BORÇLAR

HUKUKU GENEL
HÜKÜMLER I

Ders Sorumlusu
Doç. Dr. iur. Sinan
OKUR, LL.M.
Arş. Gör. Kübra ŞEN
 DERSİN AMACI VE SINAV HAKKINDA

HUKUKİ MUHAKEME MESLEKİ HAZIRLIK

• Borçlar Hukukuna Ait Temel Terminolojinin • Hakimlik Savcılık Sınavına Dönük
Öğrenilmesi Hazırlık Yapılması
• Kanun Kullanma Kabiliyetinin Kazanılması • Soru Tiplerinin Gösterilmesi
• KANUN KULLANIMI SERBEST!!!! • Yargı Uygulamasına İlişkin Önemli
Hususların Paylaşılması
• Muhakeme ve Hukuki
Argümantasyon/Gerekçelendirme Kabiliyeti • Her Sınavın Bir Bölümünün Muhakkak
Test Olması
• Bu bağlamda tavsiye edilen ders kitaplarından
birisinin muhakkak okunması. • Olay Test Soruları
• Pratik Çalışma Kitabının Sürekli Tekrarı ve Talep
Metodunun Öğrenilmesi
TAVSİYE EDİLEN KAYNAK KİTAPLAR

Fikret Eren, Borçlar Haluk N. Nomer,

Hukuku Genel Borçlar Hukuku
Hükümler, Yetkin, Genel Hükümler,
2021. 400 TL Beta, 2021. 220 TL

M. Kemal Oğuzman Tekinay/Akman/

M. Turgut Öz, Burcuoğlu/Altop,
Borçlar Hukuku Borçlar Hukuku
Genel Hükümler Genel Hükümler,
Cilt I ve II, Vedat Filiz, 1993.
Kitapçılık,2021. Baskısı yok.
700 TL
 TAVSİYE EDİLEN KAYNAK KİTAPLAR

Murat Doğan, Gökhan

Sinan Okur, Borçlar Hukuku Pratik Şahin Akıncı, Borçlar
Şahan, İsmail Atamulu,
Çalışma Çözüm Metodu ve Örnek Hukuku Bilgisi
Borçlar Hukuku Genel
Çözümler, Adalet, 2020. 98 TL - Yeni (Genel Hükümler),
Hükümler, Seçkin, 2021.
baskısı hazırlanmaktadır. Sayram, 2021. 76 TL
117 TL
 TAVSİYE EDİLEN MEVZUAT

Cem Baygın, Ahmet Nar, Türk S. Sami Akkurt, Kemal Erdoğan,

Sinan Okur, Abdurrahim Altun,
Medeni &Borçlar Kanunu Hüseyin Tokat, Türk Medeni
Abdüssamet Uslu, M. Fatih
Yürürlük Kaynakları ve İlgili Kanunu & Türk Borçlar Kanunu
Bozkurt, Elif Şeker Bardakçı,
Mevzuat, Adalet, 2022. 230 ve İlgili Mevzuat, Adalet, 2022.
Onur İlhan, Adalet, 2022. Yakında
TL 215 TL
satışa çıkacak.
 BORÇLAR HUKUKUNUN TANIMI KONUSU VE ÖNEMİ

Borçlar hukuku, kişiler arasındaki özel borç̧ ilişkilerini düzenleyen bir hukuk
dalıdır.

Borç̧ ilişkisi, iki veya daha çok

kişi arasında kurulan ve
bunlardan birine (alacaklıya),
diğerinden (borçludan) belirli bir
ALACAKLI BORÇLU
edimi isteme yetkisi veren,
diğerini de böyle bir edimi ifa ile
yükümlü kılan hukuki bir
ilişkidir. ALACAK HAKKI HUKUKİ YÜKÜMLÜLÜK
 BORÇLAR HUKUKUNUN TANIMI KONUSU VE ÖNEMİ

Sözleşme

Haksız fiil

Borç
Sebepsiz
ilişkisinin
zenginleşme
kaynakları

Vekaletsiz iş
görme
Borç ilişkilerinin başlıca kaynağı
Culpa in sözleşmelerdir.
Contrahendo
 HUKUKİ SORUMLULUK

Sözleşmesel (Akdi) Kanundan Doğan

Sorumluluk Sorumluluk
Kusurlu Kusursuz Haksız Fiil Sebepsiz Vekaletsiz İş
Sorumluluk Sorumluluk Sorumluluğu Zenginleşme Görme
Borcu İfa Ayıba Karşı Kusurlu Kusursuz
Etmeme Tekeffül Sorumluluk Sorumluluk
Sorumluluğu
Hakkaniyet Tehlike Özen
Sorumluluğu Sorumluluğu Sorumluluğu
Zapta Karşı
Tekeffül Adam Çalıştıranın
Sorumluluğu Sorumluluğu

Hayvan Bulunduranın
Sorumluluğu
Yapı Malikinin
Sorumluluğu
BORÇLAR HUKUKUNUN TANIMI KONUSU VE ÖNEMİ

Borçlar Hukuku malların Kişiler arasında borç̧ ilişkisi

kişiler arasında değişim ve kuran sözleşmelerin bazıları
dolaşımına hizmet eder. da bir iş görme edimini içerir.

Kişileri, mal ve şahıs

varlıklarına, kusurlu ve
hukuka aykırı davranışlarla Borçlar hukuku, niteliği
zarar verici fiillere (haksız itibariyle özel hukuk dalıdır.
fiillere) karşı da korumayı
amaçlar.
TÜRK BORÇLAR KANUNUNUN KABULÜ, SİSTEM VE TEKNİĞİ

Madde 1-206 Madde 207-645

 Türk Borçlar Kanunu

Genel Hükümler Özel Hükümler

Borçların ve Borç Borç

Borç İlişkisinin Borç İlişkisinin Borç İlişkilerinde
İlişkilerinin Sona İlişkilerinde
Kaynakları Hükümleri Taraf Değişiklikleri
Ermesi ve Zamanaşımı Özel Durumlar

Sözleşmeden
Borcun Sona
Doğan Borç Borçların İfası Teselsül Alacağın Devri
Erme Halleri
İlişkileri

Haksız Fiilden Borçların İfa

Borcun
Doğan Borç Edilmemesinin Zamanaşımı Koşullar
Üstlenilmesi
İlişkileri Sonuçları

Sebepsiz Borç
Zenginleşmeden Bağlanma Sözleşmeye
İlişkilerinin Parası Katılma
Doğan Borç Üçüncü Kişilere
İlişkileri Etkisi
 TÜRK BORÇLAR HUKUKUNUN KAYNAKLARI

Yazılı Kaynaklar Yazılı Olmayan Kaynaklar

Tamamlayıcı
Asli Kaynak
Kaynak

 Kanunlar  Örf ve Adet Hukuku

 Kanun Hükmünde Kararnameler  Bilimsel Görüşler
 Yönetmelikler  Yargı Kararları
 Medeni Kanun ile Borçlar Kanunu Arasındaki Bağlantı

C. Genel nitelikli hükümler

TMK Madde 5 - Bu Kanun ve Borçlar Kanununun genel nitelikli hükümleri, uygun
düştüğü ölçüde tüm özel hukuk ilişkilerine uygulanır.

Medeni Kanun ve Borçlar Kanununun bir hükmünün özel hukukun

diğer alanlarında uygulanabilmesi için iki şart gerçekleşmelidir:
1. Söz konusu mesele için -özel hukuk alanına giren- ilgili kanunda
bir hüküm bulunmamalıdır.
2. Medeni Kanunda veya Borçlar Kanununda yer alan ve o meseleye
(ilişkiye) uygulanması söz konusu olan genel hüküm, o özel hukuk
ilişkisinin bünyesine ve kendine özgü yapısına aykırı düşmemelidir.
 Medeni Kanun ile Borçlar Kanunu Arasındaki Bağlantı

ÖRNEK

Medeni Kanunda düzenlenen bir müessese, bir

borç ilişkisi teşkil ettiği ve hakkında özel bir
hüküm de bulunmadığı takdirde, Borçlar
Kanununun genel hükümlerine tabi olur.
Mesela, üyenin bağlı olduğu derneğe karşı aidat
ödeme borcunun ifasına, ifa edilmemesine ve
sona ermesine Borçlar Kanunu hükümleri
uygulanır.
 BORÇLAR HUKUKUNA HAKİM OLAN İLKELER

1. İrade 3. 4. Kusurlu 5. Üçüncü Kişi 7. Borçlunun

2. Nisbilik 6. Sözleşmelerde
Özerkliği Dürüstlük Sorumluluk Aleyhine Borç Yerleşim Yerinde
İlkesi Karşılıklılık İlkesi
İlkesi İlkesi İlkesi Kurulamaması İfa İlkesi
 1. İRADE ÖZERKLİĞİ İLKESİ

İrade özerkliği, liberal

hukuk felsefesinin,
dolayısıyla sözleşme İrade özerkliği, hukuk İrade özerkliği ilkesi,
özgürlüğünün düzeninin bireylere kişileri, kendi özel
ideolojik esasını kişisel ilişkilerini hukuk ilişkilerini
oluşturur. özgür iradelerine göre düzenlerken her türlü
• İrade özerkliği asıl, diledikleri gibi dış baskıdan ve
sınırlama ise düzenleme hususunda özellikle devletin
istisnadır. tanımış̧ olduğu genel baskısından korumayı
yetkidir. amaçlar.
 İrade Özerkliği

Sözleşme Özgürlüğü Eşitlik Şekil Özgürlüğü

Sözleşme yapma

Sözleşmenin tarafını
seçme

Sözleşmenin konusunu,
şeklini seçme

Sözleşmeyi değiştirme
ortadan kaldırma
 2. NİSPİLİK

Kişilerin, kendi aralarındaki borç ilişkilerine yönelik

olarak serbestçe belirledikleri kuralların sadece
kendilerini bağlamasına (yalnızca kendi aralarında
bağlayıcı olup, kural olarak üçüncü kişileri
bağlamamasına) nisbilik ilkesi adı verilir.

Borç ilişkisinden doğan alacak hakkı hukukî niteliği

itibarıyla nisbî bir haktır.
 3. DÜRÜSTLÜK İLKESİ

Alacaklı, borçludan alacağını talep ederken, borçlu da borcunu ifa ederken

makul, orta zekâda, doğru ve dürüst bir kişi gibi hareket etmelidir.

Somutlaştırma Tamamlama
Fonksiyonu Fonksiyonu

Sınırlama Düzeltme
Fonksiyonu Fonksiyonu
4. KUSURLU SORUMLULUK İLKESİ
 5. ÜÇÜNCÜ KİŞİ ALEYHİNE 6. SÖZLEŞMELERDE
BORÇ KURULAMAMASI İVAZLILIK İLKESİ

Hiç kimse, iradesi dışında, küllî halefıyet hali Borçlar hukuku, sözleşmeden doğan borç
(miras gibi) hariç, sözleşme veya başka bir ilişkilerinde karşılık (ivaz) ilkesini kabul
sebeple borç altına sokulamaz. etmiştir.

İstisna: bağışlama
Bir sözleşmenin
sözleşmesi, tüketim
tarafları, üçüncü bir
ödüncü sözleşmesi,
kişi aleyhine borç
ariyet ve ücretsiz
ilişkisi kuramazlar.
vekaletv
 7. BORÇLUNUN YERLEŞİM YERİNDE
İFA İLKESİ

Borçlu, borçlandığı edimi ilke olarak kendi yerleşim yerinde ifa zo-
rundadır.

Borcun Doğum Anı

 BORÇLAR HUKUKUNUN TEMEL KAVRAMLARI

Borç İlişkisi

Geniş Anlamda Borç İlişkisi Dar Anlamda Borç İlişkisi

Borç İlişkisi Borç

Dar Anlamda Borç

Para Borcu
BORÇ İLİŞKİSİ KAVRAMI

ASIL
ALACAK
Borç ilişkisi, alacaklı ile borçlu HAKKI
arasında bir veya daha çok alacak
hakkı ile bazı ikincil (talî) haklan ve
borçlan içeren bir hukuki ilişkidir.
YAN YAN EDİM
ALACAK YÜKÜMLÜ
HAKKI LÜĞÜ
BORÇ KAVRAMI BORÇ
İLİŞKİSİ

Alacaklının borçludan istemeye

yetkili olduğu, borçlunun da yerine
getirmek zorunda bulunduğu bir tek TALİ YAN
edimi, yani bir tek alacak veya borcu HAKLAR YÜKÜMLÜ
LÜKLER
içeren hukuki ilişkiye, borç denir.
 ASIL
ALACAK
HAKKI

 Faiz FERİ
YAN EDİM
YÜKÜML
 Ceza Koşulu HAKLAR
ÜLÜĞÜ
 Rehin

BORÇ
İLİŞKİSİ

YAN YAN
ALACAK YÜKÜML
HAKKI ÜLÜKLER
Koruma Yükümlülükleri

 Yenilik doğuran haklar TALİ

HAKLAR
 Defi
 BORÇ İLE BORÇ İLİŞKİSİ ARASINDAKİ
FARKLAR
DOĞUM ANI KAPSAM
Borç, borç ilişkisiyle Borç ilişkisi, kural olarak
aynı anda doğabileceği birden çok alacak ve
gibi, ondan daha sonra borcu kapsar.
da doğabilir.
Borç ilişkisi, kapsadığı
alacak hakkı ve edim
yükümlülüğü yönünden
borçtan daha geniştir.
DEVİR SONA ERME
Karşı tarafın rızası Borç ile borç ilişkisi,
olmaksızın borç sona erme sebepleri
ilişkilerinin, özellikle yönünden de birbirinden
sözleşmenin devri farklıdırlar.
mümkün değildir.
Sona erme sebepleri
farklı olduğu için, borç
ilişkisi sona erdiği
halde, borç devam
edebilir.
BORÇ İLİŞKİSİNİN İÇERDİĞİ HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLER

A- Alacaklı B- Borçlu

Hukuki Bağ

Borç ilişkisi, alacaklı ile borçlu arasında

mevcut bir hukuki ilişkidir.

HAK YÜKÜMLÜLÜK
HAK SAHİBİ YÜKÜMLÜ
 I. BORÇ İLİŞKİSİNDEN DOĞAN HAKLAR VE
YÜKÜMLÜLÜKLER

HAKLAR YÜKÜMLÜLÜKLER

Asli Haklar Birincil Yükümlülükler

Yan Haklar İkincil Yükümlülükler

Tali Haklar
 BORÇ İLİŞKİSİNİN İÇERDİĞİ HAKLAR

ASLİ HAKLAR YAN HAKLAR TALİ HAKLAR

ALACAK HAKKI ALACAK HAKKINI DÜZENLEME

GENİŞLETEN HAKLARI

Alacak hakkı,
alacaklıya
• YENİLİK
borçludan ALACAK HAKKINI
borçlanmış olduğu DOĞURAN
GARANTİ EDEN HAKLAR
edimi talep yetkisi
verir. • DEFİLER
 BORÇ İLİŞKİSİNİN İÇERDİĞİ
YÜKÜMLÜLÜKLER

ASLİ YÜKÜMLÜLÜKLER YAN YÜKÜMLÜLÜKLER

Aslî edimin tam ve doğru

EDİM YÜKÜMLÜLÜĞÜ
olarak ifasına yardım ederler.

Borç ilişkisinin asıl konusunu

oluşturan edim yükümlülüğü,
borçlunun alacaklı yararına
borçlandığı, gerçekleştirmek
zorunda olduğu menfaat, bir
davranıştır.
 BORÇ İLİŞKİSİNDEN DOĞAN YÜKÜMLÜLÜKLER

Borçlunun borcunu tam ve gereği gibi ifa edebilmek için yerine getirmek zorunda
olduğu bütün davranışlara yükümlülük denir.

1. Birincil Yükümlülükler 2. İkincil Yükümlülükler

Edim Yükümlülükleri Yan Yükümlülükler

Asli Edim Yan Edim

Yükümlülükleri Yükümlülükleri
 Yükümlülükler

Birincil Yükümlülükler İkincil Yükümlülükler

Edim Yükümlülükleri Yan Yükümlülükler

Asli Edim İfaya Yardımcı Yan

Yükümlülükleri Yükümlükler

Tali Edim Koruyucu Yan

Yükümlülükleri Yükümlülükler
 Asli Edim Yükümlülükleri

Sözleşmenin esaslı unsurunu oluşturan ve bu nedenle de tipini

belirleyen edim yükümlülüğüdür.

Satış Sözleşmesi:
Satıcı: Zilyetlik ve Mülkiyeti devir
Asli edim yükümünü
Alıcı: Bedel ödeme borcu
yerine getirmeyen
borçluya karşı ifa davası
Kira Sözleşmesi:
açılabilir.
Kiracı: Bedel ödeme borcu
Kiraya veren: Kiralananı teslim
 Yan Edim Yükümlülükleri

Asli edime bağlı olan ancak ondan bağımsız bir amaç ve içeriğe sahip olan edim
yükümlülükleridir. Yan borçları ifade etmektedir.

Makine Satış
Sözleşmesi: Yan edim yükümünü
Satıcı:Makinenin teslimi yerine getirmeyen
yanında monte ve bakım borçluya karşı da ifa
onarım yükümü davası açılabilir.
 Yan Edim Yükümlülüğünün Doğum Kaynağı

Kanundan Doğan Yan Edim Sözleşmeden Doğan Yan Edim Dürüstlük Kuralından Doğan Yan
Yükümlülüğü Yükümlülüğü Edim Yükümlülüğü

TBK m.211: Aksine

sözleşme veya âdet yoksa, Kiracının yaz aylarında
ölçme ve tartma gibi devir bahçeye bakması
giderleri satıcıya aittir.
 Yan Yükümlülükler

Dürüstlük kuralından
doğarlar.
Edim yükümlülüklerine Yan
yükümlülüklerin
bağlıdırlar.
ihlali halinde
Ayrı bir bağımsız varlıkları bağımsız bir ifa
bulunmaz. davası açılamaz.
Tazminat davasına konu
olabilir.
 Yan Yükümlülükler

İfaya yardımcı yan yükümlülükler Koruyucu yan yükümlülükler

Asli edimin, sözleşmenin Alacaklının mal ve şahıs

amacına uygun olarak tam varlığı değerlerinde ifa fiili
ve doğru bir şekilde ifasına nedeniyle veya ifa dolayısıyla
hizmet ederler. uğrayabileceği zararlardan
korunması amacını taşırlar.

Koruma
Yükümlülükleri
 Hazırlama ve
Sağlama

İfaya Yardımcı Yan

Muhafaza
Yükümlülükler
Yan
Yükümlülükler
Koruyucu Yan
Aydınlatma
Yükümlülükleri
 Koruma Yükümlülükleri

Bütünlük Menfaati

Sözleşme Kurulmadan Önce

Sözleşme Görüşmelerinde
Sosyal Temas
Sözleşmenin İfası Sırasında
Sözleşme Sona Erdikten Sonra
 Koruma Yükümlülükleri

Sözleşme yapmak amacıyla

sosyal temasa giren kişiler, bu Edim
andan itibaren aralarında kurulan yükümlülüklerinden
ilişkinin her safhasında tamamen bağımsız
birbirlerine zarar vermemek için OTONOM
her türlü özeni göstermek, gerekli
çabayı sarfetmek zorundadırlar.

Koruma Dürüstlük
yükümlülüklerinin Kuralından Doğar.
ihlali halinde
tazminat davası
açılır.
İkincil Yükümlülükler

Tazminat
yükümlülü
ğünü ifade
eder.

Asıl borç
ilişkisine
dayanır.
Asli edim,
tazminat
edimine
dönüşür.
 HAK KAVRAMI, HAKLARIN ÇEŞİTLERİ
ÖZELLİKLE ALACAK HAKKI

Hak, hukukça korunan ve sahibine, isterse bu korunmadan

yararlanma yetkisi veren bir menfaattir.

Yararlanma Hakları Düzenleme Hakları

Yararlanma hakkı sahiplerine,

Doğrudan doğruya hukuki bir üçüncü kişilerle olan hukuki
değer veya menfaate yönelmiş ilişkilerini biçimlendirme, onlara
haklar belirli bir şekil verme yetkisi
tanımaktadır.
 Yararlanma Hakları

Topluluk veya Grup

Alacak Hakları Hakimiyet Hakları Kişilik Hakları
Hakları

Nispi Mutlak Mutlak Nispi

Hak Hak Hak Hak
 Alacak Hakkı

Alacak hakkı bir Alacak hakkı bir Alacak hakkının

Alacak hakkı nispi Alacak hakkı
yararlanma malvarlığı sayısı, içeriği
bir haktır. geçici bir haktır.
hakkıdır. hakkıdır. belirli tip ve
konularla sınırlı
değildir.

