See discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.

net/publication/371306610

Composition of the leech fauna (Hirudinea) of the middle course of the Ibar
river in the autumn period

Conference Paper · June 2023

CITATIONS READS

0 38

4 authors:

Nikola Z. Grujic Tamara Jurca

University of Novi Sad University of Novi Sad
24 PUBLICATIONS   1 CITATION    21 PUBLICATIONS   317 CITATIONS   

SEE PROFILE SEE PROFILE

Branko Miljanović Aleksandar Bajić

University of Novi Sad University of Novi Sad
34 PUBLICATIONS   273 CITATIONS    11 PUBLICATIONS   40 CITATIONS   

SEE PROFILE SEE PROFILE

Some of the authors of this publication are also working on these related projects:

Biološka procena kvaliteta srednjeg toka reke Ibar - Biological assessment of the water quality of the middle course of the Ibar River View project

WISER - Water bodies in Europe View project

All content following this page was uploaded by Nikola Z. Grujic on 05 June 2023.

The user has requested enhancement of the downloaded file.

 SRPSKO DRUŠTVO ZA ZAŠTITU VODA

52. konferencija o aktuelnim temama korišćenja i zaštite voda

VODA 2023
The 52nd Annual Conference of the Serbian Water Pollution Control Society
WATER 2023
Conference Proceedings

Palić, 31. maj – 2. jun 2023.

 www.sdzv.org.rs

SRPSKO DRUŠTVO ZA ZAŠTITU VODA

SERBIAN WATER POLLUTION CONTROL SOCIETY

INŽENJERSKA KOMORA SRBIJE

II
IZDAVAČ (PUBLISHER):
Srpsko društvo za zaštitu voda, Kneza Miloša 9/1, Beograd, Srbija,
Tel/Faks: (011) 32 31 630
PR OGRA MS K I O DBOR ( PROGRAMME COMMITTEE) :
Prof. dr Branislav ĐORĐEVIĆ, dipl.inž.građ, Beograd
Prof. dr Božo DALMACIJA, dipl.hem, Novi Sad
Dr Momir PAUNOVIĆ, naučni savetnik, dipl.biol, Beograd
Dr. Bela CSÁNYI, dipl.biol, Budimšešta-Mađarska
Prof. dr Peter KALINKOV, dipl.inž.građ, Sofija-Bugarska
Prof. dr Valentina SLAVEVSKA STAMENKOVIĆ, dipl.biol, Skoplje-R.Makedonija
Prof. Dr. Goran SEKULIĆ, dipl.inž.građ, Podgorica-Crna Gora
Prof. dr Violeta CIBULIĆ, dipl.hem, Beograd
Prof. dr Slavka STANKOVIĆ, dipl.inž.tehnol, Beograd
Prof. dr Zorana NAUNOVIĆ, dipl.inž.tehnol, Beograd
Dr Aleksandar JOKSIMOVIĆ, dipl.biol, Kotor-Crna Gora
Dr Božica VASILJEVIĆ, dipl.biol, Beograd
UREDNIK (EDITOR):
Dr Aleksandar ĐUKIĆ, dipl. građ.inž.
Svi radovi u ovom zborniku radova su recenzirani. Stavovi izneti u ovoj publikaciji ne odražavaju
nužno i stavove izdavača, urednika ili programskog odbora.

TIRAŽ (CIRCULATION):
150 primeraka
ŠTAMPA:
"Akademska izdanja", Zemun, 2023
CIP - Каталогизација у публикацији Народна библиотека Србије, Београд

502.51(082)
556.11(082)
628.3(082)
628.1(082)

ГОДИШЊА конференција о актуелним проблемима коришћења и заштите

вода (52 ; 2023 ; Палић)
Voda 2023 : zbornik radova 52. godišnje konferencije o aktuelnim problemima
korišćenja i zaštite voda, Palić, 31. maj - 2. jun 2023. = Water 2023 : conference
proceedings 52nd Annual Conference of the Serbian Water Pollution Control Society
/ [urednik, editor Aleksandar Đukić]. - Beograd : Srpsko društvo za zaštitu voda, 2023
(Zemun : Akademska izdanja). - X, 310 str. : ilustr. ; 24 cm

Tiraž 150. - Str. IX: Predgovor / Aleksandar Đukić. - Bibliografija uz svaki rad. - Abstracts.

ISBN 978-86-82674-00-9

a) Воде -- Зборници b) Отпадне воде -- Зборници v) Снабдевање водом -- Зборници

COBISS.SR-ID 116513289
 III
SRPSKO DRUŠTVO ZA ZAŠTITU VODA

ZBORNIK RADOVA
52. GODIŠNJE KONFERENCIJE O AKTUELNIM TEMAMA
KORIŠĆENJA I ZAŠTITE VODA

VODA 2023
52ND ANNUAL CONFERENCE OF THE
SERBIAN WATER POLLUTION CONTROL SOCIETY
"WATER 2023"
CONFERENCE PROCEEDINGS

Palić, 31. maj - 2. jun 2023.

