne slu`at za ishrana. Pri~ini za toa se
nedovolno ili celosno otsustvo na nekoi minerali vo hranata,
nepravilen odnos na mineralite vo hranata. Alotriofagijata
naj~esto se javuva vo rana prolet;
Osteodistrofija kaj doma{nite `ivotni:
a) Rahitis pretstavuva osteodistrofija na mladite
`ivotni vo faza na rastewe, a se javuva kako posledica na
naru{eniot promet na kalciumovi i fosforni soedinenija i
ishrana na `ivotnite so krmiva siroma{ni so vitamin D.
b) Osteomalacija, se javuva kako posledica na deficitarna
ishrana na govedata i ovcite so fosfor, a kaj sviwite kako
posledica na deficit na kalcium vo organizmot. Osteomalacijata
go zafa}a skeletot koj e okosken. Bolesta naj~esto se javuva kaj
mle~nite kravi, vo fazata na visoka mle~nost, poretko se javuva
kaj sviwite i kozite, vo periodot koga imaat mladi cical~iwa.
 Tetanii, kompleks od bolesti {to se javuvaat pri naru{en
promet na minerali, vo prv red na magnezium.
Bolesti pri~ineti od nedostig na mikroelementi vo
hranata, naj~esto nedostatok na `elezo, cink, jod, bakar i selen.
Avitaminozi, nedostatok na vitamin A predizvikuva
promeni na ligavicata na organite za varewe i di{ewe, kako i na
urogenitalnite organi. Nedostatok na vitamini od B kompleksot
predizvikuvaat promeni po nervniot sistem vo vid na ataksii,
gr~evi, periferni parezi i paralizi. Avitaminozata C e retka kaj
`ivotnite, zatoa {to vitaminot C go sintetiziraat skoro site
nivni tkiva. Avitaminoza D predizvikuva promeni na koskite vo
vid na rahitis i osteomalacija. Avitaminozata E e prosledena so
nedostatok na oligoelementot selen vo hranata.
 Avtointoksikacii, se javuva pri truewe so taksi~ni
raspadni produkti od hranata vo organite za varewe, kako i so
toksi~ni produkti nastanati pri metaboli~kite procesi vo
organizmot, truewe so produkti od mikrobiolo{ka aktivnost,
kako i so produkti nastanati pri degeneracija, distrofija i
nekroza.
Dehidracija, gubewe na te~nosti od organizmot, kaj
doma{nite `ivotni se javuva pri nedostig na voda ili soli vo
organizmot. Simptomite na dehidracija se pome{ani so
simptomite na primarnata bolest i se prosledeni so namalen ili
izguben apetit, apatija, tromost, `ed, izguben elasticitet na
ko`ata, zabrzan puls, nekoordinirano odewe, koma i {ok.
 ЗДРАВСТВЕН МЕНАЏМЕНТ НА ФАРМИТЕ

• База на податоци на фармите;

• Обработка на податоците;
• Мониторинг на производниот процес;
• Здравствена стратегија на фармите;
• Клинички преглед на животните;
• Лабораториска дијагностика;
• Епидемиологија на болест (преваленца и инциденца);
• Донесување одлуки;
• Економски аспекти на програмата за здравствена заштита.
 ЗАРАЗНИ БОЛЕСТИ

Zna~ewe na zaraznite bolesti vo sto~arstvoto:

Epizootiologijata (epi-na i zoon-`ivotno) - gi prou~uva
faktorite {to pomagaat za pojava i {irewa na zaraznite
bolesti, gi razrabotuva teoretskite merki za za{tita od zarazni
bolesti na odredeni regioni ili cela zemja.
Metodi: posmatrawe, statistika, eksperimentalni metodi.
Pri~initeli na zarazni bolesti: `ivi agensi (bakterii,
virusi, gabi), obligatno i uslovno patogeni m/o. Kontaktna
infekcija (besnilo), indirektna infekcija (pri manipulacija so
`ivotnite, promet na `ivotnite, preku predmeti {to bile vo
kontakt so `ivotnite, preku insekti koi gi {irat pri~initelite
na zarazni bolesti (antraks, piroplazmoza, spirohetoza, zarazna
anemija na kowite), preku `ivotni nositeli-rezervoari na
zarazni bolesti.
 извори на болеста

патишта за
приемлив организам
пренесување

вируленција на
причинителот влезна врата
 ИЗВОРИ НА ЗАРАЗНИ БОЛЕСТИ

ПРИМАРНИ ИНТЕРМЕДИЈАРНИ СЕКУНДАРНИ

а) болни животни а) секрети и екскрети а) земја
б) преболени животни од болни животни
б) вода
в) заболен човек б) секрети и екскрети
в) воздух
од преболени животни
г) контаминирани
производи г) храна

д) суровини од болни д) предмети

животни ѓ) простории
ѓ) лешеви од угинати е) транспортни
животни
средства
е) диви животни
ж) артроподи
 Infekcija: preku rani na ko`a, so hrana i voda, preku
di{ewe, polov akt, papo~na vrvca, mle~na `lezda.
Po vleguvaweto vo organizmot, m/o se razmno`uvat vo celiot
organizam ili lokalno.
Vremeto od navleguvawe na m/o vo teloto do pojava na
prvite znaci na bolesta se vika inkubacija (zavisi od
virulencijata na m/o, nivniot broj i odbrambenata sposobnost na
organizmot)
Sposobnost na organizmot da sozdava odbrana se vika
imunitet (celularen, humoralen, lokalen). Vroden imunitet,
steknat imunitet (aktiven-vakcinacija i pasien-serumizacija).
Spre~uvawe i iskorenuvawe na zaraznite bolesti:
-Za{tita na sto~arskite dvorovi od zarazni bolesti
-Napojuvawe i napasuvawe
-Pakuvawe na |ubreto
-Postojana zdrastvena kontrola na `ivotnite
-Veterinarno-sanitarna kontrola pri transportot na
`ivotnite i proizvodite od `ivotinsko poteklo,grani~na i
me|unarodna profilaktika,imunizacija vo zarazeni reoni
Навлегување на
вирусот и негово
размножување во
клетката домаќин
МЕТОДИ ЗА ДИЈАГНОСТИКА НА ЗАРАЗНИТЕ БОЛЕСТИ
Инокулација и
култивирање на
вируси во
ембрионирани
кокошкини јајца
МОЛЕКУЛАРНИ ТЕХНИКИ
 Merki koi se prezemaat pri pojava i prestanuvawe na
zaraznata bolest:
-Prijavuvawe i odjavuvawe na zaraznite bolesti;
-Lekuvawe na bolnite `ivotni od zarazni bolesti;
-Merki za ograni~uvawe na {ireweto na zaraznite bolesti.
Uni{tuvawe na pri~initelite na zarazni bolesti
-Izolacija na `ivotni za koi postoi sigurna dijagnoza deka
se bolni od zarazna bolest i `ivotni za koi postoi somnenie deka
se bolni od zarazna bolest;
-Imunizacija na `ivotnite:aktivna i pasivna;
-Ne{tetno otstranuvawe na mr{ite - stamping out (se
zakopuvaaat vo jami-grobnici, kafilerii
-Upotreba na dezinfekcija za uni{tuvawe na m/o -
pri~initeli na zarazni bolesti: profilakti~na, tekovna,
zavr{na,mehani~ka, fizi~ka, hemiska. Dezinsekcija i deratizacija
vo spre~uvawe na zaraznite bolesti.
 World Organization for Animal Health – OIE;
 Законот за ветеринарното здравство - (Службен весник на Р.
Македонија бр.113/2007);
 Законот за ветеринарно јавно здравство донесен на 21.09.2007
година (Службен весник на Р. Македонија бр. 114/2007)
 Годишна наредба за здравствена заштита на животните
Kontrola i spre~uvawe na Veterinarno-sanitarna
pojava na zarazni bolesti preventiva vo
prometot i proizvods.
Kontrolni i za{titni
merki (~len 15,19,22)
Za{tita i
Spre~uvawe i iskorenuvawe unapreduvawe na
na zarazni bolesti(~.29,30) `ivotnata sredina

ZAKON ZA VETERINARNO ZDRASTVO

Tercijalno javno veterin.zdrastvo NADZOR

Sekundarno javno veterin.zdrastvo (~len 116)
Primarno javno veterin.zdrastvo
 Закон за ветеринарното здравство

 Примарна здравствена заштита на животните

Преземање мерки неопходни за дијагноза, лекување, превентива и
искоренување на заразните болести кај животните;
Превенција, дијагностицирање и лекување на други болести;
Третирање на репродуктивни болести и нарушувања кај животните;
Промет со ветеринарно-медицински препарати на мало, и храна за
животни;
Болничко лекување на животните;
Вршење на дезинфекција, деконтаминација, санитација,
деодорација и ерадикација на штетници;
 Закон за ветеринарното здравство

 Секундарна здравствена заштита на животните

Следење на здравствената состојба на животните и издавање на
ветеринарно-здравствени сертификати за нивната здравствена
состојба и благосостојба;
Превенција, дијагностицирање и лекување на други болести;
Следење и проучување на епизоотиолошките услови,
здравствената состојба на животните, физиологијата и
патологијата на репродукцијата и оплодувањето на животните,
екологија, безбедност на производите и суровините од животинско
потекло кои не се за човечка исхрана, семето за вештачко
осеменување, јајце-клетките и ембрионите, водата, добиточнтаа
храна и водење евиденција за истите;
Клиничка и лабораториска дијагностика на болестите на животните
кои задолжително се пријавуваат (болести од листата на
Светската организација за здравствена заштита на животните –
ОИЕ).
Спроведување на контролни и заштитни мерки
 Закон за ветеринарното здравство

 Терцијарна здравствена заштита на животните

Давање совети за клиничка дијагноза на болести кај животните ;
Експертски совети, консултации и соработка со надлежниот орган ;
Експертиза и едукација
 Закон за ветеринарно јавно здравство
 Хигиена на храната која се применува во сите фази на
производство, преработување и дистрибуција на преработена и не
преработена храна;
 Подготовки кои обезбедуваат следливост на храната;
 Регистрирање и одобрување на операторите со храна и објектите;
 Контрола на увозот и извозот на храна;
 Организација и извршување на службените контроли со цел
превенција, отстранување или намалување на прифатливото ниво
на ризик по луѓето и животните, директно или преку околината,
гарантирање добра пракса во трговијата и заштита на интересите
на потрошувачите, мониторинг и контрола на зоонозите и
причинителите на зоонози, резидуи и недозволени супстанции и
антимикробна отпорност содржани или причинети од храна;
 утврдување на општи и посебни правила за производство,
преработување и ставање во промет на храна со традиционални
карактеристики.
 Годишна наредба за здравствена
заштита на животните
 Заразни болести кај свињите: Класична чума кај свињите;
 Заразни и паразитски болести кај кучињата: Беснило,
дехелминтизација и лајшманоза;
 Заразни болести кај живината: Авијарна инфлуенца, Њукастелска
болест;
 Заразни болести кај копитарите: Инфективна анемија кај
копитарите, Антракс;
 Заразни болести кај овците и козите: Бруцелоза, Антракс,
Трансмисиони спонгиоформни енцефалопатии;
 Заразни болести кај говедата: Бруцелоза, Антракс, Туберкулоза,
Трансмисиони спонгиоформни енцефалопатии;
 Заразни и паразитарни болести кај пчелите, рибите и дивечот.
 ЦРВЕН ВЕТАР
 Етиологија. Erysipelotrix rhusiopathiae е Грам-позитивен бацил, стапчеста
бактерија. Познати се 28 серотипови;
 Епизоотиологија и патогенеза. ендемија, извор на инфекцијата се
инфицираните свињи преку фецесот и/или ороназалните секрети;
 Клиничка слика. Инкубација 3-4 дена, акутната, субакутна, хронична и
артритична форма;
 Патолошко-анатомски промени. зголемени лимфни јазли, слезината е
отечена, едем и конгестија на белите дробови, петехијални крвавења во
бубрезите, срцето, валвуларен ендокардит;
 Дијагноза. Клинички, пато-анатомски, серолошки (ELISA);
 Лекување. Пеницилински препарати;
 Профилакса. Редовна вакцинација на свињите.
 ЦРВЕН ВЕТАР

Erysipelotrix rhusiopathiae

Карактеристични кожни лезии кај свиња

заболена од црвен ветар
 ТУБЕРКУЛОЗА
 Етиологија. Бактерии од родот Mycobacterium: M. tuberculosis, M. bovis и
M. avium, Грам-позитивни, неспорогени, неподвижни, полиморфни,
стапчести бактерии;
 Епизоотиологија и патогенеза. Извор на инфекцијата се заболените
животни и луѓе, заразата се шири аерогено или орално, рана
генерализација, хронична изолирана туберкулоза на органите;
 Клиничка слика. Инкубација 2-3 недели, зависи од локализацијата на
процесот (респираторни и гастроинтестинални нарушувања, мастити,
лимфаденити и др;
 Патолошко-анатомски промени. Видливи промени на бронхијалните,
медијастиналните, субмаксиларните и ретрофарингеалните лимфни јазли,
казеозни јазолчиња на белите дробови;
 Дијагноза. Алергиската проба – туберкулинизација, клиничката слика,
патоморфолошките промени и хистолошкиот преглед, бактериолошкото
испитување (култивирање, бојосување по Цил – Нилсен), биолошкото
испитување, ELISA тест;
 Лекување. изониазид, стрептомицин, пара – аминосалицилна киселина,
рифампицин, тиацетозон;
 Профилакса. Животните не се вакцинираат, редовна вакцинација на
луѓето со БСЖ-вакцина.
 ТУБЕРКУЛОЗА

M. tuberculosis

казеозни јазли на бел дроб

(горе) и црн дроб (долу)
 БРУЦЕЛОЗА
 Етиологија. родот Brucella, B. melitensis, B. abortus, B. ovis, B. suis, B.
neotome. Грам-негативни, плеоморфни, неспорогени кратки стапчиња или
кокобацили. Не поседуваат флагели и не се подвижни;
 Епизоотиологија и патогенеза. Резервоар на бруцелите се разните
домашни и диви животни заразени со бруцели Инфекцијата кај животните
настанува главни орално (конзумирање на контаминирана храна и вода), или
преку преку половиот акт, повредена кожа, крлежи;
 Клиничка слика. Инкубација 2-3 недели, абортуси на 3-4 месеци од
гравидитетот, орхит;
 Патолошко-анатомски промени. едематозни и фибринозни наслаги на
плодовите обвивки, абортираниот плод, тестисите и епидидимите, лимфните
јазли, слезината и зглобовите ;
 Дијагноза. епизоотиолошките податоци, клиничката слика,
патоморфолошките промени и лабораториските испитувања: бактериолошко
испитување, реакција на аглутинација (брза, класична и млечно прстенеста
проба), реакција на врзување на комплементот, Кумбсов тест,
имуноелектрофореза, ELISA;
 Лекување. тетрациклин, хлорамфеникол, стрептомицин;
 Профилакса. врз основа на законски прописи, вакцинација.
Патишта за ширење на бруцелозата меѓу луѓето и животните
 САЛМОНЕЛОЗА