Alacak hakkı,
alacaklının Alacak hakkının
borçludan üçüncü bir kişiye
borçlanmış olduğu karşı ileri sürülmesi
edimi talebe mümkün değildir.
yönelik bir haktır.
 Alacak hakkının (borç ilişkisinin) nispî niteliğinden doğan sonuçlar:

Alacak hakkı, borç ilişkisinin sadece

diğer tarafına, yani borçluya karşı ileri
sürülebilir.
Alacak hakkı, maddî edimlerde
alacaklıya, şey üzerinde dolaylı
bir yetki verir.
Alacak hakkının (borç ilişkisinin)
borçlu tarafından ihlâl edilmesinden
üçüncü kişiler hiçbir hak elde
edemezler.
Alacak hakkı (borç ilişkisi)
yalnız borçlu tarafından ihlâl
edilebilir.
Alacak hakkının (borç ilişkisinin)
nispîliği, borçlunun iflâsı halinde de
görülür.
 Kuvvetlendirilmiş Kişisel Haklar - Eşyaya Bağlı Borçlar

Kanun koyucu, çeşitli nedenlerle bazı alacak haklarını kuvvetlendirmiştir.

 Bazı nisbi haklar, şerhedilerek

Şerhedilmiş Nisbi Haklar üçüncü kişilere karşı ileri
sürülebilir.

 Şerh için mutlaka bir kanun

 Sözleşmeden doğan önalım,
alım ve geri alım hakları
 Arsa payı karşılığı inşaat
sözleşmesinden doğan inşaat
hakkı
hükmünün bulunması şarttır.
 Taşınmazlarda tapuya şerh
verilerek taşınmazın sonraki
maliklerine karşı da ileri
sürülebilir.
 Eşyaya Bağlı Borç

 Eşyaya bağlı borç, bir kimseyi bir mala malik olduğu için yükümlülük altına sokan
borçtur.
 Kişi sırf o eşyanın maliki olduğu için borç altına girer.
 Şerhedilerek etkisi kuvvetlendirilen nisbi hakların da eşyaya bağlı borç haline gelir.
 Sınırlı sayı ve tipe bağlılık ilkeleri geçerlidir.

TMK. m. 749’a göre bir taşınmazın çevresine

duvar ve çit çekme giderlerine, taşınmazın o
andaki mâliki katlanır.
 Nispilik İlkesinin
İstisnaları

Tam Üçüncü Kişi Üçüncü Kişilere Üçüncü Kişiyi Borcun Üçüncü

Yararına Etkili Borç Korucu Etkili Kişi Tarafından
Sözleşme İlişkisi Sözleşme İfa Edilmesi
 Düzenleme Hakları

Yenilik Doğuran Haklar Yönetim Hakları Defi Hakları

Düzenleme hakları, sahiplerine,

üçüncü kişilerle hukuki
ilişkilerini düzenleme, onlara
belirli bir şekil verme yetkisi
tanımaktadır.
 Yenilik Doğuran Haklar

Bir hukuki yetkiye dayanarak, bir kimsenin varması gerekli tek taraflı irade
beyanıyla yeni bir hukuki durum yaratmasına veya hukuki bir ilişkiye şekil
vermesine imkân veren haklara, yenilik doğuran haklar denir.

Kanundan ya da Kişiye veya başka

sözleşmeden bir hakka bağlı
doğabilir. olabilir.
 Yenilik Doğuran Haklar

Kurucu Değiştirici Bozucu

 Kullanılması ile daha önceden var olmayan bir
hukuki ilişki meydana getiren haklar, kurucu
Kurucu Yenilik
yenilik doğuran haklar olarak tanımlanmaktadır.
Doğuran Haklar
Örn: alım, geri alım, önalım hakları.

Mevcut bir hukuki ilişkiyi değiştiren haklara,

Değiştirici Yenilik değiştirici yenilik doğuran haklar denilmektedir.
Doğuran Haklar Örn: Seçimlik borçlarda ifa edilecek edimi seçme
hakkı.

Mevcut bir hukuki ilişkinin ortadan kaldırılması

Bozucu Yenilik sonucunu meydana getiren haklar, bozucu yenilik
Doğuran Haklar doğuran haklar olarak ifade edilmektedir. Örn:
Boşanma, fesih, sözleşmenin iptali.
Yenilik Doğuran Hakların Özellikleri
• Kural olarak, tek taraflı, yöneltilmesi ve varması gerekli bir
irade açıklaması ile kullanılır. Ya da yenilik doğuran dava
ile kullanılır.
Kullanılması, herhangi kayıt ve şarta
bağlanamaz.
• Bir kez kullanılınca hak tükenir ve geri dönmek mümkün
olmaz.
Kullanılması, hak düşürücü süreye tabidir.
• İrade açıklamasının geçerliliği, kural olarak, şekle bağlı
değildir. İstisna: Boşanma
 Yönetim Hakları

Başkası
yararına
haklar
Yönetim veya temsil hakkı,
sahibine, üçüncü kişilere karşı,
başka bir kişi adına hareket etme,
yaptığı hukuki işlemlerin
sonuçlarını, adına hareket ettiği
kişinin hukuki alanında doğurma Temsil
yetkisi veren ikincil (tâlî) nitelikte Hakları ve
bir haktır. Organ
Hakları
 Defi Hakları

Defi hakkı,
Hak sahibine, bir başkası tarafından ileri borçlunun özel bir
sürülen bir hakkı, belirli oranda etkisiz Savunma nedene dayalı
kılma veya sonuçlarını tamamen ya da olarak borçlanılan
araçlarıdır. edimi yerine
kısmen sınırlama, engelleme veya ortadan
kaldırma imkânı veren haklardır. getirmekten
kaçınma hakkıdır.
 Defi Hakkı

Borçlunun özel bir

sebebe dayanarak Hakimin defi Davanın her
borçlu bulunduğu hakkını gözetmesi aşamasında
edimi ifadan
kaçınmasına imkan için tarafça ileri serbestçe ileri
tanıyan bir savunma sürülmesi gerekir. sürülemez.
yoludur.
 İTİRAZ VE DEFİ ARASINDAKİ FARKLAR
İTİRAZ
Hak geçerli bir şekilde doğmamıştır
veya ortadan kalkmıştır.
Konusu olay ve/veya olgudur.
Hakim tarafından resen dikkate alınır.
Göz ardı edilemez.
Menfaati olan herkes tarafından ileri
sürülebilir.
DEFİ
Hak mevcut ve geçerlidir. Ancak
borçlu, özel bir sebebe dayanarak
ifadan kaçınmaktadır.
Konusu haktır.
İleri sürülmezse hakim resen dikkate
alamaz.
Hak sahibi tarafından göz ardı
edilebilir.
Sadece hak sahibi tarafından ileri
sürülebilir.
 DEFİLER

KESİN GECİKTİRİCİ BAĞIMSIZ BAĞIMLI KISMİ

TAM DEFİLER
DEFİLER DEFİLER DEFİLER DEFİLER DEFİLER

Zaman Ödeme Zaman Ödeme Zaman Bağışlama

aşımı zlik aşımı zlik aşımı Sözünden
Defi Defi Defi Defi Defi Kaçınma
 ALACAK VE TALEP KAVRAMLARI

Tanım: Alacak Geniş anlamda

hakkı alacaklının, talep hakkı,
borçludan alacak hakkını da
borçlanılan edimi Talep, bir içine alan ve
talep etme başkasından bir ondan daha geniş
hakkıdır. şey yapmayı veya olan, üçüncü bir
yapmamayı kişinin
• Talep hakkı, isteme hakkıdır. davranışına
alacak hakkının yönelik her türlü
özüdür. dava edilebilir
haktır.
 ALACAK HAKKI VE TALEP HAKKININ KARŞILAŞTIRILMASI

Konuları Yönünden
Doğuş Anları Yönünden
Alacak hakkı, bir borç
ilişkisinden doğduğu için Kapsadıkları Yetkiler
burada borçlunun davranışı Alacak hakkı, borçlunun Yönünden
söz konusu iken, herhangi edimi alacaklıya
bir borç ilişkisinden borçlandığı anda doğduğu Alacak hakkı, alacaklı
doğmayan dar anlamdaki halde, talep hakkı, ancak yararına birçok yetkileri
talep hakkında, edim, yani alacağın muaccel olmasıyla kapsar. Talep, bu yetkilerin
borçlunun davranışı dışında doğar. en önemlisi olmakla
kalan bir davranış, hakkın birlikte, yalnız bir tanesidir.
Örnek: vadeye bağlanmış
konusunu oluşturmaktadır. borçlar. •---İcra yoluyla takip yetkisi
---Tazminat isteme hakkı
---Yenilik doğuran haklar
---Yan haklar
 BORÇ VE SORUMLULUK

Sorumluluk
• Borç, borçlunun Edim
borçlanmış olduğu
• Sorumluluk, • Sorumluluk,
edimi yerine
• Borcun konusu, borcun edimini ifa
getirme
borçlunun yaptırımıdır.
yükümlülüğüdür. etmeyen
alacaklıya borçlunun
borçlanmış olduğu malvarlığının
edimdir. devlet organları
Borç Sorumluluk
aracılığıyla
alacaklının
elkoymasına tâbi
tutulmasıdır.
 SORUMLULUK

-Den Sorumluluk -İle Sorumluluk

Borçlunun, edimin ifası Belirli bir zararı tazmin

için alacaklıya karşı yükümlülüğü de sorumluluk
malvarlığıyla sorumlu anlamına gelir.
olması, gerçek ve teknik
anlamda sorumluluktur.
 SORUMLULUĞA HAKİM OLAN İLKELER

Bireysel Sorumluluk Tam Sorumluluk

Kıymet İtibariyle
Bireysel Sorumluluk
Sorumluluk
 SORUMLULUK TÜRLERİ

• Şahıs ile sorumluluk, alacaklının, borçlunun

Şahıs ile sorumluluk şahsına, yani vücuduna el koymasıdır.

• Malvarlığı ile sorumlulukta borçlu, borcunu

ifa etmediği takdirde, alacaklı, devlet organları
Malvarlığı ile sorumluluk aracılığı ile borçlunun malvarlığına
elkoymakta, sattırmakta ve satış bedelinden
alacaklıyı tatmin etmektedir.
 Malvarlığı ile Sorumluluk

Sınırlı malvarlığı ile

Tam sorumluluk
sorumluluk

Konu itibariyle

Miktar itibariyle
 EKSİK (TABİÎ) BORÇLAR

Tam Borcun ifa edilmemesi halinde, borçlunun

dava veya icra yoluyla borcu ifaya
Borç zorlanabildiği borçlara denir.

Borcun ifa edilmemesi halinde, borçlunun

dava veya icra yoluyla borcu ifaya
Eksik zorlanamadığı ancak borçlunun borcu rızaen
Borç yerine getirdiğinde de edimi geri alamadığı
borçlara denir.
 Borçlu
borcunu ifa
edebilir.

Ödenebilir, İfa edilen

dava edimin iadesi
edilemez. istenemez.

Eksik
Borçlar
 EKSİK BORÇLARIN ÇEŞİTLERİ

Doğuştan Eksik Borçlar Geçici Eksik Borçlar Sonradan Eksik Borçlar

Kumar ve bahisten Zamanaşımına

doğan borçlar uğramış borçlar

Evlenme simsarlığından Konkordato dışında

doğan borçlar kalan borç

Ahlaki ödevlerden
doğan borçlar
 BORCUN KONUSU: EDİM

Borç ilişkisine dayanarak alacaklının borçludan talebe yetkili

olduğu, borçlunun da yerine getirmek zorunda bulunduğu
davranışa, edim denir.

Belirli ve Alacak
Borcun
sınırlı bir hakkının
konusu
davranış karşılığı
 EDİM FİİLİ – EDİM SONUCU

Edim Fiili Edim Sonucu

Kişisel veya dar anlamda yapma ya Verme edimlerinde ise, edim sonucu
da yapmama edimlerinde borçlunun önem taşır. Burada borçlu, edimin
alacaklıya karşı borçlanmış olduğu sonucunu borçlanmıştır.
şey, edim eylemidir.
 EDİMİN UNSUR VE ŞARTLARI

1. Edim, hukuken korunan bir menfaat olmalıdır:

Ekonomik değer taşıyan Edimin hukuken

maddi menfaat, para ile
ölçülemeyen manevî,
estetik veya duygusal bir
menfaat de edimin konusu
olabilir.
korunabilmesi için,
alacaklıya makûl bir
menfaat sağlaması,
dürüstlük kuralına uygun
olması gerekir.
 EDİMİN UNSUR VE ŞARTLARI

3. Edim emredici
2. Edim imkânsız
hukuka aykırı
olmamalıdır.
olmamalıdır.

4. Edim genel ahlâka,

kamu düzenine ve
kişilik haklarına
aykırı olmamalıdır.
 EDİMİN UNSUR VE ŞARTLARI

5. Edim belirli veya belirlenebilir olmalıdır.

Edim, borcun doğumu

Edimi, anlaşmaya göre
esnasında belirli veya hiç
Edim, adalet ve hakkaniyete, taraflardan biri
olmazsa ifa anında zaman, yer
dürüstlük kurallarına uygun belirleyebileceği gibi,
ve konu itibariyle objektif
bir şekilde belirlenmelidir. belirleme yetkisi, üçüncü
olarak belirlenebilir nitelikte
kişilere de bırakılabilir.
olmalıdır.

Edim, belirli veya

belirlenebilir nitelikte değilse,
sözleşme, dolayısıyla borç
doğmaz.
 Edim Çeşitleri

Bölünmelerine Doğurdukları Bir Ferde veya Bir

Konularına Göre Sürelerine Göre
Göre Edim Sonuçların Türüne Topluluğa Yapılan
Edim Çeşitleri Edim Çeşitleri
Çeşitleri Göre Edim Çeşitleri Edimler

Yapma -
Kişisel – Bölünebilen Ferde Yapılan
Yapmama Sürekli Edimler Fiili Edim
Maddi Edim Edimler Edim
Edimleri

Olumlu Olumsuz Bölünemeyen Bir Topluluğa

Ani Edimler Hukuki Edim
Edim Edim Edimler Yapılan Edim

Yapmama Dönemli Fiili ve Hukuki

Verme Edimi
Edimi Edimler Edimler

Yapma Katlanma
Edimi Edimi
 PARÇA VE TÜR BORÇLARI

Maddî edime ilişkin borçlar, içerdikleri şey yönünden “parça borçları” ve “çeşit = cins =
tür borçları” olmak üzere ikiye ayrılır.

Edimin tüm ayırt Edimin türü ile

edici özellikleri belirlendiği borca ise
ile belirlendiği çeşit borcu denir.
borca parça Kararlaştırılan şey aynen
borcu denir. veya mislen ifa
Kararlaştırılan edilerek borç sona
edim dışında Van Gogh’un
erdirilir. Teslim edilecek
başka bir şeyin “buğdaylar” şeyi borçlu seçer.
teslimi ile borç tablosu  Nev’i telef olmaz
sona ermez. ilkesi
1 Kg Portakal
 SEÇİMLİK BORÇ

Birden çok edimi içine almakla birlikte, borçlunun bunlar

arasından seçeceği bir tek edimi yerine getirmekle
yükümlü olduğu borç türüne, seçimlik borç denir.

Borç, birden çok edimi içermektedir.

Yetkili kişi, seçim hakkını kullanmakla bu edimlerden

biri kesin olarak borcun konusunu oluşturur; diğer
edimler ise ortadan kalkar.
 Haksız Fiil

Sebepsiz
Zenginleşme
Kanundan Doğan
Borç İlişkileri
BORÇ
Vekaletsiz İş
İLİŞKİSİNİN
Görme
KAYNAKLARI Hukuki İşlemden
Doğan Borç
İlişkileri
Culpa in
Contrahendo
 HUKUKİ İŞLEMDEN DOĞAN BORÇ İLİŞKİLERİ

Hukuki işlem, bir veya

birden çok kişinin hukuk
İrade açıklamasının
düzeninin öngördüğü Hukuki işlem, belirli bir
yönelmiş olduğu hukuki
sınırlar içinde hukuki sonucun
sonuç, bir hakkın veya
gerektiğinde diğer meydana gelmesine,
hukuki ilişkinin
unsurlarla birlikte dolayısıyla belirli bir
kurulması,
hukuki sonuçlar amacın gerçekleşme sine
değiştirilmesi, devre-
doğurmaya yönelmiş yönelik bir hukuki fiil
dilmesi veya ortadan
irade açıklaması veya türüdür.
kaldırılması olabilir.
açıklamalarından oluşan
hukuki bir olgudur.
 HUKUKİ İŞLEMİN UNSURLARI

KURUCU GEÇERLİLİK ETKİLİLİK

UNSURLAR UNSURLARI UNSURLARI

Kurucu unsurlar, bir

Geçerlilik ve etkinlik unsurları, kurulmuş bir
hukuki işlemin
hukuki işlemin geçerli ve etkili olarak
meydana gelmesine,
hüküm ve sonuç doğurmasına yarayan
kurulmasına yönelik
unsurlardır.
unsurlardır.
Hukuki İşlemin Kurucu Unsuru

•İrade açıklaması, hukuki işlemin temel kurucu unsurudur.

İradenin dış dünyaya açıklanması ise ya irade beyanıyla ya da

irade faaliyetiyle gerçekleşir.
 İrade açıklamasına eklenmesi gereken diğer kurucu unsurlar

Kabul açıklaması Resmi Fiil Maddi Fiil Resmi Makamın Katılımı

 HUKUKİ İŞLEMİN GEÇERLİLİK
UNSURLARI

Hukuka ve Hukuki işlemin

Fiil ehliyeti Şekil
ahlaka uygunluk mümkün olması

HUKUKİ İŞLEMİN ETKİNLİK UNSURLARI

Kanuni temsilcinin Vesayet makamının

Vasiyetçinin ölmesi Geciktirici şart
izni/onayı izni/onayı
 HUKUKİ İŞLEMİN SONUÇLARI

Açıklanan iradeye uygun olarak meydana gelmesi istenilen sonuç,

bir hakkın veya hukuki ilişkinin doğması (kurulması), devredilmesi,
değişmesi veya ortadan kalkmasıdır.

İradesini açıklayan kişinin işlem yapmakla güttüğü ekonomik, sosyal

amaç yanında, doğacak hukuki sonuçları da istemesi, bunların
niteliği hakkında az çok bir bilgiye sahip olması ve özellikle
bağlanma, borç altına girme bilincinde olması yeterlidir.
 İRADE AÇIKLAMASI

İrade açıklaması, bir kişinin İrade Beyanı

bir hakkı veya hukuki ilişkiyi
kurma, değiştirme veya
ortadan kaldırma iradesini,
söz, yazı veya işaretlerle dış
dünyaya bildirmesi ya da
bunu doğrudan doğruya
yerine getirmesi, yürürlüğe İrade Faaliyeti
koymasıdır.
 İRADE BEYANININ UNSURLARI

İrade (Subjektif Unsur) Beyan (Objektif Unsur)

Fiil İradesi İşlem İradesi Beyan İradesi

Beyan, işlem iradesini dış
dünyaya yansıtan, muhataba
bildiren söz, yazı ve işaretten
oluşan maddî bir fiildir.
 FİİL İRADESİ

İradeyi muhataba,
Beyan sahibinin dış dünyaya bildiren
Dış bir davranışın iradesi dışında beyan işaretleri,
Fiil iradesi, beyan
yapılmasına yönelik yapılan beyanlarda özellikle sözler,
sahibinin beyan
bilinçli bir irade fiil iradesi mevcut işaret ve diğer fiiller
fiilinin bilinçli bir
fiiline, fiil iradesi olmadığı için, irade
iradeye dayanmasıdır iradî bir eylem,
denir. beyanı da yoktur. bilinçli bir fiil
olmalıdır.
 İŞLEM İRADESİ = HUKUKİ SONUÇ İRADESİ

İşlem iradesi, hukuki bir işlem yapma iradesidir.

İşlem iradesi, beyanda bulunanın, belirli bir

hukuki sonucu doğurma iradesine sahip olmasını
ifade eder.

