Esra Güven - Yabancıların Türkçe Öğrenirken Ad Durum Eklerinde Yaptıkları Hataların Giderilmesine Yönelik Öneriler (2007) YLT

1
T.C.
DOKUZ EYLÜL ÜN VERS TES E T M B L MLER ENST TÜSÜ
YABANCI D L OLARAK TÜRKÇE Ö RET M ANAB L M DALI
YABANCI D L OLARAK TÜRKÇE Ö RET M PROGRAMI
YÜKSEK L SANS TEZ
YABANCILARIN TÜRKÇE Ö REN RKEN

AD DURUM EKLER NDE
YAPTIKLARI HATALARIN ÇÖZÜMLENMES VE
BU HATALARIN G DER LMES NE
YÖNEL K ÖNER LER
Esra Güven
ZM R
2007
2
T.C.
DOKUZ EYLÜL ÜN VERS TES E T M B L MLER ENST TÜSÜ
YABANCI D L OLARAK TÜRKÇE Ö RET M ANAB L M DALI
YABANCI D L OLARAK TÜRKÇE Ö RET M PROGRAMI
YÜKSEK L SANS TEZ
YABANCILARIN TÜRKÇE Ö REN RKEN

AD DURUM EKLER NDE YAPTIKLARI HATALARIN
ÇÖZÜMLENMES VE BU HATALARIN
G DER LMES NE YÖNEL K ÖNER LER
Esra GÜVEN
Dan'(man
Prof. Dr. V. Do,an GÜNAY
ZM R
2007
i
Yüksek Lisans Tezi olarak sundu um “Yabanc lar n Türkçe Ö renirken Ad

Durum Biçimbirimlerinde (Eklerinde) Yapt klar Hatalar n Giderilmesine Yönelik
Öneriler” adl çal (man n, taraf mdan bilimsel ahlak ve geleneklere ayk r dü(ecek
bir yard ma ba(vurmaks z n yaz ld n ve yararland m eserlerin bibliyografyada
gösterilenlerden olu(tu unu, bunlara at f yap larak yararlan lm ( oldu unu belirtir ve
bunu onurumla do rular m.
05 / 06 / 2007
ESRA GÜVEN
ii
YÜKSEKÖ RET M KURULU DOKÜMANTASYON MERKEZ

TEZ VER FORMU
Tez No: Konu kodu: Üniv.kodu:
* Not: Bu bölüm merkezimiz taraf'ndan doldurulacakt'r.
Tezin yazar'n'n
Soyad': GÜVEN Ad': Esra
Tezin Türkçe ad': Yabanc lar n Türkçe Ö renirken Ad Durum Eklerinde Yapt klar
Hatalar n Çözümlenmesi ve Bu Hatalar n Giderilmesine Yönelik Öneriler
Tezin Yabanc' Dildeki Ad': A Study on the Analysis of the Errors by Foreigner in Learning
Turkish Regarding Nominal Case Suffixes and on Some Suggestions to Eliminate These
Errors
Tezin Yap'ld','
Üniversite: DOKUZ EYLÜL Enstitü: EBCTCM BCLCMLERC Y'l': 2007
Di,er kurulu(lar:
Tezin Türü: 1- Yüksek Lisans Dili: Türkçe

2- 2- Doktora Sayfa say's': VIII + 179
3- 3- Sanatta Yeterlilik Referans say's': 57
Tez Dan'(man'n'n:
Ünvan': Prof. Dr. Ad': V. Do an Soyad': GÜNAY
Türkçe Anahtar Kelimeler: ngilizce Anahtar Kelimeler:

1- Yabanc Dil Olarak Türkçe 1- Turkish As A Foreign
2- Hata Language
3- Hata çözümlemesi 2- Error
4- Ad durum eki 3- Error analysis
5- 4- Nominal case
5-
iii
TEDEKKÜR
Bu çal (man n ba( ndan sonuna kadar bana gösterdi i anlay ( ve sabr için
dan (man m V. Do an GÜNAY’ a çok te(ekkür ediyorum. Yabanc lara Türkçe
ö retimi konusunda bilimsel olarak kendimi geli(tirmemde V. Do an GÜNAY’ n
büyük pay vard r.
Bu çal (man n ortaya ç kmas nda bana manevi deste i gösteren ve her zaman
yan mda olan Ankara Üniversitesi TÖMER Czmir Jubesi Türkçe Bölüm Ba(kan m z
Jefik Yücel K v rc k’ da te(ekkür ederim.
Son olarak yüksek lisansa ba(lad mdan beri bana gösterdikleri sevgi,
ho(görü ve destek için anneme, babama ve karde(im Esen’e çok te(ekkür ederim. Bu
çal (may ya(am m n her ad m nda yan mda olan aileme ad yorum.
iv
Ç NDEK LER
TEJEKKÜR… …………………………………………………………………… iii

CÇCNDEKCLER …………………………………………………………………… iv
ÖZET……………………………………………………………………………..… vi
ABSTRACT… ……………………………………………………………………vii
1. GCRCJ 1
1. 2. Dil Nedir? ................................................................................................... 2
1. 3. Uygulamal Dilbilim ve Yabanc Dil Ö retimi .......................................... 3
1. 4. Dil S n flamas ............................................................................................ 6
1. 4. 1. Biçim Aç s ndan Diller.................................................................. 6
1. 4. 1. 1. Tek Heceli Diller (Yal nlayan Diller).............................. 6
1. 4. 1. 2. Ba lant l Diller ............................................................... 7
1. 4. 1. 3. Bükümlü Diller ................................................................ 8
1. 4. 1. 4. Çok Bükümlü Diller ........................................................ 8
1. 4. 2. Kaynak Aç s ndan Diller............................................................... 8
1. 4. 2. 1. Hint-Avrupa Dilleri ......................................................... 8
1. 4. 2. 2. Hami-Sami Dilleri ........................................................... 9
1. 4. 2. 3. Ural-Altay Dilleri............................................................. 9
1. 4. 2. 4. Güney-Do u Asya Dilleri................................................ 9
1. 4. 2. 5. Okyanus ve Avustralya Dilleri ........................................ 9
1. 5. Türkçenin Özellikleri.................................................................................. 9
1. 5. 1. Ses Aç s ndan .............................................................................. 10
1. 5. 2. Yap -Biçimbilim Aç s ndan ........................................................ 11
1. 5. 3. Sözdizimi Aç s ndan ................................................................... 13
1. 6. Aradil ve Yanl ( Çözümlemesi................................................................. 15
2. GELENEKSEL DCLBCLGCSC KCTAPLARINDA AD DURUM
BCÇCMBCRCMLERC 19
2. 1. Belirtme Durumu ...................................................................................... 19
2. 2. Yönelme Durumu ..................................................................................... 26
2. 2. Bulunma Durumu ..................................................................................... 34
2. 4. Uzakla(ma Durumu .................................................................................. 43
3. AD DURUM BCÇCMBCRCMLERCNCN DCLBCLCMCCLER TARAFINDAN ELE
ALINIJI 55
3. 1. Belirtme Durumu ...................................................................................... 55
3. 1. 1. Belirtme Durumunun Belirlilik C(levi ......................................... 60
3. 1. 2. Belirtme Durumunun Kapsay c l k C(levi ................................... 60
3. 1. 3. Belirtme Durumunun Sözdizimsel C(levi .................................... 61
3. 1. 4. Bitmi(lik C(levi ............................................................................ 62
3. 2. Yönelme Durumu ..................................................................................... 64
3. 3. Bulunma Durumu ..................................................................................... 67
3. 4. Uzakla(ma Durumu .................................................................................. 70
4. YABANCILARA TÜRKÇE ÖBRETEN KCTAPLARDA AD DURUM
BCÇCMBCRCMLERC 77
4. 1. Belirtme Durumu ...................................................................................... 77
4. 2. Yönelme Durumu ..................................................................................... 84
v
4. 3. Bulunma Durumu ..................................................................................... 87

4. 4. Uzakla(ma Durumu .................................................................................. 90
5. YABANCI ÖBRENCCLERCN YAZILI ANLATIM KABITLARININ
CNCELENMESC 96
5. 1. Temel Türkçede Yap lan Ad Durum Biçimbirimleri Yanl (lar .............. 96
5. 1. 1. Belirtme Durumu Biçimbirimiyle Clgili Yap lan Yanl (lar ......... 96
5. 1. 2. Yönelme Durumu Biçimbirimiyle Clgili Yap lan Yanl (lar ...... 102
5. 1. 3. Bulunma Durumu Biçimbirimiyle Clgili Yap lan Yanl (lar ...... 105
5. 1. 4. Uzakla(ma Durumu Biçimbirimiyle Clgili Yap lan Yanl (lar ... 109
5. 2. Orta Türkçede Yap lan Ad Durum Biçimbirimleri Yanl (lar ................ 110
5. 2. 1. Belirtme Durumu Biçimbirimiyle Clgili Yap lan Yanl (lar ....... 110
5. 3. Cleri Türkçede Yap lan Ad Durum Biçimbirimleri Yanl (lar ................ 125
5. 3. 1. Belirtme Durumu Biçimbirimiyle Clgili Yap lan Yanl (lar ....... 125
6. YAZILI ANLATIM KABITLARININ TARANMASI SONUCUNDA ELDE
EDCLEN BULGULAR 142
7. AD DURUM BCÇCMBCRCMLERCNCN ÖBRETCMCNE YÖNELCK BCR MODEL
DENEMESC 152
SONUÇ 167
Ad Durumu Biçimbirimlerinin Ö retimiyle Clgili Öneriler............................ 172
KAYNAKÇA 175
ALINTI YAPILAN KAYNAKLAR .............................................................. 175
KONUYLA CLGCLC FAYDALANILAN KAYNAKLAR............................. 178
vi
ÖZET
Yabanc dil olarak Türkçe ö renen yabanc ö rencilerin ad durum

biçimbirimlerinde ne gibi yanl (lar yapt klar n belirlemeyi ve bunlara çözüm
önerileri sunmay amaçlad m z bu çal (ma a(a daki sorular yan tlamay
amaçlamaktad r:
1. Geleneksel dilbilgisi kitaplar nda ad durum biçimbirimleri nas l ele

al nm (t r?
2. Ad durum biçimbirimleri dilbilimciler nas l ele alm (t r?
3. Yabanc lara Türkçe ö reten kitaplarda ad durum biçimbirimleri nas l ele
al nm (t r?
4. Yabanc dil olarak Türkçe ö renen ö renen yabanc ö renciler ad durum
biçimbirimleriyle ilgili ne tür yanl (lar yap yorlar?
5. Yabanc dil olarak Türkçe ö renen yabanc ö renciler ad durum
biçimbirimlerden en çok hangisinde yanl ( yap yorlar? Bu yanl (lar nelerden
kaynaklan yor olabilir?
6. Ad durum biçimbirimlerinin ö retimi nas l olabilir?
Çal (mam z n veri taban n Ankara Üniversitesi TÖMER’de Türkçe ö renmi(

ve ö renmekte olan ö rencilerin yaz l anlat m ka tlar olu(turmaktad r. Bu yaz l
anlat m ka tlar tek bir ülkeden de il çe(itli ülkelerden gelen ö rencilerin yazd
ka tlard r. Bugüne kadar kar( la(t m z ve Türkçe ö retti imiz gruplarda ad
durum biçimlerinin kullan m yla ilgili yanl (lar n çok s k ya ld n tespit ettik.
Uygulamam z s ras nda Türkçe düzeyleri ve anadilleri farkl gruplar ele ald k. Bütün
bu yanl (lar inceleyerek bu yanl (lar n türlerini, oranlar n tespit ettik. Bunlara ek
olarak da ad durum biçimbirimlerinin ö retimi üzerine baz görü(lerimizi sunmaya
çal (t k.
vii
ABSTRACT
This study which aims at determining the types of mistakes that foreigners
learning Turkish as a foreign language makes regarding nominal case morphemes
and it attends to find answers to the following questions.
1. How are nominal case morphemes handled in traditional grammar books?

2. How do linguists deal with nominal case morphemes?
3. How are nominal case morphemes treated in books teaching Turkish to the
foreigners?
4. What type of mistakes do foreigners learning Turkish as a foreign
language make regarding nominal case morphemes?
5. What are the most common mistakes made by foreigners learning Turkish
as a foreign language?
6. How could nominal case morpheme be taught?
The data of our study comprises the written composition papers of learners
currently studying at Ankara University TÖMER and their graduates. These papers
are written by learners not from a single country but from various countries. The
results show that there are so many mistakes by learners at different levels regarding
nominal case morhemes. The types and percentages of these mistakes are
highlighted. The study winds up by some suggestions as to how nominal case
morphemes should be taugth.
1
1. G R D
Bilindi i üzere Cngilizce, Almanca, Frans zca gibi dillerin “Yabanc Dil Olarak
Ö retimi” konusunda bugüne kadar pek çok ara(t rma, inceleme yap lm (, yöntemler
geli(tirilmi(, yüzlerce kitap yaz lm (t r. Bu çal (malar Türkçenin yabanc dil olarak
ö retimine yeterince yans mam (t r.
Her y l binlerce yabanc i(, e(, ö renim, tatil gibi sebeplerle Türkiye’ye
gelmekte ve ileti(im kurabilmek amac yla Türkçe ö renmek istemektedir. Bunun
yan s ra dünyan n pek çok yerinde de yabanc insanlar Türkçe ö renmektedir.
Genel olarak bir yabanc dili ö renirken birtak m güçlüklerle kar( la( lmakta
ve hatalar yap lmaktad r. Ancak Türkçe ö renen yabanc insanlar n pek çok sorunla
kar( la(t gözlenmektedir. Türkiye’de h zla yay lmakta olan bu alanda çal (an ya da
bu alana ilgi duyan ki(iler aç s ndan oldukça önemli oldu u dü(ünülen bu çal (man n
da temelinde Türkçe ö renen insanlar n ne gibi zorluklarla kar( la(t klar n , ne gibi
hatalar yapt klar n ortaya koyma iste i vard r. Bu hatalar saptand nda, yabanc lara
Türkçe ö reten insanlar n, bu ki(ilerin gereksinimleri do rultusunda e itimlerini
sürdürmesi dolay s yla hem ö reten hem ö renen insanlara yap lan yayg n hatalar
konusunda büyük kolayl k sa layaca dü(ünülmektedir.
Bilindi i gibi Türkçe, Ural – Altay dillerinin Altay grubuna dahildir. Yap
bak m ndan dil s n flamalar nda ise ba lant l dillerin tipik bir örne ini temsil
etmektedir. Hiç de i(meyen bir köke, çe(itli görevleri olan biçimbirimler, ek yerleri
hiç belli olmayacak biçimde s k ca ba lan r. Türkçenin yap s ndan gelen bu özellik,
Türkçenin yabanc dil olarak ö reniminde birtak m güçlükler ortaya ç karmaktad r.
Ünlü Türkolog Deny’nin Türkçe için söyledi i “Ekleri ö renmek, Türkçeyi
ö renmek demektir.” sözü Türkçede biçimbirimlerin çok önemli oldu unu
vurgulamaktad r. Bu nedenle yapt m z bu ara(t rman n amac , yabanc dil olarak
Türkçe ö renen yabanc lar n ad durum biçimbirimlerini ö renirken kar( la(t klar
sorunlar ve bu biçimbirimleri kullan rken ne gibi hatalar yapt klar n uygulamalar
2
içinde saptay p bunun üzerine yorumlar yapmak, yap lacak uygulamalar dikkate
alarak bu sorunlar n giderilmesine yönelik çözüm önerileri ortaya koymakt r.
Yukar da da belirtildi i gibi Türkçe ö renen yabanc insanlar n kar( la(t pek
çok sorun vard r. Bu sorunlar dilbilgisi, sözcük, tümce, kullan m gibi boyutlarda
düzenlenebilir. Yabanc lara Türkçe ö retiminde, dilbilgisi boyutunda yap lacak
böyle bir çal (man n özellikle bu alanda çal (an ki(ilere çok yard mc olaca , bu
alana da büyük katk lar sa layaca ; bununla beraber yine yukar da belirtildi i gibi
Türkiye’de yeni, ama h zla yayg nla(an bu alana yeni ufuklar açaca
dü(ünülmektedir.
1. 2. Dil Nedir?
Dille ilgili birçok tan mlamayla kar( la( yoruz. Bunlardan birkaç na de inmek
istiyoruz:
Vardar (2002: 71-72), dilin, belli bir insan toplulu una özgü, çift eklemli
sesli göstergeler dizgesi oldu unu; F. De Saussure’ün yapt ve birçok
dilbilimcinin benimsedi i ayr ma göre, dilyetisinin toplumsal ürünü olan dilin, bu
yetinin bireylerce kullan labilmesini sa layan ve toplumca benimsenmi( olan
uzla( msal bir düzen oldu unu; hem gösterenlerle gösterilenlerin birle(mesiyle
olu(an bir dizge, hem de bu birle(imin ürünü olan göstergelerle bunlar olu(turan
ve bunlar n olu(turdu u ö elerin i(leyi( kurallar n içeren bir düzenek oldu unu;
A. Martinet’nin ünlü tan m na göre “bir dil insan deneyiminin topluluktan
toplulu a de i(en biçimlerde, anlamsal bir içerikle sessel bir anlat m kapsayan
birimlere, ba(ka bir deyi(le anlambirimlere ayr (t r lmas n sa layan bir bildiri(im
arac oldu unu; bu sessel anlat m n da her dilde belli bir say da bulunan, öz
nitelikleriyle kar( l kl ba lant lar bir dilden öbürüne de i(en ay r c ve ard ( k
biçimler, ba(ka bir deyi(le sesbirimler biçiminde eklemlendi ini belirtmi(tir.
3
Aksan (1998:55), dilin, dü(ünce, duygu ve isteklerin, bir toplumda ses ve

anlam yönünden ortak olan ö eler ve kurallardan yararlan larak ba(kalar na
aktar lmas n sa layan, çok yönlü, çok geli(mi( bir dizge oldu unu vurgulam (t r.
Saussure (1998: 38), dilin, dilyetisinin gerçi en önemli ama yaln zca bir
bölümü oldu unu belirtmi(; hem dilyetisinin toplumsal ürünü hem de bu yetinin
bireylerce kullan labilmesi için toplumun benimsedi i zorunlu bir uzla( mlar
bütünü oldu u üzerinde durmu(; tümüyle ele al nd nda dilyetisinin pek çok
biçime büründü ü, karmakar ( k bir olgular bütünü oldu unun görüldü ünü
vurgulam (t r.
“Görüldü ü gibi dil ile ilgili tan m ve özellikler ço alt labilir. Bir tan mda dil,
toplumsal yönden, bir di erinde i(leyi( biçimi bak m ndan ya da bir ba(kas nda
ileti(im yönünden ele al nabilir. Her tan mda dilin bir ya da birkaç yönü öne
ç kar labilir. Ama dilin belli ba(l (u tür özelliklerinden söz edilebilir:” (Günay,
2004: 13 - 14):
* Dil, belli bir grup içinde konu(ulur, yani tek bir ki(iye ait dil yoktur. Bu da dil denen
olgunun kurallar n , birden çok ki(inin bilmesi demektir.
* Dil, ileti(im amac yla vard r. Cleti(im kavram n n tan m n dü(ündü ümüzde,
ileti(imin en az iki ki(i aras nda gerçekle(ti i kesindir. Günümüzün moda terimi
kitle ileti(imini dü(ündü ümüzde ileti(im içindeki insanlar n say s milyonlarla
tan mlanabilmektedir.
* Dil, toplumsal bir olgudur. Bu toplumsall k da belli bir dilsel grup için geçerlidir.
Yani farkl toplumlardan yapay olarak olu(mu( bir toplulu un ortak dili olamaz.
* Dil, bir kavram ya da anlamsal içerikle (gösterilen), bir sessel imgeden olu(an
(gösteren) gösterge dedi imiz saymaca ve uzla( msal nesnelerin kullan ld bir
dizgedir.
* Kendisi olmad halde kendisi yerine kullan lan göstergeler dizgesi dili olu(turur.
C(te bu özellik de dilin kolay bir ileti(im arac olmas n sa lar.
1. 3. Uygulamal' Dilbilim ve Yabanc' Dil Ö,retimi
Uygulamal dilbilimin temeli 1940’l y llarda A.B.D.’de at lm (t r. Vardar

(2002: 204) uygulamal dilbilimi, “dilbilim kuram ve ilkelerinden yararlanarak
bildiri(imi daha etkin k lmay , dil ö retiminden özdevinimli çeviriye de in uzanan
4
çe(itli alanlar n sorunlar na uygulama düzleminde çözüm getirmeyi amaçlayan

karma dal” olarak tan mlar.
Uygulamal dilbilimin, kapsam çok geni(, bu nedenle de büyük bir

çe(itlilik gösteren bir inceleme türü oldu unu belirten Vardar (1998:166), dilbilim
ilke ve yöntemleriyle dile ili(kin çal (malardan yararlanarak, özellikle dil
ö retimiyle ilgili birçok gereksinimi kar( lamaya, bildiri(imi kolayla(t r c
önlemler almaya, birtak m bilim dallar n n dil olgular na yönelik sorunlar n
ayd nlatmaya ya da onlarla i(birli i yaparak dallararas ara(t rma düzlemleri
yaratmaya, vb. dönük etkinliklerin, uygulamal dilbilimin s n rlar n n ne denli
geni(, amaçlar n n ne denli çe(itli oldu unu gösterdi ini vurgulam (t r.
Vardar’ n (1998: 167) belirtti ine göre, ça n gereksinimlerine ko(ut bir

geli(im çizgisi izleyen uygulamal incelemeler anadili ve yabanc dil
ö retiminden dil düzenlemesi giri(imlerine, çeviri sorunlar yla uzmanl k
terimlerine ili(kin çal (malardan çe(itli betik incelemelerine de in uzanan geni(
alanda çok ba(ar l sonuçlara ula( lmas n sa lam (, dilbilim ilke ve yöntemlerini,
de i(ik türden somut veriler düzleminde s nayarak büyük ölçüde do rulam (t r.
Hem ba(ka alanlara ( k saçm ( hem de bu alanlar n katk lar ndan dilbilimin
yararlanmas n sa lam (t r.
Vardar (1998: 167), özellikle yabanc dil ö retimi konusunda olumlu

sonuçlar al nmas n n uygulamal dilbilimin yayg nla(mas nda çok etkili oldu unu;
yabanc dilin anadiliyle yöntemli biçimde kar( la(t r lmas n , böylece saptanan
ayr l k ve benzerliklerden ö retimde yararlan lmas n öngören ayr msal ya da
kar( tsal çal (malar n (ayr msal dilbilim) ö retimin verimini artt rd n , özellikle
sözlü ve güncel dile, somut bildiri(im durumlar na ve a(amal ö retime dönük
uygulamalar n ö rencinin gereksinimlerini göz önünde tutan bir yakla( mla
bütünle(ti ini, ça da( uygulay msal olanaklar n (örne in görsel-i(itsel gereçler)
geni( ölçüde kullan ld n ; kime, neyin, nas l ve niçin ö retilece inin
ara(t r ld n , sorunlar n saptanmas nda oldu u gibi çözümünde de ba(ka
bilimlerin yan s ra, dilbilimden de etkin biçimde yararlan ld n belirtmi(tir.
5
Yabanc dil ö retiminin çok eskilere dayanan bir tarihçesi vard r. Bu uzun
geçmi(in birikiminin yan nda yabanc dil ö retiminin önemi XX. yüzy lda daha da
artm ( durumdad r. Bugün tek bir toplumda iki ya da çok dillilikten söz edilen bir
konumda, bir de il, daha çok yabanc dil ö renmek bir ön ko(ul olarak
görülmektedir.
Bugün birçok ülkede oldu u gibi, yabanc dil ö retiminin bir bilim ve
uzmanl k dal oldu u art k kabul edilmi(tir. Her ülke kendi okullar nda kendi
gereksinimine uygun olarak yabanc dil ö retimi alan nda ara(t rmalara giri(ip, bu
alanda yabanc dil ö retmeni yeti(tirebilecek ve buna ba l olarak gerekli ö retim
kitap ve malzemelerini haz rlayabilecek uzmanlar yeti(tirmelidir. Bilinçli bir yabanc
dil ö retimi politikas n n temeli bu (ekilde at lmaktad r. Yabanc dil ö renimi sab r
ve zaman isteyen yüklü bir zihin çal (mas d r. Ancak bugün birçok bilim adam n n
kabul etti i gibi yabanc dil ö renmede kar( la( lan en büyük güçlük ki(inin anadili
ile ö renilen yabanc dilin yap s (ses, biçim, sözdizimi, anlam) bak m ndan iki dilin
birbirine ters dü(erek farkl l klar göstermesinden kaynaklanmaktad r. Böylece
deneyimlerle de do rulanabilece i gibi Türkçe ö renen Cngilizlerin, Almanlar n,
Yunanlar n, Frans zlar n, Araplar n, Japonlar n vb. kar( la(m ( ve kar( la(makta
olduklar güçlükler de birbirinden farkl d r. Bu nedenle her ülke bu bilimsel gerçe in
bilincinde olarak, kendi yabanc dil ö retimi yöntemini haz rlamal ve bu yöntemi en
iyi (ekilde uygulayabilecek ö retmenini yeti(tirmelidir.
Bilindi i gibi yabanc dil ö retiminde ya da ça da( bir dil ö retiminde sa l kl

bir e itimden söz edebilmemiz için uygun kitap ve araç gereçlerin dikkatle
haz rlanmas gerekir. Yabanc dil ö retiminin ba(ar ya ula(mas için sözünü etti imiz
bu (eylerin amaca uygun olarak haz rlanmas gerekmektedir.
Son y llarda bir yandan ruhbilim ve dilbilim bir yandan toplumbilim ve