 Етиологија. S. enteritidis (разни вариетети), S. gallinarum, S. suipestifer

Kunzendorf, S. typhimurium, S. dublin, S. abortus equi, S. abortus ovis. Познати
се 2000 серотипови;
 Епизоотиологија и патогенеза. извор на инфекцијата се предметите од
околината, посебно отпадните води, влезна врата на инфекција се
лигавиците на дигестивниот тракт, конјунктивите и белите дробови;
 Клиничка слика. Инкубација 1-6 дена, акутна, субакутна и хронична
форма, гастроинтестинална форма, абортус;
 Патолошко-анатомски промени. Зголемена слезина, точкасти крвавења
на епикардот, бубрезите и лигавицата на цревата, абомазусот, некротични
жаришта на црниот дроб;
 Дијагноза. Клинички, бактериолошки, серолошки;
 Лекување. сулфонамидски препарати или антибиотици во текот на 4 – 8
дена;
 Профилакса. Дезинфекција на објектите, вакцинација, клеточен имунитет.
 САЛМОНЕЛОЗА

род Salmonella

зацрвенети тенки црева, покриени со серо-фибринозен ексудат

 ПАСТЕРЕЛОЗА

 Етиологија. Pasteurella multocida. многу биотипови и серотипови P. suilla, P.

boviseptica. P. oviseptica, P. capriseptica, P aviseptica;
 Епизоотиологија и патогенеза. експлозивна зараза, ензоотија,
коменсален микроорганизам кој нормално ја населува лигавицата на
фаринксот и горните дишни патишта, аерогена инфекција;
 Клиничка слика. Инкубација 12 до 24 часа, септикемија перакутна, акутна,
субакутна, хронична форма, едематозна или ганглионарна форма, градна,
дигестивна;
 Патолошко-анатомски промени. Точкасти крвавења по внатрешните
органи и лигавиците;
 Дијагноза. Микроскопски, културелни, серолошки (имуноелектрофореза);
 Лекување. Penicillin, ampicillin, chloramphenicol, gentamicin, tetracyclin,
nitrofuran, kanamycin, streptomycin, sulfonamidi, trimetoprim, tylosin, spiramycin
и spectinomycin;
 Профилакса. Изолирање на заболените животни и вршење на
дезинфекција, вакцинација.
ПАСТЕРЕЛОЗА КАЈ ЖИВИНАТА
 КОЛИ ИНФЕКЦИИ - КОЛИБАЦИЛОЗИ

 Етиологија. Комплекс на болести во чија етиологија значајна, но не и

единствена улога имаат некои соеви на Escherichia coli. E. coli е аеробна и
факултативно анаеробна, стапчеста, Грам-негативна бактерија, долга 2 – 6
μm, а широка 1,0 – 1,5 μm. Поседува перитрихијални флагели кои
овозможуваат интензивно да се движи. Некои соеви имаат капсула. Со
интензивно размножување на причинителот во луменот на дигестивниот
тракт доаѓа до нарушување на функцијата на органите за варење,
септикемија, ентеротоксемија и дијареја;
 Свињи: колидијареа, колибацилоза, колигастроентерит,
колиентеротоксемија (Едемска болест кај свињите);
 Говеда: колибацилоза кај телињата (бел пролив), E. coli мастит;
 Живина: колибацилоза и колигрануломатоза;
 Епизоотиологија и патогенеза. Се јавува експлозивно кај новородените
животни, со висок морбидитет и морталитет. Ги зафаќа кондиционо
најдобрите грла. Кај живината хроничната форма на болеста се
карактеризира со повремено угинување на одделни единки, што се
провлекува за цело време на гоењето или одгледувањето подмладок, а
особено е изразено првите 15 – 30 дена од животот. Големи економски
загуби;
 КОЛИ ИНФЕКЦИИ - КОЛИБАЦИЛОЗИ

 Клиничка слика. Коли инфекциите обично настануваат нагло, за 12 – 48

часа по раѓање. Морбидитетот е висок, кај прво и второопрасените свињи
може да изнесува 80 – 100 %, колични болки, профузен пролив,
субнормална температура. Едемската болест се јавува во перакутна,
акутна и хронична форма, нервни симптоми. Симптомите кај
колибацилозата на пилињата се главно општи: ненадејно угинување,
невеселост, накострешени пердуви, намален апетит и заостанување во
растот. Кај сите заболени пилиња се јавува воденест измет
 Патолошко-анатомски промени. При ентеротоксемија и септикемија
обдукцискиот наод е негативен, додека кога болеста има побавен тек
постојат катарални до хеморагични воспалителни промени во желудникот и
цревата. Се забележуваат супсерозни и субмукозни точкести крвавења. Кај
едемската болест забележливи се супсерозните едеми. На обдукција кај
угинатите пилиња во акутната форма, постои оток на црниот дроб,
зголемена и мека слезина, крвавења по сите органи, а посебно во
перикардот и ентеритот;
 Дијагноза. Клиничка слика, патоморфолошкиот наод и лабораториски, со
бактериолошкото испитување, имунофлуоресценцијата, ELISA;
 Лекување. амоксицилин, ампицилин, хлорамфеникол, фуразолидин,
канамицин, стрептомицин, сулфонамиди, тетрациклин и триметоприм;
 Профилакса. Редовно спроведување на ветеринарно-санитарните мерки,
вакцинација на гравидни маторици.
 ЛЕПТОСПИРОЗА

 Етиологија. Leptospira interrogans . Познати се 200 серотипови;

 Епизоотиологија и патогенеза. Природниот резервоар на патогените
лептоспири е луменот на бубрежните тубули, од каде преку урината,
бактеријата се излачува и се пренесува на другите приемливи организми,
вклучувајќи го и човекот, но се излачуваат и преку млеко, плацента,
плодови води;
 Клиничка слика. Инкубација 2-20 дена, перакутна, акутна, субакутна и
хронична форма. Треска, анемија, жолтица, хемоглобинурија;
 Патолошко-анатомски промени. Петехијални крвавења во белите
дробови, бубрезите и абдоминалните серози;
 Дијагноза. Културелно, биолошки опит, серолошки;
 Лекување. пеницилин Г, ампицилин, цефтозоксим, еритромицин,
канамицин, стрептомицин и тетрациклини;
 Профилакса. Вакцинацијата со атенуирана или мртва вакцина.
 ЛЕПТОСПИРОЗА

Leptospira interrogans

точкасти крвавења на белите

дробови (горе) и бубрезите (долу)
 ТУЛАРЕМИЈА

 Етиологија. Francisella tularensis. Грам-негативна, мала (0,2 – 0,7 μm),

неподвижна, слабо обоена и биполарно стапчеста бактерија, факултативен
интрацелуларен паразит;
 Епизоотиологија и патогенеза. инфицирање со убоди на инсекти кои
цицаат крв;
 Клиничка слика. зголемена телесна температура, апатија, нервни
симптоми, анемија;
 Патолошко-анатомски промени. Зголемувањето на слезината, некротични
промени на црниот дроб и белите дробови;
 Дијагноза. Културелно, биолошки опит, серолошки;
 Лекување. гентамицинот, канамицинот и стрептомицинот;
 Профилакса. Во случај на избивање на оваа зооноза, се променуваат
соодветни законски прописи.
 ТУЛАРЕМИЈА

Расеани точкести некротични

жаришта по црниот дроб (горе)
и слезината (долу)
 АНТРАКС
 Етиологија. Bacillus antracis . спорогена, стапчеста, неподвижна, Грам-
позитивна, бактерија;
 Епизоотиологија и патогенеза. Извори на природна инфекција се почвата,
водата животните и луѓето. Три типа на антраксна инфекција: белодробна,
кожна и гастроинтестинална (алиментарна);
 Клиничка слика. Инкубација 1-3 дена, антракс без видлива локализација
на промените и со видлива локализација на промените;
 Патолошко-анатомски промени. Отсуствува постморталната вкучанетост
на трупот (rigor mortis), од телесните отвори излегува крвав исцедок
лигавиците се цијанотични, внатрешните органи (црн дорб, бубрези, бели
дробови) се отечени и полни со крв, карбункули;
 Дијагноза. Епизоотиолошки податоци, клиничка слика, пато-анатомски
наод, лабораториски (културелно, биолошки опит, серолошки);
 Лекување. пеницилин Г, ампицилин, сулфатиазол, хлорамфеникол и
стрептомицин;
 Профилакса. Ветеринарно-санитарни мерки, вакцинација.
Bacillus antracis
патишта за пренесување на
инфекцијата со антракс
 САКАГИЈА (МАЛЕУС)

 Етиологија. Pseudomonas mallei . Грам-негативна неспорогена бактерија.

Не поседува капсула и флагели;
 Епизоотиологија и патогенеза. контакт со заболени коњи или по
конзумирање месо од болни животни, по инфекцијата, P. mallei продира
преку назофарингеалната и цревната лигавица и навлегува во
регионалните лимфни јазли и садови, преку кои се шири на различни места
во телото;
 Клиничка слика. Инкубација 2 недели до неколку месеци, акутна,
хронична, белодробна, кожна и носна форма. „болест на лимфните
жлезди“;
 Патолошко-анатомски промени. се формираат јазли и улцерации како
кратери од кои излегува ексудат кој е како мед и леплив, содржи P. mallei;
 Дијагноза. Микробиолошки, биолошки опит, малеинизација, серолошки
(реакција на аглутинација, фиксирање на комплемент);
 Лекување. сулфамиди (сулфадиазин) и на некои антибиотици со широк
спектар на дејство (тетрациклини, хлорамфеникол,римфоцин,новобиоцин);
 Профилакса. спречување и сузбивање на сакагијата кај нас се пропишани
со соодветна законска регулатива.
 ГАСОВИТИ ЕДЕМИ

 Етиологија. Predizvikani od obligatni anaerobi, sozdavaat edemi so

ili bez prisustvo na gasovi.
[u{kaveц (Gangrena emphysematosa), akutna bolest na
muskulaturata na govedata stari 4 godini, drugi `ivotni i ~ovek ne
zaboluvaat, Clostridium Chouvoei, anaerob, koj vo prisustvo na vozduh
sozdava spori, bolesta ne e kontagiozna, Infekcijata nastanuva pri
ishrana so krmiva sobrani od tereni-distrikti na antraks, koga vo usnata
{uplina ima rani~ki, od tamu preku krvta doa|aat vo muskulaturata kade
nastanuvaat patolo{ki promeni.
Inkubacija 1-3 dena. Se javuvaat lokalni edemi vo muskulaturata na
vratot, butot, se vlo{uva op{tata sostojba
Prognozata e nepovolna, bolnite `ivotni uginuvaat za 8-60 ~asa.
Dijagnoza: Vrz osnova na klini~ka slika i pato-anatomski promeni,
bakteriolo{ki ispituvawa.
Lekuvawe: hiperimun serum, vakcinacija na zdravite grla, izolacija na
bolnite, dezinfekcija na |ubre i mokra~a.
Емфизем, некроза и хеморагии
во мускулатурата при појава на
шушкавец
 ГАСОВИТИ ЕДЕМИ

Maligen edem (para{u{kavec), Cl. Septicum, Cl. Novyi tip a i b, a

poretko Cl.hystoliticum, nekontagiozna bolest. @ivotnite se inficiraat
preku dlaboki ili hirur{ki rani na teloto, `enskite `ivotni mo`e da se
infisiraa za vreme na poroduvaweto.
Kl.slika: inkubacija 1-5 dena, lokalni edemi a nabrzo i promena na
op{tata zdrastvena sostojba. Edemite na po~etok se bolni i topli a
podocna ladni i neosetlivi.
Dijagnoza: Vrz osnova na klini~kata slika, pato-anatomskiot naod,
bakteriolo{ki so ispituvawe na materijal od uginato `ivotno.
Lekuvawe so hiperimun serum, hirur{ka obrabotka na edemite, antibiotska
i simptomatska terapija,vakcinacija.
Bratsot (Hepatitis necroticum ovium), nordiski (Cl. Septicum) i
germanski bradsot (Cl.novye i Cl.gigas), bolesta se javuva vo zima kako
endogena infekcija kaj `ivotni koi se hranat so smrznata hrana.
Kl.slika: Kaj nordiskiot bradsot promenite se lokalizirani vo siri{teto,
naru{ena e op{tata sostojba na `ivotnite,edemi na glavata i
lopatkite.Kaj germanskiot promenite se na crn drob.Prognozata e
nepovolna.
 Enterotoksemija kaj ovcite i dizenterija kaj jagniwata: razni
tipovi na Cl.perfringens(A,B,C,D,E), perakuten i akuten tek. Infekcijata se
javuva pri prejaduvawe, koga m/o vo organite za varewe brzo se
razmno`uvaat i sozdavaat toksini koi predizvikuvaat o{tetuvawe na
organite za varewe vo vid na dizenterija.
Dijagnoza se postavuva vrz osnova na klini~kata slika i bakteriolo{koto
ispituvawe na materijal od bolno jagne.
Profilaksa: vakcinacija na visoko gravidni ovci.
4. Tetanus (Cl.tetani),nekontagiozna, se javuva kaj `ivotni i lu|e,
vegetativniot oblik e stap~e, osetliva na temperatura od 800C uginuva za 1
~as, vo aerobni uslovi sozdava spori koi ostanuvaat `ivi do 10 godini.
Prirodna infekcija nastanuva pri povredi na `ivotnite, posebno dlaboki
rani, se vnesuvat ne~istotii, se tro{i kislorodot, se sozdavaat anaerobni
uslovi koga sporite se razvivaat vo vegetativni oblici.
Kl.slika: inkubacija 7-14 dena, gr~ na muskulaturata, otvoreni nosnici,
ra{ireni zenici,normalen apetit i temperatura. Na `ivotnite im pre~i
svetlo i bu~ava
Terapija:temna prostorija,obrabotka na ranata,serum.
 ЗАРАЗНИ БОЛЕСТИ ПРЕДИЗВИКАНИ ОД ВИРУСИ
ШАП И ЛИГАВКА
 Етиологија. Фамилија Picornaviridae, род Аphto-virus;
 Епизоотиологија и патогенеза. Извор на инфекцијата се заболени
животни и контаминирана храна и вода. Од болното животно вирусот се
излачува со: плунката, млекото, урината и фецесот. Вирусот навлегува во
приемливито животно преку ранички на лигавицата на предниот дел од
органите за варење и дишење;
 Клиничка слика. Инкубација 2-6 дена, покачена температура, намален
апетит, намалено преживање и забрзано дишење. На лигавицата од устата,
тврдото непце и јазикот се забележува воспалителен процес. На овие места
по 1-2 дена се јавуваат афти. По 1-2 дена афтите прскаат, температурата се
намалува, а на тие места се формираат ерозии. При прскањето на афтите
се формира секрет и животните лигават.
 Патолошко-анатомски промени. афти исполнети со серозна течност,
дегенеративни промени и некрози на срцевиот мускул.
 Дијагноза. Клиничка слика, серолошки реакции (РВК-реакција за врзување
на комплемент, ELISA или преципитација во гел). На култура од ткиво за 24-
48 часа се појавува цитопатоген ефект.
 Лекување. Терапијата е забранета
 Профилакса. Stamping out, вакцинација на приемливите животни со
тровалентна вакцина.
ШАП И ЛИГАВКА