IV

ORGANIZATOR KONFERENCIJE (CONFERENCE ORGANISERS):

Srpsko društvo za zaštitu voda (Beograd),

uz podršku
Ministarstva nauke, tehnološkog razvoja i inovacija Republike Srbije i
Inženjerske komore Srbije

ORGANIZACIONI ODBOR KONFERENCIJE (ORGANIZING COMMITTEE):

PREDSEDNIK: Dr Momir PAUNOVIĆ, dipl.biol, Beograd

SEKRETAR: Suzana VASIĆ, Beograd

ČLANOVI:
Dr Branko MILJANOVIĆ, dipl.biol, Novi Sad
Dr Aleksandar ĐUKIĆ, dipl.građ.inž, Beograd
Slavica ŽIVKOVIĆ, Beograd
Dr Maja RAKOVIĆ, dipl. biol, Beograd
Dr Tamara JURCA, dipl. biol, Novi Sad
Dr Jelena STANKOVIĆ, dipl.biol, Niš

ODRŽAVANJE KONFERENCIJE SU POMOGLI (SPONSORED BY):

 Ministarstvo nauke, tehnološkog razvoja i inovacija Republike Srbije
 Inženjerska komora Srbije

Slika na koricama: satelitski snimak jezera Palić i Ludaš 2022. godine (Google Earth)
 V

SADRŽAJ
CONTENTS

1. TEMATSKA GRUPA: VODOPRIVREDNI, EKOLOŠKI, I ORGANIZACIONI

ASPEKTI KORIŠĆENJA I ZAŠTITE VODA
1. Aleksandar Đukić, Branislava Lekić, Branislav Babić, Ognjen Govedarica
(Beograd)
MOGUĆE IMPLIKACIJE PRIMENE PREDLOGA NOVE DIREKTIVE O OTPADNIM
VODAMA EU U SRBIJI .................................................................................................................................... 1
2. Stevan Prohaska, Vladislava Bartoš, Divac, Ognjen Prohaska (Beograd)
KVANTITATIVNE KARAKTERISTIKE KIŠA JAKOG INTENZITETA U OKOLINI
PALIĆA SA ASPEKTA PROJEKTOVANJA KIŠNE KANALIZACIJE ................................................. 13
3. Danijela Veličković, Marijana Krivokapić, Nikola Simović (Beograd, Podgorica-
Crna Gora)
HIDROLOŠKA ANALIZA RIJEKE LIM, PRORAČUN MALIH I VELIKIH VODA ......................... 23
4. Ana Stojanović, Dejan Vasović (Niš)
ZNAČAJ PRIMENE KONCEPTA INTEGRALNOG UPRAVLJANJA SLIVOVIMA SA
ASPEKTA ZAŠTITE IZVORIŠTA VODOSNABDEVANJA ................................................................... 35
5. Olivera Doklestić (Herceg Novi – Crna Gora)
VIŠKOVI VODE U HERCEGNOVSKOM VODOVODNOM SISTEMU, KOLIČINA,
NAMJENA, UPOTREBA ................................................................................................................................. 41