İşlem iradesi, irade beyanının içerik ve konusu

olup, bununla beyanda bulunan kişinin ulaşmak
istediği hukuki sonuç belirtilmektedir.
 BEYAN İRADESİ

Beyan iradesi, beyan sahibinin işlem

iradesini belirli bir davranışla
muhataba beyan etme, bildirme
iradesidir.

Beyan sahibinin, sonuçlarını

doğurması, yürürlük kazanması için
işlem iradesini bir fiiliyle dış
dünyaya, özellikle muhataba bildirme
iradesine, beyan iradesi denir.
 İRADE BEYANININ ÇEŞİTLERİ

Muhataba varması
Kullanılan araca Açık veya örtülü Yazılı ve sözlü
gerekip
göre olmalarına göre olmalarına göre
gerekmemesine göre

Doğrudan Varması
Açık irade Yazılı irade
doğruya irade gereken irade
beyanları beyanı
beyanı beyanı

Varması
Dolaylı irade Örtülü irade Sözlü irade
gerekmeyen
beyanı beyanları beyanı
irade beyanı
 Kullanılan araca göre irade beyanları

Doğrudan doğruya irade beyanları Dolaylı irade beyanları

Hazırlar Arasında Hazır Olmayanlar Arasında

Beyan sahibi ile muhatap,

yüz yüze, yani doğrudan Beyanın yapılmasıyla
doğruya bir bağlantı bunun muhatap
içinde olup, iradenin tarafından öğrenilmesi
beyan sahibi tarafından arasında bir araç
bildirilmesi ile bunun bulunmakta ve muhatap,
muhatap tarafından beyanı ancak bu yolla
öğrenilmesi aynı zamana öğrenebilmektedir.
rastlamaktadır.
 Açık veya örtülü olmalarına göre irade beyanları

Açık İrade Beyanı Örtülü İrade Beyanı

Beyanın anlam ve
konusu hiçbir yoruma İrade beyanının
ve karışıklığa meydan anlamının, yani işlem
vermeyecek şekilde iradesinin doğrudan
beyan araçlarından, doğruya söz veya
yani kullanılan söz, işaretlerden çıkmaması,
yazı veya işaretlerden anlaşılmaması halinde,
doğrudan doğruya örtülü irade beyanı söz
anlaşılıyorsa bu, açık konusu olur.
irade beyanıdır.
 Yazılı ve sözlü olmalarına göre irade beyanları

Yazılı İrade Beyanı Sözlü İrade Beyanı

-- Yazılı irade -- Sözlü beyanlar,

beyanları, bir şey maddî bir cisim içinde
üzerine yazılmış ve sürekli olarak muhafaza
muhataba veya edilmediğinden,
yardımcısına teslim bunların algılanması ve
edilen ya da gönderilen muhafazası geçicidir.
beyanlardır.
-- Cismani olmayan
-- Cisimlendirilmiş irade beyanlarıdır.
irade beyanlarıdır.
 Muhataba varması gerekip gerekmemesine göre irade beyanları

Varması Gereken İrade Beyanı Varması Gerekmeyen İrade Beyanı

--Varması gerekli irade

beyanlarında beyan,
ancak belirli bir
muhataba somut
olarak yöneltilmekle
yapılmış olur.
-- Yöneltilmesi gerekli
irade beyanlarıdır.
Varması gerekli
olmayan irade beyanları
ise sadece bazı tek
taraflı hukuki
işlemlerde mevcut olup,
orada da istisnayı
oluşturur.
 İRADE BEYANLARININ YORUMU

İradeyi açıklamak için kullanılan

Bir irade beyanının anlamının
hâkim tarafından araştırılarak tespit
edilmesine yorum denir.
söz, deyim ve işaretler, açık
olmadığı, birden çok anlama
geldiği, taraflar arasında şüphe ve
tereddüt uyandırıp anlaşmazlığa
yol açtığı zaman, hâkim bunların
gerçek anlamlarını bulmak
amacıyla yoruma başvurur.

Yorum, tarafların birbirine zıt

menfaatleri arasında âdil bir denge
kurma amacıyla yapılır.
 YORUM TEORİLERİ

İrade Teorisi Beyan Teorisi Güven Teorisi

Ortak Hukukta İlkel hukuk Dürüstlük

Pandektistler sistemlerinde kuralından
savunmuştur. savunulmuştur. kaynaklanır.

Beyan yorumlanırken, Muhatabın değil, beyan

beyan sahibinin iradesi sahibinin de haklı
Beyan sahibinin gerçek
esas alınmalı, bu irade menfaatleri korunmakta,
iradesi değil, beyanı
araştırılarak bunun tarafların çıkarlan arasında
esas alınır.
gerçek anlamı âdil bir denge
bulunmalıdır. kurulmaktadır.
 İrade Teorisi

İrade teorisi, insanın

iç dünyasına, Yorumun görevi, Yorumun görevi,
psikolojik alanına beyan sahibinin beyan sahibinin
giren iradeyi, hukuki kullandığı söz ve kullandığı söz ve
işlemin aslî, temel kelimelere vermek kelimelere vermek
kavramı haline istediği anlamı istediği anlamı
getirdiği için tespitten ibarettir. tespitten ibarettir.
sübjektif bir teoridir.
 Beyan Teorisi

Sübjektif Beyan Teorisi Objektif Beyan Teorisi

Muhatabın, beyana verdiği fiilî, Muhatap yerine objektif bir tipi,

sübjektif anlam önem taşır. üçüncü bir kişiyi koymaktadır.

Muhatap, üçüncü bir kişi

Muhatabın, sübjektif durumuna, olarak nazara alınmakta ve
bilgi ve formasyon derecesine göre böyle bir üçüncü kişinin
beyana verdiği fiilî anlam, beyan
sahibinin gerçek iradesine uygun objektif ölçülere göre, beyana
olmasa bile, irade beyanı vereceği anlam, muhatabın
geçerlidir. verebileceği anlam olarak
kabul edilmektedir.
 1000 Dolara
Halının fiyatı halıyı satın
1000 Dolardır. almak
istiyorum.

ABD Doları Avusturalya Doları

 Güven Teorisi
Klasik Güven Teorisi
Klâsik güven teorisi, süje olarak
taraflardan muhatabı esas alır.
Benzer çevre, meslek ve iş aleminde
böyle bir beyana muhatap olabilecek
makul ve dürüst, objektif bir kişinin
bilebileceği şartları da dikkate alarak,
dürüstlük kuralları içinde ona
verebileceği anlam esas alınmaktadır.
Yeni Güven Teorisi
Yeni güven teorisi, ne beyan sahibinin sübjektif ve
bireysel irade ve anlayışına göre kendi beyanına
verebileceği anlamı, ne de muhatabın, herhangi bir
üçüncü kişi gibi, bu beyana vereceği objektif anlamı
esas almaktadır.
Güven teorisiyle her şeyden önce, belirli bir
davranışın, irade beyanı sayılıp sayılmayacağı, daha
sonra da irade beyanının muhatabının kim olduğu
ve nihayet bu beyanın içeriğinin (anlamının) ne
olduğu sorunu çözümlemektedir.
 HUKUKİ İŞLEMLERİN DİĞER HUKUKİ FİİLLERDEN AYRILMASI
HUKUKİ OLAYLAR

Hukuk düzeni, her olaya hukuki önem ve sonuç bağlamaz.

Hukuk düzeninin
Hukuk düzeninin Hukuki olayların en önemli
kendilerine önem verdiği
kendilerine hukuki ve büyük kısmı bilinçli insan
olaylar, hukuki sonuç olarak
sonuç bağladığı iradesine dayanır. Bunlara
bir hakkı veya hukuki
olaylara, hukuki olay hukuki fiil denir.
ilişkiyi kurar, değiştirir veya
denir.
ortadan kaldırır.
 HUKUKİ FİİLLER

Hukuk düzeninin kendisine hukuki sonuç bağladığı iradî

fiile, geniş anlamda hukuki fiil adı verilir.

Hukuka Aykırı Fiiller Hukuka Uygun Fiiller

Borca Aykırılık Haksız Fiil Hukuki İşlem Benzeri Fiiller Maddi Fiil

Duygu Açıklamaları
Burada bir iradenin değil, bir
duygunun açıklanması söz
konusudur. Duygu açıklaması,
hukuki bir sonuca yönelmediği
için hukuki bir işlem değildir.
AF
HUKUKİ FİİLLER
Tasavvur Açıklamaları İrade Açıklamaları
Tasavvur açıklamaları,
herhangi bir kişinin bir olay
veya bir konu ya da bir olayın
varlığı hakkında bir görüş, bir
Hukuki İşlemler
fikir, bir bilgi beyan etmesidir.
Hukuki İşlem Benzeri Fiiller
Maddi Fiiller

Hukuki İşlemler
Bir veya daha ziyade kişinin,
hukuk düzeninin sınırları içinde
hukuki sonuç doğurmaya, yani
bir hakkı veya hukuki ilişkiyi
kurmaya, değiştirmeye ya da
ortadan kaldırmaya yönelmiş
irade açıklaması veya
açıklamalarına hukuki işlem
denir.
İrade Açıklamaları
Hukuki İşlem Benzeri Fiiller Maddi Fiiller
Dış dünyada maddî ve
Hukuki işlem benzeri fiillerde irade,
mutlaka hukuki bir sonuç doğurmak
fiilî bir sonuca
yönelmiştir. Fiili yapanın
için açıklanmamıştır. Hukuki sonuç,
iradesi dış alemde, maddî
açıklanan iradenin değil, hukuk
alanda bir değişiklik
düzeninin öngördüğü bir sonuçtur.
yapar.
 HUKUKİ İŞLEMLERİN ÇEŞİTLERİ

HUKUKİ
İŞLEM İLE HUKUKİ HUKUKİ
SEBEBE ŞEKLE BAĞLI
DÜZENLENE İŞLEME İŞLEMİN İVAZLI OLUP MALVARLIĞINA BAĞLI OLUP OLUP
N HUKUKİ KATILANLAR SONUCUNU OLMAMASIN YAPTIĞI
ETKİYE GÖRE OLMAMASIN OLMAMASIN
İLİŞKİNİN IN SAYISINA DOĞURDUĞU A GÖRE
A GÖRE A GÖRE
İÇERİĞİNE GÖRE ANA GÖRE
GÖRE
 HUKUKİ İŞLEM İLE DÜZENLENEN HUKUKİ İLİŞKİNİN İÇERİĞİNE GÖRE

BORÇLAR HUKUKU EŞYA HUKUKU KİŞİLER HUKUKU AİLE HUKUKU MİRAS HUKUKU

Satış Mülkiyetin Dernek

Evlenme Vasiyetname
Sözleşmesi Devri Kurma
 HUKUKİ İŞLEME KATILANLARIN SAYISINA GÖRE

Tek Taraflı Hukuki İşlemler İki Taraflı Hukuki İşlemler Çok Taraflı Hukuki İşlemler

Bir hakkı veya hukuki

ilişkiyi kurmak, Bir hukuki işlemin
değiştirmek, meydana gelmesi,
Hukuki bir sonuca
devretmek, ortadan hüküm ve sonuçlarını
yönelik, birbirine
kaldırmak gibi hukuki doğurabilmesi,
uygun ve karşılıklı
sonuçların birden çok kişinin
irade
doğabilmesi için, tek irade açıklamasına
açıklamalarından
bir irade bağlı ise, bu tip huku-
oluşan işleme
açıklamasına gerek ki işlemlere çok
sözleşme adı verilir.
gösteren işlemler, bir taraflı hukuki işlem
taraflı hukuki denir.
işlemleri oluşturur.
 İVAZLI OLUP OLMAMALARINA GÖRE HUKUKİ İŞLEMLER

İvazlı Hukuki İşlemler İvazsız Hukuki İşlemler

Hukuki işlemler, özellikle

kazandırmalar bir ivaz, yani bir
karşı edim mukabilinde yapılabilir.
İvazlı hukuki işlemlerde taraflardan
birinin edimine mukabil diğer tarafın
edimi, bir karşı edim şeklinde söz
konusu olur.
İvaz karşılığında yapılmayan
hukuki işlemlere de “ivazsız hukuki
işlemler” (karşılıksız hukuki
işlemler) denir.
 MALVARLIĞINA YAPTIĞI ETKİYE GÖRE HUKUKİ İŞLEMLER

Kazandırma İşlemleri Borçtan Kurtarma İşlemleri Tasarruf İşlemleri Borçlandırıcı İşlemler

Kazanma Borçtan Tasarruf Borçlandırı

işlemlerinde kurtarma işlemlerinde cı
, işlemi işlemlerinde, işlem yapan işlemlerde
yapan bunu kişinin işlem
kişinin yapanın malvarlığını yapan
malvarlığını veya karşı n aktif kısmı kişinin
n aktifi artar. tarafın azalmaktadı malvarlığın
Burada bir malvarlığının r. ın pasif
hak pasifi azalır. kısmı
kazanılır. çoğalır.
 MALVARLIĞINA YAPTIĞI ETKİYE GÖRE HUKUKİ İŞLEMLER
BORÇLANDIRICI İŞLEM

Borçlandırıcı işlem ile

borçlu, alacaklıya karşı Borçlandırıcı işlemlerin
Borçlandırıcı işlemler,
borçlanılan meydana getirdikleri ilk
malvarlığının aktifini
yükümlülüğe uygun ve en önemli hukuki
veya oradaki herhangi
olarak belirli bir edimde sonuç, aslî edim
bir hakkı doğrudan
bulunmayı, ona maddî yükümlülüğü içeren bir
doğruya etkilemez.
veya manevi bir yarar borç ilişkisi kurmaktır.
sağlamayı üstlenir.
 MALVARLIĞINA YAPTIĞI ETKİYE GÖRE HUKUKİ İŞLEMLER
TASARRUF İŞLEMİ

Bir hakkı veya hukuki

Tasarruf sahibi, bir
ilişkiyi doğrudan
hakkın devri ve
doğruya etkileyen, onu Tasarruf işlemiyle bu
ortadan kaldırılması
diğer tarafa geçiren, işlemi yapan kişinin
sonucunu doğuran
içeriğini sınırlayan, malvarlığının aktif
tasarruf işlemlerini
değiştiren veya ortadan kısmı azalır.
yalnız bir defa
kaldıran işleme,
yapabilir.
tasarruf işlemi denir.
 BORÇLANDIRICI İŞLEM İLE TASARRUF İŞLEMİ ARASINDAKİ
FARKLAR
TASARRUF İŞLEMİ BORÇLANDIRICI İŞLEM
Tasarruf işlemi, genellikle borçlandırıcı Borçlandırıcı işlem, tasarruf işlemine atılmış ilk
işlemlerden doğan borcu yerine getiren, ifa eden adımdır.
bir işlemdir.
Tasarruf işleminin hüküm ve sonuç doğurması için, Borçlandırıcı işlemlerde bu işlemi yapan kişinin
tasarruf edenin tasarruf anında tasarruf yetkisine böyle özel bir yetkiye sahip olması şart değildir.
sahip olması gerekir.

Tasarruf işlemlerinde öncelik ilkesi geçerlidir. Bir kişi değişik tarihlerde aynı konuda birden çok
borçlandırıcı işlem yapmışsa, bunlar arasında ifa
yükümlülüğü vs. yönünden eşitlik ilkesi geçerlidir.

Belirlilik ilkesi ile açıklık ilkesi de tasarruf

işlemlerini borçlandırıcı işlemlerden ayırmaktadır.
 SEBEBE BAĞLI OLUP OLMAMALARINA GÖRE HUKUKİ İŞLEMLER

SEBEBE BAĞLI HUKUKİ İŞLEMLER SOYUT HUKUKİ İŞLEMLER

Kazandırmanın hukuki sebebi, işlemin Hukuki sebebi, kazandırıcı işlemin

kurucu bir parçası olan, onun içeriğine içeriğine dâhil olmayan, onun dışında
dâhil bulunan hukuki işlemlere, sebebe kalan hukuki işlemlere de soyut
bağlı işlem denir. işlemler denir.

Hukuki sebebinin yokluğu veya

Sebebe bağlı işlemlerde işlemin
geçersizliği, kazandırıcı işlemi, yani
geçerliği sebebin varlık ve geçerliliğine
borçlandırıcı veya tasarrufi işlemi
bağlıdır.
etkilemez; onu da geçersiz kılmaz.
 KAZANDIRMA VE SEBEP KAVRAMLARI

Bir kimsenin başka bir kimseye bir malvarlığı değeri sağlamasına,

kazandırma (veya kazandırıcı işlem) adı verilir.

Aktifin Çoğalması Pasifin Azalması

Kazandırma daima mameleki bir değer taşır.

 KAZANDIRMA ÇEŞİTLERİ

Tasarruf işlemi ile kazandırma Borçlandırıcı işlem ile kazandırma Maddi fiiller ile kazandırma

Borçlandırıcı işlem ile borçlu, Kazandırma, bazen maddî bir

Her tasarruf işlemi bir karşı tarafa, yani alacaklıya fiil ile de geçekleşebilir.
kazandırıcı işlemdir. bir alacak hakkı Örneğin karışma, birleşme ve
sağlamaktadır. işlemede durum böyledir.
 KAZANDIRMANIN SEBEBİ

Taraf veya tarafların hukuki işlem ile doğrudan doğruya

ulaşmak istedikleri amaca, hukukta “sebep” (causa) adı verilir.

SAİK SEBEP

Hukuki işlemin geçerli

Saik, bir kişiyi hukuki olarak meydana
işlem yapmaya gelebilmesi için,
sevkeden kişisel tarafların hukuki sebep
düşünce, duygu ve üzerinde anlaşmış
güdülerdir. olmaları gerekir.
 KAZANDIRMA SEBEPLERİ

BAĞIŞLAMA
İFA SEBEBİ ALACAK SEBEBİ TEMİNAT SEBEBİ
SEBEBİ

Kazandıran,
Bağışlama
Kazandırma ile kazandırmayı,
sebebinde
ulaşılmak karşı tarafın da Kazandırıcı işlem
doğrudan doğruya
istenilen amaç, kendisine bir alacaklıya bir
amaç, sadece karşı
bir borcun ifası kazandırma teminat sağlamak
tarafın
ise, bu sebebe, yapması amacıyla amacıyla yapılır.
malvarlığının
“ifa sebebi” denir. yapmışsa, bu
karşılıksız olarak
sebebe, alacak
çoğaltılmasıdır.
sebebi denir.
 KAZANDIRICI İŞLEMİN SEBEBE BAĞLILIĞI SORUNU

Tasarruf işlemlerinde
Kazandırıcı işlemlerde hukuki sebep, ilke olarak
İrade beyanları, hem borçlandırıcı işlemdir. Bu
sebep, 'ilke olarak
hukuki işlem (örneğin anlamda borçlandırıcı
muhatap ile anlaşmak
tasarruf işlemi veya işlem, temel işlemi, yani
suretiyle kazandıran
borçlandırıcı sözleşme), tasarruf işleminin hukuki
tarafından, bazı hallerde
hem de sebep üzerinde bir sebebini oluşturur.
ise yalnız kazandıranın bir
bütün olarak birbirine
taraflı irade beyanıyla • Tasarruf işlemleri,
uymalıdır.
belirlenir. borçlandırıcı işlemin
ifasına hizmet eder.
 TAŞINMAZ SATIŞ SÖZLEŞMESİ

A B

• Taşınmaz Satış Sözleşmesi

Borçlandırıcı İşlem

• Taşınmazlarda: Tescil talebi ve tescil

Tasarruf İşlemi
 TAŞINMAZ SATIŞ SÖZLEŞMESİ B, akıl
hastasıdır.