Ерозии кои настанале со прскање на

афтите, локализирани на гингивите,
јазикот и чапунките
ДРЖАВИ КАДЕ Е ДИЈАГНОСТИЦИРАНА БОЛЕСТА ШАП И
ЛИГАВКА
 СИПАНИЦИ

 Етиологија. фамилијата Pox-viridae, род Orthopox-virus - предизвикува

сипаници кај говедата, род Suipox-virus – свињи, род Capripox-virus - овци и
кози, род Avipox-virus – живина, род Leporipox-virus - куникули и зајаци, род
Parapox-virus - предизвикуваат контагиозен пустулозен дерматит кај овците,
козите и човекот, папулозен стоматит кај говеда и лажни кравји сипаници;
 Епизоотиологија и патогенеза. Болеста се внесува преку инфицирани
животни или вакцинирани луѓе. Преку молзењето, болеста брзо се шири, па
можат да заболат и невакцинирани луѓе. Телињата се инфицираат преку
цицање од мајката;
 Клиничка слика. Инкубација 4-7 дена, покачена температура, намален
апетит, намалено преживање и забрзано дишење;
 Патолошко-анатомски промени. Јазолчиња (stadium papulosum), везикули
(stadium vesiculosum), потоа везикулите се полнат со гној (stadium
pustulosum), на крај, пустулите се сушат и настанува последниот стадиум,
или stadium crustosum, или красти кои отпаѓаат, или stadium decrustationis;
 Дијагноза. Клиничка слика, серолошки реакции На култура од клетки He-La
за 24-48 часа се појавува цитопатоген ефект, Гварниеви телца;
 Лекување. Специфична терапија не постои;
 Профилакса. Stamping out, вакцинација.
 СИПАНИЦИ КАЈ ЖИВИНАТА (ДИФТЕРИЈА)

 Етиологија. фамилијата Pox-viridae, род Avipox-virus;

 Епизоотиологија и патогенеза. Во незаразените фарми вирусот се
внесува со болни или латентно инфицирани животни или животни во
стадиум на инкубација. Преболените животни се извор на заразата, бидејќи
вирусот во исушените красти останува активен подолго време. Инфекцијата
настанува лесно преку преку повредена кожа или лигавица;
 Клиничка слика. Инкубација 4-8 или 15 дена, перакутен, акутен и хроничен
тек;
 Патолошко-анатомски промени. На лешевите од угината живина се
забележува мршавост и појава на јазолчиња, наслаги и ерозии на
предилекционите места;
 Дијагноза. Клиничка слика, пато-анатомски наод, серолошки реакции;
 Лекување. Специфична терапија не постои;
 Профилакса. Stamping out, примена на ветеринарно-санитарни мерки,
моно и двовалентна вакцина.
 ИНФЛУЕНЦА КАЈ СВИЊИТЕ (СВИНСКИ ГРИП)

 Етиологија. Фамилија Orthomyxo-viridae Tip A. Според антителата

(хемаглутинин и неураминидаза) се означува како H1N1;
 Епизоотиологија и патогенеза. Вирусот A H1N1 е многу контагиозен за
луќето и се пренесува при директен контакт на заболени со здрави луѓе
преку ќивање и кашлање Вирусот се размножува во лигавицата на
респираторниот тракт, а потоа настанува виремија;
 Клиничка слика. Инкубација 7 дена, зголемена температура, апатија,
кашлање и отежнато дишење. Поради слабоста на животните, тие претежно
лежат. Смртта настапува за 3-6 дена. Морталитетот изнесува 4-10%. Кај
луѓето симптомите од грипот A H1N1 се слични со симптомите на
сезонскиот грип: висока температура, морници од студ, главоболка,
кашлање, суво грло, затворен нос, болки во мукулите и замор. Кај некои
заболени се појавува замор и повраќање. ;
 Патолошко-анатомски промени. Основните промени се забележуваат на
лигавицата на фаринксот, ларинксот, трахејата, бронхиите и бронхиолите.
Таа е зацрвенета и покриена со лигав секрет. ;
 Дијагноза. Клиничка слика, пато-анатомски наод, серолошки реакции;
 Лекување. Специфична терапија не постои, кај луѓето Tamiflu;
 Профилакса. Подобрување на условите за одгледување.
 ИНФЛУЕНЦА КАЈ СВИЊИТЕ (СВИНСКИ ГРИП)

Промени на белите дробови кај

свињи кои биле заболени од
инфлуенца

вирусот на свински грип АH1N1

 ИНФЛУЕНЦА КАЈ ЖИВИНАТА (ПТИЧЈИ ГРИП)

 Етиологија. фамилијата Orthomyxoviridae, род Influenzavirus,

Influenzavirus tip А;
 Епизоотиологија и патогенеза. Значителна улога во ширењето на високо
патогените форми на болеста имаат птиците преселници, природен
резервоар на болеста се дивите водени птици. Вирусот на птичјиот грип
има пантропен афинитет, односно може да се размножува во клетките на
многу ткива и лигавици ;
 Клиничка слика. Инкубација 1-3 дена, ниско патогените соеви на вирусот
предизвикуваат намалено земање на храна, намалена продуктивност,
благи нарушувања во респираторниот систем и низок морталитет.
Живината ја преболува болеста. Високопатогените вируси,
предизвикуваат апатија, губење на апетитот, престанок на несењето јајца,
отекување и цијаноза на кикиришката и подбрадникот, кашлање, кивање и
пролив. Морталитетот може да изнесува 100%;
 Патолошко-анатомски промени. Пато-анатомските промени кај
заболените птици се поврзани со клиничката слика;
 Дијагноза. Клиничка слика, пато-анатомски наод, Изолирањето на
вирусот на ембрионирани кокошкини јајца, серолошки реакции
(хемаглутинациониот тест и имунодифузиониот тест);
 Лекување. Специфична терапија не постои;
 Профилакса. Подобрување на условите за одгледување, вакцинација
ИНФЛУЕНЦА КАЈ ЖИВИНАТА (ПТИЧЈИ ГРИП)

едеми и
крвавења по
подбрадницит
е нозете,
срцето и
желудникот
 ТРАНСМИСИБИЛЕН ГАСТРОЕНТЕРИТ (ТГЕ)

 Етиологија. родот Corona-virus;

 Епизоотиологија и патогенеза. Болеста главно се јавува во зимскиот
период, додека летно време е многу ретка. Инфекцијата најчесто настанува
перорално, преку храна По инфекцијата вирусот во организмот на свињите
се задржува и размножува во епителните клетки на лигавицата од тенкото
црево. Вирусот може да се размножува и во епителот на бубрезите и
респираторниот епител ;
 Клиничка слика. Инкубација 1-7 дена, Во раната фаза на болеста се
забележува повраќање и жед, а подоицна пролив со жолто-зелена боја,
дехидратација и метаболичка ацидоза;
 Патолошко-анатомски промени. Метеоризам на цревата и желудникот,
исполнетост со крв на крвните садови во мезентериумот и на крвните
садови во супсерозното сврзно ткиво на цревата и желудникот ;
 Дијагноза. Епизоотиолошки податоци, клиничка слика, пато-анатомски наод;
 Лекување. Специфична терапија не постои;
 Профилакса. Ефикасна вакцина не постои.
 БЕСНИЛО

 Етиологија. фамилијата Rhabdoviridae и родот на Lyssavirus ;

 Епизоотиологија и патогенеза. Изворите на беснило се најчесто дивите
животни, вклучувајќи ги и птиците. Инфицирањето се случува преку угриз од
заболено животно. Вирусот на беснилото како невротропен, од местото на
ифекција до ЦНС (централниот нервен систем) доаѓа по нервен пат ;
 Клиничка слика. Инкубација 14-50 дена, Болеста се манифестира во 3
стадиуми: продромален, ексцитациски и паралитичен;
 Патолошко-анатомски промени. При обдукција на угинатите животни
обично не се наоѓаат карактеристични промени. Во желудникот може да се
најдат предмети кои нормално не служат како храна Мозокот е едематозен
со изразени крвни садови. Плунковите жлезди се скоро едематозни. Во
ганглиските клетки може да се најдат Негриеви телца;
 Дијагноза. Клиничка слика, за лабораториски преглед се испраќа мозок во
50% глицерин;
 Лекување. Специфична терапија не постои;
 Профилакса. Вакцинација со 2 вакцини: Flury-LEP (low egg passage), и
Flury-HEP(high egg passage).
 БЕСНИЛО

пренесување на вирусот
на беснилото

вирусот на беснилото

клиничка
слика кај
куче
заболено
од
беснило
 АУЈЕЦКИЕВА БОЛЕСТ
 Етиологија. Фамилија Herpesviridae, подфамилија Alphaherpesvirinae и род
Varicellovirus;
 Епизоотиологија и патогенеза. Оваа болест се јавува масовно само кај
свињите, додека кај другите видови на животни се јавува спорадично. Во
ширењето на оваа зараза имаат важна улога глодарите, но и кучињата кои
можат да разнесат коски од угинати животни на поголеми растојанија.
Инфицирањето настанува аерогено или преку повреда на кожата или
лигавицата;
 Клиничка слика. Инкубација 1-10 дена, Прасињата до 10-12 дена старост,
заболуваат со знаци на виремија и тоа со тресење на мускулатурата,
поспаност, губиток на гласот и угинување. Леталитетот е висок. Кај
возрасните категории има тешко дишење, покачена температура, а
карактеристичен симптом е седечкиот став како куче со исправена глава;
 Патолошко-анатомски промени. Патохистолошките промени во ЦНС
укажуваат на негнојно воспаление на мозокот;
 Дијагноза. Епизоотиолошки податоци, клиничка слика, серум
неутрализирачки тест, гел-дифузиона преципитација и со биолошки опит ;
 Лекување. Специфична терапија не постои;
 Профилакса. Вакцинација со едновалентна и двовалентна вакцина.
 ГОВЕДСКА СПОНГИОФОРМНА ЕНЦЕФАЛОПАТИЈА
(ЛУДИ КРАВИ)

 Етиологија. Прион - мала протеинска честица, помала од најмалиот познат

вирус, изградена од протеински дел и мала секвенца на нуклеинска
киселина ;
 Епизоотиологија и патогенеза. Точниот механизам за пренесување на
оваа болест сè уште е цел на многубројни дебати. Луѓето можат да заболат
со симптоми на Creutzfeld-Jakob-соновата болест, доколку консумираат месо
од луди крави ;
 Клиничка слика. Инкубација 2-5 години, Симптомите на болеста се
варијабилни, но во повеќето случаи се забележува немир, страв, остеливост
на дразби, бучава, атаксија, слабост на задниот дел од телото и појава на
благо чешање. Болеста секогаш завршува со смрт ;
 Патолошко-анатомски промени. Некарактеристични;
 Дијагноза. Точна дијагноза се поставува со патохистолошки преглед на
сивата нервна маса, во која се забележуваат карактеристични вакуоли со
сунѓерест изглед ;
 Лекување. Специфична терапија не постои;
 Профилакса. Не постои.
 КЛАСИЧНА ЧУМА КАЈ СВИЊИТЕ
 Етиологија. Фамилија Flaviviridae, род Pesti-virus. ;
 Епизоотиологија и патогенеза. Свинската чума е мошне контагиозна
заразна болест кај свињите со висок процент на морбидитетот и леталитет.
Важна улога во ширењето на свинската чума има прометот на свињи, а
вирусот можат да го разнесуваат птиците како и луѓето кои доаѓаат во
контакт со заболените животни, нивните секрети и екскрети или предмети
контаминирани со вирусот. На влезното место во организмот, првенствено
тонзилите, вирусот се размножува и навлегува во крвотокот, септикемија;
 Клиничка слика. Инкубација 4-6 (22) дена, типична и атипична форма на
класична свинска чума, перакутен, акутен, субакутен и хроничен тек;
 Патолошко-анатомски промени. Неспецифичен наод до крвавења по
лимфните јазли, внатрешните органи и серозите, хеморагично воспаление
на желудникот и цревата, бутони;
 Дијагноза. Епизоотиолошки податоци, клиничка слика,
имумофлуресценција, гел дифузија, ELISA и култивирање на култура од
клетки. Патохистолошки се прегледува мозокот;
 Лекување. Специфична терапија не постои;
 Профилакса. Stamping out, примена на ветеринарно-санитарни мерки,
вакцинација.
 Петехијални крварења по внатрешните органи при
појава на свинска чума

мочен меур бубрези

подвилични лимфни бели дробови грклан

јазли
 АФРИКАНСКА ЧУМА КАЈ СВИЊИТЕ

 Етиологија. Фамилија Iridoviridae . ;

 Епизоотиологија и патогенеза. Инфекцијата настанува по орален пат
преку храна и вода, а не се исклучени и другите начини. Вирусот навлегува
во крвотокот преку тонзилите, а по примарната виремија се наоѓа во сите
органи во кои се размножува, при што создава одредени патолошки
промени;
 Клиничка слика. Инкубацијата трае 5-9 дена, а болеста може да има
перакутен, акутен, субакутен, хроничен и латентен облик;
 Патолошко-анатомски промени. На серозите се наоѓаат помали или
поголеми крвавења, обично на супперитонеумот, а во градната и стомачната
празнина се наоѓа течност коjа брзо коагулира. Слезината е два пати
поголема од нормалната, со крвавења и инфаркти. Лимфните јазли се
хиперпластични со крвавење. Жолчната кеса е зголемена и едематозна.
Слузокожата на желудникот и цревата се хиперемично воспалени;
 Дијагноза. Епизоотиолошки податоци, клиничка слика, ELISA и техниката со
флуоресцентни антитела, култивирање на култура од клетки при што се
забележува хемадсорпција;
 Лекување. Специфична терапија не постои;
 Профилакса. Stamping out, вакцина не постои.
 КЛАСИЧНА ЧУМА КАЈ ЖИВИНАТА

 Етиологија. Фамилија Orthomyxoviridae;

 Епизоотиологија и патогенеза. Оваа заразна болест се карактеризира со
акутен тек и висок процент на морталитет. Заразата се внесува во
незаразените јата преку заболена или живина во инкубација. Не е исклучена
можноста за пренесување на заразата преку ектопаразити. Инфекцијата
најчесто настанува перорално, а врата на инфекцијата можат да бидат сите
лигавици ;
 Клиничка слика. Инкубација 1-5 дена, прв симпотом е зголемена
температура и престанок на несењето јајца, поспаност, слабост, отежнато
дишење, оток на ларинксот и пролив. Од носните отвори се цеди сиво-
црвенкаста течност;
 Патолошко-анатомски промени. Јајните фоликули имаат истакнати крвни
садови и темно-црвена боја. Може да се случи излевање на содржината од
жолчната ќеса во стомачната празнина. Чести се крвавењата во лигавицата
на бронхиите, ларинксот и стомачната празнина. ;
 Дијагноза. Епизоотиолошки податоци, клиничка слика, серолошки реакции;
 Лекување. Специфична терапија не постои;
 Профилакса. Stamping out, примена на ветеринарно-санитарни мерки,
вакцина не постои.
 АТИПИЧНА ЧУМА КАЈ ЖИВИНАТА (NewCastle disease)