2. TEMATSKA GRUPA: KVALITET VODA I PROCESI U PRIRODNIM VODAMA

2.1. Površinske vode
6. Jelena Čanak Atlagić, Ana Marić, Jelena Đuknić, Maja Raković, Jelena Tomović,
Momir Paunović, Predrag Simonović (Beograd)
SELEKTIVNO PONAŠANJE U ISHRANI POTOČNE PASTRMKE (Salmo cf. trutta) NA
TRI STANIŠTA SA RAZLIČITOM KOLIČINOM AKVATIČNOG I TERESTRIČNOG
PLENA ................................................................................................................................................................. 51
7. Margareta Kračun-Kolarević, Jovana Jovanović-Marić, Marija Ilić, Stefan Anđus,
Momir Paunović, Stoimir Kolarević (Beograd)
ANALIZA MIKROBIOLOŠKIH PARAMETARA KVALITETA VODE NA PODRUČJU
SPECIJALNOG REZERVATA PRIRODE „UVAC“ .................................................................................... 57
8. Ivana Mijić Oljačić, Sonja Pogrmić, Nemanja Pankov, Aleksandar Bajić, Tamara
Jurca, Branko Miljanović (Novi Sad)
EKOLOŠKI POTENCIJAL KANALA DTD ................................................................................................. 61
9. Snežana Čađo, Aleksandra Đurković, Boris Novaković, Nena Jelača, Tatjana
Dopuđa Glišić, Nikola Paskaš, Tamara Važić, Zoran Stojanović (Beograd)
EKOLOŠKE KARAKTERISTIKE I RASPROSTRANJENJE SILIKATNE ALGE
ELLERBECKIA ARENARIA (RALFS) DOROFEYUK & KULIKOVSKIY NA PODRUČJU
SRBIJE ................................................................................................................................................................. 69
VI
10. Jelena Vranković, Katarina Jovičić, Vesna Đikanović (Beograd)
VARIJABILNOST DVA ANTIOKSIDATIVNA ENZIMA U ŠKRGAMA BODORKE
(RUTILUS RUTILUS) U ZAVISNOSTI OD USLOVA ŽIVOTNE SREDINE ..................................... 79
11. Nataša Popović, Jelena Đuknić, Maja Raković, Jelena Stanković, Bojana Tubić,
Božica Vasiljević, Momir Paunović (Beograd)
MAKROBESKIČMENJACI KAO INDIKATORI KVALITETA VODE U VEŠTAČKIM
VODNIM TELIMA BEOGRADSKOG REGIONA ..................................................................................... 83
12. Bojana Tubić, Ana Atanacković, Katarina Zorić, Nataša Popović, Nikola
Marinković, Momir Paunović, Stefan Anđus (Beograd)
PRELIMINARNA OCENA EKOLOŠKOG STATUSA REKE ZLOŠNICE NA OSNOVU
VODENIH MAKROBESKIČMENJAKA ...................................................................................................... 91
13. Dušan Nikolić, Mira Stanković, Gorčin Cvijanović, Miroslav Nikčević, Ksenija
Radotić (Beograd)
ISPITIVANJE SADRŽAJA POTENCIJALNO TOKSIČNIH ELEMENATA I ORGANSKIH
JEDINJENJA U UZORKU VODE IZ REKE PEK (UJEVAC, SRBIJA) .................................................. 97
14. Dejan Dmitrović, Marija Marin, Dino Burzić, Natalija Đurić, Aleksandra
Stanišljević, Blagoje Todorović, Goran Šukalo (Banja Luka – R.Srpska-BiH)
PRILOG POZNAVANJU MAKROZOOBENTOSA TEKUĆICA BOSNE I HERCEGOVINE -
FAUNNISTIČKA I EKOLOŠKA STUDIJA ................................................................................................. 103
15. Siniša Škondrić (Banja Luka – R.Srpska-BiH)
BRIOFLORA RIJEKE KRUPE (REPUBLIKA SRPSKA) ....................................................................... 111
16. Vladanka Presburger Ulniković, Violeta Cibulić, Lidija Stamenković (Beograd,
Vranje)
UPOREDNA ANALIZA КVALITETA ZAPADNE I JUŽNE MORAVE .............................................. 119
17. Nikola Grujić, Branko Miljanović, Tamara Jurca, Aleksandar Bajić (Novi Sad)
DINAMIKA ODABRANIH FIZIČKO-HEMIJSKIH KARAKTERISTIKA SREDNJEG TOKA
REKE IBAR ........................................................................................................................................................ 125
18. Nikola Grujić, Branko Miljanović, Tamara Jurca, Aleksandar Bajić (Beograd)
STRUKTURA FAUNE PIJAVICA (HIRUDINEA) SREDNJEG TOKA REKE IBAR U
JESENJEM PERIODU ...................................................................................................................................... 135
19. Melisa Numanović, Branko Miljanović, Nemanja Pankov, Branko Ristanović (Novi
Sad)
STRUKTURA I FUNKCIJA ZAJEDNICE MAKROZOOBENTOSA ČUKOTSKE REKE
(JUGOZAPADNA SRBIJA, PEŠTERSKA VISORAVAN) ....................................................................... 143
20. Melisa Numanović, Branko Miljanović, Katarina Stojanović (Novi Sad, Beograd)
NOVI ROD ZA SRBIJU Metreletus balcanicus (Ulmer, 1920) ....................................................... 151
21. Dušan Nikolić, Stefan Skorić (Beograd)
SEZONSKA VARIJABILNOST POKAZATELJA KVALITETA VODE AKUMULACIJE
MEĐUVRŠJE ...................................................................................................................................................... 153
22. Goran Marković (Čačak)
EKSPANZIJA ALOHTONIH VRSTA RIBA U SLIVU ZAPADNE MORAVE .................................... 159
23. Marijana Vasić, Katarina Ivić, Biljana Šmit, Goran Gavrilović, Ivan Bogdanović,
Slavica Ćirić, Ivana Radojević (Kruševac, Kragujevac, Lešak)
KOMPARATIVNA ANALIZA KVALITETA SIROVE VODE IZ JEZERA ĆELIJE U
IZABRANIM MESECIMA 2019. I 2020. GODINE ................................................................................ 165
 VII
24. Miloš Ćirić, Jelena Krizmanić, Bojan Gavrilović, Biljana Dojčinović, Danijela
Vidaković (Beograd)
PROCENA EKOLOŠKOG STATUSA SLANIH JEZERA NA OSNOVU BENTOSNIH
SILIKATNIH ALGI ........................................................................................................................................... 175
25. Trajče Talevski, B. Trajčeski (Ohrid – Republika Severna Makedonija)
UTICAJ ALOHTONIH VRSTA RIBA NA AUTOHTONU IHTIOFAUNU PRESPANSKOG
JEZERA ................................................................................................................................................................ 183
26. Marina Talevska, Sonja Trajanovska (Ohrid – Republika Severna Makedonija)
RESEARCH ON THE SUBMERGED MACROPHYTES IN LOCALITIES STENJE AND
KRANI FROM GREAT PRESPA LAKE ...................................................................................................... 193

2.2. Podzemne vode i vode u karstu

27. Tanja Petrović Pantić, Katarina Atanasković Samolov, Milan Tomić, Dragutin
Kostić, Saša Petrović (Beograd)
HEMIJSKI SASTAV PODZEMNIH VODA NA PODRUČJU NP FRUŠKA GORA ........................... 201
28. Sanja Mrazovac Kurilić, Violeta Cibulić (Beograd)
PODZEMNE VODE U VOJVODINI I NJIHOVA OSNOVNA OBELEŽJA .......................................... 209
29. Ljiljana Grujičić-Tešić (Ruma)
TERMOMINERALNI IZVORI ČEDOVO - OBJEKAT HIDROGEOLOŠKOG
GEONASLEĐA .................................................................................................................................................. 215

2.3. Priobalne vode Jadranskog mora

30. Jovo Žmukić (Kotor – Crna Gora)
DINAMIKA FIZIČKO- HEMIJSKIH PARAMETARA I HLOROFILA a U
BOKOKOTORSKOM ZALIVU ...................................................................................................................... 221
31. Milena Radomirović, Bojan Tanaskovski, Nevenka Mijatović, Chiarra Cantaluppi,
Federica Ceccotto, Lato Pezo, Slavka Stanković (Beograd, Padova-Italija)
TREND ZAGAĐENJA POVRŠINSKOG SEDIMENTA I PRAĆENJE EKOLOŠKOG RIZIKA
U BOKOKOTORSKOM ZALIVU TOKOM DVE POSLEDNJE DECENIJE ........................................ 227
32. Milena Radomirović, Bojan Tanaskovski, Nevenka Mijatović, Milica Vasić, Chiarra
Cantaluppi, Lato Pezo, Slavka Stanković (Beograd, Padova-Italija)
UPOREDNA STATISTIČKA ANALIZA ZAGAĐENJA POVRŠINSKOG SEDIMENTA IZ
PRIOBALNIH I CENTRALNIH DELOVA BOKOKOTORSKOG ZALIVA ZA PERIOD OD
2005. DO 2019. GODINE ............................................................................................................................. 237
33. Ines Peraš, Slađana Nikolić, Milica Mandić (Kotor – Crna Gora)
ANALIZA DIVERZITETA I ABUNDANCE OBRAŠTAJNIH VRSTA NA
EKSPERIMENTALNIM POLIETILENSKIM KOLEKTORIMA SA RAZLIČITIM
PERIODOM IMERZIJE (JUGOISTOČNI JADRAN) ................................................................................ 247
34. Vera Vukanić, Miodrag Malović (Kosovska Mitrovica, Beograd)
NOVI PODACI O COPEPODAMA U KOTORSKOM ZALIVU (BOKA KOTORSKA,
JADRAN) ............................................................................................................................................................ 255
VIII

