Behcet DAĞHAN

Behcet DAĞHAN
Statik Ders Notları Sınav Soru ve Çözümleri Behcet DAĞHAN

Behcet DAĞHAN

MÜHENDİSLİK MEKANİĞİ

STATİK
Behcet DAĞHAN

www.makina.selcuk.edu.tr
 Behcet DAĞHAN

Behcet DAĞHAN MÜHENDİSLİK MEKANİĞİ Behcet DAĞHAN

STATİK

İÇİNDEKİLER
1. GİRİŞ
- Skalerler ve Vektörler
- Newton Kanunları

2. KUVVET SİSTEMLERİ
- İki Boyutlu Kuvvet Sistemleri
- Üç Boyutlu Kuvvet Sistemleri

3. DENGE
- Düzlemde Denge
- Üç Boyutta Denge

4. YAPILAR
- Düzlem Kafes Sistemler
- Çerçeveler ve Makinalar

5. SÜRTÜNME

6. KÜTLE MERKEZLERİ ve GEOMETRİK MERKEZLER

www.makina.selcuk.edu.tr
 Behcet DAĞHAN

Behcet DAĞHAN Behcet DAĞHAN

2
STATİK

KUVVET SİSTEMLERİ

www.makina.selcuk.edu.tr
 Behcet DAĞHAN

Behcet DAĞHAN Behcet DAĞHAN

2.1
STATİK

İki Boyutlu Kuvvet Sistemleri

www.makina.selcuk.edu.tr
Statik Kuvvet Sistemleri 2.1. İki Boyutlu Kuvvet Sistemleri 1
Behcet DAĞHAN

Behcet DAĞHAN
Kuvvet, bir cismin diğer bir cisme yaptığı mekanik etkidir.
Behcet DAĞHAN
Kuvvet, vektörel bir büyüklüktür.
F
Statik dersindeki kuvvet vektörü kayan vektördür. Dolayısı ile belirli bir tesir çizgisi vardır.

Kuvvet vektörü, kendi tesir çizgisi üzerinde kaydırılırsa incelenen sisteme etki eden dış kuvvetler değişmez.
A B
Fakat sistemin iç kuvvetleri değişir.
C D
Statik dersinde sadece dış kuvvetler göz önüne alındığı için bunun bir önemi yoktur.
F kuvveti, tesir çizgisi üzerinde kaydırılırsa
Dış kuvvet, incelenen sisteme onun dışındaki sistemler tarafından uygulanan kuvvettir. kafes sisteme etki eden dış kuvvetler değişmez.
Fakat kafes sistemi oluşturan
İç kuvvet, incelenen sistemi oluşturan parçaların birbirine uyguladığı kuvvettir. parçalara gelen kuvvetler değişir.

F, A ve B kuvvetleri,
kafes sistemin tamamı için
CD CD CD BD BD BD sisteme dışarıdan uygulanan
A B kuvvet olduklarından dolayı
C D D D B
dış kuvvetlerdir.
A F B
Bir sistemin tamamı için iç kuvvet olan bir kuvvet, Tesir
o sistemin bir parçası için dış kuvvet olabilir. çizgisi
Mesela, kafes sistemi parçalara ayırıp incelerken,
sistemin tamamı için iç kuvvet olan kuvvetler, İncelenen bir sistemin parçalarının birbirlerine uyguladığı iç kuvvetler,
sistemin parçaları için dış kuvvet olurlar. birbirlerini dengelediği için göz önüne alınmazlar.

Behcet DAĞHAN www.makina.selcuk.edu.tr

Behcet DAĞHAN
Statik Kuvvet Sistemleri 2.1. İki Boyutlu Kuvvet Sistemleri 2
Behcet DAĞHAN

Behcet DAĞHAN Etki kuvveti → W Behcet DAĞHAN

Uygulamadaki kuvvetler genellikle yayılı kuvvettir.
m
İşlem yaparken onların yerine geçen tekil kuvvetler kullanılır.

→ Yayılı kuvvet

Tepki kuvveti → N → Tekil kuvvet

Bazen bir kuvvetin yerine geçecek Bazen de tesir çizgileri kesişen iki veya daha fazla kuvvetin
Bileşen
iki veya daha fazla kuvvet yerleştirilir. yerine geçecek bir tek kuvvet yerleştirilir. Bileşke
F1 R

F1 R F1 R F2 Bileşen

F2 F2

∟
→ → →
→ F1 F1 → → → → F1
→
→ → → → R F1 + F 2 = R
R R = F1 + F2
→ → → R
F2 F2
∟

∟ ∟ F2

F1 R F1 R
∟ ∟ → → →
! R ≠ F1 + F 2
F2 F2
Behcet DAĞHAN www.makina.selcuk.edu.tr
Behcet DAĞHAN
Statik Kuvvet Sistemleri 2.1. İki Boyutlu Kuvvet Sistemleri 3
Behcet DAĞHAN

Behcet DAĞHAN Behcet DAĞHAN

F1

F1 R R
≡ ≡
A F2 A F2 A

→ →
F1 → → → →
R F1 + F 2 = R
→ →
F2

Bileşkenin tesir çizgisi, bileşenlerin tesir çizgilerinin kesişme noktasından geçer.