 Етиологија. фамилијата Paramyxo-viridae и родот Avulavirus;

 Епизоотиологија и патогенеза. Инфекцијата најчесто настанува
перорално, преку земање на храна контаминирана со вирусот. По
навлегувањето на вирусот во организмот, тој продира во крвта и настанува
виремија, при тоа доаѓаат до одредени органи и предизвикуваат промени ;
 Клиничка слика. Инкубација 6-7 дена, перакутен, акутен и хроничен облик,
животните претежно лежат, а може да се јави и исцедок од носот и нервни
симптоми ;
 Патолошко-анатомски промени. Хиперемија на јајниците, црниот дроб,
бубрегот, белите дробови, тимусот и мозокот, со крвавења на срцето,
ларингсот, жлездениот дел на желудникот, јајцеводите,и серозата на
градната коска ;
 Дијагноза. Култивирање на вирусот во десетдневни ембрионирани јајца на
кокошка, хем-аглутинација;
 Лекување. Терапијата е забранета;
 Профилакса. Stamping out, примена на ветеринарно-санитарни мерки,
вакцините со жив вирус се припремаат од лентогени или мезогени соеви (La
sota, Hitchner).
 АТИПИЧНА ЧУМА КАЈ ЖИВИНАТА (NewCastle disease)

Едеми околу очите и појава на респираторни симптоми кај живината

Zarazna anemija (Anemia infactiosa equorum), virusot e patogen za
kopitnite `ivotni, distrikti se mo~uri{ta i {umoviti tereni podlo`ni
na poplavi kade ima mnogu insekti. Izvor se bolnite kowi. Zarazata se
{iri so iscedok od nosot, solzite, urinata i operativni zahvati.
Kl.slika: Inkubacija od 10-15 dena, perakutna, akutna i hroni~na forma na
bolesta.
Dijagnoza: Kl.slika, epizootiolo{ka situacija, laboratorisko ispituvawe
so Coggiuss-ov test.
Spre~uvawe: Ne se lekuva, ne{tetno otstranuvawe na mr{ite,
dezinfekcija.
 БОЛЕСТИ ПРЕДИЗВИКАНИ ОД ГАБИ

Trihofitija (Herpes tonsirans), gaba Trichophyton, koja parazitira

vo vreki~kite na vlaknata i predizvikuva vospalenie.

Favus, gaba Achorion Schonleinii. Promeni na glavata vo vid na

krasti.
Dijagnoza: Kl.slika, mikroskopsko ispituvawe.
Lekuvawe: Ma~kawe so jod-glicerin, salicilna mast, higiena.
 ПАРАЗИТАРНИ БОЛЕСТИ КАЈ ДОМАШНИТЕ ЖИВОТНИ

1. Zna~ewe na parazitarnite bolesti za sto~arstvoto

Parazitite se `ivi organizmi {to `iveat vo teloto na
doma{nite `ivotni, se hranat so niv ili izvlekuvaat hrana od
`ivotnite i na toj na~in gi oslabnuvaat, gi nadraznuvaat, ja
popre~uvaat normalnata funkcija na organite, mo`at da bidat
prenesuva~i na bolesti, a vo isto vreme so toksinite {to gi la~at
dejstvuvaat {tetno.
-Endoparaziti i ektoparaziti;
2. Izvori i {irewe na parazitarnite bolesti
-`ivotnite koi se priem~ivi na paraziti (postojani i privremeni
domakini), kontakt so invadirana oprema, hrana i voda.
3. Razmno`uvawe i razvitok na parazitite -polov i
bezpolov
4. Osnovni principi za borba protiv parazitite:
-Upotreba na sredstva protiv paraziti-dehelmintizacija
-Za{tita na `ivotnite od invazija-prekinuvawe na
razvojniot ciklus na parazitot.
 БОЛЕСТИ ПРЕДИЗВИКАНИ ОД ПРОТОЗОИ

Durina, polova zaraza(Exhantema coitale paraliticum)

-Trypanosoma equiperdum, bolesta se {iri so polov odnos i ima hroni~en
tek.
Kl.slika: Pote~uvawe na prepuciumot i skrotumot kaj pastuvite i vulvata
kaj kobilite. Vo ponatama{niot tek na boleta se razvivaat
nervnisimptomi, preosetlivost a podocna paraliza. Mortalitet 50-80%.
Dijagnoza: Laboratorisko ispituvawe na krvta.
Bolnite `ivotni se otstranuvaat ne{tetno.

Trihomonijaza, Trichomonas bovis, protozoa od grupat flagelata, se

{iri so polov odnos.
Dijagnoza: Kl.slika i mikroskopski pregled na sekret od genitalnite
organi.
Lekuvawe: Promivawe na genitalnite organi so slabi dezinfekcioni
sredstva. Hroni~ni infekcii ne se lekuvaat.
Kokcidioza (Coccidiosis), invazivna bolest kaj doma{nite bolesti i
`ivinata, go napa|aat epitelnoto tkivo na crevata i `ol~nite kanali pri
{to predizvikuvaat vospalenie.
Bolesta se javuva naj~esto kaj mladite kategorii.
Kl.slika: proliv, anemija, namalen apetit, kaheksija.
Dijagnoza: Kl.slika, pato-anatomski promeni, epizootiolo{ka slika,
nao|awe na oocisti vo sodr`inata na crevata.
Terapija: sulfonamidi vo vodata za piewe.

Hemosporidiozi, protozoi od familiite piroplasmidae, theileridae,

anaplasmidae. Hemosporidiite se razvivaat vo ma|udoma}in so bezpolovo
delewe, doma{nite `ivotni se invadiraat od zarazenite krle`i koi
cicaat krv. Parazitite navleguvaat vo crvenite krvni telca i po~nuvaat da
se delat.Krle`ot gi prenesuva parazitite na svoite potomstva.
Kl.slika: Bolesta e poznata kako piroplazmoza, inkubacija 5-21 den. Op{ta
slabost,promenet trijas, namalen apetit, hematurija, anemija, `oltica.
Dijagnoza: Mikroskopsko ispituvawe na krvni razmaski.
Terapija: Otstranuvawe na krle`i,melioracija, preparati protiv
piroplazmoza.
РАЗВОЕН ЦИКЛУС НА КОКЦИДИОЗАТА КАЈ ДОМАШНИТЕ ЖИВОТНИ
 БОЛЕСТИ ПРЕДИЗВИКАНИ ОД ХЕЛМИНТИ

Metilavost (Fasciolosis), Fasciola hepatica, Dicrocelium dendriticum

s.lanceolatum, zaboluvaat ovcite i govedata, poretko drugite `ivotni.
Razvoen ciklus: Polovo zrelite paraziti `iveat vo `ol~nite kanali kade
nosat jajca-jajcata doa|aat vo sodr`inata na crevata,a so fecesot vo
prirodata-miracidium-pol`av~e Galba truncatula- vo prirodata
metacerkarium koj so trevata doa|a vo organite za varewe na
doma}inot,navleguva vo krvniot tek i doa|a vo parenhimot na crniot drob a
od tamu vo `ol~nite kanali kade dospeva vo zrel parazit koj nosi jajca.

Razvojot na maliot metil e sli~en osven {to ima dva

me|udomakina:suvozemnoto pol`av~e(limnea stagnalis) i pove}e vidovi
mravki.
Kl.slika: Akutna i hroni~na forma, go o{tetuvaat parenhimot na crniot
drob, inkubacija 17 dena kaj ovcite i 21 den kaj govedata. Indigestija,
peritonitis, atonija na pred`eludocite, podgrbaveno odewe, zgolemena
temperatura, ascites.
Dijagnoza i terapija: Koprolo{ko ispituvawe, antihelmintici.
Fasciola hepaticae Dicrocelium lanceolatum
Ehinokokoza (Echinococcosis),
parazitarna bolest pri~ineta
od polovo zrelite paraziti na
tenijata Echinococcus granulosis,
koi `iveat vo tenkite creva na
ku~iwata, a razvojniot oblik vo
vid na meuri vo
parenhimatoznite organi na
doma{nite `ivotni i lu|eto
(zoonoza).
Kl.slika: `ivotnite se tromi,
slabeat, namalen apetit,
ikterus.
Dijagnoza: Rentgensko
ispituvawe i
imunofluorescencija kaj lu|eto.
Terapija: Dehelmintizacija
(arekolinizacija)
Echinococcus
granulosis
Cenuroza, vrti~avost kaj ovcite,
Multiceps multiceps,
Razvoen ciklus: Polovo zrelata
tenija parazitira vo tenki creva na
ku~e-so fekaliite isfrlaat jajca-
ovcite se invadiraat koga so hrana
i voda gi vnesuvaat jajcata-
onkosfera-krv i limfa-golem
mozok kade za 3 meseci dostignuva
golemina na jajce.
Kl.slika: So rastewe na meurot
pritiska na okolnoto tkivo vo
mozokot i ja naru{uva negovata
funkcija. Bolnite `ivotni Cenurus cerebralis
poka`uvaat znaci na vozbuduvawe
ili depresija, i za 7 dena umiraat.
Dijagnoza: Klini~ka slika.
Profilaksa: Dehelmintizacija na
ku~iwata.
Cisticerkoza kaj doma{nite `ivotni, pri~ineta od razvojnite oblici
na tenii koi parazitiraat vo tenkite creva na lu|eto.Razvojniot oblik na
Tenia solium parazitira vo muskulite na sviwite, Tenia saginata kaj
govedata.
Razvoen ciklus: Lu|eto so fekaliite isfrlaat jajca od tenii i ja
zagaduvaat hranata i vodata za sviwite i govedata-organi za varewe-
krvotok-muskulatura ( bobi~avost).Lu|eto se zarazuvaat koga konsumiraat
meso od sviwi ili goveda invadirano so ikri~ki.
Cisticerkozata kaj sviwi i goveda ne se lekuva.

Tenii kaj pre`ivnite `ivotni:

rod Monesia kaj jagniwata masovni invazii so Monesia expansa i
M.benedeni, tenii dolgi 2-5m sostaveni od skoleks i ~len~iwa.
Kl.slika: Invadiranite jagniwa go gubat apetitot imaat zatvor ili
proliv, zaostanuvaat od stadoto, im opa|a volnata.
Vozrasnite ovci ne poka`uvaat znaci na bolesta (premunicija).
Lekuvawe: Antihelmintni sredstva.
@elude~no- crevna strongiloza, nematoza. Parazitarna bolest
pri~ineta od pogolem broj nematodi koi parazitiraat vo siri{teto
(Hoemonchus, Ostertagia, Trichostrongilus), tenko crevo
(Trichostrongilus, Cooperia, Nematodirus, Bonostomum, Strongiloideus),
debelo crevo (Oesophagostomum, Chabertia, Trichuris).
Kl.slika: Kaj bolnite `ivotni se javuva anemija i edem na
podvili~niot prostor, namalena produkcija i proliv.
Dijagnoza: Koprolo{ko ispituvawe, kl.slika i pato-anatomski
promeni.
Terapija i profilaksa: Antihelmintni sredstva, da se izbegnuvaat
vla`ni i invadirani pasi{ta.
Askaridoza invazivna bolest pri~ineta od invazivni crvi koi `iveat vo
tenkite creva na doma{nite `ivotni.
Teliwa-Neoascaris vitulorum;
Sviwi-Ascaris suum, Macrocanthorynchus hirudinaceus;
Kowi- Paraskaris equorum;
Mesojadi-Toxocara canis, T.leonina, T.mistax;
Lekuvawe: Dehelmintizacija.
Profilaksa: Mladite `ivotni da se odgleduvaat odvoeno. Redovno da se
ispituvaat fekaliite kaj gravidni `ivotni na prisustvo na jajca na
askaridi, ne{tetno otstranuvawe na |ubreto.
Ascaris suum
 Belodrobna strongiloza
Pre`ivni `ivotni:rod Dictyocaulus;
Sviwi: rod Metastrongilus i Choerostrongilus.
Parazitiraat vo bronhiite, bronhiolite i alveolite. @ivotnite se
invadiraat koga so hrana i voda }e vnesat li~inki vo organite za
varewe, niz ligavicite vleguvaat vo krvotokot i limfotokot i doa|aat
vo bronhiolite kade se razvivaat vo polovo zrel parazit.
Kl.slika: Ka{lawe, iscedok od nosot, ote`nato di{ewe.

Strongiloza i strongiloidoza, rod Strongilus i Strongiloudes,

parazitiraat vo tenkite creva na mnogu doma{ni `ivotni.
Oksiuroza, Oxiuris equi, `enkata gi snesuva svoite jajca vo okolinata na
anusot a od niv za 5 do 7 dena se razviva invazivna li~inka. Kowite se
~e{aat i so toa gi isfrlaat li~inkite na zemja i okolnite predmeti.
Kl.slika: Opa|aat vlaknata vo oklinata na anusot, se gledaat `olti,
gnasni naslagi.
Dijagnoza: Koprolo{ko ispituvawe na fekaliite.
Lekuvawe:Antihelmintici,dezinfakcija na okolinata na anusot.
 Trihineloza, Trichinella spiralis, polovo zreliot parazit `ivee
vo tenkite creva, a li~inkite vo muskulaturata. Lu|eto se invadiraat
koga konsumiraat invadirano meso od sviwi, nedovolno termi~ki
obraboteno.
Dijagnoza: Imunobiolo{ko ispituvawe, biopsija, a kaj `ivotnite
trihinoskopirawe.