2.4. Sedimenti
35. Dejan Krčmar, Vesna Pešić, Radivoje Tomić, Snežana Maletić, Jelena Spasojević,
Dragana Tomašević Pilipović (Novi Sad)
KVALITET VODE I SEDIMENTA DETALJNE KANALSKE MREŽE U GORNJEM DELU
SLIVA TISE ........................................................................................................................................................ 261
36. Neda Bošković, Željko Jaćimović (Podgorica – Crna Gora)
PRVA PROCJENA PRISUSTVA PLASTIKE U OBALNOM SEDIMENTU RIJEKE ZETE ........... 267
37. Đorđe Pejin, Dejan Krčmar, Slaven Tenodi, Dunja Rađenović, Dragana Tomašević
Pilipović (Novi Sad)
PROCENA UTICAJA ZAGAĐENJA SEDIMENTA TEŠKIM METALIMA U VELIKOM
BAČKOM KANALU ......................................................................................................................................... 275

3. TEMATSKA GRUPA: SAKUPLJANJE I PREČIŠĆAVANJE OTPADNH VODA

38. Ivan Milojković, Dragutin Pavlović, Dušan Prodanović (Beograd)
UTICAJ SAVREMENIH SISTEMA KONTROLE OTICAJA NA KANALISANJE NASELJA ......... 281
39. Snežana Branković, Radmila Glišić, Filip Grbović, Gorica Đelić, Zoran Simić, Vera
Rajičić, Ranko Sarić (Kragujevac, Niš, Pančevo)
BIOAKUMULACIONI POTENCIJAL ZA METALE ODABRANIH BILJNIH VRSTA U
BAZENU DRENAŽNIH VODA RUDNIKA I FLOTACIJE RUDNIKA (RUDNIK, SRBIJA) ......... 291
40. Dragana Milošević, Branislava Borota, Boris Fejzulahi, Bojana Vujović (Novi Sad,
Niš)
DIVERZITET CILIJATA NA PPOV RUMENKA, KOVILJ I STEPANOVIĆEVO U 2022.
GODINI ................................................................................................................................................................ 299
41. Dragana Milošević, Branislava Borota, Boris Fejzulahi, Bojana Vujović (Novi Sad,
Niš)
DOMINANTNO PRISUTNE FILAMENTOZNE BAKTERIJE NA PPOV RUMENKA U
PERIODU OD AVGUSTA 2022. GODINE DO FEBRUARA 2023. GODINE ................................. 305
 135

Originalni naučni rad

SASTAV FAUNE PIJAVICA (HIRUDINEA)

SREDNJEG TOKA REKE IBAR U JESENJEM
PERIODU
Nikola Grujić, Branko Miljanović, Tamara Jurca,
Aleksandar Bajić
Univerzitet u Novom Sadu, Prirodno-matematički fakultet, Departman za
biologiju i ekologiju, Trg Dositeja Obradovića 2, Novi Sad, Srbija, e-mail:
grujic.n@outlook.com

REZIME
Tokom jesenjeg perioda 2022. godine (septembar, oktobar i novembar) uzorkovan je
makrozoobentos srednjeg toka reke Ibar. Na osnovu obrađenog materijala ustanovljeno je
prisustvo 10 vrsta pijavica iz 7 rodova i 3 familije. Najbrojnija familija u jesenjim uzorcima
bila je Glossiphoniidae sa ukupno 7 vrsta (Alboglossiphonia heteroclita, A. hyalina, A.
striata, Glossiphonia complanata, G. nebulosa, Helobdella stagnalis i Hemiclepsis
marginata). Druga po brojnosti bila je familija Erpobdellidae sa ukupno dve vrste
(Erpobdella octoculata i Dina lineata dinarica), dok je familija Haemopidae bila prisutna
sa samo jednom vrstom (Haemopis sanguisuga). Zaključno sa ovim saopštenjem, u reci
Ibar je do sad registrovano 12 vrsta pijavica.

KLJUČNE REČI: Ibar, Hirudinea, Kosovo i Metohija

COMPOSITION OF THE LEECH FAUNA

(HIRUDINEA) OF THE MIDDLE COURSE OF THE
IBAR RIVER IN THE AUTUMN PERIOD
ABSTRACT
During the autumn period of 2022 (September, October and November), the
macrozoobenthos of the middle course of the Ibar River were sampled. Based on the
processed material, the presence of 10 species of leeches from 7 genera and 3 families was
established. The most numerous family in the autumn samples was Glossiphoniidae with a
total of 7 species (Alboglossiphonia heteroclita, A. hialina, A. striata, Glossiphonia
complanata, G. nebulosa, Helobdella stagnalis and Hemiclepsis marginata). The following
was the family Erpobdellidae with a total of two species (Erpobdella octoculata and Dina
lineata dinarica), while the family Haemopidae was present with only one species
(Haemopis sanguisuga). In conclusion with this announcement, 12 species of leeches have
been registered in the Ibar so far.