A B

Hukuki sebepteki
Satış sözleşmesi bu geçersizlik,
Devredilmek
Taşınmaz ehliyetsizlik, şekil taşınmazın
istenilen ayni hak
mülkiyetinin noksanlığı vb. gibi devrini, yani
veya alacak hakkı,
devri, sebebe bağlı herhangi bir tasarruf işlemini
karşı tarafa
bir işlemdir. sebeple de aynı şekilde
geçmez.
geçersizdir. etkileyerek onu da
geçersiz kılar.
 BORÇ SÖZLEŞMELERİNDE HUKUKİ SEBEP: SOYUT BORÇ TANIMASI

Genel Kural: Borç Sözleşmelerinin Sebebe Bağlılığı İstisna: Soyut Borç Tanıması

Borç sözleşmelerindeki kazandırmaların TMK m.18: «Borcun sebebini

hukuki sebebi, ifa sebebi (causa solvendi), içermemiş olsa bile borç
alacak sebebi (causa credendi, causa tanıması geçerlidir.»
acquirende), bağışlama sebebi (causa donandi)
olabileceği gibi, kefalet sebebi ve diğer hukuki
sebepler de olabilir.
 Soyut Borç Tanımasının Şartları

Bir sözleşme bulunmalıdır.
Sözleşmenin geçerliliği
herhangi bir şekle tabi
değildir.
Sözleşmede borç
tanımasının sebebi Soyut borç sözleşmesi,
gösterilmemelidir. bir ispat sözleşmesi,
dolayısıyla ispat
• Soyut borç tanıması,
maddî yönden yeni bir aracından başka bir şey
değildir.
borç doğurmaz.
 Sözleşme
iki taraflı
bir hukuki
işlemdir.
Sözleşme,
tarafların
iradelerini
karşılıklı ve
birbirine uygun
olarak
açıklamalarıyla
kurulur. Taraflar kendi
kanunlarını
koyarlar.
SÖZLEŞME
KANUNU
 Sözleşmenin Kurucu
İradenin Açıklanması
Taraflar, iradelerini kendileri
açıklayabilecekleri gibi,
yetkili bir temsilcinin,
taraflardan biri adına iradesini
açıklaması da mümkündür.
Unsurları
Karşılıklılık Birbirine Uygunluk
Taraflar aynı şeyin
Taraflardan her biri gerçekleşmesini, belirli bir
iradesini, diğer tarafa konu veya alanda aynı
yönelterek açıklamalı, sonucun doğmasını
bildirmelidir. istedikleri zaman, irade
açıklamaları birbirine
uygun olur.
 Sözleşmenin Hukuki
Sonucu
Sözleşmenin Kurucu
Sonucu
Tarafların beyan edilen
iradelerine uygun olarak
meydana gelen hukuki sonuçtur.
• Bir alacak hakkının doğması,
devri, ortadan kaldırılması
• Bir ayni hakkın devri,
kısıtlanması, sona erdirilmesi
Sözleşmenin Bağlayıcı
Sonucu
Tarafların açıklanan iradeleri ile
bağlanmış olmaları, dolayısıyla
içlerinden birinin tek taraflı irade
beyanıyla bu sözleşmeyi ortadan
kaldıramaması, irade beyanlarına
uygun olarak kurulmuş bulunan
hukuki durumla bağlı olmasıdır.
 SÖZLEŞME TÜRLERİ
Bağımsız Olup Olmamalarına Göre Hukuk Alanlarına Göre Sözleşme
Hukuki Sonuçlarına Göre
Sözleşme Türleri Türleri

Borç Bağımlı Kişiler Hukuku

Sözleşmeleri Sözleşmeler Sözleşmeleri

Tasarruf Bağımsız Aile Hukuku

Sözleşmeleri Sözleşmeler Sözleşmeleri

Statü Miras Hukuku

Sözleşmeleri Sözleşmeleri

Eşya Hukuku
Sözleşmeleri

Borçlar Hukuku
Sözleşmeleri
 Borç sözleşmeleri (Borçlandırıcı sözleşmeler)
Bir borç ilişkisi kuran sözleşmelere borç sözleşmesi denir.

Kanunla
Elden Şekle bağlı Kesin
düzenlenmiş İvazlı olup
Edim ilişkisine Zaman Özel sözleşme Sözleşmeler- olup sözleşmeler-
olup olmamasına
göre yönünden türleri Borç olmamasına Tesadüfi
olmamasına göre
Sözleşmeleri göre sözleşmeler
göre

Bir tarafa borç

İsimli yükleyen Ani Sözleşmeler
Çerçeve Şekle bağlı İvazlı
Sözleşmeler sözleşmeler
sözleşmeler sözleşmeler Sözleşmeler

İki tarafa borç Üçüncü kişi Şekle bağlı

İsimsiz yükleyen
Dönemli
yararına olmayan
İvazsız
Sözleşmeler sözleşmeler
Sözleşmeler
sözleşmeler sözleşmeler
Sözleşmeler

Sürekli Katılmalı
Sözleşmeler sözleşmeler

Genel işlem
koşulu içeren
sözleşmeler
KANUNLA DÜZENLENMİŞ OLUP OLMAMASINA GÖRE SÖZLEŞMELER

İSİMLİ SÖZLEŞMELER İSİMSİZ SÖZLEŞMELER

Kanunla TBK’da özel borç

düzenlenmiş ilişkileri kısmında veya
borç özel bir kanunda
sözleşmeleridir. TBK Özel düzenlenmemiş olan
Hükümlerde sözleşmelere, isimsiz
düzenlenmiştir. sözleşmeler denir.
Satış, kira,
hizmet, eser vb.
 İsimsiz Sözleşmeler

Karma Sözleşmeler Bileşik Sözleşmeler Kendine Özgü Sözleşmeler

Çift Tipli Karma

Sulh Sözleşmesi
Sözleşme

Birleşik Karma Tek Satıcılık

Sözleşme Sözleşmesi

Eklemli Karma Factoring

Sözleşme Sözleşmesi
 Edim İlişkisine Göre Borç Sözleşmeleri

Tek Tarafa Borç Yükleyen Sözleşmeler Tam İki Tarafa Borç Yükleyen Sözleşmeler

Taraflardan yalnız biri borç altına İki tarafa borç yükleyen

girmekte, diğer tarafın yerine sözleşmelerde taraflardan her biri,
getireceği herhangi bir borcu diğer tarafın aynı zamanda hem
bulunmamaktadır. alacaklısı, hem de borçlusudur.

Eksik iki
Tam iki tarafa
tarafa borç
borç yükleyen
yükleyen
sözleşmeler
sözleşmeler
 Zaman Yönünden Borç Sözleşmeleri

Ani Sözleşmeler Dönemli Sözleşmeler Sürekli Sözleşmeler

Sürekli sözleşmeler, sürekli

borç ilişkilerini içeren
Borçlunun aslî edim
Dönemli borç ilişkilerini içeren sözleşmelerdir.
yükümlülüğünü zaman
içinde bir defada yerine borç sözleşmelerine dönemli
sözleşmeler denir. Sürekli sözleşmelerde aslî
getirdiği borç
edim, sözleşme sona erinceye
sözleşmeleridir.
kadar zaman içinde devamlı
olarak ifa edilir.
 Özel Sözleşme Türleri

Üçüncü Kişi Yararına

Çerçeve Sözleşmeler Katılmalı Sözleşmeler
Sözleşmeler

Sözleşmeler, ilke olarak yalnız

Taraflar, önce bir genel, yani Bu tür sözleşmelerde sözleşmenin
tarafları etkiler, onların leh ve
çerçeve sözleşme kurarlar; daha içeriğinin ya tamamı ya da belirli
aleyhlerine hak ve borç
sonra da yapmış oldukları özel, bir kısmı, daha önce taraflardan
doğururlar. Bununla birlikte,
tekil sözleşmeler ile bu genel biri veya üçüncü bir kişi tarafından
taraflar üçüncü bir kişi yararına
çerçeveyi doldurur, tamamlarlar. belirlenmiş, düzenlenmiştir.
da sözleşme yapabilirler.
 GENEL İŞLEM KOŞULLARINI İÇEREN SÖZLEŞMELER

Sözleşmelerde standardizasyon ve
rasyonalizasyon sağlar.

Taraflardan birinin ileride çok sayıda

benzer sözleşmede kullanmak üzere
önceden tek başına hazırlayıp düzenleyerek
Sözleşmelerin çabuk yapılmasını sağlar.
sözleşmenin yapılması sırasında diğer
tarafa sunduğu standartlaştırılmış sözleşme
hükümlerine, genel işlem koşulları denir.

Kanunlardaki düzenleme eksik ve

boşluklarını giderir.
 GENEL İŞLEM KOŞULUNA İLİŞKİN DÜZENLEMELER

TÜKETİCİNİN KORUNMASI
TÜRK BORÇLAR KANUNU m. 20-25
HAKKINDA KANUN m. 5

Genel İşlem Koşulları Haksız Şartlar

Emredici nitelikte
hukuk
kurallarıdır.
 GENEL İŞLEM KOŞULLARININ HUKUKİ NİTELİĞİ

Genel işlem koşullarının sözleşmenin kapsam ve içeriğine

girmesi, bunların karşı tarafça “kabul edilmesine” bağlıdır.
Sözleşme Teorisi

Genel işlem şartları, ancak kendisine sunulan karşı tarafça kabul

edildiği takdirde akdî, dolayısıyla bağlayıcı bir sonuç doğurur.
 GENEL İŞLEM KOŞULLARININ UNSURLARI

Genel işlem
Genel işlem Genel işlem
Genel işlem şartları koşulları, taraflar
koşulları, ileride koşulları,
soyut ve genel arasında kurulan
çok sayıda benzer sözleşmenin yalnız
nitelikte hazırlanan sözleşmenin
sözleşmede bir tarafınca
hükümler kapsamı içinde yer
kullanılmak önceden tek yanlı
olmalıdır. alan genel
amacıyla hazırlanıp karşı
hükümler arasında
hazırlanmalıdır. tarafa sunulmalıdır.
bulunmalıdır.
 GENEL İŞLEM KOŞULLARININ DENETİMİ

Yürürlük Yorum İçerik

Denetimi Denetimi Denetimi
 GENEL İŞLEM KOŞULLARININ YÜRÜRLÜK DENETİMİ

Genel işlem
koşullarını
düzenleyen taraf, Düzenleyen taraf Nihayet karşı taraf,
sözleşmenin bu suretle karşı bu iki şart altında
yapılması sırasında tarafa bu koşulların bu koşulları genel
karşı tarafa bu içeriğini öğrenme işlem koşulları
koşulların varlığı imkânı olarak kabul etmiş
hakkında açıkça sağlamalıdır. olmalıdır.
bilgi vermelidir.

Yaptırım: Yazılmamış Sayılma

 YAZILMAMIŞ SAYILMA

Sözleşmenin niteliğine ve işin özelliğine yabancı olan

genel işlem koşulları da yazılmamış sayılır.

Yazılmamış Sayılma Yokluk

Yokluk Geçersizlik

TBK m.
Kısmi Yokluk 27/II
uygulanmaz.
 YAZILMAMIŞ SAYILMA

Genel işlem
koşullarının
bulunduğu bir
sözleşmede veya ayrı
bir sözleşmede yer
alan ve düzenleyene
tek yanlı olarak karşı
Değiştirme Yasağı taraf aleyhine genel Yazılmamış Sayılma
işlem koşulları içeren
sözleşmenin bir
hükmünü değiştirme
ya da yeni düzenleme
getirme yetkisi veren
kayıtlar yazılmamış
sayılır.
 GENEL İŞLEM KOŞULLARININ YORUM DENETİMİ

Açık ve anlaşılır
olmayan veya Düzenleyen Sözleşmeyi yazan
birden çok anlama aleyhine, karşı taraf aleyhine yorum
gelen genel işlem lehine yorumlanır. kuralı
koşulu
 GENEL İŞLEM KOŞULLARININ İÇERİK DENETİMİ

Sözleşmenin tanımı

Genel işlem şartları arasında yer

Sözleşmenin tipi alan, dürüstlük kurallarına aykırı ve
Bir sözleşmenin içerdiği karşı tarafa zarar veren veya onun
hükümlerin tamamı durumunu ağırlaştıran nitelikteki
onun içeriğini meydana koşullar geçersizdir.
getirir.
Sözleşmenin konusu

Sözleşmenin unsurları
 GENEL İŞLEM KOŞULLARININ İÇERİK DENETİMİ

Genel İçerik Denetimi Özel İçerik Denetimi

Hukuka Genel işlem şartları arasına

Ahlaka  dürüstlük kurallarına aykırı
Kamu düzenine  karşı tarafa zarar veren
Kişilik hakkına  onun durumunu ağırlaştıran
Aykırı genel işlem koşulu olamaz. nitelikteki koşullar konulamaz.

Kesin Hükümsüzlük Kesin Hükümsüzlük

GENEL İŞLEM KOŞULLARININ İÇERİK DENETİMİNİN ŞARTLARI

Bir koşulun, genel işlem koşulu

Bir koşulun genel işlem koşulu
olarak özel içerik denetimine
olarak özel içerik denetimine
tabi tutulması için kanundaki
tabi tutulması için her şeyden
yedek (düzenleyici) bir hukuk
önce sözleşme hükmü haline
hükmünü değiştirmiş veya onu
gelmiş olması gerekir.
tamamlamış olması gerekir.

Bir koşulun, genel işlem koşulu Sözleşme kapsamına alınan

olarak özel içerik denetimine genel işlem koşulunun özel
tabi tutulması için sözleşmenin içerik denetimine tabi tutulması
karşı tarafı aleyhine konulmuş için dürüstlük kuralına aykırı
olması gerekir. olması gerekir.
 Tüketici Sözleşmelerindeki Haksız Şartlar Hakkında Yönetmelik
Ekindeki Haksız Şart Örnekleri

Sözleşmeyi düzenleyenin bir fiili

veya ihmali nedeniyle, tüketicinin
Yükümlülüklerini yerine
hayatını kaybetmesi, yaralanması
getirmeyen tüketicinin, orantısız
veya maddi zarara uğraması
biçimde yüksek bir tazminat
halinde, sözleşmeyi düzenleyenin
ödemesini gerektiren şartlar
yasal sorumluluğunu kaldıran veya
sınırlayan şartlar

Sözleşmeyi düzenleyenin, sadece

kendisi tarafından belirlenen Belirli süreli sözleşmelerde,
koşullarda edimini ifa edeceği, sözleşmenin belirlenen süre kadar
buna karşılık tüketicinin her halde uzayacağına ilişkin konulan şartlar
ifa ile yükümlü tutulduğu şartlar
 Sözleşme Türleri

Elden Sözleşmeler Rızai Sözleşmeler

 Elden işlemler, yalın (basit) edim ilişkisi

doğururlar.

 Elden işlemlerde, tarafların zaman itibariyle

daha önce borçlanmış oldukları bir edim yok.

 Borçlandırıcı işlem, örneğin satış sözleşmesinin

kurulması ile bundan doğan edimin ifası, zaman
itibarı ile aynı anda gerçekleşir.
 Sözleşme Türleri
Şekle bağlı sözleşmeler
 Kanun, bazı sözleşmelerin geçerli olarak
meydana gelmesini, belirli bir şekil koşuluna
tâbi tutmuştur.
 Şekil koşuluna tâbi bir sözleşmenin geçerli
olarak kurulabilmesi, tarafların karşılıklı ve
birbirine uygun iradelerinin öngörülen şekil
içinde beyan edilmiş olmasına bağlıdır.
 Aksi halde, sözleşme geçerli olarak meydana
gelmez.
Şekle bağlı olmayan sözleşmeler
 Türk hukuku sözleşmeler yönünden şekil
serbestîsini esas almıştır (TBK. m. 12).
 Taraflar diledikleri takdirde şekle tâbi olmayan
bir sözleşmeyi, geçerliliği yönünden şekle tâbi
tutabilecekleri gibi (iradî şekil), usul hukuku da
bazı konularda şekli, bir ispat şartı olarak
öngörebilir.
 Sözleşme Türleri

İvazlı sözleşmeler İvazlı olmayan sözleşmeler

 İvaz mukabilinde yapılmayan sözleşmeler,

 Belirli bir ivaz karşılığında yapılan sözleşmeler,
ivazlı sözleşmelerdir.
 Tarafların bir karşı alacak elde etmek sebebiyle
yaptıkları sözleşmeler, ivazlı sözleşmelerdir.
ivazsız sözleşmelerdir.
 İvazsız sözleşmeler, borçluya genellikle bir
yarar sağlamadığı için, bu tür sözleşmelerde
borçlunun sözleşme sorumluluğunda hâkim,
daha yumuşak davranmak zorundadır.
 Sözleşme Türleri

Kesin sözleşmeler Tesadüfi sözleşmeler

 Kesin sözleşmelerde, tarafların borçlandıkları  Tesadüfi sözleşmelerde edimlerden birinin

edimler, tesadüfe bağlı değildir; edimlerin kapsamı, belirsiz ve şüpheli bir olaya bağlıdır.
kapsamı, sözleşmenin kurulduğu andan itibaren Bu tür sözleşmelerde taraflardan biri, belirli bir
kesin olarak öngörülebilir niteliktedir. riski yüklenir.
 Tarafların belirli bir hukuki sonuca, yani bir hakkı veya
hukuki ilişkiyi kurmaya, değiştirmeye veya ortadan
Tanım kaldırmaya yönelik karşılıklı ve birbirine uygun irade
açıklamalarından oluşan iki veya çok taraflı hukuki işleme,
sözleşme denir.
 SÖZLEŞMENİN TARAFLARI

Sözleşmenin kurulması
için tarafların
iradelerini birbirine
uygun ve karşılıklı
olarak açıklamaları
gerekir.

Sözleşmede her şeyden önce iki tarafın bulunması gerekmektedir.

SÖZLEŞMENİN TARAFLARI

Her tarafta birden fazla kişi bulunabilir.

 İRADE BEYANLARININ BİRBİRİNE UYGUNLUĞU

Fiili
olarak
uygunluk

Uygunluk, Tarafların
sözleşmenin irade beyanları
birbirine İçerik olarak
kurucu
uygun uygunluk
unsurudur.
olmalıdır.

Güven
teorisi
 UYGUNLUĞUN KAPSAMI
Uygunluk
• Sözleşmenin Uygunluk
kurulabilmesi için,
tarafların irade
beyanları arasındaki • İkinci derecedeki
uygunluk, noktalar üzerinde
sözleşmenin bütün durulmamış olsa
esaslı noktalarını bile sözleşme
kapsamalıdır. kurulmuş sayılır.
 Sözleşmenin Esaslı Noktaları

Objektif Esaslı Noktalar Sübjektif Esaslı Noktalar

Sözleşmenin objektif esaslı noktaları dışında

Sözleşmenin kanunda yapılan kalan noktaları, objektif yönden ikinci
tanımında yer alan zorunlu derecedeki yan noktalardır.
noktalara (unsurlara), Taraflar anlaşmak, kararlaştırmak suretiyle
sözleşmenin objektif esaslı veya taraflardan biri, diğer tarafa da bunu
noktaları (unsurları) denir. hissettirmek, anlatmak koşuluyla, yan
noktaları da esaslı nokta haline getirebilirler.

Sözleşmenin tipik unsurları

 Sözleşmenin Yan/Tali Noktaları

Objektif Yan Noktalar Sübjektif Yan Noktalar

Tarafların sözleşmenin müzakereleri Tarafların, sözleşmenin müzakereleri

sırasında üzerinde hiç durmadıkları, tartışma esnasında üzerinde konuşup tartıştıkları,
konusu yapmadıkları yan noktalar, kanun fakat asli nokta haline getirmedikleri yan
icabı objektif yan noktalardır. noktalara da sübjektif yan noktalar denir.

Düzenleyici hukuk kuralları İşin niteliği

 UYUŞMAZLIK

Tarafların irade beyanlarının anlam (içerik) itibariyle birbirine

uygun olmamasına uyuşmazlık adı verilir.

Açık Uyuşmazlık Örtülü Uyuşmazlık

Açık uyuşmazlıkta Taraflar uyuştuklarını

tarafların irade beyanları (anlaştıklarını) zannetmekle
sözleşmenin esaslı noktalan birlikte, gerçekte
üzerinde birbirine uygun uyuşamamışlarsa, gizli
değildir. uyuşmazlıktan bahsedilir.
 İRADE AÇIKLAMALARININ KARŞILIKLI OLMASI

Sözleşmeler, Birbiriyle
tarafların değiştirilen bu
Zaman yönünden
iradelerini irade açıklamaları,
yapılan ilk irade
karşılıklı ve yapıldıkları
açıklamasına,
birbirine uygun zamana ve
“öneri”, İkincisine
olarak taraflara göre,
ise “kabul” denir.
açıklamalarıyla öneri ve kabul
kurulur. adını alır.
 ÖNERİ
SÖZLEŞME YAPMA TEKLİFİ

Varması gerekli olan

Sözleşmenin yapılması teklifini

kapsayan ve bu amaçla zaman
itibariyle daha önce yapılan, karşı
tarafa (muhataba) varması gerekli,
tek taraflı, kesin ve bağlayıcı bir Tek taraflı
nitelik taşıyan, muhatabın kabulü
ile sözleşmenin kurulması
sonucunu doğuran irade
açıklamasına öneri adı verilir.