dilbilim aras ndaki ili(ki gittikçe yo unluk kazanm (t r. Dil ö retimi alan ndaki
yöntemler çe(itli dilbilim kuramlar na dayand r lm (t r. Bu yöntemlerin ço u dilbilim
ve ruhbilim kuramlar çerçevesinde olu(turulmu( yöntemlerdir.
6
“Yabanc dil ö retiminde dillerin, ba(ka bir deyi(le kendine özgü nitelikleri
olan ayr dizgelerin kar( kar( ya gelmesi söz konusudur. Bu a(amada kimi
güçlüklerin ortaya ç kmas olas d r. Bir yabanc dilin edinilmesi (u etkenlerle
ba ml d r.” (Ergenç, 1983: 195)
a. Yabanc dil ö renen, zaten bir dile, yani anadiline egemendir. Bu dili, yabanc dil ö renirken
bir yana b rakamaz.
b. Yabanc dilin edinimi, bütünüyle yeni ve ba(ka biçimli bir ileti(im türünün ö renimi
de ildir. Ö renen, yabanc dil kullan m nda gereken çe(itli ko(ullar yerine getirebilmek
için yabanc dilde, anadilindeki ileti(im i(levlerinin aynen uygulanmas n ister.
c. Ö renen, ileti(im ayr l klar ndan ötürü her iki dilin anlam ve anlat m yap lar nda da
benzerlik arar. Bu beklentinin gerçekle(mesi, ö renim olgusunu kolayla(t r r. Yap sal
ayr mlar n oldu u yerde ilk dilin özelliklerinin ikinci dile aktar lmas e ilimi do ar.
1. 4. Dil S'n'flamas'
“Dünyada konu(ulan ve konu(ulmakta olan dillerin genellikle iki aç dan, iki

yönden s n fland r lmas gelenek olmu(tur:” (Aksan, 1998: 103)
1. Biçim aç s ndan
2. Kaynak (akrabal k ili(kileri) aç s ndan
1. 4. 1. Biçim Aç's'ndan Diller
K ran ve K ran’ n (2002: 29) belirtti ine göre, biçimbilgisel s n fland rma,
büyük ölçüde dilbilgisel yap lar nda benzerlik bulunan dilleri bu grupta toplar. Bu
diller aras nda akrabal k olmayabilir; örne in Cngilizcenin dilbilgisel yap s
Frans zcadan çok Çinceye yak nd r, Cngilizcenin Çinceyle hiçbir akrabal yoktur,
ama Frans zcayla akrabad r. Bu biçimbilgisel s n fland rmada, dillerdeki yap
de i(ikliklerine göre dört temel dil türü vard r.
1. 4. 1. 1. Tek Heceli Diller (Yal'nlayan Diller)
Aksan (1998: 104), tipik örne i olarak Çinceyi gösterebilece imiz bu türden
dillerdeki ba(l ca özelliklerden birinin, çekimin olmay ( oldu unu; sözcüklerin ek
7
almadan, büküme u ramadan, de i(meden kald n , tümce içindeki yerleriyle ve

ba(ka sözcüklerle yan yana gelmeleriyle çe(itli anlam ve görevler yüklendiklerini;
Çincede vurgunun çok önemli oldu unu; tek bir sözcü ün, yaz da da belli edilen
de i(ik tonlarda söylendi inde farkl birçok anlam yans tt n ; böylece bir tek ses
birle(iminin kimi zaman 10-15 anlama geldi ini belirtmi(tir.
1. 4. 1. 2. Ba,lant'l' Diller
K ran ve K ran (2002: 29), bu s n fa giren dillerde sözcü ün de i(medi ine,

ona ek ve tak lar eklenerek sözcü ün çekildi ine ve türetildi ine; her dilbilgisel
ili(kinin kendine özgü bir tak yla ifade edildi ine ve sözcü ün sonuna çe(itli
tak lar n, biçimbirimlerin s raland na; Türkçenin, ba lant l dillerin en tipik örne i
oldu una; Türkçedeki /geldiler/ diziminin “gel-” köküne geçmi( zaman belirten /-di/
biçimbirimiyle /-ler/ ço ul biçimbiriminin eklenmesiyle olu(turuldu una de inmi(tir.
Aksan’ n (1998: 106) belirtti ine göre, ba lant l bir dil olu(u, eklerin çe(itlili i
ve bu çe(itli eklerin de i(ik görevler yüklenerek yeni sözcükler olu(turabilmeleri,
Türkçeyi çok geni( anlat m olanaklar na kavu(turmu(, yeni beliren kavramlar n
kar( lanmas n , yabanc kavramlara kar( l klar bulunmas n kolayla(t rm (t r. Bu
yüzden Türkçe, terim yaratma aç s ndan çok güçlü bir dildir.
Bunun yan s ra, Aksan (1998:106), kayna ma ad n verdi imiz “ayr

seslemlerden iki ünlünün ya bir tek ünlü ya da ikiz ünlü olarak tek hecede
toplanmas ” olay n n da ba lant ile yak nl olan bir ses olay oldu unu, sözcük
birle(melerine yol açt n belirtmi(tir: güllü a > güllaç, sütlü a > sütlaç, ne için >
niçin… gibi.
8
1. 4. 1. 3. Bükümlü Diller
Bükümlü dillerde, Türkçenin tersine kök ile biçimbirim aras ndaki s n r n her
zaman kesin olmad n belirten K ran ve K ran (2002: 30), en önemlisinin de bir
biçimbirimin, tek bir kavram yerine pek çok kez, birkaç kavram birden aç klad n;
örne in Latincede “ama/-mus” (seviyoruz) sözcü ünde bir /-mus/ biçimbiriminin
hem (imdiki zaman , hem 1. ki(iyi hem ço ulu hem bildirme kipini ifade etti ini
belirtmi(tir.
1. 4. 1. 4. Çok Bükümlü Diller
“Bu dillere örnek olarak Groenland dili gösterilebilir. Bu dillerde tek bir köke
eklenen belirteç ve tak larla ya da kökün dönü(ümleriyle uzayan sözcük bir tümce
olu(turur. Bu dillerde tümcenin bölümleri belli bir biçimde s ralanmal d r, s ralanma
bir dilbilgisel i(levdir.” (K ran ve K ran, 2002: 30)
1. 4. 2. Kaynak Aç's'ndan Diller
K ran ve K ran’ n (2002: 31) belirtti ine göre, yeryüzündeki dil aileleri
konusunda kesin bir say vermek zordur. Baz dilbilimciler dil ailelerinin say s n
k rk, elli aras nda gösterirken, baz lar da yüzün üstünde dil ailesinden söz ederler.
Tarihsel, ba(ka bir deyi(le, kaynak aç s ndan s n fland rma yöntemine ili(kin bu
çeli(kili önerilere kar( n Hind-Avrupa, Ural-Altay, Hami-Sami dil gruplar d ( nda
Güney-Do u Asya Dilleri, Okyanus ve Avustralya Dilleri Grubundan söz edilebilir.
1. 4. 2. 1. Hint-Avrupa Dilleri
Hint-Avrupa Dilleri (unlard r: Hititçe, Sanskritçe, Latince, Farsça, Afganca,
Litvanca, Letçe, Brötanca, Galce, Crlanda dili, Cskoç Galcesi, Cngilizce, Frizce, Yidi(,
9
Flemenkçe, Almanca, Danca, Csveçce, Norveç dili, Czlanda dili, Yunanca, Arnavutça,
Ermenice, Toharca.
1. 4. 2. 2. Hami-Sami Dilleri
Hami-Sami Dilleri (unlard r: Akkadça, Kenanca (Fenikçe, Yahudi dili, Arapça,
Habe(çe), Fala(a, Kü(i, Libya-Berber.
1. 4. 2. 3. Ural-Altay Dilleri
Ural-Altay Dilleri (unlard r: Fince, Lapça, Macarca, Ob Ugarcas , Samoyed,
Türkçe, Mo olca, Mançu – Tunguzca, Korece, Japonca
1. 4. 2. 4. Güney-Do,u Asya Dilleri

Güney-Do u Asya Dilleri (unlard r: Çince, Tibetçe, Birmanca, Thai dili, Miao-
yao dili, Vietnam dili, Kmer dili, Munda dili .
1. 4. 2. 5. Okyanus ve Avustralya Dilleri

Okyanus ve Avustralya Dilleri (unlard r: Java, Malaya, Malga(, Havai dili,
Polinezya dili, Malanezya dili, Papu, Avustralya.
1. 5. Türkçenin Özellikleri
Dillerin yap bak m ndan s n fland r lmas nda “ba lant l diller” grubuna giren
Türkçe, bu dil grubunun tipik özelliklerini ta( maktad r. Hiç de i(meyen bir köke,
çe(itli görevleri olan biçimbirimler, ba lant yerleri belli olmayacak biçimde s k ca
ba lan r. Bu olay, Türkçeye anlat m aç s ndan büyük kolayl klar sa lamaktad r.
A(a da Türkçenin özelliklerini, ses aç s ndan, yap -biçimbilim aç s ndan, sözdizimi
aç s ndan k saca aç klamaya çal (aca z.
10
1. 5. 1. Ses Aç's'ndan
Türkçe, ünlüsü bol bir dildir. Genellikle sesçil bir yaz m oldu u kabul edilir.
Türkçedeki ünlüler, herhangi bir yola sapmadan, çok geride söylenmeden, normal
ç kan berrak a z ünlüleridir. Türkçede baz dillerde olmayan ünlüler vard r. Örne in
Cngilizcede /o/ ünlüsü vard r, ama /ö/ ünlüsü yoktur.
Türkçeyi di er dillerden ay ran önemli özelliklerden biri de ünlü uyumlar d r.

Bu özellik Türkçeye ahenkli bir uyum kazand rmaktad r. Türkçede ünlü uyumlar
büyük ve küçük olmak üzere ikiye ayr l r. Sözcükler ve bu sözcüklere eklenen
biçimbirimler ünlü uyumlar na göre düzenlenir. Türkçe bir sözcü ün ilk sesleminde
bir art ünlü varsa onu izleyen seslemlerde de art ünlü bulunur (yaz-mak, yaz-d r-
mak). Bir ön ünlü varsa onu izleyen seslemlerde de ön ünlü bulunur (sil-mek, sil-dir-
mek). Türkçede bu kurala “Büyük Ünlü Uyumu” denmektedir. Türkçede sözcükler
genellikle bu kurala uyarlar, ancak uymayan sözcükler de vard r: anne, karde ,
elma… Bu sözcükler kural d ( olarak kabul edilir. Büyük ünlü uyumuna uymayan
sözcüklerin yan s ra, bu uyuma uymayan biçimbirimler de vard r. Bu biçimbirimler
“-ken, -leyin, -imtrak, -yor, -da , -ki”dir: yatarken, ak amleyin, ye ilimtrak, izliyor,
meslekta , yar nki…
Ünlülerin düzlük, yuvarlakl k, darl k, geni(lik bak m ndan uygunlu u da

“Küçük Ünlü Uyumu” olarak tan mlanmaktad r. Türkçe bir sözcü ün ilk sesleminde
düz bir ünlü varsa bu ünlüler de düz olur: bil-dir-mek, bak-t r-mak…Türkçe bir
sözcü ün ilk sesleminde yuvarlak bir ünlü varsa sonraki seslemlerde ya dar yuvarlak
ya da düz geni( ünlü bulunur: gör-ün-mek, yor-ul-mak, vur-ul-mak…
Bunlar n yan s ra Türkçeye yabanc dillerden geçmi( olan küçük ünlü

uyumuna ayk r “horoz, ümit, alkol, sinüs, etüt…” gibi pek çok sözcük de vard r.
Türkçenin ses aç s ndan önemli bir di er özelli i de ünsüz uyumudur.

Türkçede ötümsüz bir ünsüzle biten bir sözcü e gelen biçimbirim de ötümsüz olur:
dolap-ta, s n f-tan… Ötümlü bir ünsüzle biten bir sözcü e gelen biçimbirim de
11
ötümlü olur: okul-da, demir-ci, ev-de… Dilimize ba(ka dillerden girmi( olan
sözcüklerin sonuna gelen biçimbirimler de ünsüz uyumuna uyarlar: röntgen-ci, tren-
de…
Türkçe sözcüklerin son sesindeki /p/, /ç/, /t/, /k/ ötümsüz ünsüzleri, ünlü ile
ba(layan bir biçimbirim ald klar nda son sesteki /p/, /ç/, /t/, /k/ ünsüzleri /b/, /c/, /d/,
/g- / ünsüzlerine dönü(ür.
Türkçede uzun ünlü yoktur. Yabanc dillerden al nan sözcüklerde uzun ünlüye
rastlamaktay z. Türkçe bir sözcü ün ba( nda birden fazla ünsüz bulunmaz. Yabanc
ö renciler, sözcüklerin yabanc m yoksa Türkçe kökenli mi olduklar n , Türkçenin
bu özelli inden dolay ay rt edebilmektedirler. Türkçe bir sözcü ün sonunda birden
çok ünsüz bulunmas na baz kal plarda izin veriliyor: sevinç, edinç…
1. 5. 2. Yap'-Biçimbilim Aç's'ndan
Türkçenin biçimbirimleri, kökleri gibi genellikle tek seslemlidir.

Biçimbirimler, belli bir s raya göre, ancak kökten sonra getirilebilir. Bu bak mdan
Türkçede her biçimbirim son ektir. Türkçede önek kullan lmaz. Yaln z peki(tirmede
kökten önceki peki(tirme sesleminin bir önek gibi getirildi i görülür: apaç k,
sapsar , upuzun… Türkçede, dili i(letmenin, kullanman n büyük yükü
biçimbirimlerin üzerindedir. Bu olay Türkçeye türetim aç s ndan büyük zenginlikler
sa lamaktad r.
Adal (2004:17), biçimbirimleri öncül ve ard l olmak üzere ikiye ay rmakta ve

eklenmeyle elde edilen birimlerin bir bölü ü ön (birinci) s rada bulunurken, geriye
kalan öteki bölü ü de art (ikinci) ve daha sonraki s rada yer al r. Clk öbekteki
biçimbirimlere öncül biçimbirimler, ikinci öbektekilere ard l biçimbirimler demekte
ve öncüllerin ard llar n yerine, ard llar n da öncüllerin yerine kullan lamayaca n
belirtmektedir.
12
Türkçenin ba lant l bir dil olmas nedeniyle de i(meyen tek bir köke, çok
de i(ik görevleri olan pek çok biçimbirim eklenebilir. Ancak bu biçimbirimlerin
kendi aralar nda izlemeleri gereken bir s ra vard r. Bu s ran n bozulu(u ya anlams z
dil d ( biçimler ortaya ç karmakta ya da anlam de i(iklikleri yaratmaktad r:
gözlükçü, gözcülük…
Türkçede biçimbirimler özgür ya da ba ml biçimbirimler olarak ayr l rlar.

kendi ba(lar na varl klar n koruyabilen biçimbirimlere özgür, tek ba(lar na
varl klar n ortaya koyamayan biçimbirimlere de ba ml biçimbirimler denmektedir.
Biçimbirimler için yap lan bir ba(ka ayr m da sözlüksel ayr m ve görevsel ayr md r.
Bir dilin sözlü ü içine al nm ( ve gerçek dünyan n nesnelerini ya da olgu durumlar n
gösteren biçimbirimlere sözlüksel, yeni anlamda birimler üreten ya da dizimsel
ili(kileri düzenleyen biçimbirimlere görevsel denilmektedir. Türkçede biçimbirimler
birden çok görev üstlenirler; hem çekim hem de türetme i(levini yerine getirirler. Bu,
dilimize anlat m aç s ndan büyük zenginlik kazand r r: Ali’nin arkada tan d k.
Tan d k kimseyi göremedim.
Türkçede sözcük türleri aras nda da esneklik vard r. Ayn sözcük hem s fat
hem de belirteç görevinde kullan l r: tatl (ad); tatl çocuk (s fat); çocuk tatl
konu uyor (belirteç). Türkçede s fat her zaman addan önce gelir: inci kolye, s cak
su… Addan sonra gelirse yüklem durumundad r: Su s cakt r…
Türkçede ço ul kavram {-lAr} ço ul biçimbirimi ile belirtilir. Türkçede bir

sözcük ço ul yap l rken kök hiçbir zaman de i(mez, sözcük köküne ünlü uyumuna
göre {-ler} ya da {-lar} ço ul biçimbirimi getirilir: okul-lar, ev-ler, kalem-
ler…Türkçede sözcükler, ço ul kavram veren say larla birlikte kullan ld zaman,
bu sözcüklerden sonra ço ul biçimbirimi gelmez: * Be kitaplar…
13
1. 5. 3. Sözdizimi Aç's'ndan
Bilindi i gibi Türkçe sözdizimi Özne+Nesne+Yüklem’den olu(ur. Yap

bak m ndan ba lant l ve çekim biçimbirimli bir dil oldu u için, belirtme ve
dizimbilgisel ba nt lar çizgisel bir s raya göre, sa dan sola do ru yap l r: ev; ev-ler;
ev-ler-den…Türkçe tümcelerdeki ö elerde sa dan sola do ru bir dizili( gösterirler.
Türkçede anlat lmak istenen duygu ve dü(ünceler ancak yüklemde kesinlik

kazan r. Bu nedenle tümcedeki sözcükler yükleme yak n ya da uzak olu(lar na göre
de er ve görevler kazan r. E er Türkçe bir tümcede canl bir özne söz konusu ise
belirtili nesne eyleme yak n da uzak da olabilir: Bir çocuk a açtan dü tü. E er özne
cans zsa bunu eyleme yak n olarak yerle(tirmek zorunday z:
* Bir kalem yere dü(tü.

Yere bir kalem dü(tü.
Ahmet kitap okuyor.
* Kitap Ahmet okuyor.
* Bir kitap Ahmet okuyor.
Ahmet bir kitap okuyor.
* Bir kitab Murat okuyor.
Türkçede bir tümcede göndergesel olmayan dolays z tümleç ve eylem aras na

bir ba(ka ad öbe i ya da belirteç giremez.
Ahmet isteksiz kitap okuyor.

* Ahmet kitap isteksiz okuyor.
Türkçe bir tümcede herhangi bir ilgeç, nesne ile yüklem aras na girebilir.
Ahmet aceleyle bir kitap okuyor.

* Ahmet bir kitap aceleyle okuyor.
Türkçe bir tümcede yüklem sonras ö eler devrik tümcelerde görülmektedir.
Çocuk ta( Ali’ye att .

Att çocuk ta( Ali’ye.(devrik tümce)
Att ta( çocuk Ali’ye. (devrik tümce)
14
Türkçede soru sözcükleri yüklemden sonra gelemezler, yüklem öncesi odak

durumundad rlar.
Kim paray çald ?

* Paray çald kim?
Soru biçimbirimi [mI] ise yüklemden önce ve sonra gelebilir. Soru

biçimbiriminin yer de i(tirmesi kendisinden önceki sözcü ün önemini belirtir.
Deniz bugün s nava girdi mi?

Deniz bugün s'nava m girdi?
Deniz bugün mü s nava girdi?
Deniz mi bugün s nava girdi?
Türkçe tümcelerde ö elerin s ras de i(iklik gösterebilir. Sözcük s ras n n

de i(imindeki bu özellik öteki dillerde yoktur.
Ahmet, Asl ’y seviyor.

Ahmet seviyor Asl ’y . (ba(kas de il)
Asl ’y seviyor Ahmet. (Asl ’y seven Ahmet)
Seviyor Asl ’y Ahmet.
Seviyor Ahmet Asl ’y .
Türkçe tümcelerde sözcük s ralar de i(ti inde de i(ik anlamlar ortaya

ç kmaktad r. Tümce vurgusu da Türkçenin anlat m gücünü güçlendirmektedir.
Türkçenin önemli bir ba(ka sözdizimi özelli i de öteki dillere göre k vrak ve
k sa bir anlat m sa layan ortaç ve ulaçlar n kullan m d r. Di er dillerde iki ya da
daha çok tümce ile anlat lmak istenen bir (ey, Türkçede ortaç ve ulaçlar n
yard m yla daha k sa bir (ekilde ifade edilir.
Türkçenin daha pek çok sözdizimsel özelli i bulunmakla birlikte

çal (mam zda hepsine yer vermeyece iz.
Çal (mam zda yabanc ö rencilerin yapt klar ad durum biçimbirimleri

hatalar n “yanl çözümleme” yoluyla belirlemeye çal (t k. Ayr msal dilbilime
yöneltilen ele(tiriler sonucu ö rencilerin hatalar na ait çal (malar, son y llarda
15
yerlerini yanl ( çözümlemesi (error analysis) ve aradil (interlanguage) çal (malar na

b rakm (t r. Konumuzla ilgileri olmalar nedeniyle bu çal (malar üzerinde k saca
durmaya çal (aca z.
1. 6. Aradil ve Yanl'( Çözümlemesi
1967 y l nda Edinburg Üniversitesi’den Pit Corder dil ö renimini daha iyi
anlaman n, dil ö renen ki(inin “do u(tan gelen dil program ”n ke(federek
ö renenlerin yanl (lar n n daha sistemli bir ara(t rma yoluyla gerçekle(ece ini
savunmu(tur. Bunu izleyen on y ldaki çabalar n ço u gerçekte ikinci dil
ö renimindeki do al s ralamay ke(fetmeye yönelmi(tir. Bu alandaki anahtar
kavramlardan olan “aradil” kavram , 1960’lar n sonlar nda Amerikal dilbilimci
Selinker taraf ndan geli(tirilmi(tir. Selinker yanl (lar ba ms z olarak incelemek
yerine geli(en ö renen dilini kendi içinde bir sistem olarak ele alm (t r. Selinker
(1974:31-54), aradil hipotezine göre, ikinci dilde edinilen konu(man n bizim anadil
konu(an n n üretmesini bekledi imiz (eye hemen hemen hiç uymad n ; anadilin
tam bir tercümesi olmad n , hedef dilden sistematik olarak farkl la(t n ve bir
ö renenin ikinci dilde anlam ifadeye yönelik çabalar n sonucunda ortaya ç kan
konu(ma formlar ndan olu(mas gerekti ini belirtmi(tir.
Pek çok ara(t rmac aradilin do as , kurallar ve de i(iklikleri hakk nda

kuramlar geli(tirmi(lerdir. Ö renenin dilinin belirgin özellikleri kaydedilmi( ve
analiz edilmi(tir. Ortaya ç kan dil sistemlerinin de i(ken özelli i Nemster (1971)
taraf ndan yakla k dizge (approximative system), Corder (1971) taraf ndan geçici
yeti (transitional dialect), dil ö renicisi dili (language learner language) terimleri ile
tan mlanm (t r.
“Ö renci yanl (lar genel olarak ikiye ayr labilir”(Demircan, 2002: 61):
1.Anadilinin engellenmesiyle yap lan “dilleraras ” (interlingual) yanl (l klar,
2.Dil ö renirken kullan lan (yal nla(t rma, a( r genelleme, … gibi) i(lemler
sonucu yap lan “diliçi” (intralingual) yanl (lar.
16
Birinci tür yanl (l klar anadil / yabanc dil uyu(mazl na ba lan rken, ikinci
tür yanl (lar “aradil”e ba lan r ve yanl ( çözümlemesi yoluyla saptan r.
Aradil ara(t rmalar n daha kapsaml ve ayr nt l olarak ele alan Hatch
(1978a), bu ara(t rmalar n gerçekte aradil ara(t rmalar n n ortaya koydu u sorulara
ne ölçüde yan t buldu unu belirlemeye çal (m (t r. Hatch’in çal (mas nda yeniden
incelenen pek çok ara(t rma bir ikinci dilin geli(mesindeki dilbilimsel gereksiz
ayr nt lar ile ilgilidir. Aradil ara(t rmalar sonucu ortaya ç kan (ey, ö renenin
yeterlilik düzeyinin, ö renenin kendisi taraf ndan yarat lan bir “sistem” olarak
alg lanabilece inin kesinli idir. Bu sistem de i(ken olmasa da Selinker’in (1974)
“fosille me” olarak niteledi i nispeten kesin yanl (lara sahip olabilir. Ara(t rma
aç s ndan, aradilin özelliklerinin nedenleri ve sistemlili i incelenen temel sorulard r.
Ö renen dilinin sistemli do as n kabul eden Selinker (1974) aradil kavram ya da
di er benzer kavramlar n, ö renenin belirli bir düzeyde birinci dilini temel alarak
kendi ikinci dilini önceden geli(tirdi ini varsaymaktad r. Çal (ma noktas n olu(turan
sorular ise (unlard r: Önceden belirlenmi( bir (ekilde ikinci dilin, birinci dil esas
al narak yeniden yap land r lmas m , bir ba(ka deyi(le yeniden yap lama hipotezi
(restructuring hypothesis) mi, yoksa aradilin, yarat c yap lama hipotezi (creative
construction hypothesis) taraftarlar n n ileri sürdü ü gibi, ö renen taraf ndan birinci
dilin etkilerinden ba ms z olarak yarat l r m ? Yarat c yap lama hipotezi’ni
savunanlar ikinci dil geli(mesinde do u(tan gelen ilkeler ve çocuklu un erken
ya(lar nda birinci dilin ö renimi ile ikinci dil ö renimi aras nda paralellik
aramaktad rlar. Bu aç dan ikinci dil ö renimine dilleraras bir kuram getirir. Buna
kar( t olarak yarat c yap lama hipotezi diliçi bir yorum sunar.
Demircan’ n (2002: 61) belirtti i üzere, Corder’e (1967) göre yanl (l klar
anadil düzeninden gelen engellemelerin bir sonucu de il, ö rencinin yabanc dili
anadilin bir benzeri saymas ndan kaynaklan r; ona dayanarak ö renci ikinci dille
ilgili kendi varsay mlar n denemektedir. Ö renci bu varsay mlar denerken, anadilini
ö renirken izledi i yola benzer bir yol izliyor olabilir; o nedenle dili aktar m ndan
çok strateji aktar m ndan söz etmek belki de daha do rudur.
17
Corder (1981:17) aradili (u biçimde göstermi(tir:
Aradil
Anadili Amaç dili
Selinker (1974:42), aradilin anl ksal i(levlerini (u biçimde belirtmi(tir:
1. Anadili aktar m ,
2. Yanl ( ö renimden do an varsay mlar,
3. Bireyin kendine özgü varsay mlar ,
4. Bireyin yabanc dille ilgili kendine özgü bildiri(im yollar geli(tirmesi,
5. A( r genellemeler
“Yanl ( çözümlemesi çal (malar geni( ölçüde ö rencilerin yapm ( olduklar

yanl (lara dayan r. Oysa ö rencilerin yanl (l a dü(eceklerini bildikleri ya da hiç
anlayamad klar yap lar kullanmaktan çekinmeleri (avoidance) ve bunlar
kullanmamalar do ald r.” (Demircan, 2002: 63) Ö rencilerin yapt klar yanl (lar,
daha do rusu ö rencilerin belirli bir andaki yabanc dil bilgisi ile amaç dil
kar( la(t r l r. Kocaman (2002), yanl ( çözümlemesini, “yabanc dil ya da ikinci dil
ö renen ö rencilerin yapt klar yanl (lar n incelenmesi” (eklinde tan mlam (; yanl (
çözümlemesinin dil ö renimindeki güçlüklerin ortaya ç kar lmas , ki(inin bir dili ne
ölçüde bildi inin belirlenmesi ve dil edinimi konusunda varsay m olu(turulmas
amac yla yap ld n belirmi(tir.
Bayraktaro lu (1979), yanl ( çözümlemesinin yabanc dil ö retimine

uygulan ( n a(a daki (emadaki gibi göstermektedir.
18
19
2. GELENEKSEL D LB LG S K TAPLARINDA AD
DURUM B Ç MB R MLER
Burada, geleneksel dilbilgisi kitaplar nda ad durumu biçimbirimlerinden

“belirtme, yönelme, bulunma, uzakla(ma” durumlar hakk nda çe(itli dilcilerimizin
görü(lerine yer verilecektir.
2. 1. Belirtme Durumu
Çal (man n bu bölümünde Koç, Gencan, Hengirmen, Ergin, Banguo lu,

Korkmaz ve Ediskun’un belirtme durumu hakk ndaki görü(leri ele al nm (;
görü(lerinin benzerlikleri ve farkl l klar üzerinde durulmu(tur.
Koç (1998: 131), belirtme durumunun ad n {-I} biçimbirimini alm ( durumu

oldu unu; bu durumun “neyi?” ya da “kimi?” sorular n n yan t n belirledi ini
vurgulam (t r.
(1) Ali’yi gördüm. - Kimi gördün?