KEY WORDS: Ibar, Hirudinea, Kosovo and Metohija

136

UVOD

Pijavice (Hirudinea) su mala grupa člankovitih crva (Annelida) sa oko 680 opisanih,
uglavnom slatkovodnih vrsta, od kojih je oko 90 registrovanih u Evropi (Minelii et al.
2014). One su predatori drugih beskičmenjaka i predstavljaju značajnu kariku u lancima
ishrane akvatičnih ekosistema (Sket & Trontelj 2008). Iako su neizostavan deo
hidrobioloških istraživanja kvaliteta vode, mnoga istraživanja upozoravaju da se ne mogu
koristiti kao osnovna i jedina grupa indikatora kvaliteta vode (Kazancı et al. 2014).
Međutim, mnoge vrste su se pokazale kao odlični indikatori opterećenih i teško zagađenih
sredina u istraživanjima kvaliteta slatkovodnih sistema (Koperski 2005).

Na području Balkanskog poluostrva, jednom od centara biodiverziteta, zabeležena je većina

evropskih vrsta pijavica, od kojih mnoge endemične za Balkan (Marinković et al. 2021).
Prve podatke o fauni pijavica Balkanskog poluostrva nalazimo u prvoj polovini dvadesetog
veka (Blanchard 1905; Augener 1925; 1926; 1937; Remy 1934; 1937; 1953). Prve
pregledne podatke o fauni pijavica naših prostora daje Sket (1968) beležeći 13 vrsta
pijavica na teritoriji Srbije. Prema poslednjoj objavljenoj kontrolnoj listi, na teritoriji
Republike Srbije registrovano je ukupno 39 vrsta pijavica, iz 16 rodova svrstanih u pet
familija (Živić et al. 2017). Pregled faune pijavica Kosova i Metohije prvi daje Šapkarev
(1975) koji beleži 10 vrsta. Na reci Sitnici je do sada registrovano 8, a na Ibru 6 vrsta
pijavica (Živić et al. 1997).

Reka Ibar je najveća i najznačajnija pritoka Zapadne Morave sa površinom sliva nešto
većom od 8000 km2 (Elezović 2016). Izvire u istočnom delu Crne Gore, podno planine
Hajle (1360 m nadmorske visine) tečući tokom dugim oko 272 km do Kraljeva, gde se
uliva u Zapadnu Moravu. Veći deo toka kroz Republiku Srbiju, oko 104 km, se nalazi na
teritoriji Kosova i Metohije. Spuštajući se prema Kosovskoj Mitrovici, ulivom reke Sitnice
počinje srednji tok, a ulivom reke Raške donji tok reke (Dukić 1951). Na svom putu kroz
pokrajinu, Ibar prima desetine pritoka koje su uglavnom kratok toka, planinskog i bujičnog
karaktera (Ivanović & Đekić 2014). Na teritoriji Kosova i Metohije samo su na reci Ibar,
koja je jedna od pet vodotokova u Srbiji sa hidropotencijalom koji je oko ili veći od 1000
GWh/god, utvrđena vodna tela površinskih voda (Vodoprivredna osnova Republike Srbije
2001; „Službeni glasnik RS”, br. 96/2010).

U dvanaestomesečnom periodu (jesen 2022.-leto 2023) sprovodi se hidrobiološko

istraživanje srednjeg toka reke Ibar (sastav i struktura zajednica makrozoobentosa i fizičko-
hemijske karakteristike vode) u cilju biološke procene kvaliteta vode. Ovim saopštenjem su
prezentovani preliminarni rezultati istraživanja faune pijavica srednjeg toka reke Ibar, koje
obuhvataju jesenje uzorke.

MATERIJALI I METODE

U periodu od oktobra 2022. do januara 2023. godine, jednom mesečno uzorkovan je

makrozoobentos srednjeg toka reke Ibar na ukupno pet lokaliteta: Dudin Krš (1), Valački
Krš (2), Balaban (3), Donji Krnjin (4) i Ibarsko Postenje (5) (Slika 1).
 137

Slika 1. Istraživano područje srednjeg toka reke Ibar (Lokaliteti: 1-Dudin Krš; 2-Valački Krš; 3-
Balaban; 4-Donji Krnjin; 5-Ibarsko Postenje)
Figure 1. The investigated area of the middle course of the Ibar river (Localities: 1-Dudin Krš; 2-
Valački Krš; 3-Balaban; 4-Donji Krnjin; 5-Ibarsko Postenje)

Lokalitet I se nalazi ispred mosta kod Dudinog Krša, između ušća reke Sitnice u Ibar i
industrijske deponije Gornje Polje. Na ovom lokalitetu je jak uticaj vode reke Sitnice koja
je kolektor otpadnih, komunalnih i industrijskih voda centralnog Kosmeta. Na oko 1,5 km
uzvodno se u reku Ibar ispuštaju otpadne vode Kosovske Mitrovice. Lokalitet II se nalazi
ispred mosta koji spaja sela Valač i Srbovac kod Valačkog Krša, na oko 3,5 km nizvodno
od delimično sanirane flotacijske deponije Žitkovac. Lokalitet III se nalazi između mosta za
selo Joševik i ušća Banjske reke u Ibar. Na deonici između lokaliteta II i II nema značajnih
zagađivača, dok se potencijalni uticaj regionalne komnalne deponije Savina stena može
istraživati nakon početka rada iste. Lokalitet IV se nalazi ispred mosta za selo Donji Krnjin
na oko 6 km nizvodno od flotacijskih deponija Tvrđanski Do (pasivna) i Bostanište
(aktivna) i flotacije u Leposaviću. Lokalitet V se nalazi ispred mosta za selo Ibarsko
Postenje, oko 15 km uzvodno od flotacijske deponije Rudnica koja se nalazi na prostoru
opštine Raška.
Makrozoobentos je uzorkovan ručnom mrežom promera okaca 500µ duž 50 metara toka.
Svaki uzorak sastoji se od dva poduzorka koji obuhvataju različitu podlogu ali i brzinu i
protok vode. Materijal je na terenu konzerviran 96% etanolom. Nakon sortiranja uzoraka,
identifikacija pijavica rađena po ključu koji su dali Nesemann i Neubert (1999) i uz pomoć
stručne literature o pijavicama ovih prostora (Grosser et al. 2014; Grosser et al. 2016).
138