Kesin ve bağlayıcı
 ÖNERİNİN ÖZELLİKLERİ

Öneri, karşı tarafa varmalıdır.

Öneri, sözleşmenin objektif ve sübjektif yönden esaslı bütün

noktalarını kapsamalıdır.

Öneri, hukuki sebebi içermelidir.

Öneren önerisinde ciddi ve önerisiyle bağlanmak niyetinde

olmalıdır.
 ÖNERİNİN ŞEKLİ

Genel kural: Öneri

İstisna: Şekle bağlı
hiçbir şekle bağlı
işlemler
değildir.
 ÖNERİ VE ÖNERİYE ÇAĞIRMA

Öneride öneren,
Bu açıklamanın
sözleşmenin içermesi
muhatap tarafından
gereken tüm esaslı
kabul edilmesiyle
noktaları irade
sözleşme kurulmuş
açıklamasında
olmaktadır.
bildirmektedir.

Öneriye çağırmada beyan sahibi sözleşme iradesini, kesin

bir şekilde açıklamamakta, sadece muhataba belirli bir
sözleşmeyi yapmaya hazır olduğunu bildirmektedir.
 ÖNERİ VE ÖNERİYE ÇAĞIRMA

MADDE 8- Öneren, önerisi ile bağlı olmama

hakkının saklı olduğunu açıkça belirtirse veya
işin özelliğinden ya da durumun gereğinden
Öneriye Çağırma
bağlanma niyetinde olmadığı anlaşılırsa, önerisi
kendisini bağlamaz.

Fiyatını göstererek mal sergilenmesi veya tarife, Öneri

fiyat listesi ya da benzerlerinin gönderilmesi,
aksi açıkça ve kolaylıkla anlaşılmadıkça öneri
sayılır.
 ÖNERİNİN HÜKÜM VE SONUÇLARI

 Öneri sahibinin önerisiyle bağlı olması

Muhatap öneriyi
kabul etmek suretiyle
Öneren önerisini sözleşmenin
değiştiremez. Öneri, kurulmasını sağlar.
kesindir. Kurulan sözleşme,
istenilen hukuki
sonuçları doğurur.
 ÖNERİNİN HÜKÜM VE SONUÇLARI

 Önerinin bağlılık süresi

Süreli Öneri Süresiz Öneri

Öneren tarafından bağlılık süresi Önerenin bağlılık süresi

açık olarak belirtilmiş öneriye, koymamış olduğu öneriye,
süreli öneri denir. süresiz öneri denir.

Kabul, önerenin belirlediği süre Hazır olanlar Hazır olmayanlar

içinde kendisine ulaşmazsa, arasındaki arasındaki
önerisiyle bağlılıktan kurtulur. süresiz öneri süresiz öneri
Hazır olanlar arasındaki süresiz öneri

Doğrudan doğruya öneri

Öneri sahibi ile muhatap

arasında bir aracı yoktur.

Hazırlar arasında yapılan bir

öneri, muhatap tarafından
derhal kabul edilmediği
takdirde, önerenin önerisi ile
bağlılığı sona erer.
Hazır olmayanlar arasındaki süresiz öneri

Dolaylı öneri

Aralarında bir aracı

bulunmaktadır. Aracı, bir kişi
olabileceği gibi, mektup, telgraf,
teleks, faks, mesaj veya e-mail
ya da bir ses bandı da olabilir.

Zamanında ve usulüne uygun

olarak gönderilmiş bir yanıtın
(kabul haberinin) ulaşmasının
beklenebileceği ana kadar olan
süre beklemek gereklidir.
 Hazır olmayanlar arasındaki süresiz öneri

Önerinin Muhatabın Kabul

haberinin Öneri ile
muhataba düşünmesi
önerene bağlılık
varması için için gereken
varması için süresi
gereken süre süre
gereken süre

Gitme + Düşünme + Geri Gelme Süreleri

 Hazır olmayanlar arasındaki süresiz öneri
Öneren, Muhatap kabul haberini
önerisinin zamanında ve usulüne
vaktinde ulaşmış uygun olarak
olduğunu kabul göndermiştir.
edebilir.

Külfet

Posta idaresindeki
aksaklık yüzünden öneri
geç ulaşmış ise

Öneren önerisi ile bağlı

olmadığını hemen
ÖNEREN bildirmek zorundadır. MUHATAP
 ÖNERİNİN REDDİ

Öneriyi
Redden
Ret, öneriyi değiştirmek
sonraki
ortadan de ret
kabul yeni
kaldırır. anlamına
bir öneridir.
gelir.
 KABUL

Kabul, öneriye uygun

olarak sözleşmenin
meydana gelmesine Kurucu
kesin bir şekilde imkân yenilik
sağlayan, varması doğuran
gerekli, tek taraflı bir haktır.
irade açıklamasıdır.

Kabul beyanının
içeriğinin öneriye
uygun olması
gerekir.
 AÇIK VE ÖRTÜLÜ KABUL BEYANI

Kabul iradesi muhatabın

tereddüdüne ve yoruma yer Örtülü kabulde ise irade beyanı açık
vermeyen açık bir beyan ile bir şekilde belirtilmez.
yapılır.

İrade Faaliyeti İrade Beyanı

Aktif Fiil Aktif Davranış

Sahiplenme Kullanma
Pasif Susma

İfa
 SUSMANIN KABUL SAYILDIĞI HAL

TBK m. 503: Kendisine bir işin

görülmesi önerilen kişi, bu işi görme
konusunda resmî sıfata sahipse veya
işin yapılması mesleğinin gereği ise
ya da bu gibi işleri kabul edeceğini
duyurmuşsa, bu öneri onun
tarafından hemen reddedilmedikçe,
vekâlet sözleşmesi kurulmuş sayılır.
 KABULÜN ŞEKLİ

Genel kural: Kabul

İstisna: Şekle bağlı
hiçbir şekle bağlı
işlemler
değildir.
 KABULÜN HÜKÜM VE SONUÇLARI

Her iki taraf için de

Kabul kurucu sonuç
sözleşmenin kurucu
doğurur. Kabul ile
ve bağlayıcı
sözleşme meydana
sonuçları kesin
gelir.
olarak doğar.
 ÖNERİ VE KABULÜN GERİ ALINMASI

Geri alma Geri alınan

Geri alma,
beyanı, varması öneri veya kabul
bozucu yenilik
gerekli tek beyanı, sanki
doğuran bir
taraflı bir irade hiç yapılmamış
haktır.
beyanıdır. sayılır.
 ÖNERİ VE KABULÜN GERİ ALINMASI

Önerinin/Kabulün Geri alma beyanı Önerinin/Kabulün

gönderildiği an vardığı an

Geri alma haberi, öneri veya kabul haberinden daha önce veya
aynı zamanda karşı tarafa varırsa, öneren veya muhatap, öneri ve
kabulü ile bağlı kalmaz.
 ÖNERİ VE KABULÜN GERİ ALINMASI

Önerinin/Kabulün Önerinin/Kabulün
Geri alma beyanı
gönderildiği an vardığı an

Geri alma haberi, öneri veya kabul haberinden daha SONRA karşı tarafa
varırsa, o, geri alma haberini öneri ve kabul haberinden daha önce
öğrenmişse, bu halde de öneri ve kabul, sahibini bağlamaz.
Önerenin veya kabul edenin (muhatabın) ölmesi, ehliyetini kaybetmesi

Kabul edenin
Önerenin, bağlama
(muhatabın), öneriyi
süresi içinde
kabul etmeden önce
ölmesi, ehliyetini
ölmesi veya ehliyetini
kaybetmesi,
kaybetmesi halinde
önerinin
mirasçıları veya kanunî
geçerliliğini
temsilcisi ilke olarak
etkilemez.
öneriyi kabul edebilir.

İstisna: Kişiye bağlı edimler

 SÖZLEŞMENİN KURULDUĞU AN

AÇIKLAMA GÖNDERME VARMA ÖĞRENME

TEORİSİ TEORİSİ TEORİSİ TEORİSİ

Muhatabın, kabul Muhatabın, kabul Kabul beyanının

Öneri sahibinin
beyanını beyanını öneri sahibinin
kabul beyanını
açıklamasıyla göndermesiyle hakimiyet alanına
öğrenmesiyle
sözleşme kurulmuş sözleşme kurulmuş varmasıyla
sözleşme kurulur.
olur. olur. sözleşme kurulur.
 TÜRK BORÇLAR KANUNUNUN KABUL ETTİĞİ TEORİ

HAZIRLAR HAZIR OLMAYANLAR

ARASINDA ARASINDA

Muhatabın, kabul Örtülü kabul beyanlarında, Kabul beyanının

sözleşmenin kurulduğu an,
beyanını öneri sahibinin
muhatabın ret beyanında
açıklamasıyla bulunmaması koşuluyla
hakimiyet alanına
sözleşme kurulmuş öneri beyanının muhataba varmasıyla
olur. ulaştığı andır. sözleşme kurulur.
 SÖZLEŞMENİN HÜKÜM VE SONUÇLARINI DOĞURDUĞU AN

HAZIRLAR HAZIR OLMAYANLAR

ARASINDA ARASINDA

Sözleşme, hüküm ve Açık bir kabule ihtiyaç̧

sonuçlarını kabul olmayan hallerde, Kabul haberinin
iradesinin önerinin karşı tarafa muhatap tarafından
açıklandığı, öneri sahibine
ulaştığı andan itibaren
gönderildiği anda
yani sözleşmenin sözleşme hükümlerini sözleşme hükümlerini
kurulduğu anda doğurur. doğurmaya başlar.
doğurur.
 SÖZLEŞMELERDE ŞEKİL

Şekil Serbestisi:
İrade beyanı veya Şekil şartı: Hukuki
işlem ya da işlemin geçerli
Bir iradeyi dışa
sözleşmenin olması, sonuçlarını
açıklamak üzere
geçerliliği belirli bir meydana getirmesi
kullanılan kalıp
şekle tabi değildir, için mutlaka kanun
veya araca şekil
sözlü, yazılı veya veya taraflarca
denir.
resmi şekil öngörülen şekil
türlerinden herhangi içinde yapılmalıdır.
biriyle yapılabilir.
 SÖZLEŞMELERDE ŞEKLİN AMACI

Özel Koruma Genel Koruma

Üçüncü kişilerin ve
Tarafların
kamunun
menfaatini
menfaatini
korumak
korumak
 Şeklin Faydaları

İspat Düşünmeye Yorum

Kesinlik Açıklık Güven
Kolaylığı Sevk Etme Kolaylığı
 Şeklin Sakıncaları

İşlemi Kayıt ve Geçersizlik

Masraflı Zaman Kaybı
Zorlaştırma Merasimler Yaptırımı
 TÜRK BORÇLAR KANUNUNUN KABUL ETTİĞİ SİSTEM

Taşınmaz Satış Sözleşmesi

İstisna: Şekil zorunluluğu

Sözleşmenin geçerliliği, Alacağın devri

kanunda aksi
öngörülmedikçe, hiçbir
şekle bağlı değildir.

Yönetmelik ya da başka bir

Şekil zorunluluğu sadece
düzenleyici işlemle şekil
kanunla öngörülebilir.
şartı getirilemez.
 ŞEKLİN TÜRLERİ

Amaçlarına göre Kaynaklarına göre Yapılış tarzına göre

Geçerlilik
Kanuni şekil Sözlü şekil
şekli

Adi yazılı
İspat şekli İradi şekil
şekil

Nitelikli adi
yazılı şekil

Resmi şekil
 Amaçlarına Göre Şekil Türleri

Geçerlilik şekli İspat şekli

HMK m. 200: Bir hakkın doğumu,

Kanunun öngördüğü şekil düşürülmesi, devri, değiştirilmesi,
koşuluna uyulmadan yapılan yenilenmesi, ertelenmesi, ikrarı ve itfası
bir sözleşme geçerli amacıyla yapılan hukuki işlemlerin,
olmayacaktır. yapıldıkları zamanki miktar veya değerleri
ikibinbeşyüz Türk Lirasını geçtiği takdirde
Şekil, bir sözleşmenin geçerlilik senetle ispat olunması gerekir. Bu hukuki
şartı olarak öngörülmüşse bu, işlemlerin miktar veya değeri ödeme veya
sözleşmenin hem objektif hem borçtan kurtarma gibi bir nedenle
de sübjektif esaslı noktalarını ikibinbeşyüz Türk Lirasından aşağı düşse
kapsamalıdır. bile senetsiz ispat olunamaz.
 Kaynaklarına Göre Şekil Türleri

Kanuni şekil İradı şekil

Kanunda öngörülmese de taraflar kendi

Geçerlilik koşulu olarak aralarında geçerlilik şekline ilişkin anlaşma
kanunda öngörülen şekle, yapabilirler.
“kanuni şekil” denir. Taraflar şekil koşulunu geçerlilik koşulu
dışında ispat koşulu olarak da
kararlaştırabilirler.
Şekil serbestisi ilkesinin
istisnası olduğu için şekle
Karine tarafların
ilişkin kuralların dar
yorumlanması gerekir. geçerlilik şartı
kararlaştırdığı
yönündedir.
 Yapılış Tarzına Göre Şekil Türleri

Adi yazılı şekil

Sözlü şekil

Nitelikli adi yazılı şekil Resmi şekil

 ADİ YAZILI ŞEKİL

Beyan sahibinin, şekle tabi irade beyanının içeriğini

yazıyla belgeleyip imzalamasına, adi yazılı şekil
denir.

Metin İmza

Sözleşmede taraf veya tarafların

işlem iradesinin içeriğini dil İmza, kişinin kimliğini
araçlarıyla biçimlendirip yazılı bir gösteren, onu belirleyen ve
şekilde ifade eden belgeye, diğerlerinden ayıran bir
metin denir. işarettir.
 METİN UNSURU

Metin, sürekli ve dayanıklı bir

madde üzerine yazılmış olmalıdır.

Metin, beyan sahibinin el

yazısıyla olabileceği gibi,
mekanik araçlarla, özellikle
teleks, telefaks, teksir makinası,
bilgisayar (printer) veya daktilo ile
yazılmış̧ ya da basımevinde de
basılmış olabilir.

Metin başka bir dilde de yazılabi-

lir.
 İMZA UNSURU

İmzanın, borç̧ altına giren kimsenin İmza, borçlunun borç̧ altına girme iradesini ve
(borçlunun) el yazısıyla atılması özellikle beyan iradesini kesin olarak açıklar,
zorunludur. tamamlayıp ortaya koyar.

Sözleşmelerde yalnız borç̧ altına giren kişinin, yani

borçlunun imzasının bulunması gerekir.
 YAZILI ŞEKİL YERİNE GEÇEN DURUMLAR

Asılları borç altına Teyit edilmiş olmaları Güvenli elektronik imza

İmzalı mektup girenlerce imzalanmış kaydıyla faks ve buna ile gönderilip
telgraf benzer iletişim araçları saklanabilen metinler
 ADİ YAZILI ŞEKLE BAĞLI BAZI İŞLEMLER

Önalım Taksitle satış

Alacağın devri
sözleşmesi sözleşmesi

Ön ödemeli Konut ve çatılı

Bağışlama sözü
taksitle satış işyeri kiralarında
verme
sözleşmesi fesih bildirimi
 Temsilci veya vekilin imzası

Temsil veya vekâlet ilişkisi ile yapılan hukuki işlemlerde temsilci

veya vekilin senet metninin altına kendi adını koyarak imzalaması
yeterlidir.

Bu halde senette temsil veya vekâlet ilişkisinin varlığını gösteren

bir ibarenin bulunması şarttır.

Temsilci borç̧ ilişkisiyle borçlanmamakta, sadece borçluyu temsil

etmektedir.
 Boşa (beyaza) İmza

Boş bir kâğıda atılmış̧ olan imza, daha sonra

imza sahibinin beyanına göre üstü
doldurulmak suretiyle borçlandıncı bir işlem,
bir sözleşme haline getirilebilir.

Hakim görüş̧ tarafından, beyaza (boşa) imzayı

içeren belgenin sonradan doldurulması
halinde, istenilen hukuki işlem veya
sözleşmenin kurulduğu ve bunun, şekil
koşulunu yerine getirdiği için, ilke olarak
geçerli olduğu kabul edilmektedir.
 El Yazısıyla İmza Kuralının İstisnaları

Bir araçla imza El işareti Görme engellilerin

Güvenli e-imza
atmak kullanılması imzası

Örf ve adetçe kabul Fiziki sakatlık veya

Görme engellilerin Güvenli elektronik imza
edilen durumlarda okuma yazma
talepleri halinde da, el yazısıyla atılmış
ve özellikle çok bilmeme nedeniyle
imzalarında şahit imzanın bütün hukuki
sayıda çıkarılan imza atamayan sonuçlarını doğurur.
aranır.
kıymetli evrakın im- kimseler, imza
zalanmasında, yerine geçen bir el
imzanın bir araçla işareti, parmak izi
atılması yeterlidir. veya mühür
kullanabilirler.
 Güvenli Elektronik İmza

Münhasıran imza sahibine bağlı olan, sadece imza

sahibinin tasarrufunda bulunan güvenli elektronik imza
oluşturma aracı ile oluşturulan, nitelikli elektronik Kanunların resmi şekle veya
sertifikaya dayanarak imza sahibinin kimliğinin tespitini özel bir merasime tabi tuttuğu
sağlayan ve nihayet imzalanmış̧ elektronik veride hukuki işlemler ile teminat
sonradan herhangi bir değişiklik yapılıp yapılmadığının sözleşmeleri güvenli elektronik
tespitini sağlayan elektronik imzadır. imza ile gerçekleştirilemez.
 İmzanın Yeri

İmzanın bütün metni kapsayacak şekil ve

doğrultuda metnin sonuna atılması gerekir.

Metinde yapılacak çıkartmaların, eklemelerin, silme

ve değişikliklerin altlarının da ayrıca imza edilmiş
olması zorunludur.
 NİTELİKLİ ADİ YAZILI ŞEKİL

Nitelikli adi yazılı şekil, hukuki işlem veya sözleşmenin adi yazılı
şekle oranla ya tamamını ya da imza ile birlikte bazı hususlarını
içermektedir.

Kefalette imzadan başka kefalet

El yazılı vasiyetnamede bütün
miktarını gösteren kısmın da
metnin el yazısı ile yazılması ve
kefilin el yazısını taşıması
imzanın atılması gerekmektedir.
gerekir.
 RESMİ ŞEKİL

Resmi şekilden amaç̧ hukuki işlem veya sözleşmenin devlet tarafından

bu işle görevlendirilmiş bir kişi tarafından kanunların öngördüğü usul ve
şartlara uyularak yapılmasıdır.

Türk hukuk mevzuatı göz önünde tutulduğu takdirde, resmi şekli

düzenleyecek makamların sulh hâkimi, noter, tapu sicil müdürlükleri
olduğu anlaşılmaktadır.

Taraflar, kanunen geçerlilik şartı olarak yazılı şeklin öngörüldüğü bir

sözleşmeyi, resmî şekilde de yapabilirler.
 NOTER SENETLERİ
Düzenleme yoluyla senet
Burada senedi doğrudan doğruya
noter düzenler. Noter, önünde
kendisine yapılan taraf beyanı veya
beyanlarını iki tanık önünde tespit
eder. Bu tür senetlere, düzenleme
yoluyla senet veya re ’sen noter
senedi adı verilmektedir.
Onaylama yoluyla senet
Sözleşmenin altındaki imzanın noter
tarafından onaylanması halinde, bu
onaylama yalnız imzanın ilgiliye ait
olduğunu belgeler, buna karşılık
sözleşmenin içeriğini kapsamaz.
KANUNİ ŞEKLE BAĞLI SÖZLEŞMELERİN DEĞİŞTİRİLMESİ

TBK m. 13: Kanunda yazılı şekilde yapılması öngörülen bir

sözleşmenin değiştirilmesinde de yazılı şekle uyulması zorunludur.
Ancak, sözleşme metniyle çelişmeyen tamamlayıcı yan hükümler bu
kuralın dışındadır.
Bu kural, yazılı şekil dışındaki geçerlilik şekilleri hakkında da
uygulanır.
KANUNİ ŞEKLE BAĞLI SÖZLEŞMELERİN ORTADAN
KALDIRILMASI

B. İbra
MADDE 132- Borcu doğuran işlem kanunen veya taraflarca belli bir
şekle bağlı tutulmuş olsa bile borç, tarafların şekle bağlı olmaksızın
yapacakları ibra sözleşmesiyle tamamen veya kısmen ortadan
kaldırılabilir.
 ŞEKLE UYMAMANIN SONUÇLARI

Kanunun öngördüğü şekle uygun olarak

yapılmayan bir sözleşme geçerli değildir.