(2) Kitab ald m. - Neyi ald n?
(Koç,1988:131)
Koç (1998: 46), belirtme durumunun çe(itli görevlerde kullan ld üzerinde

durmu(tur. Belirtme durumu biçimbiriminin “i i oluruna b rakmak, ipi koparmak, ipi
k rmak, sözü a z na t kmak” gibi deyim olu(turdu unu belirtmi(tir. Bunun yan s ra
bu biçimbirimin, kendinden önce gelen iyelik biçimbirimiyle birlikte de “boynunu
vurmak, ci erini sökmek, belini k rmak, aya n sürümek, kalbini açmak” gibi
deyimler olu(turdu unu vurgulam (t r.
Ayr ca Koç (1998: 46), bu biçimbirimin hem tek ba( na hem de iyelik
biçimbirimleriyle birlikte “evi bark terk etmek, tas tara toplamak, çolu u çocu u
dü ünmek, i ini gücünü b rakmak” gibi ikilemeler yapt ; bazen iyelik
biçimbirimiyle kal pla(m ( olarak “Oturmas n , kalkmas n bilmiyor; Çal mas n da
20
e lenmesini de iyi biliyor; Ortal birbirine katmas n iyi beceriyor; Dedikodu

yapmas n beceremez” (eklinde kullan ld üzerinde de durmu(tur.
Ancak Koç’un ikileme olarak ele ald örneklere bak ld nda bunlar n da
birer deyim oldu u, deyimler içinde ikilemeler kullan ld görülmektedir. Ba(ka bir
deyi(le ikilemeleri deyimler içinde de il de ayr ayr vermesi gerekti i; aksi durumda
yukar da deyimlerle ilgili verdi i örnekler içinde belirtmesinin daha do ru olaca
dü(ünülmektedir. Bunlar n yan s ra iyelik biçimbirimleriyle kal pla(m ( olarak
kullan ld n belirtti i örneklerde de verilen kimi örneklerin kal pla(mam ( oldu u
da gözlenmektedir. Örne in “Oturmas n , kalkmas n bilmiyor.” tümcesinde
“oturmas n kalkmas n ” sözcük öbe i kal pla(m ( olarak kullan l rken “Çal mas n
da e lenmesini de iyi biliyor.” tümcesinde yer alan “çal mas n da e lenmesini de”
sözcük öbe inin kal pla(m ( oldu u dü(ünülmemektedir.
Bunlara ek olarak, Koç (1998: 46)’un belirtti ine göre belirtme durumu
biçimbirimi, kimi zaman da belli bir nesneyi göstermekten çok, genelleme yapmakta
kullan l r. Koç, bu aç klamayla ilgili örnekleri vererek bu biçimbirimi alanlarla
almayanlar aras nda anlamca pek bir fark olmad n belirtmi(tir.
(3) Herkes çocuk sever: Çocu u herkes sever.

(4) Herkes su içer: Suyu herkes içer.
(5) Her genç evlenip ev bark kurmak ister: Evlenip ev bark kurmay her genç ister.
Koç, yukar daki örneklerde aralar nda pek bir fark olmad n belirtmi(, ancak
bu ifadeyi kullanarak küçük de olsa bir fark oldu unu sezdirmi(tir. Bu örneklerde alt
çizili sözcükler konu olmas dolay s yla belirtme durumu biçimbirimi alm (lard r.
Gencan, Koç’tan farkl olarak belirtme durumu biçimbiriminin i(levlerinden

daha çok tümce ö elerinden olan “nesne” üzerinde durmu(tur.
Gencan (2001: 181), belirtme durumunu “-i durumu” olarak adland rm (t r.

Ayr ca her ad n tümcedeki görevinin çekimiyle, yani ald durum biçimbirimiyle
belli oldu unu belirtmi( ve belirtme durumunun “nesne” görevinde kullan ld n
vurgulam (t r. Gencan, nesneyi (u (ekilde tan mlam (t r: “Öznenin ediminden
21
do rudan etkilenen sözcüklere nesne denir.” (Gencan, 2001:121) Gencan , nesnelerin

{-I} durumunda ve yal n durumda olmak üzere iki durumda bulundu unu belirtmi(;
{-I} durum biçimbiriminin nesnelere katt anlam (u (ekilde belirtmi(tir:
(6) a. Turgut kitab ald . (Kendisine söylenen ki(inin bildi i kitab )

Turgut kitap ald . (Belirtilmemi(, herhangi bir kitap)
b. Turgut ekme i yedi. (Belli ekme in hepsini)
Turgut ekmek yedi. (Belli olmayan ekmekten bir k s m) ”
(Gencan,2001:122)
Gencan (2001: 122), belirtme durumu biçimbirimi alm ( nesnelerin kendisine

söylenen ki(iler aras nda belli olan varl (varl n bütününü, hepsini) anlatmaya
yarad n ; özel adlarla birinci ve ikinci ki(i ad llar n n belli olduklar için, ço u kez,
belirtisiz nesne durumuna girmediklerini belirtmi(tir.
Ancak Gencan’ n yapm ( oldu u bu aç klaman n eksik oldu u gözlenmektedir.

Çünkü di er üçüncü ki(i ad llar ve gösterme ad llar n n da belli oldu u; dolay s yla
burada daha aç klay c bir betimleme yap lmas gerekti i dü(ünülmektedir.
Gencan (2001: 122) da Koç gibi tümcede nesneyi bulmak için özne ile
yükleme “neyi?” ya da “kimi?” sözcüklerinden biri eklenerek soruldu unu; ço ullar
için de “neleri?”, “kimleri?” kullan ld n belirtmi(tir. Ancak Koç, aç k bir (ekilde
“nesne”den söz etmemi(tir.
Gencan (2001: 123), yine Koç’tan farkl olarak belgisiz s fat olan “bir”
sözcü ünün nesnelere genellik sezgisi katt n , bunun, nesnenin belirtili, s fat n
belgisiz olu(undan do an ortalama bir genellik oldu unu vurgulam ( ve (u örnekleri
vermi(tir.
(7) Cki yüz sayfal k bir kitab üç günde okurum.

Bir deliyi ba( bo( b rakmamak gerek.
(Gencan, 2001:123)
Ancak yap lan bu aç klamaya göre belirtme durumu biçimbiriminin i(levinin

“bir” sözcü üne genellik ay rt s katt anla( lmaktad r. Fakat belirtme durumu
olmadan da “bir” sözcü ü bu i(levi yüklenmektedir. Dolay s yla betimlemenin daha
aç klay c olmas sa lanmal d r.
22
Hengirmen (1998: 123), Gencan’ n “nesne” tan m nda belirtti i gibi belirtme
durumunun ad n do rudan do ruya etkilenme ve ilgi durumu oldu unu; yine Gencan
ve Koç’un da vurgulad gibi belirtme durumunu bulmak için yükleme “neyi, kimi?”
sorular n n soruldu unu belirtmi( ve (u örnekleri vermi(tir.
(8) Neyi içiyorsun? Sütü içiyorum

Neyi görüyorsun? Evi görüyorum.
Kimi ar yorsun? Ahmet’i ar yorum.
Kimi soruyorsun? Gönül’ü soruyorum.
(Hengirmen, 1998:123)
Ergin (1988: 284), belirtme durumunu “yapma (akkuzatif) hali” olarak

adland rm (; ad n geçi(li eyleminin etkisi alt nda oldu unu gösteren durumu
oldu unu; “Su içti.” ya da “Suyu içti.” örneklerinde oldu u gibi biçimbirimli veya
biçimbirimsiz oldu unu belirtmi(tir.
Ergin (1988: 286), bu biçimbirimin yapma ifade etti ini ve ad eyleme

ba lad n vurgulam (t r.
Di erlerinden farkl olarak Ergin (1988:286), biri {-I}, di er {-nI} olmak üzere
iki belirtme durumu biçimbirimi oldu unu, {-nI} biçimbiriminin, yaln zca bu-nu, (u-
nu, o-nu gibi birkaç ad la geldi ini belirtmi(tir.
(9) a ac- görü(ü

orta-y- ülkü-y-ü
Mehmed-i yeniler-i
eski-y-i babam-
demirler-i gizlisi-n-i
odun-u ba( m z-
korku-y-u türkünüz-ü
insanlar-
Ergin, üzerinde durmad halde örneklerde belirtme durumunun özel addan;

iyelik biçimbiriminden; ço ul biçimbiriminden sonra kullan m na ve genelleme
yapan sözcüklere yer vermi(tir.
Banguo lu (2004: 327), belirtme durumu biçimbirimini “kimi hali” olarak

adland rm ( ve Gencan, Hengirmen ve Ergin gibi ad n söz içindeki geçi(li eylemden
do rudan do ruya etkilenmesi durumu oldu unu; bundan dolay ona “etkilenme hali
23
(accusatif)” dendi ini; ancak bu etkilenmenin ço unlukla saymaca oldu unu

belirtmi( ve (u örnekleri vermi(tir:
(10) Kitab okudum.

(11) Gelmeyi dü(ünmü(ler.
(12) Örnekleri göreceksiniz.
(Banguo lu, 2004:327)
Banguo lu (2004: 325)’nun belirtti ine göre belirtme durumu biçimbirimi ayn
zamanda belirticidir. Banguo lu, Gencan’ n da üzerinde durdu u gibi belirtme
durumu biçimbirimi alm (, nesne olan ad n, do rudan do ruya etkilendi i için
“belirli nesne” ad n ald n belirtmi(tir.
Banguo lu (2004: 328), özlük adlar n n ve belirtilmi( adlar n asl nda tek bir
varl a ad olduklar için tümcede nesne olduklar nda belirtme durumu biçimbirimi
ald klar , yani belirli nesne olduklar üzerinde durmu( ve (u örnekleri vermi(tir:
(13) Dündar’ ça rd k.
(14) Viyana’y tan r m s n?
(15) Bu hesab kapat n.
(16) Resmini gösterdi.
(Banguo lu, 2004:328)
Korkmaz (2003: 277), belirtme durumunu “yükleme durumu” olarak

adland rm ( ve di erlerine benzer olarak geçi(li eylem ta( yan bir tümcede, eylemin
etkisi alt nda kalan ad n, içinde bulundu u durum oldu unu; yani addan eylem de il,
eylemden ada do ru bir etki yükleme ve bir ba lant n n söz konusu oldu unu; bu
durumdaki ad n yüklemin bildirdi i ve öznenin yapt i(ten etkilendi i için tümcede
nesne görevinde oldu unu, dolay s yla belirtme i(levi yüklendi ini vurgulam (t r.
Korkmaz (2003: 277) da di erlerine benzer olarak belirtme durumunun,

Türkiye Türkçesinde ya eksiz olarak ya da yal n, çokluk veya iyelik
biçimbirimleriyle geni(letilmi( adlara {-(y)I/-(y)U} biçimbirimleri getirilerek
kuruldu unu belirtmi(tir.
Korkmaz (2003: 277), eksiz belirtme durumunun, tümce içinde nesne görevi
yüklenmi( olmakla birlikte, belirtme durumu biçimbirimi almam ( olan yal n
24
durumdaki ad n kar( lad durum oldu una de inmi(tir. Korkmaz (2003: 278),
Gencan ve Banguo lu gibi belirtme durumu biçimbirimi almam ( ad n, belirli bir
kimseyi veya belirli bir nesneyi etkilemedi i için belirtisiz nesne durumunda
oldu unu belirtmi(tir.
(17) Merdivenden inerken korktu unu görmü(, gülmemi(tir.

Bana kocaman bir ma(rapa su uzatt .
Okula hala bir Avrupa haritas göndermediler, gelmedi.
(Korkmaz, 2003:278)
Korkmaz (2003: 278), biçimbirimli belirtme durumunun, tümcede eylemin

etkisi alt nda kalan ad n bir belirti ö esi olarak belirtme durumu biçimbirimini alm (
biçimi oldu unu; dolay s yla bu ad n belirtili nesne görevinde oldu unu
vurgulam (t r.
(18) Baz lar çay , kahveyi, çorbay ve her çe(it içkiyi çabucak içerdi.
Gözlerini yummadan (u k z bir görebilseydim.
Fakat bu yemini uzun müddet bulmak nasip olmad .
(Korkmaz, 2003:279)
Korkmaz (2003: 279), di erlerinden farkl olarak yaln zca Ergin’in de indi i,
üçüncü ki(i iyelik biçimbirimi alm ( adlara araya bir ad l {-n}si alarak eklendi ine
de inmi(tir.
(19) Elini cama siper edip kar( k y lar n ( klar na bakt .

Her gün böyle uykusunu almadan gözlerini ova ova kalk yordu.
(Korkmaz, 2003:279)
Ediskun (1988: 111), belirtme durumundan “ismin –i durumu” olarak söz

etmi(; di erlerine benzer olarak bu biçimbirimin ada bir belirlilik kazand rd na; o
ad kendinden sonraki eyleme ba lad na ve o eylemin etkisi alt nda bulundu unu
gösterdi ine de inmi(tir.
Belirtme durumu biçimbiriminin özelliklerini yukar da yap lan aç klamalara

göre (u (ekilde tablola(t rabiliriz:
25
Tablo – 1
Belirtme Durumunun Genel Özellikleri
biçimbirimyle
Nesne özel
Ckileme yapar
YAZARLAR
biçimbirimi
kal pla(m (
Genelleme
kazand r r
görevinde
bütününü
kullan l r
kullan l r
kullan l r
olu(turur
Belirlilik
(hepsini)
Varl n
getirilir.
Deyim
anlat r
Nesne
olarak
adlara
Cyelik
Cyelik
yapar
adsa
BANGUOBLU - - - - + - + + -
EDCSKUN - - - - - - - + -
ERGCN - - - - - - - - -
GENCAN - - + - + + + - -
HENGCRMEN - - - - + - - - -
KOÇ + + + + - - - - -
KORKMAZ - - - - + - - + +
Belirtme durumunun genel özellikleri tablo – 1’de görülmektedir. Yap lan

incelemeye göre belirtme durumunun “deyim olu turmas , ikileme yapmas ,
genelleme yapmas , iyelik biçimbirimiyle kal pla m olarak kullan lmas , nesne
görevinde kullan lmas , varl n bütününü anlatmas , nesne özel ad ise kullan lmas ,
belirlilik kazand rmas , iyelik biçimbirimi alm adlara getirilmesi” gerekti i
üzerinde durulmu(tur.
Banguo lu, yap t nda bu özelliklerden “nesne görevinde kullan ld na, nesne
özel adsa kullan ld na, belirlilik kazand rd na” de inmi(, ancak tabloda belirtilen
di er özellikler üzerinde durmam (t r.
Ediskun, bu biçimbirimin sadece “belirlilik kazand rd na” de inirken

Ergin’in yap t nda bu özelliklerin hiçbirine yer vermedi i ortaya ç km (t r. Ancak
Ergin, belirtme durumu biçimbiriminin “nesne özel adsa kullan ld n , varl n
bütününü anlatt n , genelleme yapt n , nesne iyelik biçimbiriminden olu uyorsa
kullan ld n ” örneklerinde göstermi(tir.
Gencan, yap t nda bu biçimbirimden söz ederken “genelleme”ye de inmi(,

ancak Gencan nesnelerdeki bu genellemenin “bir” sözcü üyle ortaya ç kt n
belirtmi(tir. Bunun yan s ra Gencan yap t nda belirtme durumunun “nesne görevinde
26
kullan ld na, varl n bütününü anlatt na, nesne özel adsa kullan ld na” da
de inmi(tir.
Hengirmen de yap t nda bu biçimbirimin yaln zca “nesne görevinde

kullan ld ” i(levi üzerinde durmu(tur.
Koç, belirtme durumunun tabloda verilen özelliklerinden “deyim olu turdu u,

ikileme yapt , genelleme yapt ve iyelik biçimbirimleriyle kal pla m olarak
kullan ld ” üzerinde durmu(tur. Ancak, daha önce de belirtildi i gibi, Koç’un
ikileme olarak ele ald örneklere bak ld nda bunlar n da birer deyim oldu u,
deyimler içinde ikilemeler kullan ld görülmektedir. Bunlar n yan s ra iyelik
biçimbirimleriyle kal pla(m ( olarak kullan ld n belirtti i örneklerde de verilen
kimi örneklerin kal pla(mam ( oldu u da gözlenmektedir. Örne in “Oturmas n ,
kalkmas n bilmiyor.” tümcesinde “oturmas n kalkmas n ” sözcük öbe i kal pla(m (
olarak kullan l rken “Çal mas n da e lenmesini de iyi biliyor.” tümcesinde yer alan
“çal mas n da e lenmesini de” sözcük öbe inin kal pla(m ( oldu u
dü(ünülmemektedir.
Korkmaz’ n da belirtme durumunun genel özelliklerinden yaln zca “nesne

görevinde kullan ld , belirlilik kazand rd ve iyelik biçimbirimli adlara
getirildi i” üzerinde durdu u gözlenmi(tir.
2. 2. Yönelme Durumu
Burada da belirtme durumu biçimbirimindekine benzer olarak Koç, Gencan,

Hengirmen, Ergin, Banguo lu, Korkmaz ve Ediskun’un yönelme durumu hakk ndaki
görü(leri ele al nm (; görü(lerinin benzerlikleri ve farkl l klar üzerinde durulmu(tur.
Koç (1998: 131), yönelme durumunun ad n {-A} biçimbirimini alm ( durumu

oldu unu; “neye?” ve “kime?” ya da “nereye?” sorular na yan t verdi ini belirtmi(
ve (u örnekleri vermi(tir:
27
(20) Ali Czmir’e gidiyor. -Nereye gidiyor?

(21) Çocuklar arabaya bindiler. -Neye bindiler?
(22) Kitab ona verdim. -Kime verdin?
(Koç, 1998:131)
Koç (1998: 47), yönelme durumu biçimbiriminin kimi zaman “için, -mak için”
kavram n kar( lad n belirmi(tir.
(23) Bunu sana ald m (Bunu senin için ald m.)

(24) Haber vermeye geldim. (Haber vermek için geldim.)
(25) Onlara üzülüyorum. (Onlar için üzülüyorum.)
(26) Ders çal (maya gitti. (Ders çal (mak için gitti.)
(27) Neye k z yorsun? (Ne için k z yorsun?)
(Koç:1998:47)
Koç (1998: 47), bu biçimbirimin addan sonra geldi ini ve “uyur iken uyard lar,
diriye sayd lar bizi, koyun olduk ses anlad k, sürüye sayd lar bizi” gibi “saymak”
eylemiyle birlikte “benzerlik, yerine koyma” kavram n verdi ine; dilek-ko(ul
kipinde ve ço ul ki(i biçimbirimlerinden sonra gelerek söze ünlem kavram katt na
(sussana, versene, çal san za, gelsenize); “-a do ru, -a göre, -a kar , -a kadar…”
gibi yönelmeli ilgeç olu(turmaya yarad na; bazen “Bunu kaça (kaç lira ile) ald n?”,
“Bin liraya (bin lira ile).” gibi “ile” sözcü ü gibi kullan ld na de inmi(; bunlar n
yan s ra “arka arkaya, göze göz, ko an ko ana, ba ba a, kana kan” gibi ikilemeler
kurdu u; “göze almamak, a za almamak, ele vermek, oyuna gelmek, göze batmak”
gibi deyimle(mi( eylem öbe i olu(turdu u üzerinde durmu(, bundan farkl olarak,
daha önce belirtti i halde “s ras na göre, gözüne dizine dursun” gibi deyimler
kurdu undan ve “içkiye dü kün, i e yatk n bir el, paraya susam , duvara as l tablo”
gibi bir tür ad öbe i (ad tamlamas ) kurdu undan söz etmi(tir.
Gencan (2001: 125), {-A} yönelme durumu biçimbirimi alm ( tümleçlerin,

yüklemdeki eylemin -olu(, k l ( ve yarg n n- “nereye, kime, neye?” yöneldi ini,
ba(ka bir deyi(le o varl a do ru yakla(t n gösterdi ini belirtmi(tir.
(28) Jen adam güne(e benzer; girdi i yer ayd nlan r.

(29) Orhan okula gidiyor.
(Gencan,2001:126)
28
Gencan (2001: 126), Koç’un “için, -mAk için” kavramlar n kar( lad n
belirtti i gibi, bu biçimbirimin “amaç, neden…” gibi türlü ayr nt lar da verdi ini
vurgulam (t r.
(30) Her tart (ma, az çok çeki(meye ve k zg nl a yol açabilir.

(31) … ün kazanmaya, varl kl bir ki(i olmaya çal ( yordu.
(Gencan, 2001:126)
Gencan (2001: 126), yönelme durumu biçimbiriminin, Koç’un belirtti i gibi

“ak ama de in, eve do ru, dü mana kar , Orhan’a göre” gibi ilgeçlerle
öbekle(ti ine de inmi( ve Koç’un ikilemeler kurdu unu belirtti i durumun, Gencan
“kaçan kaçana, alan alana, kap an kap an” (eklinde s fatlar tümledi ini
belirtmi(tir. Yine Koç’un ikilemeler ba(l alt nda verdi i durumu, Gencan, “ba
ba a, göze göz, di e di , dara dar” gibi kal pla(m ( bir deyim gibi yüklem belirteci
oldu u üzerinde durmu(tur.
Hengirmen (1998: 124), yönelme durumunun yakla ma, girme durumunu

gösterdi ini; yönelme durumu bulmak için yükleme “nereye, kime?” sorular n n
soruldu unu belirtmi(tir.
Hengirmen (1998: 333), Gencan ve Koç’a benzer olarak, yönelme durumunda

bulunan dolayl tümleçlerin {-A} ad durum biçimbirimini ald n belirtmi( ve (u
örnekleri vermi(tir.
(32) Engin okula gidiyor.