F1

R F1 R
≡ ≡
A A F2 A F2

→
→ → F1 → → →
R → R = F1 + F2
→
F2
Behcet DAĞHAN www.makina.selcuk.edu.tr
Behcet DAĞHAN
Statik Kuvvet Sistemleri 2.1. İki Boyutlu Kuvvet Sistemleri 4
Behcet DAĞHAN

Behcet DAĞHAN Behcet

Aynı yönde olan paralel iki kuvvetin bileşkesi onlara paraleldir, tesir çizgisi bileşenlerin arasındadır ve büyük bileşene DAĞHAN
yakındır.

F1 F1
→ R R
−F
≡ → ≡
F2 F
F2 +

→ → →
F1 + F 2 = R F1 + F 2 = R

Zıt yönde olan paralel iki kuvvetin bileşkesi de onlara paraleldir, tesir çizgisi dışarıdadır ve yine büyük bileşene yakındır.

R R
F1 F1
≡ →
−F
→
≡
F2 F
F2 +
F2 < 0

→
→ → → → →
| F1 | > | F 2 | F1 + F 2 = R F1 + F 2 = R

→ →
Özel durum: | F1 | = | F 2 | → R=0
Behcet DAĞHAN www.makina.selcuk.edu.tr
Behcet DAĞHAN
Statik Kuvvet Sistemleri 2.1. İki Boyutlu Kuvvet Sistemleri 5
Behcet DAĞHAN

Behcet DAĞHAN
Dik Bileşenler
Behcet DAĞHAN
→ → →
F = Fx + Fy
→ → → →
→
j F = Fx i + Fy j
y Fx ve Fy pozitif veya negatif olabilir.
→ F 2 = F x 2+ F y 2
→ F Ama F daima pozitiftir.
Fy Fx = F cosθ
F Fy = F sinθ θ açısı yönlü bir açıdır.
Fy
→ Fy
θ>0 i tanθ = ––– Pozitif yönü şekilde gösterilmiştir.
→ Fx
O Fx → x
Fx
θ<0

y Fx = F cosθ → cosθ < 0 olduğundan dolayı kendiliğinden Fx < 0 olur.

Fx < 0 Fy = F sinθ
→
F →
Fy Fy > 0
veya
!
θ Fx < 0 olabilmesi için bu işareti biz yerleştirmeliyiz.
β Fx = −F cosβ
→ O x Fy = F sinβ
Fx

Behcet DAĞHAN www.makina.selcuk.edu.tr

Behcet DAĞHAN
Statik Kuvvet Sistemleri 2.1. İki Boyutlu Kuvvet Sistemleri 6
Behcet DAĞHAN

Behcet DAĞHAN Behcet DAĞHAN

İki kuvvetin bileşkesinin dik bileşenler kullanılarak bulunması

→
j
y
→ → →
R = F1 + F2
F2 → → → → → →
F2y F1 Rx i + Ry j = (F1x i + F1y j ) + (F2x i + F2y j )

F1y → → → →
R Rx i + Ry j = (F1x + F2x ) i + (F1y + F2y ) j
Ry

}
}
→
θ i = ΣFx = ΣFy
→
O x
F1x F2x
Bileşkenin yönünü ve şiddetini bulmak için:
Rx

Rx = ΣFx
→ → → → → → → → →
F1 = F1x + F1y F2 = F2x + F1y R = Rx + Ry Ry = ΣFy
→ → → → → → → → →
F1 = F1x i + F1y j F2 = F2x i + F2y j R = Rx i + Ry j R 2 = R x 2+ R y 2
Ry
tanθ = –––
Rx

Behcet DAĞHAN www.makina.selcuk.edu.tr

Behcet DAĞHAN
Statik Kuvvet Sistemleri 2.1. İki Boyutlu Kuvvet Sistemleri 7
Behcet DAĞHAN

Behcet DAĞHAN
Örnek Problem 2/1
Şekildeki mesnede A noktasından uygulanan 600 N luk kuvvetin yerine geçecek iki tane
kuvvet yerleştirilecektir. Bu iki kuvvetten Fa nın tesir çizgisi a-a doğrultusu ve Fb nin
tesir çizgisi b-b doğrultusu olacaktır. Fa yı ve Fb yi bulunuz.