KENDİNE
ÖZGÜ
YOKLUK
GEÇERSİZLİK
EKSİK
BORÇ

FİİLİ
BUTLAN SÖZLEŞME
 BUTLAN

Şekil noksanlığı dolayısıyla kesin hükümsüz (batıl) olan sözleşme, başından itibaren hiçbir
hüküm ve sonuç, özellikle borç ve hak doğurmaz.

Hakim resen göz önüne almak zorundadır.

Şekle aykırı bir sözleşme ile borçlanılmış olan edimin ifasına gerek yoktur.
 Butlanın ileri sürülemediği haller:

Taraflar şekle aykırı bir sözleşmeden doğan
edimlerini her türlü yanılgıdan uzak bir
biçimde bilerek ve isteyerek tümüyle ifa
etmişlerse şekle aykırılığın ileri sürülmesi
dürüstlük kuralına aykırıdır.
Şekil noksanlığına, karşı tarafı aldatarak
veya bu noksanlığı bilerek kasten sebep
olan taraf, daha sonra bu noksanlığa da-
yanarak sözleşmenin butlanını ileri
süremez.
 KENDİNE ÖZGÜ GEÇERSİZLİK

Şekil noksanlığı herkes tarafından değil, sadece taraflarca defi olarak ileri
sürülebilir; hâkim tarafından re ’sen göz önünde tutulamaz.

Bilerek ve isteyerek yapılan ifa ile sözleşme geçerlilik (sağlık) kazanır.

Bu görüş̧, şekil kurallarının amaçsal yorumundan hareket etmektedir.

 YOKLUK

Şekil, geçerlilik şartı değil, sözleşmenin kuruluş (varlık) şartıdır.

Kanunun veya tarafların öngördüğü şekilde yapılmayan bir sözleşmenin

meydana gelmesi, kurulması mümkün değildir.

Kanunun öngördüğü şekilde yapılmamış olan bir sözleşmeden doğan

edimleri, tarafların bilerek ve isteyerek ifa etmeleri, kurucu şart olan şekle
sağlık kazandıramaz.
EKSİK BORÇ FİİLİ SÖZLEŞME

Tarafların yapmak istedikleri
kesin hükümsüz olan hukuki
işlemin, bu hukuki işlem
yapılmak istenirken bütün
geçerlik şartları yerine
getirilmiş yakın amaç taşıyan
başka bir hukuki işleme
dönüştürülmesine tahvil denir.
TAHVİL
Öncelikle kesin hükümsüz bir Tarafların sözleşmenin kesin
sözleşme söz konusu hükümsüz olduğunu bilmeleri
olmalıdır. halinde tahvil ile geçerli
Bu sözleşme tahvil edileceği sayılacak sözleşmeyi
sözleşmenin unsurlarını yapacakları kabul
içermelidir. edilebilmelidir.
 SÖZLEŞMENİN İÇERİĞİ

TBK m. 27:
Özel hukukta
Kanunun emredici
İrade özerkliği, kişiler, kendi
hükümlerine,
Taraflar, bir bireye özel hukuk kararları
ahlaka, kamu
sözleşmenin ilişkilerinde (iradeleri),
düzenine, kişilik
içeriğini kanunda “kendi kendine dolayısıyla kendi
haklarına aykırı
öngörülen sınırlar norm koyma”, sorumlulukları
veya konusu
içinde özgürce “kendi kanununu içinde özel
imkânsız olan
belirleyebilirler. yapma” yetki ve ilişkilerini
sözleşmeler kesin
gücünü̈ verir. düzenleyip
olarak
biçimlendirirler.
hükümsüzdür.
 Sözleşme Özgürlüğü

Sözleşmenin Sözleşmeyi Sözleşmenin

Sözleşme Sözleşmeyi
Tarafını Ortadan Şekil İçeriğini
Yapma Değiştirme
Seçme Kaldırma Özgürlüğü Düzenleme
Özgürlüğü Özgürlüğü
Özgürlüğü Özgürlüğü Özgürlüğü
 Sözleşme Yapma Özgürlüğünün İstisnası:
Sözleşme Yapma Zorunluluğu

Kanundan doğan sözleşme yapma Taraf iradesinden doğan sözleşme

zorunluluğu yapma zorunluluğu

Özel hukuktan Kamu hukukundan

doğan doğan
Sözleşme yapma
vaadi
Güdümlü (Önsözleşme)
Fiili tekel
ekonomi
Mirası
paylaşma
sözleşmesi Kamu
hizmetlerinin
sağlanması
 Sözleşme yapma vaadi (Önsözleşme)

Tanım: Taraflardan her ikisinin birbirlerine veya taraflardan yalnız birinin

diğerine karşı ileride bir borç sözleşmesi yapma sözü vermesine,
“önsözleşme” ya da “sözleşme yapma vaadi” denir.

Önsözleşmede Önsözleşmede asıl

ileride yapılması sözleşmenin esaslı
üstlenilen borç Önsözleşme borç unsurlarının belirli
sözleşmesine, “asıl sözleşmesidir. veya belirlenebilir
sözleşme” denir. olması yeterlidir.
 Önsözleşmenin Şartları

Önsözleşme,
Asıl sözleşmenin Önsözleşme, asıl Önsözleşmenin
alacaklıya,
Önsözleşme, bir konusu yeter sözleşmenin konusu imkansız,
borçludan borcunu
borç sözleşmesine derecede belirli şekline uygun hukuka veya
yerine getirmesini
ilişkin olmalıdır. veya belirlenebilir olarak ahlaka aykırı
isteme yetkisini
olmalıdır. yapılmalıdır. olmamalıdır.
vermelidir:
 Önsözleşmenin Hüküm ve Sonuçları

Önsözleşme, taraflara asıl sözleşmeyi Önsözleşme alacaklısı, aynen ifa

yapma borcu yükler. yerine tazminat davası da açabilir.
 Sözleşmenin İçeriğini Düzenleme Özgürlüğünün Sınırları

Sözleşmenin Sözleşmenin
Sözleşmenin Sözleşmenin
Sözleşmenin içeriğinin içeriğinin kamu içeriğinin kişilik
içeriğinin ahlaka içeriğinin imkansız
hukuka aykırı olması düzenine aykırı hakkına aykırı
aykırı olması olması
olması olması
 Sözleşmenin İçeriğinin Hukuka Aykırı Olması

Bir sözleşme, içeriği,

yani içerdiği hak ve
Yasak veya buyruk Taraflar, yaptıkları
borçlar itibariyle hukuk
koyan her norm, sözleşmelerde bu
düzeninin emredici bir
emredici hukuk kuralların aksini
normuyla çatıştığı
normudur. kararlaştıramazlar.
takdirde, hukuka
aykırılık söz konusu olur.
 Sözleşmelerde Görülen Hukuka Aykırılık Halleri

Hukuk düzeni, taraflar

Hukuk düzeni, bizzat
arasında yapılmış̧ olan
sözleşmenin yapılmasını
sözleşmenin amacını
yasaklamıştır.
yasaklamıştır.

Hukuk düzeni, sözleşmede

üstlenilen edimi Kanuna karşı hile
yasaklamıştır.
 Sözleşmenin İçeriğinin Ahlaka Aykırı Olması

Bir toplumda belirli bir

devirde orta zekâda,
Ahlaka aykırılık, hâkim
dürüst ve makul kişilerin
tarafından re ’sen nazara
düşünce ve telakkileri, o
alınır.
toplumun genel ahlakını
meydana getirir.

Ahlaka aykırılığın
tarafların sübjektif anlayışı
Ticarî etik ve dürüstlüğe
değil, sözleşmenin
aykırı sözleşmeler de
yapıldığı ana bakarak
ahlaka aykırıdır.
objektif ölçülere göre,
hâkim belirler.
 Sözleşmelerde Görülen Ahlaka Aykırılık Halleri

Bizzat sözleşmenin Sözleşmenin içerdiği edim

yapılması ahlaka aykırıdır. ahlaka aykırıdır.

Sözleşmenin amacı ahlaka

aykırıdır.
 Sözleşmenin İçeriğinin Kamu Düzenine Aykırı Olması
Toplum yararına konulmuş
kanun hükümlerinin
(normların) toplamına, kamu
düzeni denir.
Kamu düzeni anlayışı,
ülkeden ülkeye değiştiği
gibi, her ülkede devirden
devire göre de değişir.
Uyulmasında ve
korunmasında toplum ve
devletin genel menfaati
bulunan hukuk kurallarına,
kamu düzeni kuralları
denilir.
Kamu düzenine aykırı olan
sözleşmeler, emredici bir
hukuk normunu ihlâl ettiği
için hukuka aykırıdır.
 Sözleşmenin İçeriğinin Kişilik Hakkına Aykırı Olması

Kişilik hakkı, kişinin maddi

(vücut bütünlüğü), manevi
(ruh bütünlüğü), sosyal (şeref,
isim, resim) ve duygusal (aile,
özel yaşam ve sır alanı)
kişilik değerlerinden oluşur.
Bir bütün olarak kişilik hakkı
ve içerdiği değerler, sözleşme
özgürlüğünün sınırını
oluşturur.

Kimse bir başkasıyla yaptığı

sözleşmede özgürlüklerinden Kişilik hakkına aykırı
vazgeçemeyeceği gibi, sözleşmeler kesin
hukuka ve ahlâka aykırı hükümsüzdür.
olarak da sınırlayamaz.
 Sözleşmenin İçeriğinin İmkansız Olması

Sözleşmenin içeriğinin, yani

Edim, başlangıçtan itibaren
içerdiği edimin veya
objektif ve sürekli olarak
edimlerden birinin
imkânsız ise, sözleşme geçerli
başlangıçtan itibaren objektif
değil, kesin hükümsüz olup,
ve sürekli olarak imkânsız
bâtıldır.
olması gerekir.

Edimin başlangıçtaki
imkânsızlığı, maddî tabii
olaylardan doğabileceği gibi,
hukuki sebeplerden de
doğabilir.
 İmkansızlığın
Unsurları

Edim, başlangıçtan Edim, objektif Edim, sürekli

itibaren imkansız anlamda imkansız olarak imkansız
olmalıdır. olmalıdır. olmalıdır.
 SÖZLEŞME ÖZGÜRLÜĞÜNÜN YAPTIRIMI:
GEÇERSİZLİK (HÜKÜMSÜZLÜK)

Tek Taraflı
Kesin İptal Nisbi
Yokluk Bağlamazlık/
Hükümsüzlük Edilebilirlik Etkisizlik
Noksanlık
 Yok olan bir işleme karşı
dava açılması gerekmez.
• Yokluk herkes
Kurucu unsurları Kurucu unsurlarından biri tarafından ileri
içermeyen bir sözleşme ya da birkaçı eksik olan sürülebilir.
kurulmaz, meydana hukuki işlem hiç • Hakim resen nazara
gelmez. doğmamış sayılır. almak zorundadır.
• Yokluğu ileri sürmek
itiraz niteliğindedir.
Kurucu unsurları tamam
Hukuki işlem doğmuştur Kesin hükümsüz işlem
olmasına rağmen,
ancak kendisinden sonradan geçerli hale
geçerlilik unsurlarından
beklenen hüküm ve gelmez. Hükümsüzlük
biri ya da birkaçı eksik
hukuki sonuçları belirli bir sürenin
olan hukuki işlem baştan
doğurması mümkün geçmesiyle ortadan
itibaren kendiliğinden
değildir. kalkmaz.
geçersizdir.
Kesin hükümsüzlüğü herkes ileri sürebilir.

Kural olarak, geçersizliğin tespiti için dava açılması

gerekmez.

Hakim geçersizliği resen nazara alır.

Kesin hükümsüzlüğe yol açan haller şunlardır:

Ayırt etme gücünden yoksunluk

Sınırlı ehliyetsizlerin yasak işlem yapması

Emredici hukuk kurallarına, genel ahlak ve adaba, kişilik

haklarına aykırılık

Edimin baştan itibaren objektif olarak imkansız olması

Muvazaa

Şekil şartlarına uyulmaması

Tasarruf yetkisinin bulunmaması

 YOKLUK İLE KESİN HÜKÜMSÜZLÜK ARASINDAKİ FARKLAR

YOKLUK KESİN HÜKÜMSÜZLÜK

Hukuki işlem hiç doğmamıştır. Böyle bir işlemin Bazı hallerde hakim geçersizliğe karar verinceye
hüküm ve sonuç doğurması mümkün değildir. kadar işlem geçerli bir şekilde hüküm ve sonuç
doğurur. Örnek: evlilik

Yokluk halinde işlemin tahvil yoluyla ayakta Kesin hükümsüz bir işlem tahvil yoluyla kendisine
tutulması mümkün değildir. benzeyen geçerli bir işleme dönüştürülebilir.

Yokluğun ileri sürülememesi gibi bir durum hiçbir Kesin hükümsüz işlem dürüstlük kuralına aykırı
halde söz konusu olmaz. olarak ileri sürülemez.

Bir sözleşmenin meydana geldiğini ileri süren taraf Kesin hükümsüzlük iddiasında bulunan taraf ise
bunu gösteren olguları ispat yükü altındadır. bunu ispat etme yükü altındadır.
 Kesin Hükümsüzlük
Tam Butlan Kısmi Butlan

Butlanı gerektiren sebep Butlanı gerektiren sebep

hukuki işlemin tamamını hukuki işlemin bir kısmına
kapsamaktadır. ilişkindir.

Tarafların iradelerinden söz konusu kısım

olmadığı takdirde hukuki işlemi hiç
yapmayacakları anlaşılıyorsa artık işlemin
tümü kesin hükümsüz olur.
Geçerlilik unsurlarından özel
ve bireysel çıkarları korumayı
amaçlayanların eksik olması
durumunda hukuki işlemin
ilgilisi tarafından tek taraflı
olarak iptal edilebilmesine
olanak tanıyan geçersizlik
türüdür.
İptalin ileri sürülmesi hak
düşürücü süreye bağlıdır.
Geçerli olarak kurulmuş bir
sözleşmenin hak sahibi
tarafından geçmişe etkili
olarak ortadan
kaldırılmasına “iptal” denir.
İptal, etkilen yönünden
sadece taraflar arasında
hüküm ifade eder, sonuç
doğurur. Sözleşmenin tarafı
olmayan kişiler menfaatleri
olsa bile iptal hakkını
kullanamaz.
 İptal edilebilirliğin özellikleri:

İptali ileri sürme hakkı, hukuki niteliği itibariyle bir itiraz değil, bir
defi hakkıdır.

İptalde sözleşme, taraflardan birinin irade açıklamasıyla veya

mahkeme kararıyla ortadan kaldırılır.

İptal, iptal beyanının karşı tarafın hâkimiyet alanına ulaştığı anda

sonuçlarını doğurur.

İptal beyanı, geçerliliği yönünden hiçbir şekle tâbi değildir.

Yanılma, aldatma ve korkutma ile yapılan sözleşmeler, yalnız iradesi

sakatlanan kişi tarafından iptal edilebilir.

İptal hakkı, bozucu yenilik doğuran bir haktır.

 Eksik sözleşmelerde
kanunun öngördüğü bazı
unsurlar noksan olduğu Sınırlı ehliyetsizlerin
için, sözleşme kurulmuş Temsil yetkisi olmayan bir kanuni temsilcilerinden
olmakla birlikte, hüküm ve temsilci tarafından yapılan izin almaksızın kendilerini
sonuçlarını başlangıçta sözleşme de temsil olunan borç altına sokan işlem
meydana getirmemekte tarafından onanıncaya yapması halinde işlemin
ancak, bu unsurların daha kadar eksik bir bağlayıcılık kazanması
sonra tamamlanmasıyla sözleşmedir. yasal temsilcinin icazetine
sözleşme, hukuki bağlıdır.
sonuçlarını tam olarak
meydana getirmektedir.
 İRADE İLE BEYAN ARASINDA İSTENEREK MEYDANA
GETİRİLEK UYGUNSUZLUK

Tek Taraflı Uygunsuzluk İki Taraflı Uygunsuzluk

Latife Beyanı Muvazaa

Zihni Kayıt
 LATİFE BEYANI

Latife beyanı, beyan sahibi Latife beyanında beyan

tarafından ciddi olarak
istenmeyen, görünüşte,
sözde bir beyandır.
• Beyan sahibi, irade beyanının
muhatapça ciddiye
alınmayacağı, onun tarafından
bu beyanın ciddi olarak
istenmediğinin anlaşılacağı
fikrinden hareket etmektedir.
sahibi herhangi bir işlem
yapmak istemediği için
işlem (sözleşme) iradesine
sahip değildir.
• Mevcut olmayan işlem ve
beyan iradesiyle görünürdeki
beyan arasında bir
uygunsuzluk söz konusudur ve
beyan sahibi bu uygunsuzluğu
bilmektedir.
Güven teorisine göre
beyan, karşı tarafça makul
ve dürüst bir muhatap
olarak bildiği veya bilmesi
gereken durumlar da göz
önünde tutularak ciddiye
alınmışsa, sahibini bağlar.
 ZİHNİ KAYIT

Beyan sahibi,
iradesini beyan Muhatap, güven
Dürüstlük kuralına
etmekle birlikte, teorisine göre zihni
göre, muhatap, zihni
beyan edilen sonucu kaydı bilmiyor veya
kaydı biliyor veya
istemediğini kendi bilecek durumda da
bilmesi gerekiyorsa,
zihninde gizleyip bulunmuyorsa,
beyan bir değer
saklı tuttuğu beyan, sahibini
taşımaz.
takdirde, zihni kayıt bağlar.
söz konusu olur.
 MUVAZAA

TBK m. 19: Bir

Tarafların üçüncü
sözleşmenin türünün
kişileri aldatmak
ve içeriğinin
maksadı ile ve fakat
belirlenmesinde ve
kendi gerçek
Muvazaa, iki tarafın yorumlanmasında,
iradelerine uymayan
iradesi ile beyanları tarafların yanlışlıkla
ve aralarında hüküm
arasında istenerek veya gerçek
ve sonuç meydana
meydana getirilen bir amaçlarını gizlemek
getirmeyen bir
uygunsuzluk halidir. için kullandıkları
görünüş yaratmak
sözcüklere
hususunda
bakılmaksızın,
anlaşmalarına
gerçek ve ortak
muvazaa denir.
iradeleri esas alınır.
 Muvazaalı
İşlem
Muvazaa
Mutlak Muvazaa
Anlaşması
Aldatma
Kastı
Muvazaanın Unsurları Muvazaalı
İşlem
Muvazaa
Anlaşması
Nispi Muvazaa
Aldatma
Kastı

Gizli İşlem
 Görünürdeki İşlem

Taraflar burada
hukuki işlemi sırf
Tarafların üçüncü görünüşte yapmakta,
Başka bir deyişle,
kişileri aldatmak için kendileri hakkında
görünürdeki işlem ile
yapmış oldukları hiçbir hüküm ve
muvazaalı işlem aynı
işleme görünürdeki sonuç
işlemdir.
işlem denir. doğurmayacağı
hususunda anlaşmış
bulunmaktadır.
 Muvazaa Anlaşması

Tarafların,
görünürdeki
(muvazaalı) işlemi
Muvazaa
sırf üçüncü kişileri
Bu anlaşmaya, anlaşmasının
aldatmak için
muvazaa anlaşması tarafları, muvazaalı
yaptıklarına ve kendi
denir. (görünürdeki)
aralarında hüküm
işlemin taraflarıdır.
ifade etmeyeceğine
dair bir anlaşma
yapmaları gerekir.
 Gizli İşlem

Görünürdeki işlem arkasına

Gizli işlem yalnız nispi muvazaada
gizlenmiş olan ve taraflarca istenen
söz konusu olur.
bu işleme, gizli işlem denir.
 Aldatma Kastı

Gizleme niyeti, ancak üçüncü kişilerin aldatılması yoluyla gerçekleşebileceğinden,

aldatma kastı muvazaanın içeriğine dâhil zorunlu bir şarttır.
 Muvazaanın Çeşitleri

Mutlak Muvazaa Nispi Muvazaa

Sözleşmenin niteliğini
değiştiren muvazaa

Sözleşmenin konusunda
veya şartlarında yapılan
muvazaa

Tarafların kimliğinde
muvazaa
 Muvazaanın Taraflar Arasındaki Hüküm ve Sonuçları
Görünürdeki İşlem

TBK m.19: Bir

sözleşmenin türünün
ve içeriğinin Tarafların birbirine
Muvazaalı işleme
belirlenmesinde ve uygun gerçek ve
bağlanan hukuki
yorumlanmasında, ortak iradeleri ise,
sonuç, yokluktur.
tarafların yanlışlıkla muvazaalı işlemin
Muvazaalı işlem,
veya gerçek meydana gelmemesi,
gerçekte
amaçlarını gizlemek yok olması,
kurulmamış,
için kullandıkları dolayısıyla hüküm
meydana
sözcüklere ve sonuç
gelmemiştir.
bakılmaksızın, doğurmamasıdır.
gerçek ve ortak
iradeleri esas alınır.
Muvazaalı işlem hâkim görüşe göre kural olarak, üçüncü kişiler hakkında da bâtıl
olup, muvazaa onlara karşı da ileri sürülebilir. İstisnaları:

Alacak hakkını iyiniyetle yazılı borç tanımasına dayanarak kazanan

kimse korunur. Şartları:

Alacak, hukuken geçerli bir şekilde kazanılmış olmalıdır.