(33) Güne( girmeyen eve doktor girer.
(34) Babam dün Ankara’ya gitti.
(35) Aç kurt aslana sald r r.
Hengirmen (1998: 333), Gencan ve Koç’un belirtti i gibi bütün adlar n, ad

soylu sözcüklerin ve eylemsilerin, tümcelerde {-(y)A} dolayl tümleci
olabildiklerine; bu tümlecin yüklemi yöneli( ilgisi ile tamamlad na; bu nedenle
yükleme “nereye, kime, neye, kaça?” gibi sorular sorularak {-(y)A} dolayl
tümlecinin bulundu una de inmi( ve (u örnekleri vermi(tir.
(36) Bu ak(am tiyatroya gidiyoruz. Nereye gidiyoruz? tiyatroya

29
(37) Konsere gitti ime pi(man oldum. Neye pi(man oldun? gitti ime
(38) Evlenenlere daha çok ücret ödeniyor. Kime daha çok ücret
ödeniyor? evlenenlere
(39) Elbiseyi iki milyona ald m. Elbiseyi kaça ald m? iki milyona
Hengirmen (1998: 334), yine Gencan ve Koç’un dedi i gibi “sabaha kadar,
bahçeye do ru, ba bakana göre, dü mana kar ” gibi ilgeçlerle öbekle(ti ine ve bu
öbeklerin, yüklemin anlam n genellikle belirteç göreviyle tamamlad na; bunun
yan s ra {-(y)A} biçimbiriminin “göze göz, di e di ; göze batmak, dile dü mek,
haz ra da lar dayanmaz, çana a ne do rarsan ka nda o ç kar.” gibi deyimlerde
ve atasözlerinde kullan ld na de inmi(tir.
Ergin (1988: 284), yönelme durumunun ad n kendisine yakla(ma ifade eden

eylemlere ba lanmak için girdi i durum oldu una; bu biçimbirimin bulunma ve
uzakla(ma durum biçimbirimleriyle beraber yer ve yön gösteren biçimbirimlerden
oldu unu belirtmi(tir, ancak bu konuyla ilgili bir örnek vermemi(tir.
(40) arslan-a elbisem-e

yavru-y-a yakan-a
güzel-e elmalar n z-a
kimse-y-e bal klar -n-a
da lar-a gökler-e
(Ergin, 1988:287)
Banguo lu (2004: 328), yönelme durumu biçimbirimini “kime hali” olarak

adland rm (, bu durumun di erlerinin de belirtti i gibi yönelme durumu oldu u
üzerinde durmu(tur.
Banguo lu (2004: 328) da Ergin’in de de indi i gibi ancak daha aç klay c bir
(ekilde bulunma, uzakla(ma ve yönelme durumlar n n zaman ve yer içinde yer ve
yön gösterme durumlar oldu unu; bu ad durumlar ile bu adlar n eylemin olu(tu u
yerleme (artlar n belirttiklerini; bu sebeple onlara “yer-yön halleri” ad n n
verildi ini belirtmi(tir.
Korkmaz (2003: 280), di erleri gibi yönelme durumunun, sözcük gruplar nda
ve tümcelerde eylemdeki hareketin yöneldi i ad n içinde bulundu u durum
oldu unu; bir ba(ka anlat mla, ad yönelme, yakla(ma i(levi ile eyleme ba layan
30
durum oldu unu; dolay s yla eylemdeki hareketin yönelme durumundaki ada do ru
oldu unu, bu durumun{-A} biçimbirimiyle kar( land n belirtmi(tir.
Korkmaz (2003: 280), yönelme durumu biçimbiriminin, di erlerine benzer

olarak yer, yön gösteren adlar ile di er bir k s m adlarda yönelme görevinde yer
tümleci olu(turdu unu, yönelme durumundaki ad n bir sözcük grubu da
olabilece ini, bu görevin, biçimbirimin as l görevi oldu unu belirtmi( ve (u örnekleri
vermi(tir.
(41) A(a ya bir indik, tamam revizyon laf milletin a z .

Bayram anlat rken Ahmet’e bir tuhaf utanma geldi.
Elleri belinde çevresine, tavana bakarak alt kat dola(t .
Buna kar( l k bu ilçe tren yoluyla, iyi, kötü dünyaya ba lant kurmu(tur.
(Korkmaz, 2003:280)
Korkmaz (2003: 281), di erlerinden farkl olarak, bu biçimbirimin “ak ama,

boyuna, k rk sene evveline, çocuklu uma ili kin, ne günlere, iki üç günlü üne, bir
haftal na, yar na, gündüz gözüne, k a, bir seneli ine, sabaha” gibi ad eyleme
“zaman” ve “süre” i(levi ile ba lad na de inmi(tir. Bunun yan s ra Koç ve
Gencan’ n da belirtti i gibi Korkmaz (2003: 282) da bu biçimbirimin ad eyleme
“amaç, maksat bildirme” ili(kisi ile ba lad üzerinde durmu(tur.
(42) Bir i(e gir de bak! Herkes seni itip önüne geçmeye çal (acak.
Kar s na ad n , rengini bilmedi i hediyeler al yordu.
Bir y n ölü (ekiller hayata müdahaleye haz r bekliyor.
Birkaç zaman sonra biz evlerine gece yat s na gittik.
(Korkmaz, 2003: 282-283)
Gencan’ n “amaç ve sebep” anlam n bir arada verirken, Korkmaz (2003: 283),
ondan farkl olarak yönelme durumunun ad eyleme “-dan dolay , -d için, sebep”
ili(kisi ile ba lad na de inmi( ve (u örnekleri vermi(tir:
(43) Toplant ya ilgililerden pek çok kat lan olmas na sevindi.

O i(in özünü ve amac n dü(ünüyor. Kazançl olup olmamas na hiç
ald rm yor.
Hepsinden ümidini kesti. Jimdi ayr ld na üzülüyorum. Hem de sizi
öpmeden.
(Korkmaz, 2003:283)
31
Korkmaz (2003: 283) bu biçimbirimin eylemdeki hareketin yönünü

belirledi ini de vurgulam (t r:
(44) Duas n henüz bitirmeyen, kendisini arkas ndan iten arkada( na dayat yordu.
Viyana’daki evimiz parlamentonun arkas na dü(üyordu. Cç içe girmi( büyük
salonlar vard .
D (ar da kara bulutlar güneyden kuzeye ak yorlard .
Genç adam soka a ç k nca adeta ko(maya ba(lad .
(Korkmaz, 2003:283)
Koç, Gencan ve Hengirmen’in söyledi ine benzer olarak Korkmaz (2003:284),

“alt alta, üst üste, arka arkaya, ba ba a, el ele, göz göze, kafa kafaya, karde
karde e, nefes nefese, yan yana, yüz yüze” gibi ayn ad n art arda tekrar ndan olu(an
belirteç görevinde ikilemeler kurdu u üzerinde durmu(tur. Bunun yan s ra yine Koç,
Gencan ve Hengirmen’in de belirtti i gibi “dek, de in, do ru, göre, kadar, kar ,
ra men, üzerine” ilgeçleriyle, belirteç görevinde ilgeç gruplar olu(turdu una
de inmi(tir.
(45) O zamana dek Bursa’y hiç görmemi(tim.

… sonra bir ç nar n gölgesine do ru yürüdü.
Her (ey yanl ( bir ölçüye göre cereyan ediyor.
Sabahtan ak(ama kadar i(teyim.
Jimdi o delikanl , bozk r bitkileri sert rüzgarlara kar( nas l sertle(irse,
kabukla( rsa, öyle olmu(tu.
(Korkmaz, 2003:285 - 286)
Korkmaz (2003: 286), di erlerinden farkl olarak bu biçimbirimin “onar liraya,

yirmi milyon liraya, ölü fiyat na, yar yar ya” gibi ad eyleme “fiyat, miktar” ve
“oran” bildirerek ba lad üzerinde de durmu(tur. Bununla beraber “aç s ndan,
ayr ca, bak m ndan; -maktansa, ile, kar (z tl k), süreklilik, art yla, beraberlik” gibi
çe(itli anlam ve ifadelerle ad eyleme ba lad n ve belirteç görevi yapt n
belirtmi(, (u örnekleri vermi(tir.
(46) A(ç ba( n n görünü(üne ve geli(ine Berberakisin masas ndakilerden çok

ba(kalar ilgilenmi(ti.
Ben kendi hesab ma pek mesudum.
Ak ldan yana biz nerdeyiz, Mustafa Kemal nerde.
Jubat sonlar yd . O gün durmamas ya kar ya m (t .
Ç l k ç l a konu(an çocuklar, son derece saf bir güzelli i ifade eden çiçekleri,
hiç ac madan kopar p, büyük dikkat ve beceri ile dallara diziyorlard .
Ço u geceler Cennet’in önünde sigara üstüne sigara içerek dola( r, ah çekerdi.
(Korkmaz, 2003: 286 - 287)
32
Yine di erlerinin de belirtti i gibi Korkmaz (2003: 287) “aç karn na, bir
bak ma, oldum olas , bo una, bo yere, ba l ba na, bunun üzerine, yaln z ba na”
gibi kal pla(m ( yal n ya da birle(ik belirteçler oldu unu; ayr ca “aç a vur-, ard na
dü -, ate e ver-, deliye dön-, dile dü -, diline dola-, göze çarp-, harbe tutu -, ho una
git-, kafas na koy-, küplere bin-, akaya vur-, eytana uy-, tuhaf na git-, yollara dü -”
gibi yönelme durumundaki bir ad n bir eylemle birle(erek anlamca kayna(m ( veya
deyimle(mi( birle(ik eylemler olu(turdu unu belirtmi(tir.
Ediskun (1988: 111) da bu biçimbirimin ad eyleme ba layan ve genellikle

eylemin kendine do ru yöneldi ini, yakla(t n belirtmek için ad n girdi i durum
Ediskun (1988: 111), ayr ca bu biçimbirimin eylemin yönünü gösterdi ine; ad

eyleme “amaç, fiyat ve bedel, zaman, yer, de i mece (mecaz)” ilgisi ile ba lad na
da de inmi(tir.
(47) Çocu a iskarpin yapt rd m. (amaç)

Be( liraya ald m. (fiyat, bedel)
Toplant pazara kald . (zaman)
Süprüntüleri uraya buraya dökme. (yer)
Bu sözler kaleme gelmez. (de i(mece)
Bunlar n yan s ra Ediskun (1988: 111), yönelme durumunun “eve do ru,

bana göre, enine boyuna, soluk solu a, ak ama sabaha, öteye beriye, bunun üzerine,
göze bat-, ele geç-, dile ver-…” gibi belirteç görevli öbekler ve kal pla(m ( sözler de
kurdu una de inmi(tir.
Bu biçimbirimin yukar da ad geçen dilcilerimize göre ne gibi özellikler
yüklendi ini tablo-2a ve b’den gözlemleyebiliriz:
33
Tablo – 2a
Yönelme Durumunun Genel Özellikleri
den dolay ,
Cle sözcü ü
için, -
-için, -mak
YAZARLAR
için (amaç)
,benzerlik,
Yakla(ma,
süre i(levi
eylemiyle
kullan l r.
ile ba lar
olu(turur
Saymak
Ckileme
Zaman,
beraber
koyma
Deyim
Girme
yerine
sebep
kurar
kurar
Clgeç
gibi
-d
BANGUOBLU - - - - - - + - -
EDCSKUN + - - - - + + + -
ERGCN - - - - - - + - -
GENCAN + - + - + + + - -
HENGCRMEN - - + - - + + - -
KOÇ + + + + + + - - -
KORKMAZ + - + + + + + + +
Tablo – 2b
Yönelme Durumunun Genel Özellikleri (devam')
YAZARLAR
bak m ndan
Beraberlik
aç s ndan,
süreklilik
maktansa
olu(turur
belirteç
(art yla
miktar,
ayr ca,
(
Fiyat,
oran
kar(
yön
BANGUOBLU - - - - - - - - -
EDCSKUN + + - - - - - - +
ERGCN - - - - - - - - -
GENCAN - - - - - - - - -
HENGCRMEN - - - - - - - - -
KOÇ - - - - - - - - -
KORKMAZ + + + + + + + + +
Yönelme durumunun genel özelliklerini gösteren tablo – 2’ye bak ld nda

Banguo lu’nun ve Ergin’in yaln zca bu biçimbirimin temel özelli i olan “yakla ma,
girme” anlam üzerinde durdu u, ancak di erlerine yap t nda yer vermedi i
gözlenmektedir.
Ediskun ise tabloya bak ld nda “deyim olu turdu u, amaç, yakla ma, girme,
zaman, süre, yön, fiyat gibi anlamlar verdi i ve birle ik belirteç olu turdu u”
34
Gencan, yap t nda bu biçimbirimin, Ediskun’a benzer olarak “amaç, yakla ma,
girme, anlamlar na geldi ine, ile sözcü ü gibi kullan ld na, deyim kurdu una,
belirteç olu turdu una” de inmi(tir.
Hengirmen ise yap t nda Ediskun ve Gencan’ n da üzerinde durdu u gibi bu

biçimbirimin “ile sözcü ü gibi kullan ld , deyim kurdu u, yakla ma, girme anlam
verdi i” üzerinde durmu(tur.
Koç, yönelme durumu biçimbiriminin “amaç, benzerlik, yerine koyma

anlamlar na geldi ine; ilgeç olu turdu una; ile sözcü ü gibi kullan ld na; ikileme
ve deyimler kurdu una” de inmi(tir.
Korkmaz ise di erlerinden farkl olarak yönelme durumu biçimbirimini daha

ayr nt l bir (ekilde ele alm ( ve tablodaki “saymak eylemiyle beraber benzerlik,
yerine koyma” özelli i d ( nda di er tüm özellikleri üzerinde durmu(tur.
2. 2. Bulunma Durumu
Çal (man n bu bölümünde de belirtme durumu ve yönelme durumu

biçimbiriminde yap ld gibi Koç, Gencan, Hengirmen, Ergin, Banguo lu, Korkmaz
ve Ediskun’un bulunma durumu biçimbirimi hakk ndaki görü(leri ele al nm (;
görü(lerinin benzerlikleri ve farkl l klar üzerinde durulmu(tur.
Koç (1998: 131), ad n {-DA} biçimbirimini alm ( durumunun bulunma

durumu oldu unu; bulunma durumunun birinin ya da bir (eyin bulundu u yeri
belirtti ini vurgulam (t r.
(48) Gözlü ümü evde unutmu(um.

Sizi Topkap Müzesi’nin önünde gördüm.
Evin yak n nda bir lokanta var.
Türkiye’de kaç gün kalacaks n z?
Koç (1998: 48), bulunma durumu biçimbiriminin “gözde sanatç , sahanda

yumurta, ev boyunda a aç, çantada keklik, solda s f r, devede kulak, yüzde yüz, binde
35
bir, dörtte bir” gibi kalmal ad öbe i kurdu unu; ayr ca “parmak tetikte, gözü yolda,
kula kap da, kollar havada, eli belinde, akl sokakta” gibi ad öbeklerinde oldu u
gibi kalmal ad öbe inin, bulunma durumu biçimbiriminin son ada getirilmesiyle de
kuruldu unu belirtmi(tir. Bunlar n yan nda “ urada burada, arada s rada, ötede
beride, elde avuçta, ayda y lda bir…” gibi kalmal ikilemeler kurdu u ve “darda
kalmak, dilinde tüy bitmek, ortada kalmak, el üstünde tutulmak, fark nda olmak, elde
etmek, sokakta kalmak, gözünde tütmek, ellerde dola mak” gibi deyimle(mi( eylem
öbe i kurdu una de inmi(tir.
Bunlarla birlikte Koç (1998: 49), bulunma durumu biçimbiriminin {-DIk}

biçimbirimiyle birlikte kurulmu( ortaçlarla birlikte “zaman” kavram verdi i {-mAk}
eylemliklerinden sonra gelerek “geni zaman, sürerlilik” kavram verdi i; yine
{-mAk} eylemlik biçimbirimiyle birlikte “için, hakk nda, konusunda” kavram
verdi i üzerinde durmu( ve (u örnekleri vermi(tir.
(49) Onu gördü ünde bana u ramas n söyle.

Bunu, geldi inde tart ( r z.
Bir i( aramaya ba(lad mda daha on be( ya( ndayd m.
(50) Pahal l k, giderek çekilmez olmakta.

Tart (malar devam etmekte.
Trafik kazalar n n yüzde altm ( bilgisizlikten ileri gelmekte.
(51) Çocuk uyumamakta direniyor.

Oraya gitmekte kararl y m.
Anlamakta güçlük çekti iniz yerleri i(aretleyiniz.
(Koç, 1998:49)
Koç (1998: 49), bu biçimbirimi {-mAk} biçimbirimleriyle birlikte alan bir

sözcü ün, her ad ve ad soylu sözcük gibi, ekeylemin biçimbirimlerini de ald n;
yine geni( zaman, bazen de (imdiki zaman kavram verdi ini; {-mAktA} biçiminde
“olmak” yard mc eylemiyle birlikte geçmi( zaman kavram verdi ini; bu
biçimbirimin {-mA} biçimbiriminden sonra da kullan ld n ve yine sürerlilik
anlam verdi ini belirtmi(tir.
(52) Kitap okumaktay m. Batan güne(e bakmaktay z.

Kitap okumaktas n z. Batan güne(e bakmaktas n z.
Kitap okumakta. Batan güne(e bakmaktalar.
(53) Basmakta oldu un yere dikkat ediyor musun?

36
Gezmekte oldu unuz yerlere dikkat ediniz.

Yazmakta oldu u kitab herkesten sakl yor.
(54) Parlak damlar n üstünde

Batan güne(e bakmada
Bir ( k seli akmada
Jehrin üstüne semadan.
A.M. D ranas
(Koç, 1998:49-50)
Koç (1998: 50), bu biçimbirimin “dünya” sözcü üyle birlikte kullan ld nda
“hiçbir zaman, asla, kesinlikle” anlam verdi ine; ortaç yapan {-An} biçimbirimiyle
birlikte söze “zaman, -d zaman” anlam katt na; ayr ca de i(ik kavramlar içeren
belirteçler kurdu una de inmi(tir.
(55) Ben bunu dünyada yapamam.

Ben oraya dünyada gitmem.
Öyle bir (ey dünyada olmaz.
(56) Davullar zurnalar dövende

Biz seni hat rlar z!
Trene binip gezende
Biz seni hat rlar z!
Önce ad n ö renir çocuklar m z
Eli kalem tutup yazanda.
(57) önde yukarda be(te

arkada gerçekte üçte
(Koç, 1998:50)
Gencan (2001: 127), bulunma durumu biçimbirimi alm ( sözcüklerin, daha

çok, eylemin, yani i(in, olu(un veya k l ( n; nerede, kimde, nede; ne zamanda, kimi
kez de ne durumda oldu unu gösterdi ini belirtmi(; Koç’un “ad öbe i kurar”
(eklinde yapt aç klamay , Gencan, s fat görevinde kullan ld (eklinde yapm (t r.
(58) Ne sonsuz bir (ifa var bu vatan topra nda!

Bir canl izin varsa yer üstünde silinmez.
(59) Baban yerinde adamdan ne istersin (imdi?

Sözde bir çal (ma, yerinde bir kar( l k, yolunda bir i(, Sözde K zlar… Bu
zihinde, bu kafada, bu dü(üncede insanlar, 45 ya(lar nda bir kad n…
(Gencan, 2001:127)
Gencan (2001: 127), Koç’a benzer olarak bulunma durumu biçimbiriminin

eylemliklere gelince onlara eylemi, olu(u üstün bulma; sürdürme ay rt s katt na;
37
bulunma durumu biçimbirimi alm ( eylemliklerin ekeylemle öbekle(ince (imdiki

zaman kipiyle anlamda( oldu una de inmi(tir.
(60) Sanayicilerimiz de Haliç’in endüstri bölgesi olmas n istememekte, bugünkü

tesislerin yeni bölgeye ta( nmas n do ru bulmakta imi(ler.
(61) Bulmakta imi(ler = buluyorlarm (.

Hava kararmakta idi = karar yordu.
Anla( lmaktad r ki = anla( l yor ki…
(Gencan, 2001:127 - 128)
Koç’un da belirtti i gibi Gencan (2001: 127-128) da bulunma durumu

biçimbirimi alm ( olan adlar n ve eylemliklerin ekeylemlerle kullan l ( üzerinde
durmu(tur. Geni( zamanla çekimlenenlerin, daha çok, (imdiki zaman anlam na
kayarak yüklem oldu unu; “idi” ile çekimlenenlerde öyküleme, “imi ” ile
çekimlenenlerde söylenti, “ise” ile çekimlenenlerde ko(ul anlam sezildi ini, son
olarak da bulunma durumu biçimbirimi alm ( ikileme ve ikizlemelerde söz
öbeklerinin kal pla(arak deyim olduklar n belirtmi(tir.
(62) Ben evdeyim. Siz neredesiniz? Orhan buradad r.

Ben gazete okumaktay m (= okuyorum). Siz neler dü(ünmektesiniz (=
dü(ünüyorsunuz)?
(63) Evdeydim = evde bulunuyordum.

Uykudaym ( = uyuyormu(.
… gazete okumaktayd m = okuyordum.
… neler dü(ünmekteymi(siniz = dü(ünüyormu(sunuz?
… çocuk uyumaktaysa = uyuyorsa.
(64) El elde, ba( ta(ta … Eninde sonunda, k rk y lda bir…
Hengirmen (1998: 124), bulunma durumunun, Koç ve Gencan’ n da belirtti i

gibi ad n kalma ve bulunma durumunu göstermeye yarad n ; ekeylemle
kullan ld n ; deyimlerde kal pla(m ( olarak bulundu unu belirtmi(tir.
(65) Ankara’da oturuyorum.

Odada oturuyordum.
Saat alt da kalk yorum.
Saat sekizde kahvalt yap yorum.
(66) Ben bugün okuldayd m.

Siz yar n neredesiniz?
Turgut (imdi i(tedir.
Bebek uykudaym (.
38
Bu ak(am evdeyseniz, size u rar m.

Siz geç saatlere kadar toplant dayd k.
(67) Elde avuçta bir (ey kalmamak

Elde etmek
Burnunda tütmek
Tad nda b rakmak
Ba( nda beklemek
Yerinde yeller esmek
Ergin (1988: 287), di erlerinin de belirtti i gibi, bulunma durumu

biçimbiriminin, bulunma ifade etti ini, ad eyleme ba lad n belirtmi( ve (u
örnekleri vermi(tir.
(68) tarla – da kucak-ta parma m-da

geri-de sepet-te gömle in-de
portakal-da alk (-ta alt -n-da
merdiven-de yüksek-te bekledi iniz-de
yollar-da tepeler- de meyveleri-n-de
(Ergin, 1988:287)
Korkmaz (2003: 289), Gencan’ n belirtti i gibi {-DA} biçimbirimi ile

kar( lanan bulunma durumunun genellikle eylemdeki olu( ve k l ( n yerini bildiren
ad durumu oldu unu belirtmi(; ancak buradaki yer kavram n n, yaln zca somut bir
yer kavram olmad na; eylemdeki harekete sahne olan her türlü somut ve soyut
kavramlar kar( layan adlar n bulunma durumuna girebildi ine; dolay s yla bu
durumun, eklendi i ad ile eylem aras ndaki ba lant özelli i aç s ndan, bulunma ve
yer gösterme kavram na ko(ut olarak zaman, i(, sürerlilik, içinde olma, tarz bildirme,
kar( la(t rma, gösterme, vas ta, amaç, sebep vb. ifadeleri de içine ald na
de inmi(tir.
Korkmaz (2003: 289)’ n belirtti ine göre ve di erlerinin söyledi i gibi

bulunma durumunun as l görevi yer bildirmektir. Korkmaz, bulunma durumu
biçimbirimini alan ad veya ad grubunun, tümcede yer tamlay c s görevinde
oldu unu vurgulam (t r.
(69) Kom(umuz Kadir Bey bir duvar alt nda ezilmi(.

Fakat aram zda bir (ey k r lm ( gibi fazla temadi eden sükutu ihlal
edemiyorduk.
Sonra, bu iki nak ( aras nda süt beyaz bir su akar.
39
Ona, geyik av na gideceklerini, birkaç gün da da kalacaklar n söylediler.
Korkmaz (2003: 290), Gencan’ n belirtti i gibi, bulunma durumunun, ad “olu

ve k l n zaman n bildirme” ifadesiyle eyleme ba lad n ; bunun yan s ra yal n ya
da grup halinde, çe(itli i(lev nicelikleriyle belirteç tümleci kurdu unu; ad eyleme
“içinde olma, içinde bulunma” anlat m yla; “vas ta” i(levi ve anlat m yla ba lad n
belirtmi(tir.
(70) Arada s rada bizi görmeye geliyordu.

Arada bir Handan’ n Ankara’ya yazd mektuplar kar (t r rd .
Yedi ayda do an çocuklar da var.
Gecede, gündüzde, yat (ta, kalk (ta, yazda, k (ta hep seni anacak.
Bu s rada Mehmed içeri girdi.
(71) Cnsanlar be enmede, kötülemede birbirine bakarlar.
Bir kadeh konyak doldurdu ve bir yudumda yar s n içti.
C(te tam bu s rada ya mur iri damlalar halinde pat r pat r dü(meye ba(lad .
Abdullah Bey her kasabada, her köyde el üstünde tutulurdu.
(72) Kendisini bir fikirde, hayat n etraf nda oynayan k s r bir çizgide
hapsolunmu( sanman n vehmi, içine kurt gibi dü(mü(tü.
1913’te bir Mustafa Kemal, yüzy l sonras için bile hayaldi, fantezi
romanlar nda bile yoktu.
(73) Art k Gorada( Köyü, sayende sudan uslu oldu.
Ne elde ettimse, kendi gücümle ve partiye sonsuz ba l l m sayesinde elde
ettim.
(Korkmaz, 2003:290-295)
Korkmaz (2003: 295), Koç ve Gencan’ n da de i(ik biçimlerde üzerinde

durdu u gibi bulunma durumu biçimbirimi alm ( bir ad n, ba(ka bir adla yan yana
gelerek, tek bir ad veya ad de erinde bir sözcük grubu olu(turabilece ini, bu
nitelikteki grubun “bulunma durumu” diye adland r ld n ; say adlar ndan türetilmi(
olan kesirli say lar n da birer bulunma grubu olu(turdu unu belirtmi(tir.
(74) arada bir, çantada keklik, denizde damla, elde bir, geçmi(te bugün, haftada
iki, i(inde usta, ormanda yang n, yükte hafif, pahada a r, varl kta huzur vb.
(75) üçte bir, be(te iki, onda yedi…
Korkmaz (2003: 295,296-297), bulunma durumunun “otuzunda, altm nda,

yetmi be inde” gibi say adlar nda ya( bildirdi ine; ad “miktar, derece, sebep,
yüzünden, bak m ndan, için, bildirme vb.” gibi ifadelerle eyleme ba lad na;
eylemlikler ile birlikte bildirme biçimbirimi alarak veya almadan (imdiki zaman
kar( lad na; {-I(} adeylem biçimbirimleriyle “-d zaman, - nca, -ken” gibi
i(levler ile ulaçlar n yerini tuttu una de inmi(tir.
40
(76) … Her (ey karar nda olmal .