Verilenler: Çözüm

F = 600 N

30o ∟
Fa F

60o 30o 60o

∟
a a
A Fb

İstenenler: Fa
tan30o = ––– Fa = 693 N
F
Fa = ? → → →
F = Fa + Fb
Fb = ? F
cos30o = ––– Fb = 346 N
Fb

Behcet DAĞHAN www.makina.selcuk.edu.tr

Behcet DAĞHAN
Statik Kuvvet Sistemleri 2.1. İki Boyutlu Kuvvet Sistemleri 8
Behcet DAĞHAN

Behcet DAĞHAN
Örnek Problem 2/2 N
Şekildeki iki kuvvetin bileşkesinin şiddetinin 2000 N olması için 800 N luk kuvvetin açısı θ ne olmalıdır?
Bu şartlarda R ile düşey doğrultu arasındaki açı β yı bulunuz. N

Verilenler: Çözüm

F1 = 1400 N
F2 = 800 N
R = 2000 N

düşey
→ → →
R = F1 + F2
θ

R 2 = F12 + F22 + 2 F1 F2 cosθ θ = 51.3o

F1

İstenenler:
θ
β

F2
↕
θ=? F22 = R2 + F12 − 2 R F1 cosβ β = 18.2o
β=?

Behcet DAĞHAN www.makina.selcuk.edu.tr

Behcet DAĞHAN
Statik Kuvvet Sistemleri 2.1. İki Boyutlu Kuvvet Sistemleri 9
Behcet DAĞHAN

Behcet DAĞHAN
Örnek Problem 2/3
Şekildeki mekanizmanın AB koluna etki eden P kuvvetinin x ve y bileşenlerini bulunuz.

Verilenler: Çözüm

P = 260 N

13
5

12
P
Py
A
Px

y
Veya üçgenlerin benzerliğinden:
30o 12
Px = − P ––– Px = − 240 N
13
|Px| P |Py|
İstenenler: → ––– = ––– = –––
12 13 5
C x 5
Px = ? Py = − P ––– Py = − 100 N
13
Py = ?
→

Bu işaretleri biz yerleştirmeliyiz.

Behcet DAĞHAN www.makina.selcuk.edu.tr

Behcet DAĞHAN
Statik Kuvvet Sistemleri 2.1. İki Boyutlu Kuvvet Sistemleri 10
Behcet DAĞHAN

Behcet DAĞHAN
Örnek Problem 2/4 Behcet DAĞHAN
Şekildeki mesnedin A noktasına uygulanmış olan iki kuvvetin bileşkesinin yönünü ve şiddetini bulunuz.

Verilenler: Çözüm

F1 = 800 N y
F2 = 900 N

A
105o 10o x
θ<0 F1

25o β
Rx = ΣFx
F2 75 o Rx = F1x + F2x = F1 cos10o − F2 sin25o
Rx = 407 N
R
Ry = ΣFy
Ry = F1y + F2y = − F1 sin10o − F2 cos25o
→ → → Ry = − 954 N
R = F1 + F2 sin(25o +β) sin75o
İstenenler: ––––––––– = ––––––
F1 R
R 2 = F12 + F22 + 2 F1 F2 cos105o R 2 = R x 2+ R y 2 R = 1038 N
R=?
θ=?
R = 1038 N β = 23.1o Ry
tanθ = ––– θ = − 66.9o
Rx

Behcet DAĞHAN www.makina.selcuk.edu.tr

Behcet DAĞHAN
Statik Kuvvet Sistemleri 2.1. İki Boyutlu Kuvvet Sistemleri 11
Behcet DAĞHAN

Behcet DAĞHAN Behcet DAĞHAN

Moment

Moment, bir kuvvetin herhangi bir eksene göre döndürme etkisidir.

Bir kuvvetin kendi tesir çizgisi ile kesişen bir eksene göre momenti yoktur, Moment
alınan
tesir çizgisine paralel olan bir eksene göre de momenti yoktur. eksen

Moment vektörel bir büyüklüktür.

→
Moment vektörünü M ile göstereceğiz. MA

Moment vektörünün yönü sağ el kuralı ile bulunur.

Moment F
Sağ elimizin dört parmağını kuvvet yönünde tutup avucumuzun içini moment alınan eksene alınan A d
∟
döndürüp avucumuzu kapattığımız zaman baş parmağımız moment vektörünün yönünü gösterir. nokta Mom

∟
e
kolu nt

Bir noktaya göre moment

Bir kuvvetin bir noktaya göre momenti, kuvvet ile noktanın içinde bulunduğu düzleme dik olan ve
moment alınan noktadan geçen bir eksene göre döndürme etkisidir.

Herhangi bir A noktasına göre alınan momentin şiddeti: MA = F d

Behcet DAĞHAN www.makina.selcuk.edu.tr

Behcet DAĞHAN
Statik Kuvvet Sistemleri 2.1. İki Boyutlu Kuvvet Sistemleri 12
Behcet DAĞHAN

Behcet DAĞHAN
İki boyutlu kuvvet Behcet
sistemini oluşturan kuvvetlerin, içinde bulundukları düzlemde yer alan bir noktaya göre momentleri düzleme diktir. DAĞHAN
→ →
Eğer kuvvetlerin içinde bulunduğu düzlem x-y düzlemi ile çakıştırılırsa, moment vektörleri de düzleme dik olan z-eksenine paralel olur. M = Mz

Moment vektörlerinin tamamı birbirine paralel olduğu için sadece şiddetleri ile ilgilenmek yeterli olur.

