Τμήμα Φυσικής

Εϑνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Ι. Παπαδημητρίου

Μαϑηματικές Μέϑοδοι Φυσικής ΙΙ - Προβλήματα 17.05.2023

Πρόβλημα 1 ´Εστω ότι |ei ⟩ και |e′i ⟩, i = 1, 2, · · · , N είναι δύο ορϑοκανονικές βάσεις σε χώρο Hilbert
πεπερασμένης διάστασης.

α) Δείξτε ότι οι βάσεις σχετίζονται ώς

N
X
|e′i ⟩ = U ji |ei ⟩ , (1)
j=1

όπου οι συντελεστές Ui j είναι στοιχεία ενός μοναδιακού πίνακα.

β) Δεδομένης μιας ορϑοκανονικής βάσης |ei ⟩, i = 1, 2, · · · , N , σε χώρο Hilbert πεπερασμένης

διάστασης, κάϑε τελεστής Â μπορεί παραστεί ως πίνακας A με στοιχεία Ai j = ⟨ei |Â|e j ⟩.
Δείξτε ότι ο πίνακας H που αντιστοιχεί σε οποιονδήποτε ερμιτιανό τελεστή Ĥ μπορεί να
διαγωνιοποιηϑεί μέσω ενός μετασχηματισμού ομοιότητας της μορφής

H = UΛU −1 , (2)

όπου Λ είναι ο διαγώνιος πίνακας ιδιοτιμών του Ĥ και ο πίνακας U είναι μοναδιακός.

Πρόβλημα 2
Δείξτε ότι για δύο τελεστές A, B με [B, A] , 0 ισχύει
Z 1
[B, eA ] = dx e(1−x)A [B, A]e xA . (3)
0

Πρόβλημα 3
Σε δισδιάστατο διανυσματικό χώρο δίνονται τα διανύσματα ορϑοκανονικής βάσης |+⟩, |−⟩.

α) Να βρεϑούν οι αναπαραστάσεις των εξής τελεστών σε αυτή τη βάση:

S + = |+⟩⟨−| ,
S − = |−⟩⟨+| ,
1
S 3 = (|+⟩⟨+| − |−⟩⟨−|) ,
2
1
S 0 = (|+⟩⟨+| + |−⟩⟨−|) . (4)
2

1
 β) Ορίζουμε τους δύο νέους τελεστές S 1 και S 2 μέσω των σχέσεων

S + = S 1 + iS 2 , S − = S 1 − iS 2 . (5)

Να βρεϑούν οι αναπαραστάσεις των τελεστών αυτών στην παραπάνω βάση και να

προσδιορισϑούν τα ιδιοδιανύσματα και οι ιδιοτιμές τους.

γ) Να γραφούν οι πίνακες σn , n = 0, 1, 2, 3 που προκύπτουν από τον ορισμό

1
S n = σn . (6)
2

Πρόβλημα 4
Οι πίνακες του Pauli δίνονται από
     
0 1  0 −i  10 
σ1 =   , σ2 =   , σ3 =   . (7)
1 0 i 0 0 −1

α) Να βρεϑούν τα ιδιοδιανύσματα και οι ιδιοτιμές των πινάκων αυτών.

β) Υπολογίστε όλα τα δυνατά γινόμενα σi σ j , σ2i και δείξτε ότι ισχύει η σχέση

σi σ j + σ j σi = 2δi j 1 , (8)

όπου 1 είναι ο ταυτοτικός πίνακας.

γ) Να δειχϑούν οι σχέσεις

3
X 3
X
σi σ j = i ϵi jk σk + δi j 1 , [σi , σ j ] = 2i ϵi jk σk , (9)
k=1 k=1

όπου το σύμβολο Levi-Civita ϵi jk ορίζεται ως

1, i jk = άρτια μετάϑεση των 123





ϵi jk = −1 , i jk = περιττή μετάϑεση των 123

(10)


 0 , i jk = αν τουλάχιστον δύο από τα ijk έχουν την ίδια τιμή



Πρόβλημα 5
´Εστω n̂ = (n1 , n2 , n3 ), |n̂| = 1 μοναδιαίο διάνυσμα στον R3 και σi , i = 1, 2, 3 οι πίνακες του Pauli.

σ · n̂)2k και (⃗
α) Υπολογίστε τις δυνάμεις (⃗ ⃗ = (σ1 , σ2 , σ3 ).
σ · n̂)2k+1 , όπου k ϑετικός ακέραιος και σ

β) Δείξτε ότι ισχύει η ταυτότητα

eiϕ⃗σ·n̂ = 1 cos ϕ + i⃗
σ · n̂ sin ϕ . (11)