Chtiyar, dindar ve namuslu kimseler nazar nda kumar, seyyiat n en
müthi(idir.
Burnun hafifçe kalk k ucu nezleden k zarm (, nefes al p vermekte zorluk
çekiyor.
Periler e(siz güzellikte; cad lar cinler e(siz çirkinlikte.
(77) Seyirci Cbi(in küçük han ma bakarken eridi ini görür, sanki gerçekten
incelmekte, k zarmaktad r, bitecektir.
Dört ya( ndaki k z az ileride, iki mavi gözleriyle annesine bakmaktayd .
Ju bizim halk uyand rmadad r felah;
Mektepten ç k nca ne yapmaktas n?
(78) Meral Sami’nin yüzüne bir bak (ta onun karar n ve tehlikenin yak nl n
anlad .
Mümtaz Nuran’ her eve b rak ( nda bunu sonuncu zannederek korkard .
Me er Cstanbul dönü(ünde alm ( oldu um karikatür dergisinde rastlad m
resim ona aitmi(.
(Korkmaz, 2003: 296-297)
Bunlar n yan s ra Korkmaz (2003: 298), bulunma durumunun s fat ve ad

tamlamalar n n tamlayan ve tamlanan ö elerinde yer alarak s fat görevi
yüklenebileceklerini; “elde avuçta, evde barkta, orada burada, önünde sonunda,
ötede beride, sa da solda, urada burada” gibi e( ya da kar( t anlaml belirteç
görevinde ikilemeler kurdu unu; bulunma durumu biçimbirimini alm ( ad n,
bildirme biçimbirimi alarak ya da ekeylemle çekime girerek yüklem olabilece ini;
bulunma durumundaki bir ad n bir eylemle birle(erek “aç kta kal-, arada kal-, elde
et-, elde kal-, elde tut-, evde kal-, sözünde dur-, tepesinde ek i-, yerinde say-, yolunda
git-” gibi anlamca kayna(m ( birle(ik eylemler olu(turdu unu belirtmi(tir.
(79) Emzikte çocuklar vard .

Ona yaln z kalman n eri(ilmez güzellikte bir (ey oldu unu anlatmak
isterdim.
Vak a, sonbahar n slak, ra(eli ve kül renginde bir ö le sonuydu.
(80) Elde avuçta ne varsa birkaç y l içinde yiyip bitirdiler ve birkaç gün rastlar m
ümidiyle ötede beride dola(t m.
Cki yak n arkada(, varl kta yoklukta birbirlerine destek olmak için and
içmi(lerdi.
(81) Çocu un gözü arkadayd .
Konuk gitti iniz bir evde yemekteyiz.
(82) Yerinde sayanlar yürüyenlerden ziyade ayak pat rt s ederler.
C(leri yolunda gidenlerin keyifleri de yerindedir.
(Kokmaz, 2003: 300-301)
Ediskun (1988: 112), di erlerinin söylediklerine benzer olarak, bulunma

durumu biçimbiriminin ad eyleme ba layan ve genellikle eylemin kendi içinde,
41
üstünde, üzerinde olu(tu unu belirtmek üzere ad n girdi i durum oldu unu
belirtmi(tir.
Ediskun (1988: 112), bu biçimbirimin genellikle eylemin olu(tu u yeri

gösterdi ine de inmi(; bunun yan s ra “uzunluk, süre, zaman, durum, yer” anlamlar
katt üzerinde durmu(tur.
(83) Üç kilometre boyunda yol. (uzunluk)

Altm ( be( ya( nda emekliye ayr ld . (süre)
Cstanbul, 1453’te fethedildi. (zaman)
C(ler yolunda gidiyor. (durum)
Bir gece, Edirne’de kalm (. (yer)
Bunlara ek olarak, Ediskun (1988: 112), yine di erlerinin de belirtti i gibi “el
elde, ba ba ta, eninde sonunda, k rk y lda bir, haftada bir, dillerde dola mak, elde
avuçta kalmamak…” gibi belirteç öbekleri ve kal pla(m ( sözler de kurdu unu
belirtmi(tir.
Tablo 3’te bulunma durumu biçimbiriminin yukar ad geçen dilcilerce ne

anlamlar yükledi ine genel olarak göz at labilir:
Tablo – 3a
Bulunma Durumunun Genel Özellikleri
birlikte hiçbir
zaman, -dI I
Ckileme kurar.
geni( zaman,
birlikte için,
zaman, asla,
-An ortac yla

Ad öbekleri
sonra gelerek
YAZARLAR
zaman anlam
Deyim kurar.
anlam verir.
anlam verir.
anlam verir.
anlam verir.
sözcü üyle
konusunda
hakk nda,
kesinlikle
-mAk’tan
ortaçlarla
süreklilik
süreklilik
-mA’dan
“Dünya”
-mAk’la
gösterir.
Belirteç
zaman
kurar.
kurar.
-d k’l
sonra
verir.
BANGUOBLU - - - - - - - - - -
EDCSKUN - - + - - - - - - +
ERGCN - - - - - - - - - -
GENCAN + - + - + - - - - -
42
Tablo 3b
Bulunma Durumunun Genel Özellikleri (devam')
-dI I zaman,-
adlar nda ya(
i(levi
YAZARLAR
anlam
-ken anlam
Yüklem olur.
-I(’la birlikte
Kalma,bulun
anlam verir.
Yer belirtir.
bak m ndan
yüzünden,
görevinde
kullan l r.
gösterir.
bildirir.
bildirir.
Miktar,
Zaman
Sebep,
vard r.
derece
IncA,
verir.
verir.
Araç
S fat
Say
ma
BANGUOBLU - - - - - - - - - -
EDCSKUN + + - + + + - - - -
ERGCN + - - - - - - - - -
GENCAN - - - - - - - - - -
HENGCRMEN + - - - - - - - - -
KOÇ - - - - - - - - - -
KORKMAZ + + + + + + + + + +
Tablo – 3’te görüldü ü gibi Banguo lu bulunma durumu biçimbirimine

yap t nda hiç yer vermemi(tir.
Ediskun, bu biçimbirimin “deyim kurdu u, belirteç kurdu u; kalma, bulunma

anlam verdi i; zaman gösterdi i; say adlar nda ya bildirdi i; miktar, derece
bildirdi i; durum belirtti i” üzerinde durmu(tur.
Ergin’in de Banguo lu’na benzer olarak bulunma durumu birimbiriminin

“kalma, bulunma anlam verdi i” özelli i d ( nda tabloda yer alan di er hiçbir
özelli e yap t nda yer vermedi i gözlenmektedir.
Gencan, bu biçimbirimin “ad öbekleri kurdu una; deyim olu turdu una;
{-mAk}tan sonra gelerek geni zaman, süreklilik anlam verdi ine; imdiki zaman
anlam verdi ine” de inmi(tir.
Hengirmen, Ergin’in yapt gibi yap t nda bu biçimbirimin sadece “kalma,

bulunma anlam verdi i” özelli ine de inmi(tir.
Koç, Gencan’ n da yap t nda yer verdi i “ad öbekleri kurma; deyim kurma;
{mAk}tan sonra gelerek geni zaman, süreklilik anlam verme; imdiki zaman anlam
verme” özelliklerine de inmi(; bunun yan s ra Gencan’dan farkl olarak yap t nda
43
bulunma durumu biçimbiriminin “ikileme kurdu u; {-d k}l ortaçlarla zaman

gösterdi i; {-mAk}la birlikte için, hakk nda, konusunda anlam verdi i; {-mA}dan
sonra süreklilik anlam verdi i; “dünya” sözcü üyle birlikte hiçbir zaman, asla,
kesinlikle anlam verdi i; {-An} ortac yla zaman, {-dI I} zaman anlam verdi i ve
belirteç kurdu u” üzerinde durmu(tur.
Korkmaz ise bu biçimbirimin “ad öbe i kurdu unu; ikileme kurdu unu; deyim
kurdu unu; belirteç kurdu unu; imdiki zaman anlam verdi ini; kalma, bulunma
anlam verdi ini; yer belirtti ini; araç i levi oldu unu; zaman gösterdi ini; say
adlar nda ya bildirdi ini; miktar, derece bildirdi ini; sebep, yüzünden, bak m ndan
anlam verdi ini; {-I }la birlikte {–dI I} zaman, {-IncA}, {-ken} anlam verdi ini;
s fat görevinde kullan ld n ; yüklem oldu unu ve durum belirtti ini” vurgulam (t r.
2. 4. Uzakla(ma Durumu
Çal (man n bu bölümünde de di er ad durumu biçimbirimlerinde yap ld gibi

Koç, Gencan, Hengirmen, Ergin, Banguo lu, Korkmaz ve Ediskun’un uzakla(ma
durumu biçimbirimi hakk ndaki görü(leri ele al nm (; görü(lerinin benzerlikleri ve
farkl l klar üzerinde durulmu(tur.
Koç (1998: 132), uzakla(ma durumunun, “uzakla ma, ayr lma” belirtti ini
vurgulam (t r. Bunun yan s ra Koç (1998: 50), ç kma durumunun “neden”
gösterdi ini; zaman belirten belirteç kurdu unu; iyelik biçimbirimiyle birlikte “say ,
ölçü, oran” belirten ç kmal ad öbe i kurdu unu; kaynak, ili(kinlik kavram
verdi ini; “hakk nda, konusunda” anlam verdi ini belirtmi(tir.
(84) Korkudan öldü.

Mutluluktan uçuyorum.
Açl ktan ölüyorum.
So uktan titriyordu.
Hastal so uk alg nl ndan.
Ba(ar s zl tembelli inden.
C(tahs zl hastal ndanm (.
Hasta oldu undan gelememi(.
(85) Valizini ak(amdan haz rlad .
44
Sabahtan gel.
Erkenden uyand k.
Birden hat rlad m.
Ben olup bitenleri çoktan unuttum.
(86) Elmalardan baz lar çürük ç kt .
Kaçan mahkumlardan biri geri döndü.
Cçinizden biri bana gerçe i söylesin.
(87) Kimlerdensiniz?
Ali Bey’in çocuklar ndan m s n?
Ekmek elden, su gölden.
(88) Havadan sudan bahsettik.
Konu(ma s ras nda sizden bahsedilmedi.
Arkada(lar ndan çok (ikayetçi.
(Koç, 1998:50-51)
Koç (1998: 52), bunlarla beraber uzakla(ma durumu biçimbiriminin “yön,
uzakl k”; “azl k, çokluk” belirtti i; “kesinlik, do rulama” kavram verdi i; “durum”
belirtti i; eylemlikten sonra geldi i ve “yüzünden, -d için” anlam verdi i;
eylemsilerden sonra geldi i ve “hakk nda, konusunda” anlam verdi i; “üstünlük,
kar la t rma” belirtti i; {-mAk}, {-sA} biçimbirimleriyle birlikte “kar tl k”
belirtti i üzerinde durmu(tur.
(89) Sa dan gidiniz.

Clerden sa a dönünüz.
Uzaktan gördüm.
(90) Az veren candan verir.
Her (eyi kolay ndan alma.
Kimseye bedavadan bir (ey vermezler.
(91) Seni gerçekten severim.
Sahiden öyle demi(.
(92) Yalandan bay ld .
Hepiniz birden gelmeyin.
Ensesine (akac ktan bir (amar vurdu.
(93) E lenmekten çal (maya zaman ay ram yordu ki.
Dert dinlemekten b kt m, usand m.
(94) Buraya gelece inizden haberim yoktu.
Hastaland mdan kimsenin haberi olmam (.
Okula gitmeyece inden alenin haberi var m ?
(95) Benden zengin
Sesten h zl
Senden ak ll
Sudan ucuz
(96) Bo( oturmaktansa yard m derneklerinde çal ( r m.
Almaktansa vermeyi sever.
Denize girmektense havuza girerim.
Dinlemektense konu(may ye liyor.
(Koç, 1998: 52)
45
Koç (1998: 53), bunlara ek olarak, uzakla(ma durumu biçimbiriminin, ç kmal

ad öbe i kurdu una; “yana” sözcü üyle birlikte kullan ld nda, uzakla(ma
durumundan çok “ba l l k, için” anlam verdi ine; “için” yerine kullan ld na; ilgeç
öbe i kurdu una; ç kmal ikileme yapt na; deyimle(mi( eylem öbe i kurdu una
de inmi(tir.
(97) içten sevgi

kardan adam
candan dost
toptan sat (
(98) Her türlü sevgide yaprak veren
Da tmadan, bölü(meden yana
Özgürlükten, yoksulluktan yana.
O.R fat
(99) -den beri O günden beri uyuyor.

-den sonra Benden sonra sen gideceksin.
-den bile Senden bile zengin.
(100) a zdan a za dilden dile sa dan soldan ondan bundan
ba(tan ba(a elden ele (urdan burdan dereden tepeden
(101) gölgesinden korkmak
defterden silmek
dünyadan haberi olmamak
elden ayaktan dü(mek
dilinden kurtulamamak
ba(tan ç karmak
elden ele dola(mak
gözden geçirmek
Gencan (2001: 129), uzakla(ma durumu biçimbiriminin yüklemleri; s fatlar ;

belirteçleri tümledi ini; ad tamlamalar nda kullan ld n belirtmi(tir.
(102) Yayla yolu taflad r

Her gelen Allah’tand r
Benzimin sararmas
Sevip ayr lmaktand r.
(Türkü)
(Gencan, 2001:106)
(103) Sözünden dönmez adam, benden uzak, yüzden fazla kitap, k rk ikiden küçük
say , yandan çarkl , çilekten sert, omzundan yaral , baldan tatl
(Gencan, 2001:280)
(104) Hepsinden önce, bundan birkaç y l önce, bundan sonra, evden d (ar ,
kap dan içeri, sizden daha ya(l …
(105) Gelenlerden (gelenlerin) biri, arkada(lardan (arkada(lar n) ikisi söyledi.
S nava giren yüz ö renciden otuzu ba(ar göstermi(. Bunlardan hangisi daha
çal (kand r.
Ö rencilerden baz lar s nava girmemi(.
(Gencan, 2001:129-130)
46
Gencan (2001: 130), Koç’un da belirtti i gibi {-DAn} biçimbirimi alm (

sözcüklerin, ilgeçlerle öbekle(ti ini; bu öbeklerin “yer, zaman ve nedenlilik”
anlamlar yla yüklemlerin belirteci oldu unu; kimi adlara, s fatlara, belirteçlere gelip
onlar belirteç yapt n ; {-DAn}… {-A} durum biçimbirimlerini art arda alm (
ikilemelerin, ikizlemelerin deyim de erinde öbekler kurdu unu ve bu öbeklerin daha
çok belirteç olduklar n ; {-DAn} biçimbirimiyle, bile(ikleriyle eylem tabanlar ndan
türlü biçimde ve anlamda ulaçlar türetti ini vurgulam (t r.
(106) Dünden beri, bundan dolay , ondan ötürü; -den ba(ka…

(107) Eskiden güzel i(ler yapmak…
Eskiden “bayram n z mübarek olsun” derlerdi.
Birden, yeniden, sonradan, çoktan, cabadan, (akadan, (akac ktan,
yalanc ktan…
(Gencan, 2001:130)
(108) Uzaktan uza a selamla(t k. Do rudan do ruya okula gidecek.
Ö rendiklerini ba(tan ba(a anlatacak. Daldan dala konmak. Elden ele
geçmek.
Beni tepeden t rna a süzdü. Sonra anla(t k. Yerden gö e hakk varm (.
Sabahtan ak(ama…
(Gencan, 2001:131)
(109) beri, -den beri
Ben gelmeden i(e ba(lamay n z, dedi ve bir daha a z n açmadan, kimseye
bakmadan ç k p gitti. O gelmeden biz i(i bitirmi(tik.
Orhan, üstün ba(ar gösterdi i için (gösterdi inden, gösterdi inden dolay )
ödül kazand .
Gelemedi imden (ötürü, dolay ) üzgünüm…
(Gencan, 2001: 436 - 437)
(110) Zü ürt olup dü(ünmektense uyuz olup ka( nmak daha hay rl d r.
Bu havada soka a ç kmaktansa evde kal p aç oturmaya raz y m.
(Gencan, 2001:440)
Gencan (2001: 130-131), ayr ca, uzakla(ma durumu biçimbiriminin meslek

adlar n n ço ullar yla cins ve tür anlatan sözcüklere eklenerek “-DAn biri olan”
anlam nda bir s fat oldu u; bu biçimbirimi alan birkaç sözcü ün niteleme s fat gibi
kullan ld ; yard mc (ol-, et-) eylemlerine “yoksun kalmak, yoksun b rakmak”
ay rt lar katt ; deyimlerde de i(ik görev ve anlam ay rt lar yla kullan ld ve son
y llarda {-DAn} biçimbiriminin yap m biçimbirimi gibi kullan l p yabanc
sözcüklere kar( l k bulundu u üzerinde durmu(tur.
(111) Erkek lisesi ö retmenlerinden bay Orhan. Fabrika i(çilerinden Demircan.

Semizotu cinsinden bir sebze. Turunçgillerden bir meyve. Krallar soyundan
bir genç.
47
(112) Gönülden (dilek), sudan (bir yan t, bir söz), candan (arkada(), uzaktan
(akraba), toptan (sat (), s radan (adam)…
(113) Ben birkaç liradan olurum.
Bizi hem maldan hem candan ettiler.
(114) Elinden gelmek, k ssadan hisse, (undan bundan, çerden çöpten (nesne),
ate(ten gömlek.
(115) neden (sebep): … Nedenini aç klamak,… candan (samimi)…
(Gencan, 2001:130 - 131)
Ergin (1988: 287), uzakla(ma durumu biçimbiriminin “uzakla ma” ifade

etti ini ve ad eyleme ba lad n belirtmi( ve (u örnekleri vermi(tir.
(116) tepeden haberler-den ça m z-dan

kar( -dan ç k (-tan tarih-ten
oyun-dan çelik-ten maziniz-den
gemi-den kibrit-ten bilenler-den
ben-den siz-den biz-den
(Ergin, 1988:287)
Hengirmen (1998: 125) uzakla(ma durumunun, di erlerinin de üzerinde

durdu u gibi “ç kma, uzakla ma, gelme ve girme durumunu” gösterdi ini; bu
durumun bazen sebep gösterdi ini; bir yerden ç kman n ve uzakla(man n, ba(ka bir
yöne gitmek demek oldu unu, bu nedenle kimi zaman “gelme, girme” anlam da
verdi ini belirtmi(tir.
(117) Amerika’dan geliyorum.

Okuldan geliyorum.
(118) Çocuk veremden öldü.
Havas zl ktan bo uldu.
Kalabal ktan s k ld m.
Paras zl ktan ekmek bile alam yorum.
(119) Ali pencereden odaya girdi.
H rs z balkondan içeri girdi.
Çocuklar bahçeden s n fa girdiler.
(Hengirmen, 1998: 125)
Hengirmen (1998: 336-337), Koç’un ve Gencan’ n belirttiklerine benzer

olarak, uzakla(ma durumu biçimbiriminin, ayn zamanda “fiyat” ilgisi kurdu u;
adlar, ad soylu sözcükler, eylemlikler ve eylemsilerin {-DAn} biçimbirimi
alabilece i; ekeylemle yüklem olu(turdu u ve kal pla(m ( olarak deyim ve
atasözlerinde kullan ld üzerinde durmu(tur.
(120) Domatesi kaçtan ald n?

Yirmi be( binden ald m.
48
(121) Ad: Ba(bakan uçaktan iniyor.

Belirtili Ad Tamlamas : Kad n n çantas ndan bir silah ç kt .
Belirtisiz Ad Tamlamas : Çiçek kokusundan çok ho(lan r m.
S fat Tamlamas : Bahçede sar yapraklardan bir hal olu(mu(tu.
Ad l: Paray benden de il, ondan isteyeceksiniz!
Eylemlik: Bugün yürümekten can m z ç kt .
Ortaç: Gelecekten çok umutluyum.
Clgeç Öbe i: Sabahtan beri burada bekliyoruz.
Bundan dolay size söz veriyorum.
(122) Biz Türkiye’deniz.
Bu ö renciler Ankara Üniversitesi’ndendir.
Bu adamlar bizdendir.
Türkiye’de ya(ayan Türkler, O uz Türklerindendir.
(123) Ekmek elden, su gölden.
Cçinden gülmek
Ne senden bana bazlama, ne senden bana gözleme
Gözden sürmeyi çekmek
K smet ise gelir Hint’ten, Yemen’den; k smet de ilse ne gelir elden?
Sabahtan karn n doyuran, küçükken evlenen aldanmaz.
(Hengirmen, 1998:336,337)
Korkmaz, uzakla(ma durumunu (öyle tan mlam (t r: “Türkiye Türkçesinde dil

benze(mesine ve ünsüz uyumuna ba l olarak –DAn ekiyle kar( lanan ç kma
durumu, kelime gruplar nda ve cümlede, fiilin gösterdi i olu( ve k l ( n kendisinden
uzakla(t n göstermek için kullan lan ad durumudur.” (Kokmaz, 2003:301)
Korkmaz (2003: 301 - 304) uzakla(ma durumu biçimbiriminin bir olu( ve

k l ( n ç k ( noktas n , hareketin nereden ba(lad n belirti ini; eklendi i ad , eyleme
“-den dolay , -d için” ifadesi ve sebep sonuç ili(kisi ile ba lad n ; zaman
gösteren adlarda olu( ve k l ( n zaman n bildirdi ini; eklendi i ad , gösterme ili(kisi
ile ba lad n belirtmi(tir.
(124) Çorbadan ka( n doldururken bir saat sonra bulu(aca delikanl y
hat r ndan geçirdi.
Kan m n damarlar mdan çekildi ini duydum.
(125) Hastal ktan, yaln zl ktan, biraz da yoksulluktan, son zamanlarda huyu çok
de i(ti.
Can s k nt s ndan günde bir ya da iki kez kendine menemen ya da omlet
yapmaya ba(lam (t r.
Yaz n otlardan, sazlardan suyun yüzü gözükmez.
(126) Bizimkiler yar n sabah erkenden yola ç kacaklar.
Sabahtan ak(ama kadar hep bu i(le mi u ra(t n?
Yar ndan ba(layarak art k konu üzerine e ilebiliriz.
(127) Kemikleri güzel bir etle örtülü, adeta gül yapra ndan bir ten.
…kerpiçten küçük evler yap lm (t .
Her olup biten, masaldan bir s rça saray içinde olup bitiyordu.
(Korkmaz, 2003: 301-304)
49
Korkmaz (2003: 305 - 309), bunlar n yan s ra, uzakla(ma durumunun,

eklendi i ad , ba(ka bir ad veya eyleme bir bütünün parças n gösterme veya o
bütünden gelme ili(kisi ile ba lad na; bir bütünü bildirdi ine ve ad eyleme
bütünlük ifadesi ile ba lad na; yer yön bildiren sözlerde ad tamlamas n n tamlanan
ö esi olarak eylemdeki olu( ve k l ( n yer ve yönünü gösterdi ine; eklendi i ad ,
eyleme bir (eyin kendili inden anla( lmas ili(kisi ile ba lad na; adlardan sonra
ba(ka, beri, dolay , gayri, geri, sonra, yana gibi uzakla(ma durumu isteyen ilgeçlerle
birle(ik ilgeç gruplar olu(turdu una ve farkl görevler yapt na de inmi(tir.
(128) Çorbadan bir ka( k bile içmeyecektim.

A ac n dallar ndan her biri üzerinde ku(lar ötüyordu.
Sekiz delikanl dan en zorlusu Kara Seyit ç kt .
(129) Hükümet bu y l herkesten sab r ve fedakarl k bekliyor.
Yiyeceklerin hepsinden birer parça tatt .
(130) Ya(l bir kad n dutlar n alt ndan ko(arak geldi.
Az sonra arkada( odan n aral ndan ç k p geldi.
(131) K zca z n ta(radan yeni geldi i konu(mas ndan hemen anla( l yordu.
Kad n n varl kl bir aileden oldu u giyiminden seziliyordu.
(132) Dünyada day mdan ba(ka h ms m kalmam (t .
Çocuklu umdan beri tuhaf hareketlerimle onlar hep korkuttum.
On be( yirmi basamaktan sonra üst kata ç k l r.
O günden bu yana sesi pek i(itilmiyordu.
(Korkmaz, 2003: 305-308)
Korkmaz (2003: 309 - 313), bunlar n yan s ra ve di erlerinin de belirtti i gibi,

uzakla(ma durumu biçimbirimini alm ( bir ad n, ba(ka bir ad ve ad soylu sözcük ile
uzakla(ma grubu olu(turabilece i; eklendi i adla daha sonra gelen s fat aras nda
kar( la(t rma ili(kisi kurdu u; eklendi i ad eyleme belirteç ili(kisi ile ba lad ; ayn
sözcü ün art arda ç kma ve yönelme durumlar na girmi( biçimleriyle, belirteç
görevinde, e( veya kar( t anlaml ikilemeler kurdu u; eklendi i ad eyleme “-d
için, -dan dolay , dolay s yla” anlat m yla ba lad üzerinde durmu(tur.
(133) Bu (iirler henüz ahenkten yoksun.