Larvena forma Odrasnat parazit

 БОЛЕСТИ ПРЕДИЗВИКАНИ ОД ЕКТОПАРАЗИТИ

Krasta (Scabies), parazitarna bolest pri~ineta od pove}e

vidovi akari, se javuva kaj doma{nite `ivotni i lu|eto.
Etiologija: Sarcoptes, Psoroptes, Chorioptes.
Razvoj: celiot `ivot go pominuvaat na eden domakin, `iveat vo
epidermisot kade `enkata polo`uva jajca od koi za 3-7 dena
izleguvaat li~inki, potoa parazitot izleguva na povr{inata na
domakinot kade se razviva vo polovo zrel parazit.
Kl.slika: prvite znaci se javuvaat 2-3 nedeli po zarazuvaweto
prosledeni so silno ~e{awe, crvenili, meur~iwa i krasti.
Dijagnoza:Kl. Slika i ispituvawe na materijal od promenetite
mesta.
Terapija i profilaksa: akaricidni sredstva, Veterinarno-
sanitarni merki.
Krle`i, fam.Ixodidae, prenesuvaat zarazni i parazitarni
bolesti, `enkata nesi jajca-li~inki-doa|aat do toplokrvni `ivotni
od koi cicaat krv-nimfa-zrel parazit.
 Demodikoza, rod.Demodex, parazitira vo lojnite
`lezdi ,bolesta nema kontagiozen karakter, se javuva vo dve
formi:skvamozna i pustulozna.
Kl.slika:kaj ku~iwata pustulozna demodikoza so promena na
vratot i gradite vo vid na bakarna boja na ko`ata.Se {iri
neprijaten miris.
Kaj sviwite Demodex phyloides,promeni na glavata,ple{kite a
mo`e i na celo telo.
Dijagnoza: Kl.slika i labaratorisko ispituvawe na materijal.
Terapija: Akaricidni sredstva, Antiseboroi~ni sredstva,
vitamini,antialergiski preparati.
Vo{ki.
Sarcoptes Ixodidae Demodex
 Bolesti pri~ineti od razvojni oblici na
insektite

Gastrofiloza, invazivna bolest pri~ineta od razvojnite

oblici na muvata od rodot Gastrophilus. Zaboluvaweto se javuva
~esto kaj kowite koi se dr`at na pa{a.
Hipodermoza kaj govedata (Oestroza), ja pri~inuva
larveniot oblik na muvata Hipoderma bovis.
Razvoj: `enkite `iveat 1-25 dena za koe vreme ne zemaat hrana, se
oploduvaat i snesuvaat okolu 800 jajca-li~inki za 4-7 dena- ja
probivaat ko`ata i tamu se razvivaat (vagorec).
Kl.slika: slabeewe, te{ko dvi`ewe, anafilakti~en {ok.
Terapija i profilaksa: lokalno se davaat hemiski sredstva, nokno
napasuvawe na govedata za vreme na `e{kite leta.
Estroza kaj ovcite (Oestrine), pri~initel e larvata na
muvata Oestrus ovis.
РЕПРОДУКТИВЕН МЕНАЏМЕНТ НА
ФАРМИТЕ ЗА ДОМАШНИ ЖИВОТНИ
 РЕПРОДУКТИВНИ КАРАКТЕРИСТИКИ НА КРАВИТЕ

• возраст на прво осеменување.......................................14-15 месеци

• возраст на прво телење………………………….............22-24 месеци
• должина на сервис период………………………….........75 дена
• интервал меѓу две телења……………………………….13,3 месеци
• концепција по прв сервис………………..................40% или подобро
• сервис периоди по концепција…….............................помалку од 2,5
• ефикасност во откривањето на еструс....................подобро од 65%
• процент на осеменети крави...................................80% или подобро
• интереструсен интервал......................................помалку од 35 дена
• абортус..........................................................................помалку од 4%
• заостаната постелка...................................................помалку од 10%
• цистични јајници и метрит..........................................помалку од 10%
• исфрлање поради репродуктивни проблеми.............помалку од 8%
 ФАКТОРИ КОИ ВЛИЈААТ ВРЗ ОДНЕСУВАЊЕТО
НА КРАВИТЕ ПРИ ПОЈАВА НА ЕСТРУС

• типот на објектите за сместување;

• површината на подот;
• здравствени проблеми со папците и нозете;
• густината на населеност на објектите со крави;
• микроклиматски параметри;
• микроклиматски варијации во текот на денот;
• појавата и манифестирањето на еструс;
• исхрана;
• лактација, продукција на млеко и денови постпартум.
 ПАТОЛОГИЈА НА ГРАВИДИТЕТОТ

Paтоlo{ki sostojbi na plodot:

a) Ekstrauterina gravidnost
b) Patolo{ka mnoguplodnost
v) Umirawe na plodot

Promena na plodnite obvivki

a) Hidrops na plodnite obvivki
b) Vospalenie na postelkata

Pretpartusen edem (Oedema antipartum):

Krvavewa vo gravidna materica
La`ni i predvremeni porodilni bolki
Zavrtuvawe i ispa|awe na vaginata
Piometra-
Dislokacija na gravidna materica
 ПАТОЛОГИЈА НА ПОРОДУВАЊЕТО

Normalno poroduvawe na `ivotnoto: natekuvawe na

sramnicata, porodilni bolki, pukaat plodovite obvivki, istekuvaat
plodovite te~nosti, `ivotnoto e voznemireno, slabo jade, kravite i
ovcite go zavr{uvat poroduvaweto za 3 ~asa, junicite za 5-6 ~asa,
kobilite za 1-2 ~asa a sviwite za 6 ~asa. Postelkata se isfrla za
nekolku minuti do polovina ~as kaj kobilite, za 3-8 ~asa kaj kravite,
za 1-2 ~asa kaj malite `ivotni, sviwite ja isfrlaat so sekoe prase
posebno. Normalnoto poroduvawe mo`e da bide so predna i zadna
polo`ba na plodot. Po izleguvaweto na plodot se kine papo~nata
vrvca, se su{i plodot, da go pocica kolostrumot.
Normalna porodilna polo`ba, predna nadol`na
polo`ba, gorno smestuvawe.
Normalna porodilna polo`ba, zadna nadol`na
polo`ba, gorno smestuvawe.
задна надолжна положба, предна надолжна положба, долно
долно сместување сместување
предна надолжна
положба,
странично
сместување

вертикална
положба, со
свртени плеќи
кон излезот
Vertikalna stoma~na Popre~na polo`ba so
polo`ba plekite kon izlezot
Glavata svrtena na strana Glavata svrtena na pleki
(Latero flexio capitis) (Retro flexio capitis)
 Prednite noze Zadna noga svitkana vo
vkrsteni nad glavata tarzalniot zglob
 ПАТОЛОГИЈА НА ПОРОДУВАЊЕТО

Nepravilni porodilni bolki: oslabeni (kaj slabo hraneti

`ivotni, bolni `ivotni, tesni porodilni kanali, golem plod) i
zasileni (pri zgolemeno nadraznuvawe na genitalnite organi,
pogre{na upotreba na lekovi)

Abnormalnost na porodilnite kanali: tesna karlica, tesna

rodnica i sramnica, nedovolna lizgavost, tesen cervikalen kanal,
stesnuvawe na porodilniot kanal i dr.

Nepravilnost na plodot: nenormalno razvien plod, enormno

golem plod, nepravilno smesten plod, nepravilna pozicija na plodot,
bliznaci, hidrops, gnili plodovi.

Povredi na porodilniot kanal i okolnoto tkivo.

 ПАТОЛОГИЈА НА ПУЕРПЕРИУМОТ

Normalen puerperium kaj doma{nite `ivotni: period vo koj

promenite na genitalnite organi vo periodot na gravidnosta i
partusot se vrakaat vo sostojba {to ja imale pred oploduvaweto.
Normalnata involucija e uslovena od higienskite uslovi, ishranata,
na~inot na eksploatacija. Kaj govedata involucijata trae 20-40 dena,
kaj malite pre`ivari 17-20 dena, sviwite 12-14 dena, kobilite 6-12
dena.
Uvrtuvawe i ispa|awe na matericata (inversio et prolapsus
uteri) nastanuva 6-12 ~asa po poroduvaweto koga cerviksot seu{te ne
e zatvoren,a matericata kontrahirana. Pri~ini se namalena atonija
na muskulaturata na matericata, otstapuvawe vo ishranata,
nadraznuvawe na enitalnite organi. Klini~ki se manifestira so
koliki, podgrbaven stav, ne jadat. Lekuvawe so repozicija.
 ПАТОЛОГИЈА НА ПУЕРПЕРИУМОТ

Zadr`uvawe na postelkata (Retentio sekundini), ako ne se

isfrli za 6-8 ~asa po ra|aweto na plodot kaj kravite, za 4-6 ~asa kaj
kobilite, kaj malite pre`ivari za 6-8 ~asa. Pri~ini se mehani~ki
povredi, atonija na matericata, vospalenie na postelkata,
deficitarna ishrana, alergii, intoksikacii. Zadr`anata postelka
visi od sramnicata. Terapijata e manuelno ostranuvawe na
postelkata i davawe antibiotici. Preventivno na gravidni `ivotni
im se davaat krmi bogati so minerali i vitamini.
Puerperalna intoksikacija: se javuva kako posledica na
truewe so toksini od mikroorganizmi koi se razvivaat vo
sodr`inata na matericata, toksoni od raspa|aweto na postelkata i
gniewe na plodot.Ima iscedok od sramnicata so gnoen karakter,
op{tata sostojba na `ivotnoto e naru{ena. Lekuvaweto se sostoi vo
otstranuvawe na sodr`inata i promivawe na matericata so
dezificiensi.
 ПАТОЛОГИЈА НА ПУЕРПЕРИУМОТ

Puerperalen pododermatitis: vospalenie na kopitnata ko`a

so pojava na treska kaj `ivotnoto. Posledica od resorpcija na
toksini ili kako alergiska reakcija na resorpcijata na
raspadnatite I rastvoreni placentarni proteini. Naru{ena e
op{tata sostojba na organizmot, a.digitalis ima zasilena pulsacija.
Lekuvawe so ~istewe I promivawe na matericata so dezinficiensi.

Infekcija na porodilnite kanali: od razni traumi pri

poroduvaweto, pri ve{ta~ko osemenuvawe, na povredenite mesta se
naseluvaat mikroorganizmi I nivni toksini. Vospalenijata mo`e da
bidat kataralni, gnojni, krupozni, difteroidni, nekroti~ni I
gangrenozni. Lekuvawe lokalno ili parenteralno so antibiotici I
bakteriostatski sredstva.
 ПАТОЛОГИЈА НА ПУЕРПЕРИУМОТ

Puerperalna pareza: akutna bolest koja se javuva kako

posledica na naru{en promet na materiite za vreme na
puerperiumot. Naj~esto zaboluvaat visokomle~ni kravi.
Namaluvawe na apetitot, ~krtawe so zabite, dremat, le`at na stomak
vo bezsvesna sostojba. Na `ivotnite im se dava hrana bogata so
minerali.

Puerperalna eklampsija: akutna bolest so pojava na toni~no-

kloni~ni gr~evi и gubewe na svesta.

Puerperalna hemoglobinurija: e akutna ili subakutna bolest

na visokomle~nite kravi, se javuva 1-4 nedeli po poroduvaweto.
Bolnite `ivotni se anemi~ni, imaat povi{ena temperatura,
`oltica, namalen apetit. Na bolnite `ivotni im se dava hrana
bogata so kalcium и magnezium;
 НЕПЛОДНОСТ (СТЕРИЛИТЕТ)

• абнормалност на јајниците, семениците и градбата на

репродуктивните органи;
• функционални абнормалности кај женските животни (непојавување
на еструс, анеструс, лажен еструс, тивок еструс, перзистентно жолто
тело, дефектни промени во овулацијата, нимфоманија;
• функционални абнормалности кај машките животни (импотенција,
хермафродитизам, крипторхизам, пато-морфолошки промени на
сперматозоидите, генетски дефекти на сперматозоидите, патолошки
промени на акцесорните полови жлезди);
• неправилно време на осеменување;
• грешки во техниката на вештачко осеменување или неправилно
чувано семе;
• воспалителни процеси и инфекции на репродуктивните органи;
• заразни болести и интоксикации (кетонски тела, микотоксини);
• ембрионална смртност;
• неизбалансирана исхрана.
 Анеструс

нарушен развој на
оваријалните фоликули

инсуфициенција на
перзистентно жолто тело
гонадотропни хормони

фактори од околината, сезона, абнормалност на абнормалност на

неизбалансирана исхрана јајниците репродуктивните органи
 АБОРТУС

причинител болест симптоми пренесување превенција

Абортус по 4 м, Ингестија, контакт, кожни повреди, Вакцинација, колење и

Бруцелоза
задржување на постелката коитус stamping out

Ингестија, повреди на лигавиците,

Лептоспироза Абортус по 6 м Stamping out
глодари
бактерии
Карантин за
Нововнесени животни, силажа,
Листериоза Абортус по 6 м нововнесените
стрес
животни, санитација

Абортус по 6 м, продолжен
Вибриоза Коитус Вештачко осеменување
еструс

Абортус, треска, ерозии на Санирација,

BVD Директен контакт, храна, вода
усната лигавица, дијареа вакцинација
Вируси
Абортус по 6 м. треска,
IBR Коитус, урина и телесни течности Вакцинација
црвен нос, дијареа

протозои Вештачко
Абортус од 1 до 4 м,
Трихомонијаза Коитус осеменување, терапија
продолжен еструсен циклус
со антипаразитици

Некротизирани котиледони,
Габичен
Габи кожни лезии на Ингестија Хигиена на исхраната
абортус
абортираниот фетус
 МЕНАЏМЕНТ НА МАСТИТ

• Забележување на здравствените проблеми

– Дали фармерот знае колку крави се заболени?
• Оцена на здравствениот проблем
– Дали фармерот знае што е главната причина за појава на
мастит?
• Мерки
– Колку брзо се започнува терапијата?
– Дали спроведува некоја превентивна програма?
– Дали се советува со стручни лица?
– Дали доследно се придржува до инструкциите?
 МАСТИТ КАЈ КРАВИТЕ

 Воспаленија на млечната жлезда

 Мултифакторијална болест:
- индивидуални карактеристики на кравата;
- патогени микроорганизми (контагиозни или од околината;
- менаџмент на фармата и амбиентални услови;
 ГЕНЕТСКИ И ПАРАГЕНЕТСКИ ФАКТОРИ ЗА
ПОЈАВА НА МАСТИТИС КАЈ КРАВИТЕ

 Генетски фактори:
- возраст на кравите, фаза на лактација, млечност,
имунолошки и метаболитички статус, конформација на
млечна жлезда, распореденост, форма и големина на
папили, број на соматски клетки;
 Парагенетски фактори:
- сезонски промени, зоотехничките и зоохигиенските
услови во фармата, хигиена на молзење и техничка
исправност на апаратот за молзење, добра производна
пракса.
 фарма за млечни крави

менаџмент
машина за молзење процес на молзење

причинители

одбрана на
млечната жлезда
околина
 ИЗВОРИ НА КОНТАГИОЗНИ ПРИЧИНИТЕЛИ НА
МАСТИТИС

рацете на молзачот од болна на заразена крава

преку апаратот за молзење
НЕИСПРАВНОСТ И НЕХИГИЕНСКО ОДРЖУВАЊЕ
НА АПАРАТОТ ЗА МОЛЗЕЊЕ
 ИЗВОРИ НА ПРИЧИНИТЕЛИ НА МАСТИТ ОД
ОКОЛИНАТА

загадени делови од телото околината

на кравата
 ИЗВОРИ НА ПРИЧИНИТЕЛИ НА МАСТИТИС

контаминирани предмети инсекти

 Mikroorganizmi koi predizvikuvaat
mastit

Pri~initelite na mastititot mo`at da se podelat vo

nekolku grupi:
 Onie koi {to predizvikuvaat zarazen (kontagiozen) mastit i
koj se {irat od inficiranata ~etvrtina vo drugite
~etvrtini i na drugi kravi;
 Onie koi predizvikuvaat mastit od okolinata i koi se
prisutni vo okolinata na kravite i vleguvat vo vimeto od
toj izvor;
 pomalku patogeni;
 nekarakteristi~ni pri~initeli na mastitis
КОНТАГИОЗНИ ПРИЧИНИТЕЛИ НА
МАСТИТ
 Streptococcus agalactilae
 Staphylococcus aureus
 Mycoplasma bovis
НЕКАРАКТЕРИСТИЧНИ
ПРИЧИНИТЕЛИ НА МАСТИТ
 Staphylococcus hyicus;
 Staphylococcus xylosus;
 Corynebacterium bovis;
 Pasteurella multocida;
 Campylobacter jejuni;
ПРИЧИНИТЕЛИ НА МАСТИТ ОД
ОКОЛИНАТА
 Стрептококи од околината:
а) Streptococcus uberis
б) Streptococcus dysgalactiae
 Грам (-) колиформни бактерии:
а) Escherichia coli
б) Klebsiella spp.
в) Citrobacter spp.
г) Corynebacterium pyrogenes
д) Enterobacter spp., Enterococcus
faecium
ѓ) Proteus spp.
 Коагулаза негативни стафилококи
 ПОДЕЛБА НА МАСТИТИСОТ