REZULTATI I DISKUSIJA

Na osnovu obrađenih tromesečnih uzoraka iz jesenjeg perioda 2022. godine, u srednjem

toku reke Ibar ustanovljeno je prisustvo 10 vrsta pijavica iz 7 rodova, odnosno tri familije
(Tabela 1). Najveći broj vrsta, ukupno njih 7, pripada familiji Glossiphoniidae. Familija
Erpobdellidae prisutna je sa dve vrste, a familija Haemopidae sa jednom. U Tabeli 2. data
je struktura faune pijavica u jesenjim uzorcima.

Tabela 1. Sastav faune pijavica (Hirudinea) srednjeg toka reke Ibar u jesenjem periodu 2022. godine
Table 1. Composition of the leeches (Hirudinea) fauna of the middle course of the Ibar River in the
autumn period of 2022

HIRUDINEA
Glossiphoniidae Erpobdellidae
Alboglossiphonia Lukin, 1976 Erpobdella Lamarck, 1818
1. A. heteroclita (Linnaeus, 1761) 8. E. octoculata (Linnaeus, 1758)
2. A. hyalina (Müller, 1774) Dina Blanchard, 1892
3. A. striata (Apáthy, 1888) 9. D. lineata dinarica Sket, 1968
Glossiphonia Johnson, 1816 Haemopidae
4. G. complanata (Linnaeus, 1758) Haemopis Savigny, 1822
5. G. nebulosa Kalbe, 1964 10. H. sanguisuga (Linnaeus, 1758)
Helobdella Blanchard, 1896
6. H. stagnalis (Linnaeus, 1758)
Hemiclepsis Vejdovský, 1884
7. H. marginata (Müller, 1773)

Tabela 2. Struktura faune pijavica (Hirudinea) srednjeg toka reke Ibar u jesenjim uzorcima (2022)
Table 2. Structure of the leeches (Hirudinea) fauna of the middle reaches of the Ibar River in autumn
samples (2022)
Mesec Oktobar Novembar Decembar
Lokalitet
I II III IV V I II III IV V I II III IV V
Vrsta
A. heteroclita 43 2 6 25 / 26 / 7 / / 23 1 1 / /
A. hyalina 9 / / / / / / / / / 1 / / / /
A. striata / / / / / 1 / / / / / / / / /
G. complanata / / / / / 1 / 1 / / / / / / /
G. nebulosa 2 1 9 9 1 / 3 17 / / 4 2 / / /
H. stagnalis 38 8 10 11 2 41 4 18 1 3 30 12 11 / 1
H. marginata / / / / / / / / / / / / / / 1
E. octoculata 10 13 24 11 4 / 6 36 3 10 16 18 11 2 /
D. lineata dinarica / 2 9 9 6 2 / 19 / 12 / 2 5 2 1
H. sanguisuga / / / / / / / / / / / 1 / / /
 139

Ukupno je u jesenjim uzorcima bilo 620 jedinki pijavica, pri čemu je broj uzorkovanih
jedinki padao sa padom temperature. Najviše jedinki bilo je u oktobarskim uzorcima -
ukupno 264, potom u novembarskim 211 i u decembarskim 145. Najveći broj jedinki
pripada vrsti H. stagnalis (njih 190 ili 30,64%), potom E. octoculata (164 ili 26,45%) i A.
heteroclita (134 ili 21,61%). Vrste A. striata, H. marginata i H. sanguisuga bile su prisutne
u uzorcima sa svega jednom jedinkom. Sa padom temperature rastao je broj uzorkovanih
vrsta. Najveći broj vrsta (8) utvrđen je u decembarskim uzorcima, dok je najmanji broj
vrsta (6) registrovan u oktobarskim. Vrste A. striata i G. complanata se pojavljuju samo u
uzorcima iz novembra, a H. marginata i H. sanguisuga samo u decembarskim. Najveći broj
jedinki je sa Lokaliteta 1 – Dudin Krš, čak 44,19%. Na ovom lokalitetu je zabeležen i
najveći broj vrsta, ukupno 8.

Vrsta Alboglossiphonia heteroclita bila je prisutna u svim uzorcima sa lokaliteta Dudin Krš
i Balaban, pri čemu na lokalitetu Ibarsko postenje potpuno odsustvuje. Koegzistencija sa
vrstama E. octoculata, G. complanata and Helobdella stagnalis u srednjem toku reke Ibar
je u korelaciji sa ranijim zaključcima o ekologiji ove vrste (Proctor & Young 1987). Vrste
iz istog roda, A. hyalina i A. striata, pojavljuju se zajedno sa A. heteroclita i to samo na
lokalitetu Dudin Krš.

Glossiphonia complanata bila je prisutna u novembarskim uzorcima na lokalitetima Dudin

Krš i Balaban sa po jednom jedinkom. Njeno prisustvo u uzorcima sa vrstom Helobdella
stagnalis svedoči o već poznatoj koegzistenciji koja se dugo istražuje (Young et al. 1993).
Istaživanja upućuju na mogućnost da je njihova koegzistencija zasnovana na
prilagođavanju podele resursa hrane po težinskim klasama na vremenskoj osnovi (Wrona et
al. 1981). Glossiphonia nebulosa registrovana je na svim istraživanim lokalitetima u
oktobarskom uzorkovanju. Ova vrsta naseljava male do srednje velike brze vode, međutim,
pronalazak stabilne populacije ove vrste u Skadarskom jezeru upućuje da nije samo na njih
ograničena (Utevsky et al. 2013).