Ne içten bir dert ortakl d r bu.
E(yalar aras nda k p rdamaktan korkarak duran hamal derhal a(a atlad .
(134) Duvarlar yerden bizim boyumuzdan daha alçak bir yükseklikteydi.
Fakat in(aat ba(layaca zaman birincisinden çok daha zorlu bir mesele ç kt .
(135) Sonra iki buza birden büyür.
De irmen çoktand r ba l yd .
Cçinden (öyle bir Hatçe’ye görünsem geçti.
(136) Nahit’i arkadan arkaya kolluyor…
Evlerde gizliden gizliye bir çal (ma ba(lad .
(137) … Veli’nin geli(inden, bu sofray birileriyle payla(maktan memnun.
50
… Ertu rul Gazi’yi ziyarete gittikleri Yörük Bayramlar ndan…

(Korkmaz, 2003: 309-314)
Korkmaz (2003: 314-317), bunlara ek olarak, “bez- ,b k-, ho lan-, kurtul-,

nefret et-, usan-, ürk-” gibi bir duygunun etkisi alt nda kalma gösteren eylemlerden
önceki tamlay c lara geldi ini; eklendi i ad , eyleme “ile, vas tas ile” anlam n veren
araç ili(kisiyle ba land n ; eklendi i ad , eyleme veya ba(ka bir ada “mensup olma,
ait olma, … yerden gelme” anlam ve ili(ki ile ba lad n ; eklendi i ad , eyleme
“takiben, izleyerek” anlam ve ili(kisiyle ba lad n ; biçimbirimin, ad eyleme
“hedef, maksat, sonuç” vb. baz ili(kiler ile ba land n ; eklendi i adla birlikte
anlamca kayna(m ( ve deyimle(mi( birle(ik adlar olu(turdu unu belirtmi(tir.
(138) Sonra bir gün bu hayattan b k verdi.

Bilirsiniz ki ben politika i(lerinden hiç ho(lanmam.
Kay ts zl ktan, tembellikten, gerilikten kurtulmak için inanmak laz m.
(139) O durmadan bana olan hayranl ndan söz ediyordu.
Ne zaman ona gitsem bu i(ten konu(urdu.
Y lanlardan konu(maya ba(lad lar.
(140) …De irmen suyundan kolayca sulanabilirdi.
Biz bu olaylar çok uzun y llardan sonra çe(itli an kitaplar ile bas n
röportajlar ndan ö renecektik.
(141) … Öteki köyden Molla Mustafa, Anavarza Köyünden Cabbar, Hac lardan
Kör Ahmet…..
(142) Adnan ona yeti(meye mecbur arkas ndan ko(uyordu.
Kozan’a iki yoldan gidilir.
(143) Eskisi gibi çal (maktan, para kazanmaktan zevk al yordu.
Akl yla ruhunun bu çat (mas ndan do an sonuçlar var.
(144) Bayram sorumsuz politikac lar gibi bol keseden atmaya ba(lad .
K l ald rmaz burnundan.
Bir vaaz verdi mi yer yerinden oynar.
(Korkmaz, 2003: 314-317)
Ediskun (1988: 89-90), di erlerinin de belirtti i gibi uzakla(ma durumunun,

ad eyleme ba layan ve genellikle eylemin, kendinden uzakla(t n , ayr ld n
belirtmek üzere ad n girdi i durum oldu unu belirtmi(tir.
Ediskun (1988: 90), Koç, Gencan ve Korkmaz’ n da belirtti i gibi bir ad

eyleme sebep; miktar dü(üncesiyle, izlenecek yönü belirtmek üzere, ad o eyleme
ba lad n ; ad eyleme zaman, fiyat, kar( l k, bedel dü(üncesiyle ba lad n ; bir
varl n ya da bir say n n bir cinsle ilgisini gösterdi ini; bir durumun genel nitelikle
51
ilgisini gösterdi ini; iki sözcü ü üstünlük dü(üncesiyle ba lad n ; nesnelerin

nelerden yap ld n gösterdi ini belirtmi(tir.
(145) Kederden öldü.

Kahkahadan bay ld .
(146) Bu yemekten yedim, fakat o ho(aftan içmedim.
(147) Bu yoldan gidelim.
K y dan dönelim.
(148) Vapur ak(amdan gitti.
Bu kanun, Tanzimat’tan kalmad r.
(149) Karpuzun kilosunu yüzden alm (.
E(yan n tonunu kaçtan ta( tm (?
(150) Bu kitab Cngilizceden çevirmi(.
Bu tayyörü pardesüden bozup yapt m.
(151) Kurt, köpek cinsinden bir hayvand r.
O, serseriler tak m ndand r.
Ö retmenlerden birço u, ö rencilerden be(i.
(152) Yüksek faziletlerden biri de iyilikseverliktir.
Üstün meziyetlerden bir ba(kas da ho(görülülüktür.
(153) Evden yüksek kulübe.
Sirkeden ek(i erik.
(154) Bir y l on iki aydan ibarettir.
Bir hafta yedi günden olu(ur.
(155) K (l klar yünden, yazl klar pamuktan yap l r.
(Ediskun, 1988:113)
Bunlara ek olarak ve yine di erlerinin de üzerinde durdu u gibi Ediskun

(1988:113), uzakla(ma durumunun “sabahtan ak ama, ak amdan ak ama, öte
yandan, beri yandan, sudan yan t, gözden dü mek, ekmek elden, su gölden, el
kesesinden develer kurban…” gibi belirteç öbekleri ve kal pla(m ( sözler kurdu unu
da vurgulam (t r.
Uzakla(ma durumu biçimbiriminin genel özellikleri ise tablo - 4’te

gösterilmi(tir.
KOÇ
KOÇ
ERGCN
ERGCN
YAZARLAR YAZARLAR
GENCAN
GENCAN
EDCSKUN
EDCSKUN
KORKMAZ
KORKMAZ
HENGCRMEN
HENGCRMEN
BANGUOBLU
BANGUOBLU
y
-
-
-
-
-
-
-
-
-
+
+
+
+
+
sözcü üyle Neden
Tablo – 4
belirtir.
Tablo – 4b
ba l l k, için
-
-
-
+
+
+
+
Zaman
anlam verir. belirteci
-
-
-
-
Clgeç öbe i
+
+
+
kurar.
kurar
-
-
-
-
-
-
Cyelik ekiyle
-
-
-
Ckileme
+
+
+
+
birlikte say ,
yapar. ölçü, oran
belirten ad
-
-
+
+
+
+
+
Deyim kurar. öbe i kurar.
Kaynak,
-
-
-
+
+
+
+
ili(kinlik
-
-
-
-
-
-
Ol- ve et-
+
anlam verir.
-
-
-
-
-
-
+
Eylemleriyle Hakk nda,
yoksun konusunda
anlam verir.
kalmak,
-
-
-
+
+
+
+
Uzakla(ma Durumunun Genel Özellikleri
yoksun Yön, uzakl k

belirtir.
b rakmak
-
-
-
-
-
+
+
anlam verir. Azl k,
-
-
-
Uzakla(ma çokluk
+
+
+
+
belirtir.
anlam verir.
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Fiyat anlam
+
+
Kesinlik,
verir. do rulama
kavram verir.
-
-
-
-
-
-
-DAn dolay ,
+
-
-
-
-
-
+
+
–D I
Durum
için anlam belirtir.
verir.
-mAk’tan
-
-
-
-
-
+
+
-
-
-
-
-
+
+
sonra
yap ld
yüzünden, -
maddeyi DI I için
anlam verir.
gösterir.
-
-
-
-
+
+
+
-
-
-
-
-
-
Bir
+
Eylemsilerde
bütünün n
sonra
parças n hakk nda,
gösterir. konusunda
( y anlam verir.
-
-
-
-
-
-
+
-
-
-
-
kendili inden
+
+
+
Üstünlük,
anla( lmas kar( la(t rma
belirtir.
anlam n
-
-
-
-
-
+
+
verir. -mAk,-sA ile

-
-
-
-
-
-
kar( tl k
Belirteç kurar anlam verir.
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Araç ili(kisi
+
Ad öbe i
kurar. kurar
Takiben,
-
-
-
-
-
-
+
-
-
-
-
-
-
izleyerek
Cçin yerine
anlam ,
a ( verir. kullan l r.
-
-
-
-
-
-
+
bedel anlam
verir.
52
53
Banguo lu, uzakla(ma durumu biçimbirimine yap t nda hiç vermemi(tir.
Ediskun, uzakla(ma durumu biçimbiriminin “neden belirtti ini; zaman

belirteci kurdu unu; kaynak, ili kinlik anlam verdi ini; yön, uzakl k belirtti ini;
azl k, çokluk belirtti ini; durum belirtti ini; üstünlük, kar la t rma belirtti ini; ilgeç
öbe i kurdu unu; ikileme yapt n ; deyim kurdu unu; uzakla ma anlam verdi ini;
fiyat anlam verdi ini; bir nesnenin yap ld maddeyi gösterdi ini; kar l k, bedel
anlam verdi ini” belirtmi(tir.
Ergin, uzakla(ma durumu biçimbiriminin sadece uzakla(ma anlam verdi i

üzerinde durmu(tur. Tabloda yer alan di er özelliklere yap t nda de inmemi(tir.
Gencan, uzakla(ma durumu biçimbiriminin “neden belirtti i, zaman belirteci

kurdu u; kaynak, ili kinlik anlam verdi i; yön, uzakl k belirtti i; ilgeç öbe i
kurdu u; ikileme yapt ; deyim kurdu u; ol- ve et- eylemleriyle yoksun kalmak,
yoksun b rakmak anlam verdi i” üzerinde durmu(tur.
Hengirmen, uzakla(ma durumu biçimbiriminin “eylemsilerden sonra hakk nda,

konusunda anlam n verdi ine; {-mAk}, {-sA} biçimbirimleriyle birlikte kar tl k
anlam verdi ine; deyim kurdu una, uzakla ma anlam verdi ine; fiyat anlam
verdi ine” de inmi(tir.
Koç, bu biçimbirimin “neden belirtti i; zaman belirteci kurdu u; iyelik

biçimbirimiyle birlikte say , ölçü, oran belirten ad öbe i kurdu u; kaynak, ili kinlik
anlam verdi i; hakk nda, konusunda anlam verdi i; yön, uzakl k belirtti i; azl k,
çokluk belirtti i; kesinlik, do rulama kavram verdi i; durum belirtti i; {-mAk}tan
sonra yüzünden, {-D } için anlam verdi i; eylemsilerden sonra hakk nda,
konusunda anlam verdi i; üstünlük, kar la t rma belirtti i; {-mAk}, {-sA} ile
kar tl k anlam verdi i; ad öbe i kurdu u; “için” ilgeci yerine kullan ld ; “yana”
sözcü üyle ba l l k için anlam verdi i; ilgeç öbe i kurdu u; ikileme yapt ; deyim
kurdu u” üzerinde durmu(tur.
54
Korkmaz ise bu biçimbirimin “neden belirtme; zaman belirteci kurma; kaynak,

ili kinlik anlam verme; yön, uzakl k belirtme; {-mAk}tan sonra yüzünden, {-DI I}
için anlam verme; eylemsilerden sonra hakk nda, konusunda anlam verme;
üstünlük, kar la t rma belirtme; ikileme yapma; deyim kurma; uzakla ma anlam
verme; {-DAn} dolay , {-DI I} için anlam verme, bir nesnenin yap ld maddeyi
gösterme; bir bütünün parças n gösterme; bir eyin kendili inden anla lmas
anlam verme; belirteç kurma; araç ili kisi kurma; takiben, izleyerek anlam verme”
özellikleri üzerinde durmu(tur
55
3. AD DURUM B Ç MB R MLER N N D LB L MC LER

TARAFINDAN ELE ALINIDI
Çal (mam z n 1. bölümünde “geleneksel dilbilgisi kitaplar nda ” ad durum

biçimbirimlerinin nas l ele ald na de indik. Bu bölümde di er bölüme benzer
olarak dilbilimde ad durum biçimbirimlerinden “belirtme, yönelme, bulunma ve
uzakla ma” durumlar n n nas l ele al nd üzerinde durulacakt r.
Burada dilbilimci Ayd n, Underhill, Balc , Göksel ve Kerslake’in belirtme

durumu biçimbirimi hakk ndaki ne dü(ündükleri üzerinde durulmu(; görü(lerinin
benzerlikleri ve farkl l klar na de inilmi(tir.
Ayd n (1997: 7), Türkçede belirtme durumunun biçimbilimsel ve soyut

görünümleri olduğunu, ancak Türkçede biçimbilimsel belirtme durumunun
bulunmasının sözdizimsel ve anlambilimsel gerekçeleri olduğunu; Türkçede
biçimbilimsel belirtme durumu biçimbiriminin {-(y)I} olduğunu belirtmiştir.
Ayd n (1997: 8), belirtme durumunun, biçimbilimsel görünümünün nedenlerini

açıklarken şu üç karşıtlığın göz önüne alınması gerektiğini vurgulamıştır:
[+gönderimsel]
[-gönderimsel]
[+belirtili]
[-belirtili]
[+özgül]
[-özgül]
Aydın’ın belirttiğine göre, [+gönderimsel] - [-gönderimsel] karşıtlığı, ad

öbeklerinin (AÖ) gönderiminin dil üstü belli bir kişiye ya da nesneye yönelik
olduğunu ya da olmadığını gösterir.
(156) a. Ayşe kitap okudu

56
b. Ayşe kitabı okudu

(Aydın, 1997: 8)
Aydın (1997: 8), (156)’daki tümcelerde (156a)’da kitap sözcüğünün
[-gönderimsel], (156b)’de kitabı sözcüğünün [+gönderimsel] olduğunu; bu
tümcelerde gönderimselliğin yanı sıra belirtililikte de benzerlikler görüldüğünü
belirtmiştir. (156a)’da kitap sözcüğünün [-belirtili], (156b)’de kitabı sözcüğünün
[+belirtili] olduğuna; ancak belirtililiği, gönderimsellikten farklı ele almak
gerektiğine; [+özgül] ve [-özgül] özelliklerinin [-belirtili] içinde; [-belirli] ve
[+belirli] özelliklerin [+gönderimsel] içinde ele alındığına değinmiştir.
Aydın (1997: 9), [-gönderimsel] özellikli ad öbeklerinde belirtme durumunun

soyut durum olarak karşımıza çıktığını; [+gönderimsel, +belirtili] özellikli ad
öbeklerinde ise belirtme durumunun biçimbilimsel olarak göründüğünü belirtmiş ve
şu örnekleri vermiştir:
(157) a. Ali çocuk sevmiyor.

b. Ali çikolata sevmiyor.
(158) a. Ali çocuğu sevmiyor.

b. Ali çikolatayı sevmiyor.
(Aydın, 1997: 9)
Aydın (1997: 9), bunların yanı sıra, Türkçede kimi ad öbeklerinde

biçimbilimsel belirtme durumunun yüklenme zorunluluğu olduğunu; [+belirtili]
özellik taşıyan bu ad öbekleri eğer bir adıl ise, özel ad ise, iyelikli bir ad öbeği ise ve
bazı niceleyiciler kullanılmışsa bu ad öbeklerine {-(y)I} belirtme durumu
biçimbirimi eklenmesi gerektiğini vurgulamıştır.
(159) a. *Ali o seviyor

b. Ali onu seviyor
(160) a. *Ali Ayşe seviyor

b. Ali Ayşe’yi seviyor
(161) a. *Ali kardeşim seviyor

b. Ali kardeşimi seviyor
(162) a. *Ali diğer kız seviyor

b. Ali diğer kızı seviyor
(Aydın, 1997: 9)
57
Aydın (1997: 10), Türkçede genel olarak, [+belirtili] özellikli AÖ’lerde

belirtme durumunun biçimbilimsel, [-belirtili] özellikli AÖ’lerde soyut olduğunu,
ancak [-belirtili] özellikli ad öbeklerinin de kimi durumlarda biçimbilimsel belirtme
durumu görüldüğünü belirtmiştir.
(163) a. Ahmet kitap okudu. [-belirtili]

b. Ahmet kitabı okudu. [+belirtili]
(164) a. Ahmet bir kitabı okudu [-belirtili, +özgül]

b. Ahmet bir kitap okudu [- belirtili, -özgül]
(Aydın, 1997: 10)
Aydın (1997: 11), Türkçede biçimbilimsel belirtme durumunun, çoğul

biçimbiriminin kullanımı ile ilgili de bazı görünümler olduğundan söz etmiştir.
(165) a. Bir öğretmen öğrencileri sevmeli

b. *Bir öğretmen öğrenciler sevmeli
(166) a. Ben kapıda öğrenciler gördüm

b. Ben kapıda öğrencileri gördüm
(Aydın, 1997: 11)
Aydın (1997: 12), Türkçede belirtme durumunun biçimbilimsel görünümünün

sözdizimi açısından da önemli işlevleri olduğu üzerinde durmuş; bunun için şu
örnekleri vermiştir.
(167) a. Kedi fare gördü g. Kedi fareyi gördü

b. Kedi gördü fare h. Kedi gördü fareyi
c. Fare gördü kedi ı. Fareyi gördü kedi
d. Fare kedi gördü i. Fareyi kedi gördü
e. Gördü kedi fare j. Gördü kedi fareyi
f. Gördü fare kedi k. Gördü fareyi kedi
(168) a. Çocuk ekmek yedi g. Çocuk ekmeği yedi

b. Çocuk yedi ekmek h. Çocuk yedi ekmeği
c. Ekmek yedi çocuk ı. Ekmeği yedi çocuk
d. *?Ekmek çocuk yedi i. Ekmeği çocuk yedi
e. Yedi çocuk ekmek j. Yedi çocuk ekmeği
f. Yedi ekmek çocuk k. Yedi ekmeği çocuk
(169) a. Ben fare gördüm g. Ben fareyi gördüm

b. Ben gördüm fare h. Ben gördüm fareyi
c. Fare gördüm ben ı. Fareyi gördüm ben
d. *?Fare ben gördüm i. Fareyi ben gördüm
e. Gördüm ben fare j. Gördüm ben fareyi
f. Gördüm fare ben k. Gördüm fareyi ben
58
(Aydın, 1997: 12)
Aydın (1997:12), (167)’de biçimbilimsel belirtme durumunun

kullanılmamasının, tümcelerde anlam bulanıklığına (b, c, e, f) ya da tümcenin
tamamen farklı bir anlamı yansıtmasına (d) neden olduğu belirtmiştir. (168) ve
(169)’da ise, d tümcelerinin dilbilgisel olmadığına, ancak (167), (168) ve (169)’daki
tümcelerde biçimbilimsel belirtme durumu biçimbiriminin kullanılmasıyla (g-k),
anlamın kesinlikle belirginleştiğine değinmiştir.
Underhill (1997: 50), Aydın’ın söylediklerine benzer olarak bir ad n, bir

konu(ma an nda önceden konu(ulmu( baz özel (ey ya da (eylere gönderimde
bulunuyorsa ya da ba lam taraf ndan aç k bir (ekilde tan mlan yorsa belirli
oldu unu; Türkçede belirli bir ad n eylemin nesnesi konumundaysa “nesne
durumu” denilen {–(y)I} biçimbirimiyle i(aret edildi ini, nesne belirtisizse bu
biçimbirimin kullan lmad n belirtmi(tir.
(170) a. Halil kitap okudu.

b. Halil kitab okudu.
(171) a. Çocuk et yedi.

b. Çocuk eti yedi.
(172) a. Köpekler gördüm.

b. Köpekleri gördüm.
(Underhill, 1997:50)
Underhill (1997: 50-51), Ayd n’ n belirtti i gibi eylemin nesnesi özel adsa
{–(y)I} biçimbiriminin gerekli oldu unu; bir özel ad n, bir tek ki(iye gönderimde
bulunmas ndan dolay belirli oldu unu; {–(y)I} biçimbiriminin ayn zamanda nesne
bir ad lsa kullan ld n vurgulam (t r.
(173) Mehmedi gördüm.

(174) Seni gördüm.
Underhill (1997: 51)’in belirtti ine göre, belirsiz bir ad, eylemin nesnesi
oldu unda “bir”in, kullan m özgül olarak sadece bir (eyi içerdi ini gösterir.
(175) a. Ekmek ald m.

b. Bir ekmek ald m.
59
(176) a. Kitap okudum.

b. Bir kitap okudum.
Underhill (1997: 51), konu(ucunun, özgül olarak sadece bir kitap okudu unu
vurgulamak istiyorsa, ikinci tümceyi kulland n ; hangi etkinlikle u ra(t n
belirtiyorsa ve kitaplar n say s hakk nda bilgi vermiyorsa birinci tümceyi
kulland n belirtmi( ve ço ul biçimbiriminin de benzer ko(ullarda kullan ld na
de inmi(tir.
(177) Halil mektup yazd .

(178) Halil mektuplar yazd .
Underhill (1997: 52), geçi(li bir eylemin bir nesne ald n , geçi(siz bir
eylemin ise almad n belirtmi(; Türkçede bir geçi(li eylemin her zaman nesne
almak zorunda oldu una; bunun için “Mehmet okudu.” diyemeyece imize; ama onun
ne okudu unu özgülle(tirmemiz gerekti ine de inmi( ve (u örnekleri vermi(tir:
Mehmet kitap okudu, Mehmet mektup okudu. Underhill, baz durumlarda, kendi
anlamlar na sahip adlar n gerekli nesne konumunu doldurmak için kullan ld
üzerinde durmu(tur ve örnek olarak “Orhan yaz yazd .” tümcesinde yaz sözcü ünün
ad anlam oldu unu belirtmi(; “Adam yemek yedi” örne inin de benzer özellikte
oldu unu vurgulam (t r.
Balc (2004: 101), belirtme durumu biçimbiriminin bir tümcede dolayl

nesnenin belirleyicisi olarak tan mland n , bunun yan nda di er tüm ad durum
belirleyicilerinin kendi yönetici ba(lar taraf ndan görev yüklenirken belirtme
durumu belirleyicisinin baz durumlarda seçmeli oldu unu belirtmi(tir.
Balc (2004: 101), belirtme durumu biçimbiriminin belirlilik, kapsay c l k,

sözdizimsel ve bitmi(lik olmak üzere dört i(levinden söz etmi(tir.
60
3. 1. 1. Belirtme Durumunun Belirlilik (levi
Ayd n’ n ve Underhill’in söylediklerine benzer olarak Balc ’n n belirtti ine

göre nesne ad öbe inde belirtme durumunun bulunmas , yönetici ad öbe inin
belirlili ini ortaya ç kar r.
(179) a. Doktor hasta tedavi ediyor

b. Doktor hastay tedavi ediyor.
(Balc , 2004: 101)
Balc (2004: 101), (179)a’da hasta sözcü ünün, konu(an ya da dinleyen

taraf ndan belirlenen herhangi özgül bir ki(iye gönderimde bulunmad n , bununla
beraber, ayn ad öbe inin (179)b’ de oldu u gibi belirtme durumu belirleyicisine
ba lan rsa, hem konu(an n hem dinleyenin sözünü ettikleri hastay belirleyebildi ini
aç a ç karan belirli bir görev yüklendi ini; hastay sözcü ünün bu durumda her iki
kat l mc ya göre kimli i aç k olan özel bir ki(iye gönderimde bulundu unu
vurgulam (t r.
3. 1. 2. Belirtme Durumunun Kapsay'c'l'k (levi
Ayd n’ n da yap t nda yer verdi i gibi Balc (2004: 101), kapsay c n n
(generic), bir s n f n özgül bir üyesinden çok nesnelerin, hayvanlar n ya da insanlar n
bir s n flamas n belirlemekte kullan lan bir gönderim türü oldu unu belirtmi(tir.
Örnek olarak da “Aslan kükredi” tümcesinde aslan sözcü ünün özel bir ba lam
içinde, özel bir aslana gönderimde bulundu undan belirli oldu unu vurgulam (; bu
ayr m n nesne ad öbe inde yap labilece i; kiplik ba lamlar nda {–lAr} ço ul
biçimbirimi ile birle(tirildi i zaman belirtme durumu belirleyicisi taraf ndan ayn
i(levi gösterebilece i üzerinde durmu( ve a(a daki örnekleri vermi(tir.
(180) a. Doktor hastalar tedavi eder.

b. Doktor hastalar tedavi etti.
(Balc , 2004: 101)
Balc (2004: 101), (180)a’ da hastalar sözcü ünün belirtme durumu

biçimbirimiyle gösterilmesine kar( n (180)b’deki hastalar sözcü ünde oldu u gibi
61
özel bir insan grubuna gönderimde bulunmad n ; bu ba lamda, (180)a’da yer alan
hastalar sözcü ünün anlam n n “Doktor hasta tedavi eder.” ile e(anlaml oldu unu
belirtmi(; bunun nedeninin ço ul belirleyicisinin, geni( zamanda belirtme
durumunun belirlilik i(levini yans zla(t rmas oldu unu vurgulam (t r. Bunun
yan nda ço ul biçimbirimin bu i(levinin (180)b’de eylem üzerindeki geçmi( zaman
taraf ndan engellendi ine; geçmi( zaman n genellikle bir eylem üyesinin olas
göndergelerinin zaman ve say s n k s tlad na; bundan dolay ad öbeklerinin böyle
s n rl olan uygulamalarda ulam n tüm üyelerini genelleyici, kapsay c olabildi ine;
ba(ka bir deyi(le, genelleyicili in eylemdeki geçmi( zaman taraf ndan yönetildi ine
de inmi(tir.
3. 1. 3. Belirtme Durumunun Sözdizimsel (levi
Yine Ayd n’ n da üzerinde durdu u gibi Balc (2004: 102), belirtme

durumunun yoklu unun belirli ad öbe inin çevresindeki dilbilgisid ( biçimleri
ortaya ç kard n belirtmi(tir.
(181) a. Doktor Sevgi’yi tedavi etti.

b. *Doktor Sevgi tedavi etti.
c. Doktor onu tedavi etti.
d. * Doktor o tedavi etti.
(Balc , 2004: 102)
Balc (2004: 102), özel ad ve ad llar n belirli oldu una, bunlar n

göndergelerinin hem konu(an hem dinleyen taraf ndan tan mlanabildi ine
de inmi(tir. Bundan dolay (181)a’ daki Sevgi ve (181)c’ deki ad l n içsel olarak
belirli oldu unu; yani, bunlar n bu statüye sahip olmak için gerçekten bir durum
belirleyicisine gereksinimi olmad n vurgulam (t r. Bir tümcede birden fazla belirli
ad durumu içinde, bir nesne belirleyicisi olarak belirtme durumunun, onlar n
sözdizimsel i(levlerini ay rmak için kullan ld üzerinde durmu(tur.
Balc (2004: 102) tür (cins) adlar n n eylemönü konumda kullan lm yorlarsa,
zorunlu olarak belirtme durumuyla gösterildi ine de inmi(tir.
62
(182) a. C(adam gazeteye ilan verdi.

b. * C(adam ilan gazeteye verdi.
(Balc , 2004: 102)
Balc (2004: 102), dilbilgisid ( (182)b’nin, eylemönü konumla s n rlanan,

durum belirleyicisi olmayan dolays z ad öbeklerini i(aret etti ini; e er di er
konumlarda kullan lmak zorunda kal rlarsa tümcenin öznesi olarak alg lanmamas
için belirtme durumuyla gösterilmesi gerekti ini; bundan dolay “; adam ilan
gazeteye verdi.” tümcesinde, tümcenin öznesinin ve nesnesinin durum belirleyicisi
taraf ndan aç kça ay rt edilebildi inden tamamen dilbilgisel oldu unu belirtmi(tir.
3. 1. 4. Bitmi(lik (levi
Balc (2004: 102), sözdizimsel ve anlambilimsel i(levlerine ek olarak, belirtme

durumunun yer anlatan ad öbekleriyle kullan ld zaman ilginç olarak eylemden
etkilenen nesnenin bir bitme zaman n ifade etti ine de inmi(tir.
(183) a. Yolu yürüdü. Pastay yedi.

b. Yolda yürüdü. Pastadan yedi.
(Balc , 2004: 102)
Balc (2004: 102), (183)a’daki belirtme durumuyla gösterilen ad öbeklerinin,

eylemin hareketinden (183)b’dekilerden daha geni( ölçüde etkilendi ine ve
(183)a’da öznenin, bütün yolu yürüdü üne ve bütün pastay yedi ine de inmi(tir.
Ancak burada bitmi(lik i(levi eylemden ve kullan lan sözcükten kaynaklanmaktad r.
Göksel ve Kerslake (2005: 175), belirtme durumun i(levinin bir geçi(li eylemin
dolayl nesnesini belirtmek oldu unu vurgulam (t r.
Göksel ve Kerslake (2005: 175-176), belirtme durumu biçimbiriminin, nesne

belirliyse kullan m n n zorunlu oldu una; belirsiz bir nesne hemen eylemönü
konumda de ilse kullan lmas gerekti ine de inmi(tir ve (u örnekleri vermi(tir.
(184) Bütün arkada(lar m z ça ral m.