 Клинички и субклинички;
 Перакутен, акутен, субакутен и хроничен;
 Контагиозен или од околината;
Клинички видливи промени

Субклинички маститис
Клинички (не се многу)

Субклинички (опасност)
 ЗДРАВСТВЕНИ ОПАСНОСТИ ПОВРЗАНИ СО
МАСТИТИСОТ

 Нарушување на здравјето на животните:

- губење на функционалноста на зафатените четвртинки
од млечната жлезда;
- нарушена благосостојба на животните;
- намалена продукција на млеко;
- угинување на животните.
 Опасност по здравјето на луѓето:
- губење на квалитетот на млекото;
- присуство на патогени микроорганизми и резидуи од
антибиотици во млекото.
 KLINI^KA SLIKA

 Naru{ena op{ta zdravstvena sostojba na `ivotnoto

 Vospalitelna reakcija na mle~nata `lezda
 Otok, temperiranost, crvenilo, bolka i poremetuvawe na
funkcijata.
 Promeni vo kvalitetot i kvantitetot na dobienoto mleko
 KLINI^KA SLIKA

Akuten tek Hroni~en tek

 Vo rana laktacija.  Naj~est oblik na mastit

 silna ote~enost na  Induracija i atrofija
~etvrtinkite na na mle~nata `lezda;
mle~nata `lezda
 promeni vo sekrecijata
 promeni vo sekrecijata
na mleko (prisustvo na na mlekoto (prisustvo
gnojni partal~iwa) na partal~iwa,
 gubewe na funkcijta na vodenkast sekret;
`lezdanoto tkivo  promeni vo sostavot na
mlekoto
оток на млечната жлезда настанат при хронична форма на мастит
 PATOLO[KO-MORFOLO[KI PROMENI

 Mastitis catarrhalis -lokaliziran na sluzoko`ata

 Mastitis parenchymatosa-`lezdest parenhim so promeneta
sekrecija
 Mastitis interstitialis -lokaliziran vo intersticiumot
 Mastitis purulenta so gnoen sekret
 Mastitis apostermatosa- so apcesi
 Mastitis gangrenosa -gangrena
STAPHYLOCOCCUS AUREUS MASTITIS
perakuten tok (gangrenozni promeni)
 STREPTOCOCCUS AGALACTIAE MASTIT

 Zarazno presu{uvawe na vimeto (`olt galt)

 Perakutna i аkutna forma( febrlinost 2-3 dena ote~enost
bolnost bez sistemski promeni a so promeni vo
sekrecijata na mlekoto
 Hroni~na forma (otsustvo na otok, bolka pri palpacija so
namalena produkcija na mleko, vodenkast sekret
 Efikasno lekuvawe pri soodvetna terapija
 Coli mastitis

 Gram negativni bakterii E coli, Klebsiella spp

 Perakuten oblik
treska, visoka temtertura do 410C, depresija, le`ewe,
dijareja, dehidratacija kako posledica na endotoksemi~en
{ok.
obi~no e zafatena edna ~etvrtinka na mle~nata `lezda,
sekrecijata namalena a mlekoto vodenkasto, so prisustvo
na partal~iwa ili serozno `olta boja.
Uginuvaweto pri ovoj oblik dosta ~esto
 Coli mastitis

 Akuten oblik (naj~est oblik)

trae kratko so brzo oporavuvawe,znaci na op{ta slabost ,
depresijata i le`eweto se poslabo izrazeni odkolku kaj
perakutniot oblik
vimeto tvrdo ote~eno bolno so promeneta sekrecija
mlekoto vodenkasto so `oltenikava boja otekuvawe na
supramamarnite limfni ~vorovi
 Hroni~en oblik bez vidlivi promeni na mlekoto, ima
zgolemen broj na somatski kletki
крава заболена од Coli mastitis, нарушена општа здравствена состојба
 Mycoplasma spp. мастит

Etiologija:
 Nekolku vidovi na Mycoplasma koi predizvikuvaat
mastitis
Mycoplazma bovis
M. Bovigenitalium
 Se javuva vo golemi stada kade uslovite na ~uvawe se
na najnisko nivo i obi~no so vnesuvawe na
novovneseni grla od pazarite
 Klini~ka slika Mycoplasma spp. мастит

 Naglo otekuvawe na vimeto so naglo opagawe na koli~inata na

mleko;
 Obi~no gi zafa}a site ~etvrtinki na mle~nata `lezda, pa
doveduva do presu{uvawe na kravata
 Povi{ena temperatura, 410C, obi~no 3-4 den koga po~nuvaat i
promenite na mle~nata `lezda, i se vra}a vo normala za 24-96
~asa
 Vo nekoi slu~aevi supramamarnite limfni jazli se zgolemeni
 Mlekoto e so prisustvo na krv podocna purulentno (purulenten
intersticijalen mastit)
 Se javuva i promeni na kolenoviot zglob(artritis)proprateno so
otok krivewe i ~esto le`ewe
 ДИЈАГНОЗА НА МАСТИТОТ

 Klini~ki
 Adspekcija i palpacija na mle~nata `lezda;
 Pregled na prvite mlazevi mleko;
 Pomo{ni klini~ki metodi
 Hemiski testovi: Whiteside ,CMT i proba na prvi mlazevi.
 Mikrobiolo{ko ispituvawe;
 Odreduvawe na vkupen broj bakterii i somatski kletki vo
mlekoto.
ИСПИТУВАЊЕ НА СЕКРЕТОТ: ИЗМОЛЗУВАЊЕ НА
ПРВИТЕ МЛАЗЕВИ НА ЦРНА ПОДЛОГА
ДИЈАГНОСТИЦИРАЊЕ НА СУБКЛИНИЧКИ МАСТИТИС
СО CMT- КАЛИФОРНИА МАСТИТИС ТЕСТ
ЧИТАЊЕ НА РЕЗУЛТАТОТ ОД CMT- КАЛИФОРНИА
МАСТИТИС ТЕСТ
 ZEMAWE NA MATERIJAL ЗА МИКРОБИОЛОШКО ИСПИТУВАЊЕ

Дезинфекција на STERILNO ZEMAWE

млечната жлезда NA MLEKO-PROBITE

ODREDUVAWE NA
NAJPOGODEN ANTIBIOTIK

DIREKTEN RAZMAZ NA NASADENA KULTURA

PREDMETNO STAKLO NA BAKTERII
ODREDUVAWE NA PRI^INITELOT
 ТЕРАПИЈА НА МАСТИТИСОТ

 Терапија на кравите во лактација:

- апликација на антибиотици интрамамарно;
- системска апликација на антибиотици;
 Терапија на засушени крави:
- превентивно;
- тераписки.
локална
апликација на
антибиотици
во каналот на
папилите на
млечната
жлезда
 ПРЕВЕНЦИЈА НА НОВИ ИНФЕКЦИИ

 Хигиена на млечната жлезда пред молзење и дезинфекција

на папилите после молзење (употреба на хомеопатски лекови);
 Редовно спроведување на терапија за пресушени крави;
 Соодветен третман на кравите заболени од клинички
маститис;
 Исфрлање на хронично болните крави од понатамошно
искористување;
 Правилно одржување на машините за молзење.
ПОТОПУВАЊЕ НА ПАПИЛИТЕ НА КЛАСИЧЕН НАЧИН
ВО РАСТВОР НА ЈОД
УПОТРЕБА НА ХОМЕОПАТСКА ТЕРАПИЈА
 PRIMENA NA SANITARNI MERKI VO
SUZBIVAWE I ISKORENUVAWE NA ZARAZNI
I PARAZITARNI BOLESTI KAJ @IVOTNITE
 Dezinfekcija - postapka za uni{tuvawe na
mikroorganizmite, predizvikuva~i na zarazni
bolesti kaj lu|eto i `ivotnite
i pri~initeli na rasipuvawe kaj prehranmenite
produkti od rastitelno i `ivotinsko poteklo.

Dezinfekcijata ima posebno mesto vo

prehranbenata industrija (mlekari, klanici),
vo ugostitelskite objekti, sto~arskoto
proizvodstvo i industrijata za bezalkoholni
pijaloci.
 Sterilizacija - postapka za uni{tuvawe na site `ivi
mikroorganizmi na predmetite, povr{inite i vo drugi sredini;

 Pasterizacija - proces koj se koristi vo prehranbenata industrija,

pri {to so posebni toplotni re`imi se uni{tuvaat patogenite
mikroorganizmi, a se reduciraat saprofitite.

 Tindalizacija - frakciona sterilizacija;

 Verdenizacija - dezinfekcija na voda so hlorni preparati;

 Dezodoracija;

 Konzervirawe - hranata se izlo`uva na posebni toplotni re`imi

ili hemiski sredstva so cel spre~uvawe na razvojot i uni{tuvawa
na bakteriite koi predizvikuvaat rasipuvawe na hranata.
 Asepsa - metod za spre~uvawe na kontaminacijata na `ivoto
tkivo so mikroorganizmi;

 Antisepsa - poim koi se koristi vo hirurgijata i zna~i da

operacionoto pole, racete i instrumentite za vreme na rabotata se
dr`at pod blagi rastvori na dezinficiensi, antiseptici.

 Baktericidno dejstvo na dezinfekcionite sredstva zna~i deka

gi uni{tuvaat bakteriite;

 Bakteriostatsko dejstvo - go stopiraat rastot i razmno`uvaweto

na bakteriite;

 Virucidno, virostatski - virusite;

 Fungicidno - gi uni{tuvaat gabi~kite;

 Germicidno dejstvo - imaat hemiskite sredstva koi gi uni{tuvaat

site mikroorganizmi.
 Vidovi na dezinfekcija
- Profilakti~ka - koga nema zaboluvawe, a m/o
se fakultativno patogeni i normalno gi ima vo
prirodata vo pogolem broj;
- Tekovna - pri pojava na bolest koja mo`e da se
{iri. Se sostoi od mehani~ko ~istewe, sanitarno
perewe i upotreba na hemiska dezinfekcija;
- Zavr{na dezinfekcija - po prestanok na
bolesta, odnosno ostranuvawe na bolnite `ivotni.
 ФАКТОРИ КОИ МОЖЕ ДА ВЛИЈААТ НА
НАМАЛУВАЊЕТО НА БРОЈОТ НА МИКРООРГАНИЗМИ

1. Вид и отпорност на микроорганизмите

2. Функционална состојба на микроорганизмите (вегететивен
облик ил спора)
3. Број на микроорганизми пред дезинфекција
4. Температура на апликација
5. Време на експозиција
6. Продорна моќ на дезинфициенсите
7. Специфична пробивност низ објектот на дезинфекција
8. Услови на околината (загаденост, соли, рН, сува или влажна
средина)
А. МЕХАНИЧКИ ПОСТАПКИ
- чистење: метење, стругање, миење
- таложење
- вентилација
- Филтрација

- При едно кивање или кашлање до 40.000 бактерии

- Во исфрлената слуз при говор до 5000 бактерии
- При изговарање до 300 зборови и до 250.000

ПРОМАЈА (ефикасна но опасност по здравјето на

работниците)
МАСКА ОД ГАЗА (може да задржи и до 99% од бактериите
кои се исфрлаат преку уста и нос)
Obrabotka na povr{inite i opremata za dezinfekcija

- mehani~ko ~istewe (strugawe i metewe

otstranuvawe i do >60% mikroorganizmi);

- Sanitarno perewe (so vrela voda vo koja mo`e da

se dodade nekoe sredstvo za dezinfekcija-naj~esto 1-2%
rastvor NaOH)
 Б. ФИЗИЧКИ ПОСТАПКИ

• Стерилна филтрација
• Актинични постапки
• Топлина
• Стерилизација
Fizi~ki sredstva i metodi za dezinfekcija

- Isu{uvawe;
- Son~eva svetlina;
- Visoka temperatura (palewe, peglawe, upotreba na suv
vozduh, upotreba na vrela voda, upotreba na vodena parea);
- Zamrznuvawe;
- Ultravioletovi zraci;
- Jonsko ozra~uvawe;
- Ultrazvuk;
- Dezinfekcija so samozagrevawe;
 В. ХЕМИСКА ДЕЗИНФЕКЦИЈА

1. ИДЕАЛЕН УНИВЕРЗАЛЕН ДЕЗИНФИЦИЕНС

Според Bodenschatz (1989) тој треба да има:
- Брзо и силно микробицидно дејство со широк спектар на
дејство
- Стабилност спрема физички, хемиски и биолошки влијанија
- Не смее да биде токсичен и не смее да има изразен мирис
- Треба да е добро растворлив, поднослив во различни
материјали и приемчив
- Не смее да биде скап
 1. ИДЕАЛЕН УНИВЕРЗАЛЕН ДЕЗИНФИЦИЕНС

Според Annette Anderton (1989) дезинфицеинсот во примарното

сточарско производство треба да исполнува 8 услови:
1. Ефективност во условите на употреба
2. Бактерициден и микробициден ефект
3. Отсуство на токсични остатоци по употребата
4. Дезинфицираниот уред, опрема, апарат не смее да предизвика
промена на бојата, мирисот и вкусот на храната
5. Да не е скап
6. Лесно да се распрскува и испира
7. Не смее да има непожелно дејство врз дезнфекторот
8. Не смее да ги кородира или оштетува уредите, опремата,
апаратите.
Такво средство не постои.
 КРИТЕРИУМИ ЗА ИЗБОР НА СРЕДСТВО ЗА ДЕЗИНФЕКЦИЈА

Постојат 15 критериуми според Bodenschatz (1989):

1. Ширина на подрачјето и спектар на дејство
2. Подрачје на упореба
3. Токсичност и подносливост на кожата и лигавиците
4. Еколошка подносливост
5. Форми на употреба
6. Концентрација
7. Однос спрема протеините
8. Однос спрема заштитните материи на микроорган.
9. Време на дејство (експозиција)
10. Однос спрема рН вредностите
 КРИТЕРИУМИ ЗА ИЗБОР НА СРЕДСТВО ЗА ДЕЗИНФЕКЦИЈА

11. Однос спрема температурата

12. Инактивација со средтвсата за чистење
13. Однос спрема влагата
14. Стабилност (постојаност)
15. Корозивност
 Mehanizam na dejstvo na dezinfekcionite
sredstva:

- Vo membranata na kletkata i protoplazmata gi

rastvora ili razoruva proteinite na fermentite i na
toj na~in gi ubiva ili go spre~uva razmno`uvaweto na
m/o;

- Se vr{i koagulacija i denaturacija na

proteinite - ireverzibilni o{tetuvawa;
 - O{tetuvawe na vitalnite funkcii na kletkata - apsorpcija
niz yidot na kletkata, penetracija vo vnatre{nosta i reakcija so
delovi od kletkata;