Helobdella stagnalis, vrsta najbrojnija jedinkama u ukupnom broju uzorkovanih jedinki,

bila je prisutna u 14 od 15 uzoraka. Biotički potencijal ove vrste, znatno je veći od
potencijala E. octoculata i G. complanata sa kojima deli nišu, pa je obično brojnija u
uzorcima, što je u korelaciji sa našim rezultatima (Mann 1957). Novija istraživanja
pokazaju da ova široko rasprostranjena vrsta zapravo predstavlja kompleks vrsta sa snažnim
globalnim mehanizmom rasprostiranja i lokalnim džepovima endemizma (Saglam et al.
2018). Haemopis sanguisuga je jedina registrovana vrsta u gornjem toku reke Ibar tokom
letnjeg uzorkovanja 2018. godine (Skenderović et al. 2018).

Erpobdella octoculata je bila prisutna u svim delovima srednjeg toka reke Ibar. Ovo je
česta evropska vrsta koja pokazuje veliku ekološku plastičnost i otpornost na antropogeni
uticaj (Marinković 2020). Dina lineata dinarica registrovana je na svim lokalitetima kao i
prethodna vrsta, ali je odnos brojnosti u ukupnom uzorku 1:2,4 u korist E. octoculata.
Istraživanja na području Balkanskog poluostrva su pokazala da E. octoculata preferira
sporije vode sa malim do srednjim protokom i finim do srednje velikim supstratom, dok je
D. lineata dominantna u brzim tokovima sa kamenitim dnom (Marinković et al. 2020).
140

Živić i saradnici (1997) su ranije registrovali 6 vrsta pijavica u srednjem toku reke Ibar, od
kojih su 4 pronađene u našim jesenjim uzorcima. Kako se lokalitet koji su koristili u svom
istraživanju nalazi nedaleko od lokaliteta Dudin Krš, i odnos brojnosti ove 4 vrste u uzorku
sa tog lokaliteta je u korelaciji i posle 30 godina. Vrste koje nismo zabeležili tokom našeg
jesenjeg uzorkovanja, a koje su spomenuti autori ranije registrovali su Hirudo verbana
Carena, 1820 i Placobdella costata (Müller, 1846).

ZAKLJUČAK

Tokom jesenjeg perioda 2022. godine u srednjem toku reke Ibar registrovano je prisustvo
10 vrsta pijavica iz 7 rodova i 3 familije. Najveći broj jedinki, ali i najveći broj vrsta
uzorkovan je na lokalitetu Dudin Krš, nedaleko od ušća Sitnice u Ibar. Sa padom
temperature vode smanjivao se broj uzorkovanih jedinki ali je rasao broj uzorkovanih vrsta.
Najčešće uzorkovana vrsta bila je Helobdella stagnalis, dok su vrste Alboglossiphonia
striata, Hemiclepsis marginata i Haemopis sanguisuga bile prisutne sa po jednom
jedinkom u ukupnom jesenjem uzorku.
Zaključno sa ovim saopštenjem, u reci Ibar je registrovano prisustvo 12 vrsta pijavica iz 9
rodova i 4 familije.

Zahvalnica
Posebnu zahvalnost na stručnoj pomoći pri identifikaciji vrsta autori duguju dr Nikoli
Marinkoviću sa Instituta za biološka istraživanja ,,Siniša Stanković’’.
Tamara Jurca je delimično finansirana sredstvima Ministarstva nauke, tehnološkog razvoja
i inovacija Republike Srbije (Ev.br. 451-03-47/2023-01/200125).

LITERATURA:

Augener, H., Blutegel von der Balkanhalbinsel, Zoologischer Anzeiger 62 (1925) 161-211
Augener, H., Hirudineen aus jugoslavischen Seen, Festschrift zum 60. Geburtstage von Prof. Dr.
Embrik Strand, Riga 2 (1937) 403-413
Augener, H., Nachtrag zur Blutegelfauna der Balkanhalbinsel nebst Bemerkungen über Egel aus
anderen Gebieten, Zoologischer Anzeiger 68 (1926) 229-247
Blanchard, R., Hirudineen aus Montenegro, Sitzungsberichte der Boehmischen Gesellschaft der
Wissenschaften (1905) 1-3
Dukić, D., Gustina realne mreze u slivu lbra i režim lbra, Zbornik radova Geografskog instituta
SANU, 8(1) (1951) 37-84
Elezović, N. (2016) Karakterizacija kvaliteta vode reke Ibar u funkciji procene stanja životne
sredine(doktorska disertacija). Tehnološki fakultet Univerziteta u Nišu, Leskovac.
Göbel, C. Dierkes, W.G. Coldewey, Storm water runoff concentration matrix for urban areas, Journal
of Contaminant Hydrology 91 (2007) 26-42
Grosser, C., Pešić, V. & Lazarević, P., A checklist of the leeches (Annelida: Hirudinida) of Serbia,
with new records. Fauna Balkana 3 (2015) 71-86
 141