Alacak, yazılı bir borç tanımasına güvenilerek kazanılmış olmalıdır.

Alacak, iyiniyetle kazanılmış olmalıdır.

Tapu sicilindeki kayda iyiniyetle güvenerek ayni hak kazanan kimse

korunur.

Dürüstlük kuralı
 Muvazaanın Taraflar Arasındaki Hüküm ve Sonuçları
Gizli İşlem

Gizli işlem, tarafların Muvazaalı işlemin

gerçek iradelerine geçersizliği
Gizli işlemin kurucu
uygun olduğu için, (yokluğu), gizli
ve geçerlilik
kanunun öngördüğü işlemin de
unsurları tamamsa
şekil ve esas geçersizliği
işlem geçerlidir.
şartlarını taşıyorsa, (yokluğu) sonucunu
geçerlidir. doğurmaz.
 Muvazaanın İspatı

Üçüncü Kişiler Yönünden Taraflar Yönünden

Her türlü delille Yazılı delil ile

ispat edebilirler. ispat edebilirler.
 İNANÇLI İŞLEM

İnançlı işlem ile

inanan, inanılana bir
İnançlı işlem, taraflar
hakkı, belirli bir tarz
İnançlı işlem yalnız arasında yapılan bir
ve amaçla kullanmak
tasarruf işlemlerinde sözleşmeden doğar.
ve sonra da bu amaç
söz konusu olur. İnanç anlaşması ve
gerçekleşince iade
devir iki unsurdur.
etmek üzere
devreder.

İnanç anlaşması, inanan tarafla
inanılan taraf arasında yapılan
ve tarafların hak ve borçlarını
belirleyen, inançlı işlemin sona
erme sebeplerini ve devredilen
hakkın inanılan tarafından
kullanılma, yönetilme; inana
geri verme şartlarını içeren
borçlandırıcı bir işlemdir.
İNANÇ ANLAŞMASI
İnanç anlaşmasıyla taraflar
aralarında bazı borç ve
yükümlülükler kurarlar.
Bunlardan en önemlisi,
inanılanın, inananın talimatına
İnanç anlaşması, kendine özgü
uyma, onun aleyhine
bir sözleşmedir.
davranmama, hukuki işlemlerde
bulunmama ve nihayet şartlar
gerçekleşince, kazanmış olduğu
hakları inanana tekrar devretme
borcudur.
 DEVİR İŞLEMİ

Taşınmazlarda tescil
talebi ve tescil,
Kazandırıcı bir işlemdir. Devirle birlikte mülkiyet
taşınırlarda ayni
Aynı zamanda tasarruf veya alacak inanılana
sözleşme ve zilyetliğin
işlemidir. geçer.
devri, alacakta ise devir
şarttır.
 İNANÇLI İŞLEMİN HÜKÜM VE SONUÇLARI

İnançlı işlemle inanılan,

kendisine geçen inanç
İnanılanın geri verme
konusu mal ve
borcu mevcuttur.
alacakların tam anlamıyla
mâlik ve sahibi olur.

Hak tam anlamıyla geçer.
İnanılan amacın
gerçekleşmesi sonunda
mülkiyeti geri vermezse
borca aykırı hareket
etmiş olur.
 NAMI MÜSTEAR

Namı müstearda, bir kişi bir hakkını, örneğin taşınmaz malını devretmek, başka
bir kişi de bunu devralmak istemekte, ancak alıcı durumunda olan kişi (arkadaki
kişi), şu veya bu nedenle isminin gizli kalmasını arzu etmektedir. Bunun için de
üçüncü bir kişi bulunarak, yapılan devir işleminde bu kişi mülkiyeti kendi adına,
fakat arkadaki gizli kişi hesabına devralan şahıs gibi davranmaktadır. İşte bu
kişiye namı müstear adı verilmektedir.
 KANUNA KARŞI HİLE

Kanun koyucu,
emredici bir hükme
karşı hilede hem
Kanuna karşı hilede; bertaraf edilmek
taraflar hukuk istenen normla
Kanuna karşı hile,
düzeninin ulaşılmak istenen
bertaraf edilmek
yasakladığı hukuki amacı, hem de bu
istenen kanun
veya ekonomik bir amaca ulaşmak için
hükmünün
sonucu elde etmek takip edilen aracı
yorumuyla tespit
için, yapılması yasaklamış olabilir.
edilir.
hukuken caiz başka Böyle bir halde,
bir işlem yaparlar. yasaklanan amacı
elde etmek için
yapılan işlem
geçersizdir.
 Kanuna karşı hilenin unsurları

Tarafların yaptıkları işlem,

Bir işlemin yapılması Kanunun izin verdiği yasaklanan işlemin
emredici bir hukuk başka bir işlem doğuracağı sonucu
kuralıyla yasaklanmalıdır. yapılmalıdır. meydana getirmeye
elverişli olmalıdır.

Kanuna karşı hileye bağlanan yaptırım, dolanlı (hileli)

olarak yapılan ve kanun tarafından yasaklanan işlemin
tâbi olduğu yaptırımdır.
 İRADE BOZUKLUĞU

Bir sözleşme
yapılırken
taraflardan birinin Geçerli olarak
işlem iradesinin kurulmayan bir
Tanım: oluşum veya beyanı sözleşmede irade
aşamasında ortaya bozukluğu söz
çıkan sakatlıklara konusu olmaz.
irade bozukluğu
denir.
 İrade Bozukluğunun Çeşitleri

İrade Oluşumundaki Bozukluk İrade Beyanındaki Bozukluk

Saik Yanılması Beyan Yanılması

Aldatma

Korkutma
 YANILMA

Saik yanılması- beyan yanılması

Yanılma, bir durum veya olay,

kısaca gerçek hakkında bilinçli
olmayan yanlış ya da eksik
tasavvurdur veya bilgisizliktir.

Esaslı yanılma – esaslı olmayan yanılma

 SAİK YANILMASI

Saik yanılması,
Saik yanılmasının
yanılanın belirli bir
gerçekleşmesi için
kimseyle belirli
yanlış tasavvurlarla
TBK m.32: Saikte içerikte bir sözleşme
işlem iradesinin
yanılma, esaslı yapma iradesinin
oluşumu arasında bir
yanılma sayılmaz. gerçeklere uymayan
sebep sonuç bağının
yanlış tasavvurlar
mevcut olması
sonunda sakat
gerekir.
oluşmasıdır.
 SAİK YANILMASI

Beyan sahibi belirli durum

ve olaylar hakkında yanlış
tasavvur sahibi olmasaydı
veya tasavvur ettiği şart ve Saik yanılması
unsurların gerçek duruma esaslı yanılma İstisnalar: Aldatma,
uymadığını bilseydi, söz değildir; bu sebeple temel yanılması,
konusu sözleşmeyi yapma de sözleşmenin ölüme bağlı
iradesi hiç ya da bu şekilde geçerliğini tasarruflar
teşekkül etmeyecek, etkilemez.
dolayısıyla sözleşmeyi
yapmayacak idiyse, saik
yanılması söz konusu olur.
 BEYAN YANILMASI

Başka bir deyişle, tam, sağlam ve

Beyan sahibinin beyanı ile işlem
iradesi arasında istenmeyerek
meydana gelen uygunsuzluğa beyan
yanılması denir.
doğru bir şekilde oluşan irade
muhataba beyan edilirken,
kullanılan söz, yazı veya işaret,
işlem iradesine uymamakta ve bu
uygunsuzluk beyan sahibi
tarafından bilinmemekte,
istenmemektedir.
ESASLI YANILMA – ESASLI OLMAYAN YANILMA

TBK m.30: Sözleşme kurulurken esaslı yanılmaya

düşen taraf, sözleşme ile bağlı olmaz.

Beyan yanılmaları ilke olarak; saik yanılmaları ise

istisnai olarak esaslı yanılma sayılır.

Yanılmanın esaslı sayılması için bunun sübjektif ve

objektif yönden esaslı olması gerekir.
Esaslı yanılma hallerine örnekler (TBK m.31)

Sözleşmenin niteliğinde yanılma

Sözleşmenin konusunda yanılma

Karşı tarafın kimliğinde yanılma

Karşı tarafın niteliklerinde yanılma

Edim veya karşı edimin miktarında

yanılma
Temel yanılması (nitelikli saik
yanılması)
 Sözleşmenin Niteliğinde Yanılma

Burada yanılan taraf işlem iradesine uygun bir sözleşme yapmak istemekte,
ancak yanlışlıkla kurulmasını istediği sözleşmeden başka bir sözleşme için
iradesini açıklamaktadır.

İşlem iradesi: Beyan: Satış

Kira Sözleşmesi
sözleşmesi
Esaslı bir
yanılmadır.
 Sözleşmenin Konusunda Yanılma

Yanılan, gerçekte istediğinden başka bir konu için

iradesini beyan etmişse, konuda yanılma söz konusu olur. Burada geçen
konu sözcüğü geniş yorumlanmalı ve bundan “sözleşmenin konusunu
oluşturan şey” anlaşılmalıdır.

İşlem iradesi: Beyan: İdare

Borçlar Hukuku
Hukuku kitabı
satın almak.
Esaslı bir
yanılmadır.
 Karşı Tarafın Kimliğinde Yanılma

Yanılanın, sözleşme yapma iradesini gerçekte sözleşme yapmak istediği

kişiden başkasına açıklaması da esaslı beyan yanılmasıdır.

Beyan: A
kişisi
İşlem iradesi:
C ile
sözleşme A
yapmak.
Esaslı bir
yanılmadır.

C
 Karşı Tarafın Niteliklerinde Yanılma

Yanılan, kendisiyle sözleşme yapacağı kişinin belirli niteliklerini dikkate

almış, ancak iradesini başka bir kişi için açıklamışsa, bu halde de TBK. m.
31/1, bent 4’e göre esaslı beyan yanılması vardır.

Esaslı bir
yanılmadır.
 Edimin veya Karşı Edimin Miktarında Yanılma

Yanılan, yapmak istediği sözleşmede gerçekte üstlenmek istediğinden önemli

ölçüde çok veya gerçekte istediğinden önemli ölçüde az bir karşı edim için
iradesini açıklamış ise, bu halde de esaslı beyan yanılması söz konusu olur.

Basit hesap
yanılması, toplama, Basit hesap
Esaslı bir
bölme veya çıkarma yanılması geçerliliği
yanılmadır.
işlemlerindeki etkilemez; düzeltilir.
yanılmalardır.
 Temel Yanılması (Nitelikli Saik Yanılması)

TBK m. 32: “Yanılanın,

yanıldığı saiki sözleşmenin
Temel yanılmasında, işlem
Temel yanılması, esaslı temeli sayması ve bunun
iradesi ile beyan arasında
sayılan bir saik da iş ilişkilerinde geçerli
bir uygunsuzluk yoktur.
yanılmasıdır. dürüstlük kurallarına
Beyan, iradeye uygundur.
uygun olması halinde
yanılma esaslı sayılır.”
 Temel Yanılmasının Unsurları

Bilinebilirlik
Saik Yanılması Subjektif Unsur Objektif Unsur
Unsuru

Taraflardan birinin işlem

Saik yanılması, sadece
iradesinin dayandığı belirli Sübjektif unsur,
yanılan taraf yönünden
bir olay hakkındaki yanılanın yanıldığı
değil, aynı zamanda iş Yanılanın yanıldığı saiki
tasavvuru ile gerçek saiki, sözleşmenin sözleşmenin temeli
ilişkilerinde geçerli
durum arasında bir temeli (olmazsa
dürüstlük kurallarına göre, sayması karşı tarafça da
uyumsuzluk olmalı, işlem olmazı = condicio
makul ve doğru düşünen biliniyor veya bilinebilir
iradesi gerçek hakkındaki sine qua non)
kişiler yönünden de olmalıdır.
yanlış bir tasavvur sonucu saymış olmasıdır.
sözleşmenin temeli
bozuk bir şekilde
sayılmalıdır.
oluşmalıdır.
 Yanılmanın Dürüstlük Kuralına Aykırı Olarak İleri Sürülememesi

Karşı taraf yanılanın yanıldığını

bilmiyorsa

Sözleşmenin iptali halinde, muhatabın

uğrayacağı zarar yanılanın uğrayacağı
zarardan daha fazla ise
Yanılan taraf, yanıldığını dürüstlük
kurallarına aykırı olarak ileri süremez.
Yanılmaya rağmen sözleşmenin ifası
yanılanı zarara uğratmayacaksa

Karşı taraf sözleşmeyi, yanılanın istediği

gibi ifaya hazır olduğunu bildirirse
 Yanılma Sebebiyle Sözleşmenin İptali Halinde Yanılanın
Sözleşme yapılırken,
yanılan taraf kusurlu olsa
bile, belirli bir süre içinde
isterse sözleşmeyi iptal
edebilir.
Tazminat Ödeme Borcu
TBK m. 35: Yanılan taraf,
kendi kusurundan doğan
yanılmasını ileri sürerek TBK m.35/2: Hakkaniyetin
sözleşmeyi iptal ettiği gerektirdiği durumlarda,
takdirde, karşı tarafın hâkim karşı taraf lehine,
sözleşmenin hükümsüz daha fazla tazminata
kalmasından dolayı uğramış
olduğu zararı tazmin etmek hükmedebilir.
zorundadır. Ancak, karşı taraf, • Müspet Zarar
yanılmayı biliyor veya bilmesi
gerekiyorsa, tazminat
istenemez.
 Tazminatın Şartları

Karşı taraf, yanılanın

Yanılan yanılmasında yanıldığını bilmemeli veya Ödenecek zarar kural
kusurlu olmalıdır. bilecek durumda olarak menfi zarardır.
olmamalıdır.
 ALDATMA

Bir kimseyi bir irade

TBK m. 36: Taraflardan beyanında bulunmaya,
biri, diğer tarafın özellikle sözleşme yapmaya
Aldatan taraf, aldatma
aldatması sonucu bir sevk etmek için, onda
fiiliyle aldatılan tarafta bir
sözleşme yapmışsa, kasten yanlış bir kanaat
saik yanılmasına sebep
yanılması esaslı olmasa uyandırma veya esasen
olmaktadır.
bile, sözleşme ile bağlı mevcut olan yanlış kanaati
değildir. koruma ya da sürdürme
fiiline aldatma denir.

Aldatma Fiili
Aldatma fiili, olumlu bir Aldatan, aldatılanı sözleşme
davranış, bir yapma fiili
olabileceği gibi, olumsuz bir
davranış, bir yapmama fiili,
bir kaçınma,
bir susma da olabilir.
Dürüstlük kurallarına göre
bilgi verilmesi gereken yerde
susma aldatma fiilidir.
Aldatmanın Unsurları
Aldatma Kastı İlliyet Bağı
yapmaya sevk etmek için Sözleşme, aldatma
ona bilerek ve isteyerek sonucu, onun etkisi ile
(kasten) gerçek dışı yapılmalı, aldatma
beyanlarda bulunmuş sebep, sözleşmenin
olmalıdır. yapılması sonuç
Aldatanın doğrudan veya olmalıdır.
dolaylı kastı olmalıdır.
 ÜÇÜNCÜ KİŞİNİN ALDATMASI

Aldatma, karşı tarafça

yapılabileceği gibi,
üçüncü bir kişi
tarafından da
Üçüncü kişinin
yapılabilir.
aldatması, ilke
olarak sözleşmeyi
etkilemez.
Üçüncü kişinin aldatmasını,
karşı taraf sözleşmenin
yapıldığı sırada biliyor veya
bilmesi gerekiyorsa, aldatılan
aldatma nedeniyle sözleşmeyi
iptal edebilir.
 ZARARIN TAZMİNİ

Aldatılan, aldatma Aldatmadan dolayı

Aldatma fiili, hukuki sonunda bir zarara bağlayıcılığı olmayan,
niteliği itibariyle aynı uğramışsa, bunun bir sözleşmenin onanmış
zamanda bir haksız fiil tazminini talep edebilir. sayılması, tazminat
de oluşturur. Menfi zarar tazmin hakkını ortadan
edilir. kaldırmaz
 ALDATMAYI İSPAT

Aldatmayı ispat, aldatılan tarafa Aldatma, bir haksız fiil olduğu için
düşer. her türlü delille ispat edilebilir.

Antikacı A, Çığlık
tablosunun orijinal
olduğunu söyleyerek
B’nin tabloyu satın
almasına neden
oluyor.
Antikacı A Edward Munch Alıcı B
Çığlık tablosunun
replikası
 KORKUTMA

Bir kimsenin, diğer tarafı

TBK m. 37: Taraflardan Korkutma, karşı tarafın
sözleşme yapmaya sevk
biri, karşı tarafın veya korkutması ve üçüncü
etmek amacıyla bilerek
üçüncü bir kişinin kişinin korkutması olmak
onda korku yaratmasına
korkutması sonucu bir üzere ikiye ayrılır. Her iki
veya mevcut bir korkudan
sözleşme yapmışsa, bu halde de korkutma iptal
yararlanmasına korkutma
sözleşme ile bağlı olmaz. sebebidir.
denir.
 Zorlama

Manevi Zorlama Maddi Zorlama

Korkutma Uyuşmazlık

Sözleşme
Sözleşme
iptal
kurulmamıştır.
edilebilir.
 Korkutmanın Unsurları

Sözleşmeyi yapan
kimseye veya Ağır ve yakın bir zarar
Korkutma hukuka
yakınlarına yönelmiş tehlikesi doğmuş İlliyet bağı
aykırı olmalıdır.
bir tehlike söz konusu olmalıdır:
olmalıdır.

Bu tehlike kişi
Doğan zarar
varlığına, özellikle Korkutma fiiliyle Korkutulanın işlem
tehlikesinin
hayat, sağlık, vücut korkutulan üzerinde iradesinin oluşması,
ağırlığından amaç,
bütünlüğü, şeref, yapılan manevî dolayısıyla
ciddiyetidir.
namus gibi kişilik baskı ve zorlama sözleşmenin
Objektif ya da
değerlerine yönelmiş hukuka aykırı yapılması korkutma
sübjektif bir tehlike
olabileceği gibi, olmalıdır. sonucu olmalıdır.
olabilir.
malvarlığı değerlerine
de yönelmiş olabilir.
 TAZMİNAT

Korkutma fiilini işleyen Korkutmadan dolayı

Korkutma fiili, hukuki karşı taraf ya da üçüncü bağlayıcılığı olmayan,
niteliği itibariyle aynı kişi, korkutulanın bu bir sözleşmenin onanmış
zamanda bir haksız fiil yüzden uğramış olduğu sayılması, tazminat
de oluşturur. zararı gidermek hakkını ortadan
zorundadır. kaldırmaz.
 İRADE BOZUKLUĞUNUN SONUÇLARI

İradesi sakatlanan taraf, sözleşmeyi iptal hakkını bir yıllık

askı süresi içinde kullanmalıdır. Hak düşürücü süredir.