- Navleguvaweto na dezinfekcionoto sredstvo niz yidot na

kletkata zavisi od sredstvoto i vidot na m/o (Gram(-) m/o vo
kleto~niot yid imaat lipidi koi ja ote`nuvaat penetracijata na
sredstvoto, dodeka kaj Gram(+) ima kovalentno vrzani proteini koi
se koaguliraat;

- Spori na m/o - otporni na toplina, isu{uvawe i hemiski

sredstva;

- Dejstvo na virusite - o{tetuvawe na obvivkata i

penetracija vo protoplazmata, o{tetuvawe na nukleinskata
kiselina (genetskata informacija).
 ВИДОВИ НА ХЕМИСКИ СРЕДСТВА ЗА
ДЕЗИНФЕКЦИЈА

• ХАЛОГЕНИ (F, Cl, Br, J-јодофори=Ј илиЈ3 со носач)

• АЛДЕХИДИ
• ФЕНОЛ И ДЕРИВАТИ НА ФЕНОЛОТ
• БАЗИ
• ОКСИДАНТИ (H2O2, пероцетна СН3СООН, О3)
• КИСЕЛИНИ И ЕСТРИ
• ПОВРШИНСКИ АКТИВНИ МАТЕРИИ
- анјонски површински АМ
- катјонски површински АМ
• АЛКОХОЛИ
 ХАЛОГЕНИ (F, Cl, Br, J)
МЕХАНИЗАМ НА ДЕЈСТВО НА ХЛОРОТ

Cl2 + H2O → HOCl +HCl

HOCl +HCl + NaOH → HOCl + NaCl + H2O

Cl2 + H2O → HOCl +H+ + Cl-

Ca(OCl)2 + H2O → Ca2+ + H2O + 2OCl-

Ca(OCl)2 + 2H2O → Ca(OH)2 + 2HOCl

HOCl → H+ + OCl-
 СТАБИЛНОСТА НА ХЛОРОТ ВО РАСТВОРИТЕ
зависи од:

1. Концентрацијата на хлорот
2. Присуството и концентрацијата на катализатори
3. рН на растворот
4. Температурата на растворот
5. Присуството на органска материја
6. УВ зраци
 СТАБИЛНИ СЕ ХЛОРНИТЕ РАСТВОРИ КОИ:

1. Имаат ниска концентрација на хлор

2. Во нив нема ниски содржини на Cu, Co, Ni и други катализатори
3. Се повеќе базни
4. Имаат ниска температура
5. Немаат органски материи
6. Ако се складирани во темни и затврорени садови без влијание
на УВ зраците
 ФАКТОРИ КОИ ВЛИЈААТ НА БИОЦИДНИОТ ЕФЕКТ
НА ХЛОРОТ

• Зависи од концентрацијата на недисоцираната HOCl во

водениот раствор
• Односот помеѓу рН и степенот на диспцијација на HOCl
• Тврдоста на водата: Mg2+ i Ca2+немаат антибактериски ефект,
па според тоа ефектот зависи исклучиво од концентрацијата на
хлорниот раствор
 ПРЕГЛЕД НА НЕОРГАНСКИТЕ ХЛОРНИ ПРЕПАРАТИ

Хемиски назив Хемиска формула % на активен хлор

Калциум хипохлорит дихидрат Ca(OCl) . 2H2O 50-70

Натриум хипохлорит NaOCl 0.4-25

Калиум хипохлорит KOCl 12-14

Литиум хипохлорит LiOCl 30-35

Хлориран тринатриум фосфат (Na3PO4 . 11 H2O)4 NaOCl 3,25

Хлор диоксид декахидрат ClO2 . 10 H2O 17

Кристализирана хлорна вар CaCl 35-38

Хлорна вар CaCl(OCl) < 35

Калциум хипохлорит Ca(OCl)2

Натриум хипохлорит NaOCl

Натриум хлорит NaClO2

Калиум хипохлорит KOCl

ПРЕГЛЕД НА ОРГАНСКИ ХЛОРНИ ПРЕПАРАТИ ВО ТРГОВИЈАТА
Трговски назив % на активен хлор
Chloroazodin 77,8
Chloramin T 24-26
Dichloramin T 56-60
Chloramin B 29,5
Succinchlorimide 50-54
Halazone 48-52,8
Halane 66
Antibac 16
ACL 85 (CDB 90) 89-90
ACL 66 66
ACL 60 (CDB 63) 60-63
CDB Clearon (ACL 56) 55
ACL 59 (CDB 59) 59
TCM 70-129
 УПОТРЕБА НА ТРГОВСКИТЕ ОРГАНСКИ ХЛОРНИ ПРЕПАРАТИ

Трговски назив Употреба % на активен хлор

Chloramin B Антисептик 29,5

Chloramin B, Texasept S

Chlorazon, Chloramin 80

Chlorina Дезинфициенс 24-36

Dichloramin T Антисептик за рани 56-60

Halazon Дезинфициенс за вода за пиење 48-52,8

Halane, Texasept conc. Дезинфициенс на детски шишенца 70,9

Triklorisocyanursäure Дезинфициенс за санитарии 89,7

Trichlor melamin TCM 70

1,3-dichlor-5,5-dimethyl- Дезинфициенс во прехранбената 66

hydantion индистрија
Dichloroglycoluril Дезинфициенс во комбинација со 66,8
калциум хипохлоритот
 JOD I JODNI SOEDINENIJA

• Jodot pome|u halogenite ima najgolema atomska te`ina;

• Na pazarot doa|a vo oblik na sivo-crni metalni plo~ki;

• Rastvorliv e vo KJ pri {to formira Lugolov rastvor, vo alkohol

i eter;

• Germicidniot efekt se dol`i na prisustvoto na J2, HOJ, i joden

katjon H2OJ+.

• Rastvorite na jod i jodni preparati se vbrojuvaat me|u

najizrazenite dezinficiensi (preparati koj sodr`at
elementaren jod, KJ, NaJ rastvoreni vo voda, etanol ili
glicerin)
 RASTVORI NA JOD

• Standarden rastvor na jod vo voda so 2% jod i 2,4% NaJ;

• Lugolov rastvor: voden rastvor na jod so 5% jod i 10% KJ;

• Jodna tinktura so 0,2% jod i 2,4% NaJ vo razreden etanol so voda

1:1;

• Silna jodna tinktura so 7% jod i 5% KJ vo 95% etanol

 JODOFORI

• Kompleks na elementaren jod ili trijodidi so nosa~i

(neutralni polimeri) koj imaat za cel da ja zgolemat

rastvorlivosta, da go prodol`at dejstvoto i da ja uramnote`at

sodr`inata na sloboden molekularen jod;

• Najpoznat jodofor e povidonjodin;

• Jodoforite ~esto se kombiniraat so anjonski, katjonski i

nejonski soedinenija so {to se zgolemuva germicidniot efekt

 UPOTREBA NA JODOT VO DEZINFEKCIJATA

• Za standardno uni{tuvawe na 99,99% za 10 minuti pri 250C, na

enterobakterii, amebi, enterovirusi;

• Vo odnos na drugite halogeni vo po{irok spektar gi inaktivira

virusite;

• Se koristi vo prisustvo na organski i anorganski materii bidejki

ne reagira so niv pri dezinfekcijata;

• Vo voda pobrzo ja postignuva baranata koncentracija od hlorot i

bromot;

• J2 e 2-3 pati podobar cisticid i 6 pati podobar sporocid od HOJ.

 АЛДЕХИДИ

• Klasi~ni dezinficiensi i konzervansi;

• Formaldehid (mravja kiselina), pri obi~na temperatura e gas so

ostar miris, a pri -210C se zgusnuva vo `olta te~nost.

• Paraformaldehid i trioksan se polimeri na formaldehidot,

pri sobna temper. se beli kristali, se koristat kako
dezinficiensi;

• Formalin e 35-40% rastvor na formaldehid vo voda, kako

stabilizator se dodava etanol;

• Formaldehidot ima {irok antimikroben spektar, {to zavisi od

koncentracijata, relativna vla`nost i temperaturata.
 MEHANIZAM NA DEJSTVO

• Inaktivacijata na mikroorganizmite odi preku karboksilnite,

amino-grupite, hidroksilnite i merkapto grupite na kleto~nite
belkovini;

• Optimalna vla`nost pri dezinfekcija 80-90%;

• Temperatura ne poniska od 180C;

• Ograni~ena prodornost, prikladen samo za povr{inska

dezinfekcija;

• Se koristi za fumigacija, dezinfekcija na obleka, a ne se

podnesuva so amonijak, drugi belkovini, fenol i materii koj
oksidiraat.
 FENOL I FENOLNI DERIVATI

• Fenolot e vo oblik na bezbojni rombi~ni igli~ki so

karakteristi~en miris i ja drazni ko`ata;

• Mnogu silen protoplazmati~en otrov, se adsorbira na

povr{inata od mikroorg. i so rastopuvawe na lipidite prodira
vnatre. Vo protoplazmata se vrzuva za belkovinite i enzimite i
ja razoruva celata kletka.

• Vo zavisnost od koncentracijata deluva baktericidno i

bakteriostatski, najdobro vo kisela sredina;

• Dobro deluva na bakterii, virusi i gabi.

 USLOVI KOJ VLIJAAT NA MIKROBICIDNIOT EFEKT
NA FENOLOT

• Prisustvo na organska materija;

• Mikrobicidniot efekt raste so porast na temperaturata;

• Pogolem efekt imaat vo kisela otkolku vo bazna sredina;

• Dodavawe na sol go zgolemuva efektot;

• Jonite na `elezo go zgolemuvaat baktericidniot efekt na

fenolot;

• So halogenirawe na fenolot i dodavawe na alkilfenoli i

krezoli raste dezinfekcioniot efekt.
 BAZI
• Klasi~ni dezinficiensi za gruba dezinfekcija na ne~istite
povr{ini;
• Naj~esto se koristat pri pojava na virusni infekcii;
• Za dezinfekcija se koristat NaOH,KOH, Na2O, negasena var i
gasena var;
• Imaat dlabok efekt so rastopuvawe na belkovinite i
ne~istotijata, no pravat korozija na povr{inite;
• Dezinfekcioniot efekt se dol`i OH- jonite koj reagiraat so
aminokiselinite, peptiodite, masnite kiselin i drugite
ne~istotii, vr{ejki hidroliza, bubrewe, sapunifikacija i
sozdavawe na sluzavo-sapunesti albuminati.
 NAJ^ESTO UPOTREBUVANI BAZI
• Natriumova baza (kausti~na soda), pri rastvorawe vo voda
osloboduva toplina, za gruba dezinfekcija se upotrebuva vo
koncentracija od 1-5%, zagrean na 60-700C, za vreme od 0,5 do 3
~asa. Za virusi se pravi 2% rastvor, 30% rastvor go ubiva i
pri~initelot na antraks za 10 minuti;

• Negasena var (CaO), i gasena var Ca(OH)2, od niv se priprema

gusto varno mleko (eden del gasena var so 3 dela voda), ili retko
(1:20) i vo kombinacija so 1-2%NaOH ili 3% formalin se
postignuva dezinfekcionen efekt so belewe i ostava vpe~atok
na ~isto.
 OKSIDANTI

• Vodoroden peroksid (H2O2), bezbojna, bistra te~nost, vo promet

doa|a kako koncentriran rastvor (33-35%), ili razreden (2,5-
3,5%), nepostojani rastvori koj na svetlo i vo alkalna sredina
se razgraduvaat do voda i molekularen kislorod;

• Do 3% rastvor slu`i za ispirawe na rani vo prisustvo na

enzimi, belkovini, krv i alkalni metali;

• Nepostojan i ne ostava rezidui;

• Se nao|a vo med i mleko i gi {titi od rasipuvawe

 PEROCETNA KISELINA
• Jako oksidacioni sredstvo, lesno se rastvora vo voda, na pazar
doa|a kako 40% rastvor;

• Lesno se razgraduva vo prisustvo na soli na te{ki metali i

organski materii i zgolemena temperatura;

• Praparatite na perocetna kiselina se skladiraat pod 200C;

• Se upotrebuva za dezinfekcija na medicinski instrumenti, za

gruba dezinfekcija se upotrebuva vo koncentracija od 0,4%, za
dezinfekcija na otpadni vodi kako 0,001%, i kako 2% aerozol
za dezinfekcija na filtrite za vozduh.
 KISELINI I ESTRI

• Dezinfeciensi i konzervansi
• Organski i neorganski kiselini;
• Baktericidnosta zavisi od slobodnite H+ joni;
• Pogolemiot broj na organski kiselini (ocetna, propionska,
benzoeva i sorbi~na) se nameneti za za{tita vo farmacevtskata,
kozmeti~kata i prehranbenata industrija;
• Za tretirawe na ko`ni i gabi~ni infekcii se upotrebuvaat
salicilna, benzoeva, limonska;
• Vo klanicite so svojot momentalen baktericiden i prodol`en
bakteriostatski efekt, za prodol`uvawe na odr`livosta na
mesoto se koristi mle~na kiselina
 NEORGANSKI KISELINI

• Najmnogu se koristat solnata i sulfurnata kiselina;

• Imaat izrazena korozivnost, pa se koristat zaedno so

inhibitori na korozijata (visokomolekularni alkoholi i
aldehidi, masni kiselini i KAS)

• Imaat zna~ewe pri otstranuvawe na vodeniot kamenec od

tvrdata voda.
 POVR[ INSKI AKTIVNI MATERII

• Imaat efekt na navla`nuva~i, emulgatori i detergenti;

• Po hemiskiot sostav se delat na ~etiri grupi:

 Anionski;

 Katjonski;

 Amfoterni;

 Nejonski aktivni materii.