Grosser, C., Pešić, V., Berlajolli, V., Gligorović, B., Glossiphonia balcanica n. sp. and Dina
prokletijaca n. sp. (Hirudinida: Glossiphoniidae, Erpobdellidae) - two new leeches from
Montenegro and Kosovo, Ecologica Montenegrina 8 (2016) 17-26
Ivanović, R., Đekić, T. (2014) Geografski prikaz stanja životne sredine Kosova i Metohije pre
1999.godine. Prirodno-matematički fakultet Univerziteta u Prištini, Kosovska Mitrovica.
Kazancı, N., Ekingen, P., Dügel, M., & Türkmen, G., Hirudinea (Annelida) species and their
ecological preferences in some running waters and lakes, International Journal of
Environmental Science and Technology 12(3) (2014) 1087-1096
Koperski P., Testing the suitability of leeches (Hirudinea, Clitellata) for biological assessment of
lowland streams, Polish journal of ecology, 53(1) (2005) 65-80
Mann, K. H., The Breeding, Growth and Age Structure of a Population of the Leech Helobdella
stagnalis (L.), The Journal of Animal Ecology 26(1) (1957) 171-177
Marinković, N. (2020) Taksonomska diferencijacija, diverzitet i distribucija vrsta podreda
Erpobdelliformes (Annelida; Hirudinea) područja zapadnog Balkana (doktorska disertacija).
Biološki fakultet Univerziteta u Beogradu, Beograd.
Marinković, N., Karadžić, B., Slavevska Stamenković, V., Pešić, V., Nikolić, V., Paunović, M.,
Raković, M., Chorological and Ecological Differentiation of the Commonest Leech Species
from the Suborder Erpobdelliformes (Arhynchobdellida, Hirudinea) on the Balkan
Peninsula, Water 12(2) (2020) 356
Marinković, N., Paunović, M., Raković, M., Jovanović, M., Pešić, V., Importance of small water
bodies fordiversity of leeches (Hirudinea) of Western Balkan. In: Small Water Bodies of the
Western Balkans. SpringerInternational Publishing (2021) 251-270
Minelli, A., Sket, B., de Jong, Y., Fauna Europaea: Annelida - Hirudinea, incl. Acanthobdellea and
Branchiobdellea, Biodiversity Data Journal (2) (2014) e4015
Nesemann, H., Neubert, E. Annelida, Clitellata: Branchiobdellida, Acanthobdellea, Hirudinea.
In:Schwoerbel, J., Zwick, P. (Eds.), Süßwasserfauna von Mitteleuropa 6/2 (1999) 1-178
Proctor, R. M., Young, J. O., The life history, diet and migration of a lake-dwelling population of the
leech Alboglossiphonia heteroclita (L.), Hydrobiologia 150(2) (1987) 133-139
Remy, P., Description des grottes yougoslaves (Herzegovine, Dalmatie, Crna Gora et ancien Sandjak
de Novi Pazar), Glasnik Prirodnjačkog Muzeja Srpske Zemlje B (5-6) (1953) 175-233
Remy, P., Sangsues de Yugoslavie, Bulletin de la Société zoologique de France 62 (1937)140-148
Remy, P., Sur quelques Hirudinees des Balkans, Publications de la Société Linnéenne de Lyon 77(1)
(1934) 17-24
Saglam, N., Kutschera, U., Saunders, R., Saidel, W. M., Balombini, K. L. W., Shain, D. H.,
Phylogenetic and morphological resolution of the Helobdella stagnalis species-complex
(Annelida: Clitellata: Hirudinea). Zootaxa 4403(1) (2018) 61-86
Skenderović, I., Adrović, A., Skenderović, I., Makroinvertebrati gornjeg toka rijeke Ibar u
ljetnjemperiodu, Rožajski zbornik 20 (2018) 41-57
Sket, B., K Poznavanju Favne Pijavk (Hirudinea) v Jugoslaviji, Zur Kenntnis der Egel-Fauna
(Hirudinea) Jugoslawiens, Academia Scientiarum et Artium Slovenica Classis IV: Historia
Naturalis et Medicina, Diss. 9(4) (1968) 127-197
Sket, B., Trontelj, P., Global diversity of leeches (Hirudinea) in freshwater, Hydrobiologia 595 (2008)
129-137
Službeni glasnik RS, br. 96/2010, Pravilnik o utvrđivanju vodnih tela površinskih i podzemnih voda
Šapkarev, J., Contribution to the knowledge the earthworms (Lumbricidae) and leeches (Hirudinea)
of Kosovo, Yugoslavia, Annuaire de la Faculté des Sciences de l’Université de Skopje 27-
28 (1975) 39-54
Utevsky, S., Utevsky, A., Pešić, V., First record of Glossiphonia nebulosa (Hirudinida:
Glossiphoniidae) from the Skadar Lake in Montenegro. Lauterbornia 76 (2013) 123-125
 142

Vodoprivredna osnova Republike Srbije, Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede

Republike Srbije. Institut za vodoprivredu Jaroslav Černi, Beograd 2001.
Westerlund C., Viklander M., Particles and associated metals in road runoff during snowmelt and
rainfall, Science of the Total Environment 362 (2006) 143– 156
Woods-Ballard, B., Kellagher, R., Martin, P., Jefferies, C., Bray, R. and Shaffer, P. (2007) The SUDS
Manual: Updated Guidance on Technical Design and Construction. Report 697. CIRIA,
London
Wrona, F. J., Davies, R. W., Linton, L., Wilkialis, J., Competition and coexistance between
Glossiphonia complanata and Helobdella stagnalis (Glossiphoniidae: Hirudinoidea),
Oecologia, 48(1) (1981) 133-137
Young, J. O., Martin, A. J., Seaby, R. M. H., Competitive interactions between the lake-dwelling
leeches Glossiphonia complanata and Helobdella stagnalis: an experimental investigation
of the significance of a food refuge, Oecologia 93(2) (1993) 156-161
Živić, I., Cvetković, A., Božanić, M., Radojević, A., Stojanović, K. Checklist of freshwater leeches
(Hirudinea) in Serbia, Water Research and Management 7(3) (2017) 35-41
Živić, N., Šapkarev, J., Labus, N., Composition and distribution of leeches (Annelida: Hirudinea) in
river Sitnica basin and in river Ibar, The University Thought - Publication in Natural
Sciences 4(2) (1997) 97-101

View publication stats