• İptal hakkı tek taraflı, varması (ulaşması) gerekli bir irade beyanıyla kullanılır.

İptal beyanının bir yıllık süre dolmadan karşı tarafın

hâkimiyet alanına ulaşması gerekir.

• İptal hakkı, hukukî niteliği itibariyle bozucu yenilik doğuran bir haktır.

İptal beyanı hiçbir şekle tâbi değildir.

• İptal hakkı hiçbir şarta bağlanamaz; kullanıldıktan sonra bu haktan dönülemez.


İptal hakkı sürekli edimleri
içermeyen borç
sözleşmelerinde geçmişe etkili
sonuçlar doğurur.
İPTALİN SONUÇLARI
Yanılma, aldatma veya
korkutma sebepleriyle
sözleşme yapan taraf, yanılma
ve aldatmayı öğrendiği ya da
İptal beyanının karşı tarafın
korkutmanın etkisinden
hukuk alanına ulaşmasıyla
kurtulduğu andan başlayarak
sözleşme geçmişe etkili olarak
bir yıl içinde sözleşme ile
ortadan kalkar.
bağlı olmadığım bildirmez
veya verdiği şeyi geri
istemezse, sözleşmeyi onamış
sayılır.
 AŞIRI YARARLANMA (GABİN)

TBK m.28: Bir sözleşmede karşılıklı edimler

arasında açık bir oransızlık varsa, bu
oransızlık, zarar görenin zor durumda
kalmasından veya düşüncesizliğinden ya
da deneyimsizliğinden yararlanılmak
suretiyle gerçekleştirildiği takdirde, zarar
gören, durumun özelliğine göre ya sözleşme
ile bağlı olmadığını diğer tarafa bildirerek
ediminin geri verilmesini ya da sözleşmeye
bağlı kalarak edimler arasındaki
oransızlığın giderilmesini isteyebilir.
Gabin, dar ve zor durumda
kalmalarından ötürü sözleşme
yapmaya sürüklenmiş olan kişileri
korumak ve zayıfı güçlüye
ezdirmemek için daha çok sosyal
amaçlarla kabul edilmiş bir
müessesedir.
 AŞIRI YARARLANMA (GABİN)

Aşırı yararlanma
sözleşme özgürlüğünün
bir sınırıdır.

Aşırı yararlanma ilke

olarak tam iki tarafa Aşırı yararlanma
borç yükleyen sözleşmenin ahlaka
sözleşmelerde söz aykırı yapılması
konusu olur. hallerinden biridir.
 Aşırı Yararlanmanın Unsurları

Objektif Unsur Sübjektif Unsur

Açık orantısızlık Zorda kalma

Düşüncesizlik

Deneyimsizlik

Yararlanma Kastı
 Edimler Arasındaki Açık Orantısızlık

Sözleşme ile borçlanan tarafların karşılıklı edimlerinin birbirinden

açık bir şekilde farklı olması gerekir.

Edim ile karşı edim arasındaki açık oransızlık, sözleşmenin

yapıldığı zaman ve yerdeki piyasa ve pazar, arz ve talep şartlarına
göre mevcut olmalıdır.

Edimler arasında oransızlık bulunup bulunmadığını hakim takdir eder.

 Edimler Arasındaki Açık Orantısızlık
“... Hâkim belli bir yüzde nispeti üzerinden
karar vermeye zorunlu değilse de. bu satış
dolayısı ile bir tarafın aşırı fayda sağlarken,
öteki tarafın aşırı zarara uğramış olup
olmadığının da göz önünde tutulması
gerekir. Nizalı taşınmaz malın gerçek
değerinin yedi buçuk milyon lira ve satış
bedelinin ise 4.000.000 lira olması
karşısında bu iki değer arasındaki
oransızlığın aşırı bulunduğu açık olarak
görülmektedir.”
YHGK. 24.1.1973 T. 1971/1 - 376 E. 24 K.
“... Uygulamalarımıza göre bu fiyat farkının
takdir edilen bedelin % 50’si oranında
olması gerekir. Olayımızda taşınmaz malın
takdir edilen değeri ile satış bedeli
arasındaki fark % 30’dan aşağı bulunması
itibariyle ivazlar arasında açık bir
nispetsizlik yoktur.”
YHGK. 30.9.1972 T. 1970/1 229 E. 765 K.
 Zarar gören tarafın zayıf durumu
(Sübjektif unsur)

Zor durumda kalma Düşüncesizlik Deneyimsizlik

Darda kalma, ekonomik, Zarar gören tarafın, belirli

kişisel, ailesel, siyasal bir konuda eksik yetenekli
nitelikte olabilir. olması veya uzağı
Zor durumda kalma hali, görememesi, yaptığı
zarar görenin kusurundan sözleşmenin doğuracağı
kaynaklanabileceği gibi, hüküm ve sonuçları gereği
kusursuz da olabilir. gibi düşünmemesi,
düşüncesizliktir.
Yapılan sözleşmeye
ilişkin yeterli bilgi,
bilgi birikimi ve deney
eksikliği söz
konusudur.
 Sömürme Kastı (Sübjektif Unsur)

Taraflardan birinin, diğerinin yani zarar görenin özel durumunu bilmesi

ve bu durumdan yararlanmak istemesidir.

Karşı tarafın, zarar görenin zor durumda kalmasından, düşüncesizlik

veya deneyimsizliğinden yararlanarak sözleşmeyi kurması gerekir.

Sömürme kastı, sömürende hem karşı tarafın zor, zayıf durumunu

bilme, hem de bundan yararlanma isteğini gerektirir.
Sömürende “bilme” ve “isteme” unsurlarından biri mevcut değilse,
sömürme kastı gerçekleşmez.
 Aşırı Yararlanmanın Sonuçları

Sözleşmenin İptali Oransızlığın Giderilmesi

Tazminat: Aşırı
İptal beyanı, geçmişe etkili yararlanma Edim ve karşı edim arasında
sonuç doğurur, sözleşmeyi denge sağlanmak suretiyle
yüzünden zarar
yapıldığı andan itibaren sözleşme ayakta tutulmuş
hükümsüz kılar. gören taraf, karşı
olur.
taraftan menfi
zararının
Edimler tazminini talep
geri edebilir.
verilir.
 Hak düşürücü süreler!

1 yıllık süre
Sözleşmenin Zarar görenin düşüncesizlik veya
kurulduğu an deneyimsizliğini öğrendiği, zor
durumda kalmada ise, bu
durumun ortadan an

5 yıllık süre
 SÖZLEŞMELERDE TEMSİL
TEMSİL : Bir kimsenin,
hüküm ve sonuçları başka bir
kişinin hukuk alanında
doğmak üzere o kişinin ad ve
hesabına hukuki işlem yapma
yetkisine temsil denir.
Temsil, yalnız sözleşmelerde
değil, tek taraflı hukuki
işlemlerde de uygulama alanı
bulabilir.
Kişiye sıkı sıkıya bağlı
haklarda temsil uygulanmaz.
Temsil yetkisi ve temsil
ilişkisi, temsil edilenin fiil
ehliyetini engellemez; temsil
olunan temsile rağmen söz
konusu işlemi (örneğin
sözleşmeyi) yapabilir.
 TEMSİL

Temsil Yetkisi: A (Temsil Olunan)

Temsil edilen
adına ve/veya Sözleşme:
hesabına hukuki Temsil edilen
işlem yapabilmesi adına ve/veya
için verilen yetki hesabına hukuki
işlem yapılması

T (Temsilci) Ü (3. Kişi)

Sözleşme (Hukuki İşlem/Bağ)
 Temsili Açıklayan
Teoriler

İşlem Sahibi Teorisi Birlikte İşlem Teorisi Temsil Teorisi

 Temsil Çeşitleri

Doğrudan – Dolaylı İradi Temsil – Kanuni

Aktif – Pasif Temsil
Temsil Temsil
 Doğrudan Temsil

Bir kişinin sahip olduğu temsil yetkisine dayanarak, başka bir kişinin ad ve
hesabına hukuki işlem yapmasına doğrudan doğruya temsil denir.

Temsil Yetkisi

Temsil Olunan Temsilci Üçüncü Kişi

Asil Mümessil
Temsil olunan ad ve
hesabına sözleşme
yapılan kişi
 Doğrudan Temsil

Doğrudan doğruya temsilde ikinci bir işleme gerek kalmaksızın yapılan hukuki işlem,
hüküm ve sonuçlarını doğrudan doğruya temsil olunan kişinin hukuki alanında doğurur.

Temsil Yetkisi Sözleşme

Temsil Olunan Temsilci Üçüncü Kişi

Asil Mümessil
 Dolaylı Temsil

Dolaylı temsilde hukuki işlem dolaylı temsil yetkisine dayanılarak temsilci adına, fakat
temsil olunan hesabına yapılır.

Temsil Yetkisi Sözleşme

Temsil Olunan Temsilci Üçüncü Kişi

Asil Mümessil

Devir işleminin yapılması gerekir.

 Dolaylı Temsilcinin, hukuki işlemi, kendi adına
Temsil ve başkası hesabına yapmasıdır.

Doğrudan Hukuki işlemin hüküm ve sonuçlarının

Temsil doğrudan temsil edilene ait olmasıdır.

Kendi adına + Kendi hesabına = Temsil yok. TBK’da kural

olarak
Kendi adına + Başkası hesabına = Dolaylı Temsil doğrudan
temsil söz
Başkası adına + Başkası hesabına= Doğrudan Temsil konusudur.

Dolaylı temsil halinde, temsilci, üçüncü kişiye temsilci olduğunu söylemez.

İşlemi kendi adına yapar.
 Aktif - Pasif Temsil

Doğrudan doğruya temsil ilişkisinde Bazı temsil ilişkisinde temsilci, temsil

temsilci, temsil olunan adına irade
beyanında bulunma yetkisine sahip
olursa, bu tür temsil ilişkisine, “aktif
temsil” denir.
olunan adına iradesini beyan edemez,
örneğin bir sözleşme yapma teklifinde
(öneride) bulunamaz. O, sadece temsil
olunan adına, kendisine yöneltilen beyanları
kabule yetkilidir. Bu tür temsil ilişkisine de
“pasif temsil” adı verilir.
 İradi - Kanuni Temsil

İradi temsil, temsil olunanın irade Kanunî temsil, temsil olanın

beyanına dayanır. Bu tür temsilin iradesine değil, kanuna dayanır.
dayanak ve kaynağı, hukuki Burada temsil kaynağını, bir kanun
işlemdir. hükmünden alır.
 İradi Temsilin Şartları

Başkası Adına Hareket Temsil Yetkisi

İradi temsilde temsilcinin temsil

olunanın ad ve hesabına bir
Başkası adına hareket, işlemin
sözleşme veya hukuki işlem
hüküm ve sonuçlarının işlemi
yapabilmesi için, başkası adına
yapanın değil, bir başkasının
hareket iradesinin yanında ayrıca
hukuk alanında doğacağını
temsil yetkisine de sahip olması
ifade eder.
gerekir.

Açıklama İlkesi
Kural
Temsilci hukuki işlemi
(sözleşmeyi) yaparken
başkası adına hareket ettiğini
karşı tarafa bildirmeli, beyan
etmelidir.
Kural: Temsilci, hukuki işlemi yaparken bu sıfatını
bildirmezse, hukuki işlemin sonuçları kendisine ait olur.
Başkası Adına Hareket
Yapılan işlemin üçüncü kişi
açısından kiminle
Örtülü Beyan Etme yapıldığının önem taşımadığı
işlem
İstisna
İstisna
Üçüncü kişi, yapılan
Hukuki işlemin temsilci veya
sözleşmenin, mevcut bir
temsil olunandan biri ile
temsil ilişkisine dayanılarak
yapılması farksız ise, hukuki
yapıldığını, durumdan
işlemin sonuçları doğrudan
anlamaktaysa, örtülü beyan
doğruya temsil olunana ait olur.
söz konusu olur.
 Temsil Yetkisi

Temsilcinin, temsil olunan ad ve hesabına hukuki işlem yapma

yetkisine temsil yetkisi denir.

Niteliği itibariyle bir düzenleme (yönetme) hakkı olan temsil

yetkisi, temsil olunanın temsilciye varması gerekli bir irade
beyanına dayanan tek taraflı bir hukuki işlem ile verilir.

Temsil yetkisini gösteren belgeye “yetki belgesi” adı verilir.

 İç Temsil Yetkisi

Tek taraflı, varması gerekli

bir irade beyanı ile temsil İç temsil ilişki ve
olunan tarafından yetkisinin bir sonucu
temsilciye temsil İç temsil yetkisi, temsil olarak temsilci tarafından
yetkisinin verilmesi olunanın temsil yetkisini yapılan hukukî işlemin
sonucu temsil olunan ile temsilciye bildirdiği hüküm ve sonuçları
temsilci arasında bir zaman doğar. temsil olunanın hukuki
hukuki ilişki meydana alanında meydana gelir.
gelir.
 Dış Temsil Yetkisi

Temsil yetkisinin, temsil

Sözlü ya da yazılı şekilde
olunan tarafından Yetki belgesinin
ya da ilan yoluyla temsil
sözleşme yapılarak üçüncü gösterilmesi de bildirme
yetkisi üçüncü kişilere
kişiye bildirilmesine, "'dış yerine geçer.
bildirilebilir.
temsil yetkisi” denir.
İyiniyetin yetki eksikliğini giderdiği haller:

Temsil yetkisinin verildiği kendilerine bildirilen üçüncü kişilerin

iyiniyetli olması halinde, temsil, sanki gerçek bir yetki varmış
gibi hüküm ve sonuçlarını doğurur.

Temsil olunan, üçüncü kişiye, temsilciye vermiş olduğu yetkiden

daha geniş bir yetki bildirmiştir.

Temsil edilen, temsilciye hiçbir yetki vermediği halde, iyiniyetli

üçüncü kişiye yetki verdiğini bildirmektedir.

Temsil edilen, yetkiyi geri aldığı halde bunu üçüncü kişiye

bildirmemiştir.
 Temsil Yetkisinin Şekli

Temsil yetkisinin verilmesi ilke olarak hiçbir

şekle bağlı değildir.

Temsil yoluyla yapılması düşünülen işlem özel

bir şekle bağlı olsa dahi, bu işlemin yapılması
için temsilciye verilen temsil yetkisinin şekle
bağlı olması şart değildir.
 Temsil Yetkisinin
Temsilcinin Ehliyeti
Soyutluğu

Hâkim görüşe göre

temsilcinin fiil ehliyetine
sahip olması şart değildir;
onun ayırt etme gücüne sahip Temsil yetkisi temel bir ilişkiye
olması yeterlidir. dayansa ve örneğin bir
sözleşme ile verilse bile,
temsil, temel ilişkiden (yapılan
sözleşmeden) ayrı ve ondan
bağımsız bir işlemdir.
Temsil yetkisini verebilmek
için temsil olunanın fiil
ehliyetini haiz olması gerekir.
 Temsil Yetkisi ile Vekalet Sözleşmesi Farkları
Temsil Yetkisi Vekalet Sözleşmesi
Temsil etkisini sadece dış ilişkide gösterir. Vekil ile vekalet veren arasındaki iç ilişkiye
dayanır.

Sahibine hak/yetki tanır. Bir yükümlülük doğurur.

Temsil yetkisi, tek taraflı hukuki işlemle Vekalet sözleşmesi, iki taraflı hukuki
verilir. işlemdir.
Temsilci, sadece hukuki işlem yapma Vekil, bir hukuki işlemi de maddi fiili de
yetkisine sahip olur. üstlenebilir.
TBK’da genel hükümlerde düzenlenmiştir. TBK’da özel hükümler arasında
düzenlenmiştir.
 Temsil Yetkisinin Kapsamı

Hukuki bir işlemden doğan

doğrudan doğruya iradî temsilde Temsil edilen, temsil yetkisini
temsilcinin temsil yetkisinin içeriği zaman, konu, yer ve kişi
ve derecesi bu yetkinin dayandığı bakımından sınırlayabilir.
hukuki işleme göre belirlenir.

Genel Temsil Yetkisi Özel Temsil Yetkisi

Genel Temsilci, temsil edilenin bütün hukuki
Temsil işlemlerini yapma yetkisi ile donatılmıştır.

Temsilcinin yapacağı işlem önceden açıkça

Özel
belirlenmiştir. Temsilci, sadece bu işlemi
Temsil
yapabilir.
Özel Temsil Yetkisinin Zorunlu Olduğu
Haller
Kambiyo Taahhüdünde
Dava Açmak
Bulunmak
Sulh Olmak
Bağışlama Yapmak
Tahkim Anlaşması Yapmak
Taşınmazın devri
Parayı Tahsil Etmek
Sınırlı Ayni Hak
 Temsilcinin Kendi Kendisiyle
Sözleşme Yapması
Temsilcinin bir sözleşmeyi, hem temsil edilen
tarafın temsilcisi, hem de karşı taraf (üçüncü
kişi) olarak yapması haline, temsilcinin kendi
kendisiyle sözleşme yapması denir.
Temsilcinin bir sözleşmeyi, hem temsil edilen
tarafın temsilcisi, hem de karşı taraf (üçüncü
kişi) olarak yapması haline, temsilcinin kendi
kendisiyle sözleşme yapması denir.
Çift Temsil İlişkisi
Temsilcinin bir sözleşmeyi, her iki
tarafı da temsil ederek yapması
mümkündür.
Çift temsilde, temsilci taraflardan birini
korumaksızın temsil ödevini objektif olarak yerine
getirmeli, böylece taraflardan birinin menfaatini
ihlâl etmemelidir.
Çift temsil ancak, temsilcinin bu konuda özel olarak
yetkili olması veya sözleşmenin niteliğinin buna
imkân vermesi halinde mümkündür.
 Temsil Yetkisini Sona Erdiren Haller

Temel Tüzel
Fiil Temsil
Sürenin İşin Bozucu İlişkinin Azil/ Ölüm/ Kişiliğin
Ehliyetinin İflas Edilenin
Dolması Bitirilmesi Koşul Ortadan İstifa Gaiplik Sona
Kaybı Kısıtlanması
Kalkması Ermesi

Temsil yetkisi sona eren temsilci, artık temsil edilen adına hiçbir ve hesabına
hiçbir işlem yapamaz.

Temsilci, yetkili olduğunu gösteren belgeleri iade etmekle; temsil edilen ise bu
belgeleri geri almakla yükümlüdür.
 YETKİSİZ TEMSİL

Yetkisiz Temsil: Bir kimse temsil yetkisi olmadığı halde başka bir kişi adına bir
hukuki işlem veya sözleşme yaparsa, yetkisiz temsil söz konusu olur.

TBK m. 46: Bir kimse

Onama verilinceye kadar
yetkisi olmadığı halde
sözleşme, eksik bir
temsilci olarak bir hukukî
sözleşmedir. Bu halde
işlem yaparsa, bu işlem
“askıda hükümsüzlük” söz
ancak onadığı takdirde
konusu olur.
temsil olunanı bağlar.
 YETKİSİZ TEMSİL ÖRNEKLERİ

Temsil
yetkisinin hiç Talimata aykırı
verilmemiş işlem yapılması
olması
Temsil
yetkisinin sona
ermesi

Geçersiz temsil
Yetkide sınır
ilişkisi
aşımı
 YETKİSİZ TEMSİLİN SONUÇLARI

Onama yetkisiz Üçüncü kişi, Üçüncü kişi,

Onama, temsil olunan
olarak yapılan temsil olunana
sözleşmeyi,
temsilciye veya tarafından onama belirli bir süre
üçüncü kişiye açık veya örtülü
sanki başından içinde
varması gerekli, olarak
itibaren temsil sözleşmeyi
tek taraflı bir reddedilinceye
yetkisi varmış onayıp
irade beyanıyla kadar
gibi geçerli hale onamayacağını
getirir.
verilir. sözleşmeyle sorabilir
bağlıdır.
 YETKİSİZ TEMSİLİN SONUÇLARI

Tazminat davası, menfi zararın

Sözleşmenin onanmaması yetkisiz
tazmini davasıdır. Menfi zarara
temsilciyi, üçüncü kişinin bu yüzden
ilişkin tazminat davasının açılması
uğradığı zararı tazmin etme zorunda
için, yetkisiz temsilcinin kusurlu
bırakır.
olması şart değildir.