Yönlerini belirtmek için de şiddetleri pozitif veya negatif alınır.

Saat ibrelerinin dönme yönünün tersi pozitif yön olarak alınacaktır.

MA
y F
A
d
M>0 → pozitif z-yönünde

∟
M = − 12 N·m

→
Yön belirtir
M<0 → negatif z-yönünde
O x

Herhangi bir kuvvetin, kendi tesir çizgisi üzerindeki noktalar hariç,

bütün noktalara göre döndürme etkisi vardır.
M>0
Bu momentlerin bir kısmı pozitif, bir kısmı da negatif yöndedir.
M<0
F

Bu momentler, kuvvet uygulandığı zaman ortaya çıkan döndürme etkileridir.

Yani kuvvetin yanında ayrıca uygulanmış değillerdir.

Behcet DAĞHAN www.makina.selcuk.edu.tr

Behcet DAĞHAN
Statik Kuvvet Sistemleri 2.1. İki Boyutlu Kuvvet Sistemleri 13
Behcet DAĞHAN

Behcet
Bir noktaya DAĞHAN
göre momentin vektörel çarpımla bulunması Behcet DAĞHAN

F
→ → → d = r sinα α
MA = r × F MA = r F sinα MA

→
r
A α
MA = F r sinα → MA = F d

∟
!
→ → →
MA ≠ F × r
r vektörü, moment alınan noktadan başlar,
kuvvetin tesir çizgisi üzerinde herhangi bir noktada biter.

Varignon Teoremi

→ → →
R = F1 + F2 İki boyutlu kuvvet sisteminde MAF2
moment vektörlerinin hepsi
→ → → → → → → → → A
r × R = r × (F1 + F2) = r × F1 + r × F2 birbirine paralel olduğu için MAF1 r F1 R
bu eşitlik skaler olarak da MAR
geçerlidir.
→ → →
MA R = r × R → → → B F2
MA R = MAF1 + MAF2 ↔ MAR = MAF1 + MAF2
→ → →
MA F1 = r × F1
→ → →
MA F2 = r × F2 Bileşkenin bir noktaya göre momenti, bileşenlerinin o noktaya göre momentleri toplamına eşittir.

Behcet DAĞHAN www.makina.selcuk.edu.tr

Behcet DAĞHAN
Statik Kuvvet Sistemleri 2.1. İki Boyutlu Kuvvet Sistemleri 14
Behcet DAĞHAN

Behcet DAĞHAN
Bir kuvvetin bir noktaya göre momenti alınırken takip edilebilecek yollar:
Behcet DAĞHAN

MAR = ?

R F1

R R
F1
d1

∟
F2
∟ ∟
∟
F2
d2
≡ ≡ ≡
∟

d2 R
F1
d
A A d1 ∟ A A

∟
∟

F2

MAR = R d MAR = F1 d1 + F2 d2 MAR = F1 d1 + 0 MAR = 0 + F2 d2

Behcet DAĞHAN www.makina.selcuk.edu.tr

Behcet DAĞHAN
Statik Kuvvet Sistemleri 2.1. İki Boyutlu Kuvvet Sistemleri 15
Behcet DAĞHAN

Behcet DAĞHAN
Örnek Problem 2/5
30 N luk P kuvveti şekildeki çubuğun BC kısmına dik olarak uygulanmıştır. P nin B noktasına ve A noktasına göre
momentini bulunuz.

Verilenler: Çözüm

P = 30 N

P P

MB
∟

∟
d ∟ B
d 45o
MA
A

d = 1.6 m d = 1.6 + 1.6 cos45o

MB = P d MA = P d
İstenenler:

MB = ?
MB = 48 N·m MB = 81.9 N·m
MA = ?

Behcet DAĞHAN www.makina.selcuk.edu.tr

Behcet DAĞHAN
Statik Kuvvet Sistemleri 2.1. İki Boyutlu Kuvvet Sistemleri 16
Behcet DAĞHAN

Behcet DAĞHAN
Örnek Problem 2/6
(a) θ = 15o ise 90 N luk kuvvetin O noktasına göre momentini hesaplayınız. Ayrıca O ya göre momenti (b) sıfır ve
(c) maksimum yapan θ değerlerini bulunuz.

Verilenler: Çözüm

F = 90 N O O
(b)
d1 = 800 mm θ
F
d2 = 600 mm F2 MO = 0 ise: F
d1 d1

θ 1 1
θ
F1 0 = − F sinθ d1 + F cosθ d2
M>0
d2 d2
θ = 36.9o
M<0 F
veya θ + 180o

Varignon teoreminden:

İstenenler: MO = − F1 d1 + F2 d2
(c) O
θ = 15o ise: MO = − F sinθ d1 + F cosθ d2
MO = MOmax ise:
MO = ?