 ANJONSKI POVR[ INSKI AKTIVNI MATERII -
SAPUNI

• Se koristat za perewe (orientaciska adsorbcija, elektri~en

prenos i mehani~ki efekt);
• Optimalen efekt vo kisela sredina;
• Imaat slab dezinfekcionen efekt;
• Sodr`at hidrofobna i hidrofilna grupa;
• Kiseli anjonski povr{inski materii - smesa na kiselini i
anjonski aktivni materii (detergent i fosforna kiselina);
• [ iroka upotreba vo prehranbenata industrija i mlekarstvoto
poradi niskata toksi~nost i korozivnost
 MEHANIZAM NA DEJSTVO NA ANJONSKI
POVR[ INSKI AKTIVNI MATERII

• Navleguvawe vo bakteriskata kletka;

• Inhibicija na va`nite enzimi;

• Prekinuvawe na kleto~niot metabolizam;

• Denaturacija na belkovinite;

• Vo bazna sredina, baktericidnosta brzo se namaluva;

• Se upotrebuvaat za dezinfekcija na mle~nata `lezda pred

molzewe i preventiva na mastitis.
 KATJONSKI POVR[ INSKI AKTIVNI MATERII

• Visokomolekularni alifatski amini;

• Alkilamin benzoat - rastvorlivi laktati koj kako dodatok na

mastite se koristat za dezinfekcija na racete na molza~ite;

• Kvartenerni amonievi soedinenija (KAS), imaat pozitivno

naelektrizirana hidrofilna grupa (amonieva, sulfonieva,
jodonieva ili arsenova);

• Mehanizam na dejstvo: adsorpcija na povr{inata na bakterijata,

prodor vo bakterijata, vrzuvawe za citoplazmatskata membrana,
nejzino razoruvawe, precipitacija na bakteriskata kletka i nejzina
smrt.
 ANTIMIKROBNA ZNA^AJNOST NA KAS

• Vo niski koncentracii gi ubivaat Gram (+), a vo visoki

koncentracii i Gram (-) bakterii, a ne deluvaat na
mikobakteriiite i sporite;
• Lesno se inaktiviraat od drugi soedinenija {to i ja ograni~uva
upotreblivosta;
• Se upotrebuvaat kako dodatoci na dezinficiensite za race i
povr{ini;
• Na efektot od dezinfekcijata so KAS vlijaat organskite materii,
tvrdosta na vodata, joni na metali, pH vrednost, temperaturata;
• Se upotrebuvaat za dezinfekcija na race i povr{ini, perewe na
ali{ta, kako konzervansi vo farmacijata, dezinfekcija na bazeni.
 AMFOTERNI POVR[ INSKI AKTIVNI MATERII

• Soedinenija na aminokiselini koi vo voda sozdavaat katjoni,

anjoni, i zviteroni;
• Povr{inski efekt: vla`newe, detergencija i prodornost;
• Se upotrebuvaat vo medicinata za dezinfekcija na ko`a,
instrumenti, podovi i yidovi;
• Se upotrebuvaat vo industrijata za hrana, pivskata industrija,
industrijata za mleko i meso i bezalkoholni pijaloci;
• Mala toksi~nost.
• Nejonski povr{inski aktivni materii, se koristat za
inaktivacija na dezinficiensi (Tween 80).
 ALKOHOLI

• Brzodeluva~ki dezinficiensi koj se upotrebuvaat za

dezinfekcija na race;

• Mikrobicidniot efekt raste so porast na molekulskata te`ina;

• Mikrobicidniot efekt se dol`i na denaturacija na belkovinite

vo prisustvo na voda;

• Se koristat vo kombinacija so formalin, fenol, natrium

hipohlorit;

• Antimikrobniot spektar |i opfa}a vegetativnite oblici na

bakteriite i gabite, no ne i sporite.
 MEHANIZAM NA DEJSTVO NA ALKOHOLITE

• ^ist (apsoluten) alkohol bez dodadena voda nema

dezinfekcionen efekt;
• Optimalni razreduvawa na alkohol so voda se 60-70%;
• ^ist alkohol e konzervans;
• Alkoholot vo praksa se koristi vo kombinacija so kvaternerni
amonievi soedinenija (KAS);
• Naj~esto koristen alkohol e etil alkohol: spiritus absolutus
(sodr`i 99,46% etanol), spiritus purificatus (95% etanol), spiritus
dilutus (70% etanol).
 ZA[ TITA PRI RABOTA I SKLADIRAWE NA
DEZINFEKCIONI SREDSTVA

• Da se sledi upatstvoto na proizvoditelot;

• Da se nosi za{titna obleka;

• Za vreme na dezinfekcijata ne smee da se pu{i, jade i pie;

• Pri rabota so bazi i kiselini da ne se fa}aat so goli race;

• Poradi opasnost od po`ar da se dr`at podaleku od izvori na

toplina;

• Pri rabota sekoga{ da ima dobra ventilacija;

• Dezinfekcionite sredstva da se ~uvaat i skladiraat na

soodvetni mesta.
 Prva pomo{ pri truewe so hemiski dezinfekcioni
sredstva

• Dokolku otrovot e vnesen preku usta, po`elno e {to poskoro da se

povrati sodr`inata, vo slu~aj na vnesuvawe bazi, kiselini ili
derivati na nafta ne smeat da se davaat emetici i laksansi. Pri
pojava na konvulzii i nesvestica da se pobara pomo{ od Doktor.
• Ako otrovot e vnesen so vdi{uvawe na zatrueniot da mu se
ovozmo`i pristap do sve` vozduh;
• Pri kontakt na otrovot so ko`a i o~i treba da se isperat so
mlaka voda bez antidoti.
 DEZINFEKCIONI BARIERI

- Dezinfekcioni barieri za vozila

naj~esto se koristi NaOH so pH 13-14, i
na ovoj rastvor se dodava 5-10% varno
mleko;

- Dezinfekcioni barieri za lu|e

ОСЕТЛИВОСТ НА МИКРООРГАНИЗМИТЕ НА СРЕДСТВАТА ЗА
ДЕЗИНФЕКЦИЈА
(Linton и сор. 1987)

ПООСЕТЛИВИ МИКРООРГАНИЗМИ
Вируси Бактерии, габи и други микроорганизми
Микоплазми
Грам-позитивни бактерии
Грам-негативни бактерии
Pseudomonas spp.
Рикеции
Вируси со обвивка
Хламидии
Вируси без обвивка
Спори на габите
Picorna вируси
Parvoviridae
Ацидорезистентни бактерии
Бактериски спори
Кокцидии
Приони
ПООТПОРНИ МИКРООРГАНИЗМИ
 ШИРИНА НА АНТИМИКРОБНОТО ДЕЈСТВО НА ХЕМИСКИТЕ
СРЕДСТВА ЗА ДЕЗИНФЕКЦИЈА НА ОДДЕЛНИ ВИДОВИ
МИКРООРГАНИЗМИ
со редослед на зголемување на отпорноста спрема дезинфек.
Средства
(Linton и сор. 1987)

Бактерии Вируси
Рикеци Габ Хламиди Кокцид
Ефект Вег. Ацидоре Со Без
микопл спор и и и .
облиц зистентн обвивк обвивк
азми и
и и а а
Голем + + + + + + + + + +
Среде
+ + ± ± ± + + + ± ±
н
Мал ± + - - - ± + + - -
Ефект: + = добар
± = огранчен
- = без ефект
 ЗГОЛЕМУВАЊЕ НА ЕФЕКАСНОСТА НА АНТИМИКРОБНИОТ СПЕКТАР
НА ЕФЕКТОТ НА ДЕЗИНФЕКЦИОНИТЕ СРЕДСТВА
(Linton и сор.1987)

Хемиски средства за дезинфекција

Осетливи киселин алкохол алдехид халогени оксидан

бази феноли ХАМ
микроорганзми и и и Cl2 J2 ти

Микоплазми + ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++
Грам+ бактерии + ++ ++ + + + + ++ ++
Грам- бактерии + ++ ++ + + + + ++ +
Pseudomonas spp + ++ ++ + + + + ++ -
Рикеции ± + + + + + + + ±
Вируси со обвивка + + ++ + + + + ±а ±
Хламидии ± ± + + + + + ± -
Спори на габи ± ± + + + + ± + ±
Вируси без обвивка - - + ± + ± ± - -
Ацидорезистентни бак. - + + + + + ± ± -
Бактериски спори ± - + ± + + +б - -
кокцидии - - - +в - - - +г -
++ = многу ефикасен а = различно ефикасен зависно од составот на дезинфициенсот
+ = ефикасен б = пероцетната киселина како силен оксидант е спороцидна
± = ограничено ефикасен в = амониумова база
- = без ефект г = некои имаат ефект и врз кокцидиите
 Atestirawe na efikasnosta od dezinfekcijata

- Perewe i strugawe ;
- Zemawe na brisevi;
- Zemawe na otpe~atoci;
- Odreduvawe na specifi~ni bakterii
(metoda na Poqakov);

Probite za atestirawe na dezinfekcijata se zemaat 2-

3 ~asa po profilakti~nata dezinfekcija ili
odredena ekspozicija pri tekovnata dezinfekcija.
 Прва помош при труење со хемиски средства за
дезинфекција и средства за чистење

А. Општи постапки при труење

1. Ако отровот е внесен преку уста

2. Ако отровот е внесен преку органите за дишење

3. Ако отровот е нанесен на кожата

4. Ако отровот е дојден во контакт со очите

ДЕЗИНСЕКЦИЈА ПРЕТСТАВУВА РЕДОВНО,

СИСТЕМАТСКО УНИШТУВАЊЕ НА ШТЕТНИТЕ

ИНСЕКТИ ВО ОБЈЕКТИТЕ ЗА СМЕСТУВАЊЕ НА

ДОМАШНИТЕ ЖИВОТНИ И ВО СИТЕ ОБЈЕКТИ ОД

ПРЕХРАНБЕНАТА ИНДУСТРИЈА

Paraziti kaj lu|eto i `ivotnite
komarci-malarija, filarioza,
hemoragi~na treska,
encefalitis, nemir, odbojnost,
vospalenija na ko`a i alergiski
reakcii.
muvi- tularemija,
{trkeli- ubod i voznemirenost
bolvi, vo{ki
[ tetnici vo prehranbenata
industrija
`iten bumbar, orizovo bumbar~e,
p~enkarno bumbar~e, bra{nari,
tutunska buba, slaninar,
peperutki, mravki, termiti,
lebarki.
parazitiraat na `ito,bra{no,
leb, semiwa, su{eno ovo{je,
suvomesnati proizvodi, mle~ni
proizvodi, volna, ko`a, krzno,
tutun, son~ogled, tekstil.
 [ tetnici vo prehranbenata
Paraziti kaj lu|eto i `ivotnite industrija

krasta i vospalenija na parazitiraat na bra{no, leb,

ko`ata suvomesnati proizvodi, mle~ni
proizvodi, volna, ko`a, krzno,
pasivni prenositeli na
tutun, son~ogled, tekstil.
bolesti kaj lu|eto i
`ivotnite
meningoencefalitis piroplazmoza
tifus tajlerioza
marsejska treska kala-azar
Q-treska otrovni insekti (p~eli,
osi, str{leni, bumbari,
borelioza
mravki).
tularemija
otrovni pajaci
salmoneloza
{igela
Mehani~ki postapki za uni{tuvawe na {tetnite insekti

 asanacija i meliorizacija na barite i mu~uri{tata

 postavuvawe na leplivi pojasi okolu drvata
 pravilno skladirawe i otstranuvawe na |ubreto
 koristewe na leplivi traki
 koristewe na inertna pra{ina
 spre~uvawe na prodor na insektite vnatre vo rabotnite
prostorii so postavuvawe na mre`i i vozdu{ni zavesi
Fizi~ki postapki za uni{tuvawe na {tetnite insekti

 upotreba na zgolemena temperatura, vlaga i zra~ewe

 vriewe na oblekata, peglawe na oblekata so parea
 ultrazvu~ni i radiobranovi
 infracrveni zraci
 Svetilka “ skara “
 upotreba na radioaktivni zraci (X-zraci, gama-zraci),
koj gi steriliziraat ma`jacite
 Biolo{ki postapki za uni{tuvawe na {tetnite insekti
 `ivotni koi se prirodni neprijateli na insektite (e`ovi,
krtovi, {i{mi{, ptici, ribi);
 korisni insekti grablivci i paraziti koi se neprijateli na
{tetnite insekti;
 patogeni mikroorganizmi (virusi, bakterii, gabi) koj
parazitiraat na {tetnite insekti;
 tretirawe na rastenijata so “ antifiding “ sredstva koj gi
paraliziraat organite za vkus na insektite i tie gubat
orientacija za razpoznavawe na hranata;
 Atraktanti koj gi privlekuvaat `enkite da polagaat jajca na
neprikladni mesta (seksualni atraktanti)
 Akceptanti (gi privlekuvaat insektite da se zadr`at na niv).
Hemiski postapki za uni{tuvawe na {tetnite insekti

 Repelenti-hemiski sredstva koj gi odbivaat insektite;

 Insekticidi:
a) Piretrin i piretroidi;
b) organofosforni soedinenija;
v) Karbamati;
g) Hlorirani jaglevodorodi.
 Vo zavisnost od goleminata na ~esticite insekticid ( vo proda`ba
doa|aat kako emulzija, suspenzija, pra{ok, rastvorliv pra{ok i zrnca)

 prskawe
 rasprskuvawe;
 sprej-magla;
 zamagluvawe (ladno vla`no zamagluvawe i toplo suvo
zamagluvawe);
 ULV-postapka (mnogu mala koli~ina);
 zapra{uvawe (pri upotreba na pra{kovidni
insekticidi)
 da ima dobar po~eten efekt;
 na tretiranite povr{ini da ima podolgo dejstvo;
 da deluva vo mali koli~ini ili vo mnogu mali koli~ini;
 da ima {irok spektar na deluvawe na {to pove}e {tetnici;
 da deluva selektivno;
 {tetnite insekti da ne mo`e da stanat otporni na insekticidot;
 da ne e otroven za ~ovekot i drugite `ivotni;
 ednostaven za upotreba;
 da ovozmo`i {iroka upotreba;
 da ne e skap.
 koristewe na za{titna oprema pri vr{ewe dezinsekcija
 do truewe doa|a preku usta, so vdi{uvawe i pri kontakt preku
ko`ata;
 simptomi: ka{lawe, povi{ena temperatura, bolka vo gradite,
ma~nina, povra}awe, gr~evi, glavobolka, nervni simptomi,
alergiska reakcija, anafilakti~en {ok;
 Prva pomo{:
a) da se osigura proodnost na di{nite pati{ta;
b) da se isperat so voda o~ite, a ko`ata i so sapun;
v) pri zemawe na otrovot preku usta da se predizvika povra}awe;
g) da se dade antidot dokolku postoi takov, i da ne se davaat
kontraindicirani lekovi.
 Prekumernata upotreba na insekticidi predizvikuva naru{uvawe
na ramnote`ata vo prirodata;
 Karenca - najkratko dozvoleno vreme koe mora da pomine od
upotrebata na insekticidot do skladirawe na hranata;
 Tolerancija - propisana najgolema dozvolena koli~ina na pesticid
vo `ivotnite namirnici;
 Sledewe na preporakite za ekolo{ko opravdano uni{tuvawe na
{tetnite insekti i pajaci.
 Dezinsekcija na skladi{tata so hrana - fumigacija;
 Hemiska dezinsekcija na objektite so mesni i mle~ni
proizvodi: prskawe na povr{inite na objektot, aerozolirawe
ili pravewe mamci za insekti;
 Dezinsekcija na volna, ko`a, krzna i obuvki;
 Dezinsekcija vo doma}instvata.
Deratizacija - postapka za uni{tuvawe na glodarite
koi ja konzumiraat i zagaduvaat hranata na lu|eto i
`ivotnite, prenesuvaat golem broj zarazni i
parazitarni zaboluvawa i kaj lu|eto imaat efekt na
gadewe i odvratnost.
 Metodi i sredstva za uni{tuvawe na glodarite:

1. Mehani~ko-fizi~ki metodi;

2. Biolo{ki sredstva i metodi;

3. Genetska metoda;

4. Hemiska metoda: rodenticidi so brzo

dejstvo(Antu, cinkfosfid, strihnin,lindan), sporo dejstvo-

antikoagulanti (Varfarin, Kumafuril, Kumahlor, Pindon), od

novata generacija (Difenikum, Brodifakum, Bromadiolon,

Flokumafen), Fumigantni rodenticidi, sredstva za

sterilizacija.
VI BLAGODARAM ZA

VNIMANIETO