(185) Birçok (eyi (u raflara koyabiliriz.
Patl can her gün yiyebilirim.
63
(Göksel ve Kerslake, 2005: 175-176)
Göksel ve Kerslake (2005: 176), bunlar n yan s ra, di erlerinin

söylediklerine benzer olarak nesne iyelik biçimbirimiyle i(aret ediliyorsa; nesne
belirsiz ya da ço ul kapsay c ysa; nesne daha önce sözü edilen ya da bilinen bir
grubun üyesine ya da üyelerine gönderimde bulunuyorsa belirtme durumu
biçimbirimi kullan ld üzerinde durmu(tur.
(186) Bir arkada( m getirece im.

(187) Paketin içindekiler eksik ç kt . Cki kitab göndermemi(ler galiba.
Salon kalabal kt . Kap ya yak n duran bir adam tan d m.
(Göksel ve Kerslake, 2005:176)
Tablo-5’te belirtme durumunun yukar daki bilgiler ( nda genel özelliklerine

yer verilmi(tir.
Tablo – 5
Özel ad ve
niceleyicilerle
adlar
Kapsay c l k
AÖ’lerden
ad llardan
eylemönü
konumda
Bitmi(lik
Belirlilik
Cyelikli
de ilse
sonra
sonra
Baz
Tür
BALCI + + + + + - -
AYDIN + + + - - + +
UNDERHILL + - + - - - -
GÖKSEL VE + + - - - + -
KERSLAKE
Tablo- 5’te görüldü ü gibi ve dilbilimcilerin görü(lerine göre belirtme

durumunun genel özellikleri (unlard r: belirlilik, kapsay c l k, özel ad ve ad llardan
sonra kullan lmas , tür adlar eylemönü konumda de ilse kullan lmas , bitmi lik
ifade etmesi, iyilikli AÖ’lerden sonra kullan lmas ve baz niceleyicilerle
kullan lmas .
Belirtme durumunun belirlilik i(levine çal (mam zda ad geçen tüm

dilbilimciler de inmi(ken, kapsay c l k i(levine Underhill’in; özel ad ve ad llardan
sonra kullan m na ise Göksel ve Kerslake’in de inmedi i gözlenmektedir.
64
Buna kar( n, tür adlar n n eylemönü konumda kullan lmad ve bitmi lik ifade
etti i durumlardan ise yaln zca Balc ’n n söz etti i, di er dilbilimcilerin ise bu
konuya de inmedi i gözlenmi(tir.
;yelikli AÖ’lerden sonraki kullan m ndan ise Ayd n ile Göksel ve Kerslake’in
söz etti i belirlenmi(tir.
Son olarak, baz niceleyicilerle birlikte kullan ld ndan ise yaln zca Ayd n söz
etmi(tir.
Belirtme durumunda oldu u gibi burada da Underhill, Balc , Göksel ve

Kerslake’in yönelme durumu ile ilgili görü(lerine yer verilip görü(leri aras ndaki
benzerlikler ve farkl l klar üzerinde durulmu(tur.
Underhill (1997: 67-68), yönelme durumunun yönelme, yer ya da hareket

yöneltilen anlam na geldi inden; yönelmenin eylemin yöneltildi i ki(i ya da (eyi
belirtti inden; Türkçede yönelme alan baz eylemler oldu undan, bunlar n Türkçede
geçi(siz eylemler oldu undan söz etmi(; geçi(siz oldu u için bir nesne
alamayaca n , ama yönelmeyle birlikte göründü ünü vurgulam (t r.
(188) Eve girdik.

(189) Mehmet bugün Ankara’ya gitti.
(190) Otobüse bindim.
(191) Adama yemek verdim.
(192) Halil k za bir mektup yazd .
(193) Size bir kitap ald m.
(194) Ders bugün ba(lad .
(195) Derse geç ba(lad k.
(196) Soka a bakt m.
(197) Ev soka a yak nd r.
(Underhill, 1997:67-68)
Balc (2004: 102), Türkçede geçi(li eylemin nesnesinin zorunlu olarak yönelme
durumuyla belirtildi ini belirtmi(tir.
65
(198) Kitab Zeynep-e verdim.

Zeynep-e tuzu uzatt m.
Evi Zeynep-e satt m.
Zeynep-e e(yalar n götürdüm.
(Balc , 2004:103)
Balc (2004: 103), (198)’deki bütün örneklerde kitap, tuz, ev, ve e yalar
nesnelerinin iyeli inin Zeynep’e aktar ld n ; aktar m n bazen okumak, söylemek,
ö retmek, göstermek, sormak, yollamak vb. gibi eylemlerde de i(mecesel
olabilece ini; “Zeynep’e kitap okudum.” tümcesinde, özneden dolayl nesneye
dönü(en bir nesne olmad n ; burada aktar m n soyut olan n oldu unu belirtmi(tir.
Balc (2004: 103)’n n belirtti ine göre, iyeli in aktar m tasar s [+canl ] ve
ço unlukla [+insan] nesne olarak varsay l r. Balca, “* Kitab eve verdim.” [-canl ]
evin, evdeki insanlara gönderimde bulunmad kça dilbilgisid ( oldu u üzerinde
durmu(; bu i(levin yerine yönelme durumunun, ekli ad öbekleri, eylemler ve onun
ads z üyeleri aras ndaki yönsel ili(kiyi gösterdi ini belirtmi( ve (u örnekleri
vermi(tir.
(199) Kitab ev-e götürdüm.

Kitab Ankara-ya yollad m.
Kitab masa-ya b rakt m/koydum.
E(yalar otel-e götürdüm.
(Balc , 2004:103)
Balc (2004: 103), (199)’da yönelme durumuyla i(aretli ad öbeklerinin,

eylemin yönsel üyeleri oldu unu ve “erek” anlamsal i(levine sahip olduklar n
belirtmi(; bunlar n ayn i(levi yitirmeyen Zeynep gibi bir [+canl ] adla
de i(tirilebilece ini vurgulam (t r: “Kitab Zeynep’e götürdüm.”
Balc (2004: 103), yönelme durumunun geçi(siz eylemle “yön” anlam da

ta( d na; Türkçede durum yükleyicileri aras nda, eylemlerin, önadlar n ve ilgeçlerin
belirli bir alt grubu nesnelerine görev yükleyen yönelme durumunu seçtiklerine; baz
eylemlere örnek olarak X-e ilgi duymak, X-e gücenmek, X-e yak (mak; s fatlardan
baz lar na örnek olarak X-e hayran, X-e dü(kün, X-e merakl ve ilgeçlerin baz lar na
örnek olarak X-e kadar, X-e ra men, X-e göre verilebilece ine de inmi(tir.
66
(200) Masa-y-a dü(tü.

Sinop-a gittik
Salon’a döndük
(Balc , 2004:103)
Balc (2004: 103), yönelme durumunun yön gösterme i(levi d ( nda yararl l k,
amaç ve fiyat anlamlar da verdi ine de inmi(tir.
(201) Bütün para Demet-e kald .

Annem-e hediye ald m.
(202) S nav-a haz rlan yor.
Bilgi alma-y-a gidiyoruz.
(203) Kitaplar kaça ald n?
20 milyona
(Balc , 2004:103)
Göksel ve Kerslake (2005: 177), Underhill ve Balc ’n n da belirtti i gibi

yönelme durumunun bir eylemin al c s n ya da yararlan c s n ; yönünü ya da
hedefini belirtti ine; fiyat gösterdi ine; amaç gösterdi ine de inmi(; duyusal
eylemlerin pek ço uyla birlikte zorunlu olarak kullan ld n belirtmi(tir. Bunun yan
s ra Balc ’n n de indi i gibi “do ru, göre, kadar...” gibi ilgeçlerle ilgeç öbe i
olu(turdu u; “yak n, uygun…” gibi s fatlara s fat öbekleri olu(turdu u üzerinde
durmu(tur.
(204) Çocu a do ru dürüst bakam yor.

Aysel’e anahtar verdim.
(205) Beni Paris’e gönderdiler.
Bu koltuk oturma odas na konacak
(206) Bu bisikleti iki yüz milyona alm (t m.
(207) Seni görmeye geldim.
(208) Ay(e’nin gelece ine sevindik.
Annemin iste ine uymad m.
(209) Saat ikiye kadar çal (t k
(210) Okula yak n bir ev ar yorlar
A(a daki tabloda dilbilimcilerce yönelme durumunun genel özelliklerine

de inmi(tir.
67
Tablo – 6
öbe i
öbe i
eylemlerle
Yararl l k
olu(turur
olu(turur
zorunlu
olarak
Amaç
Fiyat
Clgeç
S fat
Yön
Baz
BALCI + + + + + + +
UNDERHILL + - - - + - -
GÖKSEL VE + - + + + + +
KERSLAKE
Tablo – 6’ya bak ld nda dilbilimcilerin söylediklerine dayanarak yönelme

durumunun özellikleri (öyle s ralanabilir: yön, yararl l k, amaç, fiyat, baz eylemlerle
zorunlu olarak kullan lmas , ilgeç ve s fat öbe i kurmas .
Underhill, yönelme durumunun yukar da belirtilen özelliklerinden yaln zca yön

ve baz eylemlerle kullan lmas na de inmi(, di er özelliklere yap t nda hiç yer
vermemi(tir.
Balc , yap t nda yönelme durumunun tüm özelliklerine de inirken, Göksel ve

Kerslake ise bu özelliklerden yaln zca yararl l ktan söz etmemi(tir.
Burada da belirtme ve yönelme durumunda yap ld Underhill, Balc , Göksel

ve Kerslake’in bulunma durumu ile ilgili yap tlar nda söz ettiklerine de inip
benzerlik ve farkl l klar belirlenmeye çal ( lm (t r.
Underhill (1997: 79), bulunma durumu biçimbiriminin {–DA} oldu u; bu

biçimbirimin bir eylemin oldu u ya da bir nesnenin bulundu u yeri belirtti i
(211) Otobüs kö(ede durdu.

(212) Biz lokantada yemek yedik.
(213) Kad n evde kald .
68
(214) Mehmet pencerede durdu, soka a bakt .

Underhill (1997: 79-80), bulunma durumlu bir ad n, bir tümcenin yüklemi

olarak görev görebilece ini belirtmi(; bunun yan s ra “oturmak” gibi baz
eylemlerle, yönelme ve bulunma aras ndaki ayr m anlaman n önemli oldu una
de inmi(; k saca bir nesne belirli bir konuma hareket ederse yönelme kullan ld n;
bir nesne belirli bir konumda kal rsa bulunma kullan ld n vurgulam (t r:
(215) Ankara’day m.
(216) Meyvalar masada.
(217) Çocuklar arabada.
(218) a. Masaya oturduk.
b. Masada oturduk.
(219) Kitab masaya koydum
(Underhill, 1997:79-80)
Underhill (1997: 80), (218)a tümcesinin oturma hareketini, (218)b tümcesinin

oturulan yerin durumunu anlatt n vurgulam (t r. (219)’daki tümcenin masadaki
kitab n yerinin hareketini belirtti i ve bu yüzden Cngilizce çeviride “on”
kullan lmas na ra men Türkçede yönelme durumu biçimbiriminin uygun oldu u
üzerinde durmu(, genel bir kural olarak, “koyma” eylemiyle her zaman yönelme
durumu kullan ld na, bulunma durumu kullan lmad na de inmi(tir.
Balc (2004: 104), bulunma durumu biçimbiriminin tipik olarak bir eylemle
onun üyeleri aras ndaki yersel ili(kiyi göstermek için kullan ld n ; eylemin
yerle(tirildi i uzamsal (spatial), geçici (temporal) ve soyut (abstract) yerleri
gösterdi ini belirtmi(tir.
Balc (2004: 104), uzamsal yerin alandaki yeri, geçici yerin zamandaki yeri
gösterdi i; soyut yerin ise biçim, boyut, renk ve ya(la gösterilen soyut ad ve
s fatlardaki soyut yerle(tirmeyi gösterdi ine de inmi(tir.
UZAMSAL GEÇ+C+ SOYUT
evde saat alt da sar renkte güzellikte
arabada haziranda daire (eklinde doktorlukta
koltukta iki y lda bu uzunlukta inançta
Avrupa’da arada s rada 2 ya( nda sevgide
69
Balc (2004: 104), bu ad öbeklerinin [+insan] bir ad olarak de i(tirildi i zaman

“Kitap Semra’da.” tümcesindeki gibi iyelik belirtti ini; bunun “Kitap Semra’n n.”
tümcesinden farkl olaca n ; “Kitap Semra’da.” tümcesinde kitab n iyeli i
geçiciyken tamlayanda kal c sahipli i ifade etti ini belirtmi(tir.
Balc (2004: 104), Türkçede baz eylem ve s fatlar n bulunma durumu

bçimbirimini kendilerine durum yükleyicileri olarak seçtikleri üzerinde durmu( ve
baz eylemlere örnek olarak X-te konu(lanmak, X-te konaklamak, X-te taht kurmak
ve baz s fatlara örnek olarak X-te sakl , X-te gönüllü, X-te as l göstermi(tir.
Göksel ve Kerslake (2005: 178), Underhill ve Balc ’n n söylediklerine benzer

olarak bulunma durumu belirleyicisinin somut ve soyut yerleri bildirdi ini; yer ve
zaman belirteci olarak kullan ld n ; “karar k l-, srar et-” gibi baz eylemin dolayl
nesnesi olarak i(lev gördü ünü; tümce ba lay c larda ve tümceciklerde özne
tamamlay c s olarak i(lev yüklendi ini; varolu(sal tümcelerin yerel kurucular nda
kullan ld n ; daha büyük ad öbeklerinde biçim, renk, ad, ya( gibi niteleme
türlerinde “yer” bildiren birle(ik s fat belirleyiciler oldu unu belirtmi(tir.
(220) O günlerde Selim çok sigara içiyordu.

(221) Cnsanlar art k kom(ular n bile tan m yorlar büyük kentlerde.
(222) Hepsini denemekte srar etti.
(223) Anahtar yerinde de il.
(224) Onu Cstanbul’da san yordum.
(225) Köyde elektrik var m yd ?
(226) Otuz metre derinli inde bir kuyu.
Tablo – 7
eylemlerle ve
Yer ve zaman
i(lev
tamamlay c s
kullan l r
kullan l r
s fatlarla
belirteci
zorunlu
olarak
olarak
olarak
görür
Özne
Baz
Yer
BALCI + + - -
UNDERHILL + + - -
GÖKSEL VE + + + +
KERSLAKE
70
Tablo-7’de de görüldü ü gibi bulunma durumu biçimbiriminin yer gösterdi i,

baz eylemlerle ve s fatlarla zorunlu olarak kullan ld , yer ve zaman belirteci
olarak kullan ld , özne tamamlay c s olarak i lev gördü ü gözlenmi(tir.
Underhill ve Balc yap tlar nda bu özelliklerinden bulunma durumunun temel

özelli i olan yer gösterme ve baz eylemlerle ve s fatlarla zorunlu olarak kullan lma
özelli ine de inirken; Göksel ve Kerslake’in bulunma durumunun tüm özelliklerine
yap t nda yer verdi i gözlenmektedir.
Son olarak dilbilimcilerce uzakla(ma durumu hakk nda ne dü(ünüldü üne ve

dü(ündüklerine ve dü(ündüklerindeki benzerliklere ve farkl l klara de inilmi(tir.
Underhill (1997: 69), uzakla(ma durumu biçimbiriminin {–DAn} oldu unu; bu

biçimbirimin Cngilizcedeki “from” sözcü üne kar( l k geldi ini belirtip a(a daki
kullan mlar na de inmi(tir.
Underhill (1997: 69), uzakla(ma durumunun, hareketin yöneltildi i yeri;

eylemin yöneltildi i ki(i ya da (eyi belirtti ini; baz Türkçe eylemlerin uzakla(ma
biçimbirimi ald n ; bunlar n geçi(siz eylemler oldu unu ve dolayl nesne
almad klar n , ancak uzakla(ma biçimbirimi alm ( olarak göründüklerini; baz
s fatlar n düzenli olarak uzakla(ma durumu alm ( bir adla kullan ld n
vurgulam (t r.
(227) Lokantadan ç kt m.
(228) Mehmet Cstanbul’dan geldi.
(229) Otobüsten indik.
(230) Kasaptan et sat n ald m.
(231) Kitab Halil’den ald m.
(232) Fatma attan korktu.
(233) Lokanta evden uzakt r.
(Underhill, 1997: 69)
71
Underhill (1997: 80 - 81), uzakla(ma durumunun “çoktan, eskiden, imdiden ve

yeniden” gibi zaman ifadelerinde de kullan ld n ; bir arac n neden yap ld n
belirtmek üzere kullan labilece ini; uzakla(ma durumlu yap lar n, ayn anlamda
eylemsiz de kullan labilece ini; uzakla(ma durumunun yön ya da eylemin
yöneltildi i (eyi gösterdi ini; “Ankara’ya Bursa’dan gittim.” tümcesinin ba lamdan
uzakla( nca belirsiz oldu unu; benzer olarak “Araba soldan gitti.” tümcesinde soldan
“on the left” anlam na geldi ini belirtmi(tir.
(234) Tahtadan bir masa yapt m.

(235) Sokak ta(tand r.
(236) Masa tahtadand r.
(237) Ta(tan bir ev.
(238) Tahtadan bir masa.
(239) Adamlar yoldan geldi.

(240) Ay(e kap dan girdi.
(241) K z pencereden soka a bakt .
(Underhill, 1997: 80-81)
Underhill (1997), bunlar n yan s ra ay r c uzakla(ma biçimbiriminden de söz

etmi(tir.
(242) a. Ekmek yedim.

b. Ekme i yedim.
c. Ekmekten yedim.
Underhill (1997), Türkçede uzakla(ma durumunun, yaln zca belirtilen bir

nesnenin bir parças n göstermek için kullan ld na; bu yüzden “Ekme i yedim.”
tümcesinin belirli bir miktar içerdi ine (yenilenin hepsini); “Ekmek yedim”
tümcesinde miktar belirtilmedi ine; “Ekmekten yedim” tümcesinde bir (eyin sadece
bir parças ya da daha büyük miktar n n yenildi i anlam na geldi ine; bunun “ay r c
yap ” (partitive construct on) olarak adland r ld na de inmi(tir.
Balc (2004: 104), bu durumun i(levinin, yönelme durumuyla benzer oldu unu;
ikisinin de tipik olarak yönle ilgili durumlar olarak ulamla(t r labilece ini;
aralar ndaki fark n; uzakla(ma adlar n n “kaynak” n anlamsal i(levine sahip olmas ;
yönelme adlar n n “amaç” n anlamsal i(levine sahip olmas oldu unu belirtmi(tir.
(243) S n ftan ç kt k.
72
Hemen uçaktan indi.

Havuzdan bir türlü ç kmad .
(Balc , 2004:104)
Balc (2004: 104), (243)’te uzakla(ma durumu alm ( olan s n f, havuz ve uçak
sözcüklerinin, eylemlerin elde edildi i ve hareket eden eylemlerin yerleri oldu u
üzerinde durmu(; eylemin “;ki saat önce bizden ayr ld .” ve “Kitab benden ald .”
tümcelerindeki gibi bir canl kaynaktan da ilerleyebilece ine de inmi(tir.
(244) a. Ormandan geçtik.

b. Suyu (i(eden içtik.
c. Eve pencereden girdik.
(Balc , 2004:104)
Balc (2004: 104)’n n belirtti ine göre (244)’te eylemlerin kullan m n n

anlambilimi bir hareket (departure) veya bir kaynak noktas na anlaml gönderimde
bulunmas na izin vermez. Bu örneklerde uzakla(ma (244) a ve c’de bir yer ya da
oluk (channel), (244)b’de bir eylemin yerine getirildi i araç ifade etmektedir.
Balc (2004: 105), uzakla(ma durumu belirleyicisinin bir di er kullan m n n,

bir (eyden etkilenmesine neden olma noktas oldu u üzerinde durmu(; “Ba ndan
yaraland .” tümcesinde konu(ucunun, ki(inin ba( nda yara oldu unu belirtti ini
vurgulam (t r.
Balc (2004: 105), yerel olmayan olarak kullan ld nda, uzakla(ma

durumunun ba(ka anlamsal i(levlere de sahip oldu una de inmi(tir.
(255) Tela(tan unuttum.

(256) Camdan ayakkab .
(Balc , 2004:105)
Balc (2004: 105), (255)’te görüldü ü gibi {–DAn} biçimbiriminin eylem ve

onun üyeleri aras ndaki rastlant sal bir ili(kiyi i(aret etmek üzere kullan labilece ini
belirtmi(; konu(ucunun, eylem taraf ndan belirtilen anlam n sebebinin ifade edildi i
{–DAn}l ad öbe ini i(aret etti ini vurgulam (t r: I have forgotten because I was in a
hurry. Bu i(leve benzer olarak, Balc , {-DAn} uzakla(ma biçimbiriminin, araçlar n
neden yap ld n belirten ad öbeklerinde de kullan ld üzerinde durmu(tur.
Balc ’n n belirtti ine göre (256)’da cam, ayakkab n n yap ld materyaldir,
73
belirtilenin tersi de ildir. Bu ad üzerinde kullan lan durum belirleyicisinden

anla( labilir.
Balc (2004: 105), Underhill’in de sözünü etti i gibi {-DAn} uzakla(ma

biçimbiriminin, ayr ca parçac'l (partitive) anlam oldu unu belirtmi(tir.
“Ö rencilerden be i” tümcesinin, uzakla(ma durum belirleyicili ad n bütünü
gösterdi ini ve biti(ik ad n onun bir parças oldu unu belirtmi(tir: be(ten fazla
ö renci vard r, ama biz bu ö rencilerin sadece be(iyle ilgileniyoruz. Balc , bu
anlam n, bütünü gösteren ada {–DAn} uzakla(ma durumu biçimbirimi eklenerek
aç a ç kar ld n vurgulam (t r. Yumurtalardan hiçbiri, çocuklardan baz lar ,
ö retmenlerden bir kaç .
Balc (2004: 105), bir ürünün sat n al nd fiyat n da uzakla(t rma

belirleyicisiyle ifade edilebilece ini belirtmi( ve (u örnekleri vermi(tir: “Kitaplar
kaçtan ald n? ;ki er milyondan.”
Balc (2004: 105), Türkçede eylemler, s fatlar ve ilgeçlerin nesnelerini

belirlemek için uzakla(t rma durumunu seçtiklerini de belirtmi(; bu eylemlerden
baz lar na örnek olarak X-ten nefret etmek, X-ten ho(lanmak, X-ten bahsetmek;
s fatlara örnek olarak X-ten uzun, X-ten pahal , X-ten merakl (bütün s fatlar n
kar( la(t rma biçimleri) ve ilgeçlere örnek olarak X-ten beri, X-ten dolay , X-ten
ba(ka vermi(tir.
Göksel ve Kerslake (2005: 179), uzakla(ma durumu belirleyicisinin uzakla(ma,

ayr lma, kaynak ve sebep gibi kavramlarla ilgili bir belirteç kurdu una; “geç”
eylemiyle birlikte uzakla(ma durumu alm ( bir ad öbe inde bir kimse ya da bir (eyin
üzerinde yol ald bir yer ya da bir alan ifade etti ine; bu kullan m n iyelik
belirleyicili uzamsal (spatial) ilgeçlerle s kl kla görüldü üne de inmi(tir.
(257) Ali odadan ç kt

(258) Zavall bunu yorgunluktan yapm (t r.
(259) Gelirken (ehir merkezinden geçtiniz mi?
(Göksel ve Kerslake, 2005: 179)
74
Göksel ve Kerslake (2005: 179-180), “kork-, i ren-, nefret et-, b k-” gibi
kavramlar yans tan duygu eylemlerinin dolayl nesnelerinde kullan ld n ; özellikle
“vazgeç-, faydalan-, olu -” gibi baz eylemlerin de uzakla(ma durum belirleyicili
nesneler ald klar n belirtmi(tir.
(260) O adamda nefret ediyorum.