}
d1
MO = 0 ise: dMO F
–––– = 0
θ=? (a) dθ θ<0
θ = 15o ise: θ = − 53.1o d2
MO = MOmax ise:
∟
dMO
–––– = F (− cosθ d1 − sinθ d2)
θ=? dθ
MO = 33.5 N·m veya θ + 180o
F

Behcet DAĞHAN www.makina.selcuk.edu.tr

Behcet DAĞHAN
Statik Kuvvet Sistemleri 2.1. İki Boyutlu Kuvvet Sistemleri 17
Behcet DAĞHAN

Behcet DAĞHAN
Örnek Problem 2/7
Bir direk ucu bağlantı parçası, iki tane kuvveti şekildeki gibi taşımaktadır. Bu iki kuvvetin O noktasına göre
→
momentleri toplamının sıfır olabilmesi için T nin şiddeti ne olmalıdır?

Verilenler: Çözüm

F = 5 kN

2
F 5
T √29
!
F
İstenenler: Moment alırken, T
bir kuvveti bu şekilde bileşenlere ayırmak tavsiye edilmez.
MO = 0 ise: Varignon teoreminden:
Çünkü bileşenlerin tesir çizgilerinin
T =? nereden geçtiği açıkça belli olmalıdır. 5 2
MO = F cos30o (90) + F sin30o (60) − T –––– (120) − T –––– (60) = 0
Kuvveti, tesir çizgisi üzerinde √29 √29
uygun bir yere kaydırdıktan sonra
bileşenlere ayırmak gerekir.
T = 4.04 kN

Behcet DAĞHAN www.makina.selcuk.edu.tr

Behcet DAĞHAN
Statik Kuvvet Sistemleri 2.1. İki Boyutlu Kuvvet Sistemleri 18
Behcet DAĞHAN

Behcet DAĞHAN
Paralel iki kuvvetin bileşkesinin tesir çizgisinin yerinin varignon teoremi yardımıyla bulunması Behcet DAĞHAN

F1
a R MAR = MAF1 + MAF2
A
b
R (0) = − F1 (a) + F2 (b)
F2 +
F1 a
––– = –––
→ → → F2 b
F1 + F 2 = R F1 + F 2 = R

Özel durum: F1 = F 2 → a=b

A R
MAR = MAF1 + MAF2
a F1
b
R (0) = F1 (a) − F2 (b)
F2
+
F1 a
––– = –––
F2 b
→ → →
F1 + F 2 = R F1 + F 2 = R
→

→ → F2 < 0
| F1 | > | F 2 | → →
Özel durum: | F1 | = | F 2 | → R=0
Behcet DAĞHAN www.makina.selcuk.edu.tr
Behcet DAĞHAN
Statik Kuvvet Sistemleri 2.1. İki Boyutlu Kuvvet Sistemleri 19
Behcet DAĞHAN

Behcet DAĞHAN
Kuvvet çifti Behcet DAĞHAN

Kuvvet çifti, birbirine paralel, eşit şiddette ve zıt yönde olan iki kuvvetten oluşan bir sistemdir (d ≠ 0).
d

∟
MA

∟
→ → A

∟
Bu kuvvetlerden birisine F dersek diğeri de − F olur.
a F F
→ → →
R = F + (− F )
→ →
R=0

Kuvvet çiftinin bileşkesi sıfırdır.

Kuvvet çiftinin sadece döndürme etkisi vardır. Kuvvet çiftinin herhangi bir A noktasına göre momentini alalım.

MA = F (a + d) − F a = F d
M=Fd

Elde edilen sonuç göstermektedir ki, kuvvet çiftinin momenti, moment alınan noktadan bağımsızdır.

Kuvvet çiftinin momenti serbest vektördür.

Kuvvet çiftinin nereye uygulandığı önemli değildir.

Behcet DAĞHAN www.makina.selcuk.edu.tr

Behcet DAĞHAN
Statik Kuvvet Sistemleri 2.1. İki Boyutlu Kuvvet Sistemleri 20
Behcet DAĞHAN

Behcet DAĞHAN d Behcet DAĞHAN

∟
M=Fd
F F A A
M=Fd d
≡

∟
F
Kuvvet çifti

M=Fd !

Bir tek kuvvet, kuvvet çiftinin yerine geçmez.

Kuvvet çiftinin bütün noktalara göre döndürme etkisi aynıdır.

Kuvvet çiftini oluşturan kuvvetler veya aralarındaki uzaklık tek başına önemli değildir. Önemli olan kuvvet çiftinin momentidir.

∟
d1 d2
F2
∟

∟
∟

F1 F1
≡ F2 ≡ Kuvvet çifti

Kuvvet çiftini sadece bu işaret ile de gösteririz.

M = F1 d1 = F2 d2

Momenti eşit olan bütün kuvvet çiftleri denktir. veya

Behcet DAĞHAN www.makina.selcuk.edu.tr

Behcet DAĞHAN
Statik Kuvvet Sistemleri 2.1. İki Boyutlu Kuvvet Sistemleri 21
Behcet DAĞHAN

Behcet DAĞHAN
Kuvvet çiftinin bütün noktalara göre momentinin aynı olduğunun bir açıklaması Behcet DAĞHAN

M z M z M z

+ =
F F

d d x d d x F F x
–– –– –– ––
2 2 2 2 d d
–– ––
2 2

d d d

∟
∟

∟
F F
F
+ = F

x x x
→

→
Bakış yönü Bakış yönü Bakış yönü
Behcet DAĞHAN www.makina.selcuk.edu.tr
Behcet DAĞHAN
Statik Kuvvet Sistemleri 2.1. İki Boyutlu Kuvvet Sistemleri 22
Behcet DAĞHAN

Behcet DAĞHAN
Bir kuvvetin tesir çizgisinin değiştirilmesi Behcet DAĞHAN
Bir kuvvet, tesir çizgisi üzerinde kaydırıldığı zaman etkisi değişmez. Ama tesir çizgisinin dışına çıkarılırsa etkisi değişir.
Kuvvetin tesir çizgisini değiştirmek istediğimiz zaman, etkisinin değişmemesi için kuvvete ilaveten bir de kuvvet çifti uygulamamız gerekir.

F F

d
≡ d
≡
∟

∟
F M=Fd

∟
∟

F F

↑
! Bu moment, kuvvetin momenti değildir.
Bir kuvveti, başka bir tesir çizgisine taşırken kuvvetin yönünü ve şiddetini bozmadan aynen taşırız. Kuvvete ilaveten dışarıdan uygulanan
Ayrıca yanına bir de kuvvet çifti ilave etmemiz gerekir. bir kuvvet çiftidir.
Bu kuvvet çiftinin momenti, kuvvetin, yeni tesir çizgisi üzerindeki herhangi bir noktaya göre momentine eşittir.

Bazen de bir kuvvet ile kuvvet çiftinden oluşan bir sistemin yerine geçecek bir tek kuvvet yerleştiririz.

F F

≡ d
≡ d
∟

∟
M=Fd F
∟

∟
F F

Behcet DAĞHAN www.makina.selcuk.edu.tr

Behcet DAĞHAN
Statik Kuvvet Sistemleri 2.1. İki Boyutlu Kuvvet Sistemleri 23
Behcet DAĞHAN

Behcet DAĞHAN
Örnek Problem 2/8
OA çubuğu, iki makara ve ince bir bandın bir bölümünden oluşan sisteme şekildeki gibi 180 N luk iki
kuvvet uygulanmıştır. Bu kuvvetlerin (a) A noktasına göre ve (b) O noktasına göre momentleri
toplamını bulunuz.

Çözüm
Verilenler:

F = 180 N
Bu kuvvet sistemi, eşit şiddette, zıt yönde ve birbirine paralel iki kuvvetten oluşan
r = 25 mm bir sistem olduğu için kuvvet çiftidir.

180 N
∟

d Kuvvet çiftinin bütün noktalara göre momenti aynıdır.

}
İstenenler: MA = M O = M = F d
∟ 180 N M = 180 (120.7)
MA = ?
d = 100 sin45o + 2 r
MO = ?
M = 21 728 N·mm = 21.7 N·m

Behcet DAĞHAN www.makina.selcuk.edu.tr

Behcet DAĞHAN
Statik Kuvvet Sistemleri 2.1. İki Boyutlu Kuvvet Sistemleri 24
Behcet DAĞHAN

Behcet DAĞHAN
Örnek Problem 2/9
Bir sürücü sağa dönerken otomobilin direksiyonuna şekildeki gibi 8 N luk iki kuvvet uygulamaktadır.
Bu kuvvetlerin oluşturduğu momenti hesaplayınız.

Çözüm
Verilenler:

F=8N

Bu kuvvet sistemi, eşit şiddette, zıt yönde ve birbirine paralel iki kuvvetten oluşan
bir sistem olduğu için kuvvet çiftidir.

Kuvvet çiftinin bütün noktalara göre momenti aynıdır.

M = MO = −2 F cos30o (375/2)
İstenenler:

M=?
M = − 2598 N·mm
↑
Yön belirtir
Saat ibrelerinin dönme yönündedir.

Behcet DAĞHAN www.makina.selcuk.edu.tr

Behcet DAĞHAN
Statik Kuvvet Sistemleri 2.1. İki Boyutlu Kuvvet Sistemleri 25
Behcet DAĞHAN

Behcet DAĞHAN
Örnek Problem 2/10
Şekildeki 1200 N luk kuvvetin, dirseğin A pimine göre momentini hesaplayınız.
Bunu yaparken, kuvveti önce C noktasından geçen bir tesir çizgisine taşıyınız.

Verilenler: Çözüm

F = 1200 N
r = 200 mm

2
1 ∟r
√5
MC
F
1
F F –––
√5
1
MA = MC + F ––– 600
√5

İstenenler: 1
MA = 1200 (200 + ––– 600)
√5
MA = ? MC = F r

Kuvveti önce C noktasına taşımak MA = 562 N·m

A noktasına göre moment almayı kolaylaştırır.

Behcet DAĞHAN www.makina.selcuk.edu.tr

Behcet DAĞHAN
Statik Kuvvet Sistemleri 2.1. İki Boyutlu Kuvvet Sistemleri 26
Behcet DAĞHAN

Behcet DAĞHAN
Örnek Problem 2/11
Birbirine tutturulmuş olan iki dişliye gelen iki kuvvet şekilde gösterilmiştir. Bu iki kuvveti O noktasına
taşıyıp bir R kuvvetine ve bir M kuvvet çiftine indirgeyiniz ve şiddetlerini bulunuz.

Çözüm
Verilenler: F1

F1 = 1.5 kN
F2 = 2.4 kN F2
MOF1 M
x
20o O
MOF2 ≡ x
O

F1 50o

MOF1 = F1 cos20o (200)

F2 20o
MOF1 = 282 N·m
R
y y
MOF2 = − F2 cos20o (120)
Rx = ΣFx Ry = ΣFy
MOF2 = − 271 N·m
Rx = F1x + F2x Ry = F1y + F2y

←
İstenenler:
Rx = F1 cos20o+ F2 sin20o Ry = F1 sin20o+ F2 cos20o Yön belirten bu işareti
R=? biz yerleştirmeliyiz.
Rx = 2.23 kN Ry = 2.77 kN
MO = M = ?
R 2 = R x2 + R y2 MO = MOF1 + MOF2
veya
R = 3.56 kN ← R2 = F12 + F22 + 2 F1 F2 cos50o M = 11.3 N·m

Behcet DAĞHAN www.makina.selcuk.edu.tr

Behcet DAĞHAN
Statik Kuvvet Sistemleri 2.1. İki Boyutlu Kuvvet Sistemleri 27
Behcet DAĞHAN

Behcet DAĞHAN
İki boyutlu bir kuvvet sisteminin bileşkesi Behcet DAĞHAN

Bazen göz önüne alınan kuvvet sisteminin yerine geçecek bir tek kuvvet aranır. Bileşkenin yönünü ve şiddetini bulmak için:

Bu bileşke kuvvetin yönü, şiddeti ve tesir çizgisinin nereden geçtiği bulunmalıdır.

Rx = ΣFx
Kuvvetlerin içinde bulunduğu düzlemi x-y düzlemi ile çakıştıralım.
Ry = ΣFy

R 2 = R x 2+ R y 2
→ → →
R = F1 + ··· + Fn Ry
tanθ = –––
→ → → → → → Rx
Rx i + Ry j = (F1x i + F1y j ) + ∙∙∙ + (Fnx i + Fny j )
→ → → →
Rx i + Ry j = (F1x + ··· + Fnx) i + (F1y + ∙∙∙ + Fny) j
}
}= ΣFx = ΣFy Kuvvet çiftleri,
bileşkenin yönünü ve şiddetini etkilemez.
Sadece tesir çizgisinin yerini etkiler.
F1 Fn Bileşkenin tesir çizgisinin geçtiği yeri bulmak için:

M1 R Genelleştirilmiş Varignon Teoremi

y Mm y
Bileşkenin herhangi bir noktaya göre momenti,
≡ kuvvet sistemini oluşturan kuvvetlerin
o noktaya göre momentleri toplamına eşittir.

θ MAR = ΣMA
O x O x
Behcet DAĞHAN www.makina.selcuk.edu.tr
Behcet DAĞHAN
Statik Kuvvet Sistemleri 2.1. İki Boyutlu Kuvvet Sistemleri 28
Behcet DAĞHAN

Behcet DAĞHAN
Bir kuvvet sisteminin keyfi olarak seçilen bir noktaya indirgenmesi
Behcet DAĞHAN

Bir kuvvet sistemini herhangi bir noktaya indirgemek istediğimiz zaman bütün kuvvetleri o noktaya taşırız.

Kuvvetleri taşırken de sisteme ilave etmemiz gereken kuvvet çiftlerini ilave ederiz.

Bu kuvvet çiftlerinin momentleri, taşıdığımız kuvvetlerin o noktaya göre momentlerine eşittir.

→ →
R = ΣF

F1 Fn F1
Kuvvet çiftlerinin
Kuvvetlerin
M1 MA F1 momentlerinin toplamı
toplamı
Mm ≡ M1
Mm
A ≡ → →
M = ΣM

MA Fn A

Fn
→ → →
ΣF = F1 + ··· + Fn
→ → → → →
ΣM = M1 + ... + Mm + MA F1 + ... + MA Fn

Behcet DAĞHAN www.makina.selcuk.edu.tr

Behcet DAĞHAN
Statik Kuvvet Sistemleri 2.1. İki Boyutlu Kuvvet Sistemleri 29
Behcet DAĞHAN

Behcet DAĞHAN
Örnek Problem 2/12
İki kuvvetten ve bir kuvvet çiftinden oluşan şekildeki kuvvet sisteminin bileşkesi
O noktasından geçiyorsa kuvvet çiftinin şiddeti M nedir?

Çözüm
Verilenler:

F1 = 320 N
F2 = 400 N M

O
F1 = 320 N

F2 = 400 N

→ Bileşkenin tesir çizgisi

Varignon teoreminden: O noktasından geçmektedir.
0 M>0
İstenenler:
MOR = ΣMO → MOR = ΣMO
M=? M<0
ΣMO = 0

→
M + MOF1 + MOF2 = 0 → M − 400 (150 cos30o) − 320 (150 + 150) = 0
Kuvvet çiftinin
bütün noktalara göre →
döndürme etkisi aynıdır.
M = 148 N·m
Behcet DAĞHAN www.makina.selcuk.edu.tr
Behcet DAĞHAN
Statik Kuvvet Sistemleri 2.1. İki Boyutlu Kuvvet Sistemleri 30
Behcet DAĞHAN

Behcet DAĞHAN
Örnek Problem 2/13
Şekildeki üç kuvvetten oluşan sistemin yerine geçecek R kuvvetinin x ve y-bileşenlerini
ve tesir çizgisinin x-eksenini kestiği yerin O noktasına uzaklığını bulunuz.

Çözüm
Verilenler:
→ → → → → →
F1 = 160 N R = Rx + Ry = F1 + F2 + F3
F2 = 240 N
F3 = 200 N
Rx = ΣFx Ry = ΣFy

Rx = F1x + F2x + F3x Ry = F1y + F2y + F3y

Rx = 0 + 0 − F 3 Ry = − F 1 + F 2 + 0
M>0 R Ry

Rx = − 200 N Ry = 80 N
M<0
Rx

Varignon teoreminden:
İstenenler: x
Rx = ? MOR = ΣMO
Ry = ?
x=? R d = Rx (0) + 80 (x)

R d = − 160 (250) + 240 (250+250) + 200 (250)

} x = 1625 mm

Behcet DAĞHAN www.makina.selcuk.edu.tr

Behcet DAĞHAN
Statik Kuvvet Sistemleri 2.1. İki Boyutlu Kuvvet Sistemleri 31
Behcet DAĞHAN

Behcet DAĞHAN
Örnek Problem 2/14
→ →
Şekildeki üç kuvvetin oluşturduğu sistemin bileşkesini i ve j birim vektörleri cinsinden ifade ediniz.
Bileşkeyi A noktasına taşıyıp, A noktasına taşırken sisteme ilave edilmesi gereken kuvvet çiftini bulunuz.
Ayrıca bileşkeyi A noktasına taşıdıktan sonra tesir çizgisinin denklemini yazınız.

Çözüm
Verilenler: → → → → → →
R = Rx + Ry = F1 + F2 + F3
F1 = 80 N
Rx = ΣFx Ry = ΣFy y
F2 = 60 N
F3 = 100 N Rx = F1x + F2x + F3x Ry = F1y + F2y + F3y

∟
Rx = F 1 + 0 + F 3 Ry = 0 − F 2 + 0
Rx = 80 + 0 + 100 Ry = 0 − 60 + 0
d R
M>0 Rx = 180 N Ry = − 60 N Rx
θ>0
A
M<0 M θ<0 x
→ → →
R = 180 i − 60 j N
Ry
R
Varignon teoreminden:
İstenenler: y=mx
→ MAR = ΣMA

}
R=? Ry
− R d = ΣMA = F1 (0) − F2 (1.5) − F3 (0.75) tanθ = –––
M=? Rx 1
ΣMA = 80 (0) − 60 (1.5) − 100 (0.75) y = − –– x
y = f(x) = ? 3
m = tanθ
MAR= M = − 165 N·m

Behcet DAĞHAN www.makina.selcuk.edu.tr

Behcet DAĞHAN
Statik Kuvvet Sistemleri 2.1. İki Boyutlu Kuvvet Sistemleri 32
Behcet DAĞHAN

Behcet DAĞHAN
Örnek Problem 2/15
Şekildeki kuvvet sisteminin bileşkesinin tesir çizgisinin x-eksenini kestiği yerin x-koordinatını
bulunuz.

Çözüm
Verilenler: → → → → → → → → →
R = Rx + Ry = F1 + F2 + F3 + F4 + F5 + F6
F1 = 250 N
F2 = 400 N Rx = ΣFx Ry = ΣFy

F3 = 500 N Rx = 400 cos30o Ry = − 250 − 400 sin30o − 500 − 500 − 500 − 250
F4 = 500 N Rx = 346 N Ry = − 2200 N
F5 = 500 N
F6 = 250 N Varignon teoreminden:

MAR = ΣMA

M>0 − R d = |Rx| (0) − |Ry| x = − 400 sin30o (5) − 500 (2.5) − 500 (5) − 500 (7.5) − 250 (10)

M<0

→
d Momentin işaretini bozmaması için
∟ Rx Rx ve Ry nin işaretini atmalıyız.

İstenenler: x x=5m
x=?
Bileşkenin tesir çizgisi x-eksenini G noktasında keser.

Ry R
Behcet DAĞHAN www.makina.selcuk.edu.tr
Behcet DAĞHAN