(261) Gürcan ya murlu havalardan ho(lan r.
(262) Zerrin tenis oynamaktan vazgeçti.
Göksel ve Kerslake (2005: 180), Underhill ve Balc gibi uzakla(ma durumu

belirleyicisinin “önce, sonra, ba ka, dolay ” gibi belirli ilgeçlerin ve “memnun” gibi
belirli s fatlar n tamamlay c s olarak kullan ld na de inmi(tir.
(263) Okuldan sonra genellikle futbol oynuyor.

(264) Hayat ndan memnun görünüyor.
Göksel ve Kerslake (2005: 180), uzakla(ma durumu belirleyicisinin üye ya da

parças n vurgulayan ba( kurucusunun (constituent) bir varl k, grup ya da ulam ifade
eden daha geni( bir ad öbe indeki niteleyicilerde kullan ld n belirtmi(tir.
(265) Padi(ah n som alt ndan bir silah vard .

(266) Çikolatal pastadan iki dilim yedi.
Göksel ve Kerslake (2005: 181) uzakla(ma durumu belirleyicisinin ad

tümcelerinde, yan tümcelerde özne tamamlay c s olarak genelleyici anlamlarda
kullan ld na; bunun yan s ra kar( la(t rma ifade eden s fat ve belirteç yap lar nda
kar( la(t rma nesnesi ifade eden niteleyicilerde kullan ld na da de inmi(tir.
(267) Osman yak n arkada(lar mdan (biri) de ildir.

(268) Memleketin en iyi ressamlar ndan (biri) say l r.
(269) Ahmet Vefik Pa(a’y ilk Türk milliyetçilerinden (biri) addetmek mümkün.
(270) Mustafa’n n evi bundan (daha) büyük.
Uzakla(ma durumu biçimbiriminin genel özellikleri tablo – 8’de gösterilmi(tir.

BALCI
KERSLAKE
GÖKSEL VE
UNDERHILL
-
+
+
Yön
Tablo - 8
-
+
+
Bir (eyden
etkilenmesine
neden olma
-
+
+
ay r c
-
-
+
+ Fiyat
+
+
Baz
eylemlerle
zorunlu
olarak
-
-
+
Zaman
ifadelerinde
kullan l r
-
+
+
Bir arac n
neden
yap ld
gösterir
+
+
+
Uzakla(ma
-
+
+
Kaynak
-
+
+
Belirteç kurar
+
+
+
Clgeç ve s fat
tamamlay s
olarak
kullan l r
-
-
kar( la(t rma

-
-
Özne
tamamlay c s
75
76
Tablo – 8’e bak ld nda dilbilimcilerin görü(leri do rultusunda uzakla(ma

durumu biçimbiriminin “yön, araç, neden, ay r c , fiyat, zaman, materyal (bir eyin
neden yap ld ), uzakla ma, kaynak, kar la t rma, belirteç kurma, ilgeç, s fat ve
özne tamamlay c s olarak kullan lma” özelliklerinin ortaya ç kt gözlenmi(tir.
Underhill, yap t nda uzakla(ma durumunun “yön, baz eylemlerle zorunlu

olarak kullan lma, zaman ifadelerinde kullan lma, bir arac n neden yap ld n
gösterme, uzakla ma anlatma, ilgeç ve s fat tamamlay c s olarak kullan lma”
özelliklerine yer verirken bu durumun “neden, fiyat, kaynak, belirteç kurma,
kar la t rma ve özne tamamlay c s olarak kullan lma” özelliklerine de inmemi(tir.
Balc , Underhill’e benzer olarak bu biçimbirimin “yön, ay r c , baz eylemlerle

zorunlu olarak kullan lma, bir arac n neden yap ld n gösterme, uzakla ma
anlatma, ilgeç ve s fat tamamlay c s olarak kullan lma” özelliklerine de inmi(;
bunun yan s ra Underhill’den farkl olarak “bir eyden etkilenmesine neden olma,
fiyat, kaynak, belirteç kurma” özelliklerine de yap t nda yer vermi(; ancak “zaman
ifadelerinde kullan lma, kar la t rmalarda ve özne tamamlay c s olarak
kullan lma” özelliklerine de inmemi(tir.
Göksel ve Kerslake ise Underhill ve Balc gibi uzakla(ma durumunun “baz

eylemlerle zorunlu olarak kullan lma, uzakla ma anlatma, ilgeç ve s fat
tamamlay c s olarak kullan lma” özelliklerine de inmi(tir. Ayr ca, Balc ’n n da
yap t nda belirtti i gibi bu biçimbirimin “bir eyden etkilenmesine neden olma,
kaynak bildirme, belirteç kurma” özelliklerinden söz etmi(; di erlerinden farkl
olarak ise bu biçimbirimin “kar la t rmalarda ve özne tamamlay c s olarak
kullan ld ” üzerinde durmu(tur. Ancak, “yön, ay r c , fiyat, zaman ifadelerinde
kullan lma” özelliklerinden ise söz etmemi(tir.
77
4. YABANCILARA TÜRKÇE Ö RETEN K TAPLARDA AD

DURUM B Ç MB R MLER
Daha önce birinci ve ikinci bölümlerde inceledi imiz gibi çal (man n bu
bölümünde de yabanc lara Türkçe ö reten kitaplarda ad durum biçimbirimlerinden
“belirtme durumu, yönelme durumu, bulunma durumu ve uzakla ma durumu” için
neler söylendi i üzerinde duraca z.
Burada Thomas, Lewis, Rona, Aarssen ve Backus, Serin ve Taylan, Polat ve

di erlerinin yabanc lara Türkçe ö reten yap tlar nda ad durum biçimbirimlerinden
belirtme durumu hakk ndaki görü(lerine ve bu görü(ler aras ndaki benzerlik ve
farkl l klara yer verilmi(tir.
Thomas (1967: 36), belirtme durumu belirleyicisine yap t nda “belirli nesne”
ad n vermi( ve bunun iki i(levi oldu undan söz etmi(tir. E(zamanl olarak eklendi i
bir ad n eylemin dolays z nesnesi oldu unu ve ayn ad n belirli oldu unu; bir ad n bir
insan n, yerin ya da herhangi bir (eyin özel ad ysa ya da Cngilizcedeki “the”
tan ml na kar( l k geliyorsa, sahiplik gösteriyorsa ya da bir gösterme s fat yla
kullan l yorsa belirli oldu unu vurgulam (t r ve bundan dolay , bu belirleyicinin
yaln zca nesneyle kullan lan belirli bir tan ml k olarak adland r labilece ini
belirtmi(tir.
Lewis (1993:18)’ n belirtti ine göre bir ad, bir eylemin dolays z nesnesi
oldu unda bir ayr m yap l r. E er ad belirsizse, yal n biçiminde yani sözlükte
bulunacak biçiminde kal r; bu durumda eksiz yal n biçim, ya eylemin öznesi ya da
tan mlanmam ( nesnesi oldu undan buna salt (yal'n) biçim (absolute form)
denilebilir.
(271) Çay içtik.

(272) Kahve ald m.
78
(273) Bir polis gördük.

(274) Polisler gördük.
Lewis (1993: 18-19), belirtme durumundan “belirli nesneli durum” olarak söz
etmi(; eylemin nesnesi belirli oldu unda, yani ad ya da ad l gönderimi oldu unda, bir
özgül ki(i, yer ya da (ey; “bu, u, o” gibi gösterme sözcükleri ya da iyelikli bir
sözcü ün (Kitab m kaybettim, O babas yla tan t .) belirli oldu unu; bunun için
hangi insan, yer ya da (ey oldu una hiç (üphe olmad n ; ancak nesne belirsiz
oldu unda belirli nesne {–i/ -ü /- /- u} biçimbirimini ald n belirtmi(tir.
(275) Polisi gördük.

(276) Polisleri sayd k.
(277) Ahmet’i tan d m.
(278) Bingöl’ü gezdik.
(279) Çay içtik.
(280) Cstanbul’u gezdik.
Lewis (2000: 34), “bir” sözcü ünün belirli tan ml k gibi kullan ld
durumlarda nesneyi belirli yapmaya gerek olmad n ; betimsel s fatlar n, bir nesneyi
belirli yapmada tek ba( na yeterli olmad n belirtmi(; geçi(li bir eylemin ikinci
nesnesinin, yani tamamlay c nesnenin (complementary) yal n biçimde kald
üzerinde durmu( ve (u örnekleri vermi(tir.
(281) Bir mavi kuma( istiyor.

Mavi kuma( seçti.
(282) Onu Vali tayin ettiler.
Cstanbul’u Cstanbul yapan budur.
Seni arkada( san rd m..
Rona (1999: 63-64), belirtme durumu için “belirli nesne” ad n kullanm (; bu

belirleyicinin, Cngilizcedeki belirli tan ml k “the” olarak çevrildi ini, ama yaln zca
özgül bir (eyin ya da insan n eylemin nesnesi oldu u zamanlarda kullan ld n ; e er
baz ayr nt lar tan mlan yorsa ya da önceden bir (eye gönderimi varsa bir insan n ya
da (eyin özgül veya belirli oldu unu; bu bak mdan, e er eylemin nesnesi böyleyse
{– (y) I} belirtme durumu belirleyicisi almak zorunda oldu unu, ama e er nesne
özgül de ilse o zaman bu belirleyicinin kullan lamayaca n belirtmi( ve “Bir palto
ald m” tümcesinde “ben” sözcü ünün özne (alma i(ini yapan ki(i) ve “palto”
sözcü ünün nesne (alma i(inden etkilenen (ey) oldu u ve özgül olmad ( “bir”
palto); “Paltoyu ald m.” tümcesinde Cngilizcede belirli tan ml k “the” y kullanarak
79
“palto” sözcü ünün özgülle(tirilebilece i, herhangi bir palto olmad , özel bir palto
oldu u; nesne belirli oldu u zaman Türkçede {–(y)I} biçimbirimini almas gerekti i
Rona (1999: 64), özel adlar her zaman özgül oldu u için nesne konumundaysa
her zaman belirtme durumu belirleyicisi {–(y)I} biçimbirimini ald n ; benzer
olarak, nesne bir ad l ise belirli nesne biçimbirimi almas gerekti ini (beni, seni, onu,
bizi, sizi, onlar ); “Bu, u, o” ad llar n n belirli nesne biçiminin “bunu, unu, onu”
(283) Ali’yi gördüm.

Ankara’y be endim.
(284) Seni sinemada gördüm.
Bizi beklediniz mi?
(285) Onu içtin mi?
Bunu okumad m.
Junu açmad lar.
Aarssen ve Backus (2001: 99-100), yabanc lara Türkçe ö retimi için yazd klar
kitaplar nda belirtme durumunun tümcede dolays z nesneyi gösterdi ine; Türkçede
de böyle bir durum oldu una; ancak Türkçedeki her dolays z nesnenin bir belirtme
durumu belirleyicisi almad na; sadece dolays z nesnelerin belirli oldu una
de inmi(tir ve her (eyden önce iyelikli adlar n belirli oldu u; bu adlar n geneli
simgelemeyen bir (eye gönderimde bulundu u üzerinde durmu(; örnek olarak
“köpek” sözcü ünün belirsiz oldu unu, ancak “köpe imiz” sözcü ünün özel bir
köpe e gönderimde bulundu unu göstermi(tir.
(286) Bu ti(örtü bin dokuz yüz doksanda ald m.

(287) Saat alt sular nda eve dönüyor ve yeme i haz rl yorum.
(288) Türkiye’de güzel yerleri gördün mü?
Aarssen ve Backus (2001: 100), Cngilizce bir sözcü ün önüne “the” koyuldu u
zamanki gibi belirtme durumu biçimbiriminin bir ada eklendi i zaman, ad n belirli
yap ld n ; zorunlu olarak belirtme durumu belirleyicisinin eklenece i ba lamlar n
ö renilmesi gerekti ini; bunlar n hepsinin eylemin dolays z nesnesi olarak ad n
nerede i(lev gördü üyle s n rl oldu unu; bu yüzden “Babam söyledi.” tümcesinde
oldu u gibi babam sözcü ünün, tümcenin öznesi oldu unda belirtme durumu
belirleyicisi almad n ; “Babam gördüm.” tümcesinde oldu u gibi dolays z nesne
80
oldu unda belirtme durumu belirleyicisi ald n belirtmi(; bunun yan s ra iyelikli
bir ad n, tamlayanl bir yap içindeyse dolays z nesne oldu unu ve bütün yap n n
belirtme durumu taraf ndan izlendi ini vurgulam (t r.
(289) Erol’un yeni evini gördün mü?

(290) Ye enimin kutular n yeni dairesine götürüyorum.
Aarssen ve Backus (2001: 100), göstericilerin de iyelik gibi ayn sonuca sahip
oldu u; ayn “senin kasaban” gibi “bu kasaba” sözcük grubunun da özel bir kasabay
di erlerinden ay rd , yani belirli oldu u; “Bu, u, o”lu adlar n bir dolays z nesne
olarak kullan l yorsa belirtme durumu belirleyicisiyle gösterilmesi gerekti i üzerinde
durmu(tur.
(291) Bu kitab okudun mu?

(292) O k z görüyor musunuz?
Aarssen ve Backus (2001: 101), son olarak, baz sözcüklerin bir iyelik
biçimbirimiyle gösterilmese de belirli oldu una; çünkü bunlar n yaln zca bir (eye
gönderimde bulundu una; bununla ilgili örneklerin insanlar n, ülkelerin, kurumlar n
vb. adlar n içerdi ine; çünkü bir Türkiye ve bir Ali oldu una; bundan dolay ,
bunlar n da dolays z nesne oldu u zaman belirtme durumu belirleyicisi almas na
gerekti ine de inmi(tir.
(293) Emel’i tan yor musun?

(294) Cuma günü Pamukkale’yi gördük.
Serin ve Taylan (2003: 58 - 60), nesne özel ad (ki(i ve yer ad ) oldu unda;
nesne herkes, kimse, her ey ya da bir ad l oldu unda; nesneden önce i(aret ad l ya
da – ki biçimbirimi alm ( bir ad bulundu unda; nesneden önce bütün, baz , her,
hangi bulundu unda; nesne kim, kimler, hangisi, nere, nereler gibi soru sözcü ü
oldu unda; iyelik biçimbirimi ald nda; dü ün-, sev-, bil- vb. gibi eylemlerin
eylemlik biçimindeki yantümcesi oldu unda, nesnenin zorunlu olarak belirtme
durumu belirleyicisi ald na, ancak istemek eyleminin eylemlik durumundaki
yantümcesinin genellikle belirtme durumu belirleyicisi almad na de inmi(tir.
(295) Hafta sonlar Cstanbul’u geziyoruz.

Hasan Gönül’ü tan m yor.
(296) Ben onu alaca m.
81
Aylin bu s n fta herkesi tan yor.

Sibel kimseyi be enmiyor.
O her (eyi al yor.
(297) Ben, o Alman arkada( bekliyorum.
Sen bu gazeteyi okuyor musun?
Sa daki lokantay görüyor musun?
Bu kitaptaki al (t rmay yapacak m y z?
(298) Ali bütün meyvalar seviyor.
Baz gazeteleri alm yoruz.
O uz her yeme i seviyor.
Hangi gazeteyi istiyorsunuz?
(299) Okulda kimi gördün?
Partiye kimleri ça racaks n?
Burada iki kitap var, hangisini istiyorsun?
Cstanbul’da en çok nereyi be endiniz?
Czmir’de nereleri gezdiniz?
(300) Kedimi ar yorum.
Mektubunu atacak m s n?
(301) Hafta sonu pikni e gitmeyi dü(ünüyoruz.
Dans etmeyi bilmiyorum
(302) Bu yaz çal (mak istiyorum.
Serin ve Taylan (2003: 60), nesne “nece” soru sözcü ü oldu unda ve nesneden
önce çok, az, hiç (bir), birkaç, kaç, nas l bir gibi nicelik sözcükleri geldi inde
belirtme durumunun kullan lmayaca n belirtmi(tir.
(303) Nece konu(uyorsunuz?

(304) Çok portakal yiyorsun.
Her hafta birkaç mektup al yorum.
S navlarda art k az yanl ( yap yorum.
Nas l bir ev ar yorsun?
Bayramda çocuklara hiçbir hediye almad .
Serin ve Taylan (2003: 61), di er durumlarda {-(y)I} biçimbiriminin

bulunmas n n nesneyi belirli yapt n ; belirsiz nesnelerde addan önce “bir”
sözcü ünün geldi ini ve ad n {-(y)I} biçimbirimi almad n ; addan önce “bir”
sözcü ü bulunmayan belirtisiz bir nesnenin genel tür anlam ta( d n ve say
belirtmedi ini vurgulam (t r. Bunun yan s ra, hemen eylemönü konumda
bulunmayan bir nesnenin {-(y)I} biçimbirimi almak zorunda oldu unu belirtmi(tir.
(305) Hasan gazete okuyor.

Hasan bir gazete okuyor.
Hasan gazeteyi okuyor.
O, çocuklara oyuncak getiriyor.
O, çocuklara bir oyuncak getiriyor.
O, çocuklara oyunca getiriyor.
Ne yiyorsun, et mi, bal k m ?
82
Türkiye’de en çok neyi özlüyorsunuz?

(306) Balkonda çay içelim.
Çay balkonda içelim.
Carol bir Türk kadar güzel Türkçe konu(uyor.
Carol Türkçeyi bir Türk kadar güzel konu(uyor.
Sabahlar yemek yap yorum, ö leden sonralar da çal ( yorum.
Yeme i sabahlar yap yorum, ö leden sonralar da çal ( yorum.
Polat ve di erleri (2007: 30), tümleç belli bir nesne de ilse kullan lmad na,
bu durumda tümleç ile eylem aras nda hiçbir ö enin bulunmad na; tümleç “bu, u,
o” gösterme ad llar yla nitelenmi(se; tümleç özneden önceyse veya eylemle aras nda
bir ö e varsa; tümleç özel bir adsa; tümleç iyelik biçimbirimlerini alm (sa belirtme
durumu belirleyicisini kullanman n zorunlu oldu una de inmi(tir.
(307) Sedat televizyon seyrediyor.

(308) Ayfer bu kitab okuyor.
(309) Televizyonu Sedat seyrediyor.
Sedat televizyonu yak ndan seyrediyor.
(310) Jule Yusuf’u seviyor.
(311) Ben ülkemi seviyorum.
Tablo – 9’da yabanc dil olarak Türkçe ö reten kitaplarda belirtme durumunun
genel özellikleri gösterilmi(tir.
Tablo - 9
Nesne nesne nesneden nesneden nesne kim, iyelik dü(ün-, sev-, Nesne
özel herkes, önce önce kimler, biçimbiri bil- vb. gibi eylemönü
adsa kimse, her i(aret ad l bütün, hangisi, nere, mi eylemlerin konumda
ey ya da ya da – ki baz , her, nereler ald nda eylemlik de ilse
bir ad l biçimbiri hangi biçimindeki
oldu unda mi alm ( bulundu yantümcesi
bir ad unda oldu unda
bulundu
unda
THOMAS + - + - - - - -
LEWIS + + - - - + - -
RONA + + - - - - - -
AARSSEN + - + - - + - -
VE
BACKUS
SERCN VE + + + + + + + +
TAYLAN
POLAT VE + - + - - + - +
DCBERLERC
Tablo – 9’a bak ld nda görülece i gibi yabanc dil olarak Türkçe ö retimi
kitaplar nda belirtme durumu biçimbiriminin genel özellikleri (öyledir: Nesne özel
adsa, nesne herkes, kimse, her ey ise, nesne bir ad l ise, nesneden önce i(aret ad l
83
(bu, (u, o) ya da {-ki} biçimbirimi alm ( bir ad bulundu unda, nesneden önce bütün,
baz , her, hangi sözcükleri bulundu unda, nesne kim, kimler, hangisi, nere, nereler
gibi soru sözcükleri bulundu unda, nesne iyelik biçimbirimi ald nda, “dü ün-, bil-,
sev- vb.” gibi eylemlerin eylemlik biçimindeki yantümcesi oldu unda, nesne
eylemönü konumda de ilse belirtme durumu biçimbirimi kullan l r.
Tablo – 9’da görüldü ü üzere Thomas, belirtme durumu biçimbiriminin

yukar da belirtilen özelliklerden yaln zca “nesne özel adsa ve nesneden önce i aret
ad l ya da {-ki} biçimbirimi alm bir ad bulundu unda kullan m ” özelliklerine
de inmi(tir.
Lewis da yap t nda Thomas’a benzer olarak bu biçimbirimin nesne özel adsa
kullan ld na de inmi(; Thomas’tan farkl olarak da bu biçimbirimin “nesne herkes,
kimse, her ey ya da bir ad l oldu unda kullan ld ndan ve nesne iyelik biçimbirimi
ald nda kullan ld ndan” söz etmi(tir. Tablodaki di er özelliklerine
de inmemi(tir.
Rona da ayn Lewis gibi bu biçimbirimin “nesne özel adsa kullan ld na ve

nesne herkes, kimse, her ey ya da bir ad l oldu unda kullan ld na” de inmi(tir.
Yukar da belirtilen di er özelliklere yap t nda yer vermemi(tir.
Aarssen ve Backus ise Thomas, Lewis ve Rona gibi bu biçimbirimin “nesne

özel adsa kullan ld na”; Thomas’ n da üzerinde durdu u gibi “nesneden önce i aret
ad l ya da {-ki} biçimbirimi alm bir ad bulundu unda kullan m ” üzerinde durmu(;
Lewis gibi “nesne iyelik biçimbirimi ald nda kullan ld nda” bu biçimbirimin
kullan laca ndan söz etmi(tir. Ancak di er özellikleri üzerinde durmam (t r.
Serin ve Taylan di erlerinden farkl olarak bu biçimbirimin yukar da sözü

edilen tüm özelliklerine yap tlar nda yer vermi(tir.
Polat ve di erleri ise di erlerine benzer olarak ve Aarssen ve Backus’un

de indi i gibi bu biçimbirimin “nesne özel adsa kullan ld na, nesneden önce i aret
84
ad l ya da {-ki} biçimbirimi alm bir ad bulundu unda kullan ld na ve nesne

iyelik biçimbirimi ald nda kullan ld na” de inmi(tir.
Burada Thomas, Lewis, Rona, Aarssen ve Backus, Serin ve Taylan, Polat ve

di erlerinin yabanc lara Türkçe ö reten yap tlar nda yönelme durumu hakk ndaki
görü(lerine ve bu görü(ler aras ndaki benzerlik ve farkl l klara yer verilmi(tir.
Thomas (1967: 48), bu belirleyicinin bir noktaya do ru, bir yere do ru ya da

zamana do ru hareketini belirtti ini; “vermek” gibi eylemlerde dolayl nesne olarak
kullan ld n ; bunun yan s ra pek çok eylemin hareketinin al c s n belirtti ini
vurgulam (t r.
(312) Kutuyu Ahmet’e verdi.

(313) Ona güldü.
Bize bakt lar.
Rona (1999: 67), yönelme durumunun Cngilizcede “to” ve “for” sözcüklerine

kar( l k geldi i ve bir yönü belirtti i; bir (eye ya da bir yere do ru hareket, bir ki(i ya
da (eye do ru eylem oldu u üzerinde durmu(tur. Bunun yan s ra birtak m
eylemlerin her zaman {-(y)A} biçimbirimini ald n belirtmi(tir.
(314) Sinemaya gittik.

Ali Ankara’ya gitti.
Kitab ona verdim.
Bunu size ald m.
Bize ne getirdiniz.
(315) Duvara bakt m.
Derse ba(lad m
Kitaba ba(lad k.
Lewis (2000: 35), yönelme durumunun bir eylemin dolayl nesnesi oldu unu;
yer gösterdi ini; amaç, fiyat ifade etti ini belirtmi( ve “ac nmak, ba lamak, de mek
ve dokunmak, benzemek, devam etmek, ermek ve varmak, girmek, inanmak, yard m
etmek” gibi Türkçe deyimlerin, yönelme durumu gerektirdi ine de inmi(tir.
85
(316) Mektubu Ali’ye gösterdim.

Hizmetçi-ye bir palto verece iz.
Hizmetçi-ye bir palto alaca z.
(317) Türkiye’ye döndüler.
Yer-e dü(tü.
Ji(eyi masa-ya koydu.
Borc-a batmayal m.
Sandalye-ye oturdum.
Bir orman-a gizlendiler.
(318) K z çiçek derme -e ç k yor.
Ö renci s nav-a haz rlan yor.
(319) Bunu kaç-a ald n?
Aarssen ve Backus (2001: 49), yönelme durumunun bir (eye ya da bir ki(iye
do ru yönü ifade etmede kullan ld ndan; bir ada, bir ki(inin ad na ya da bir yere
eklendi inde dolayl nesne ya da al c y i(aret etti inden söz etmi(tir.
(320) Londra’ya
Cstanbul’a
Eski(ehir’e
Fethiye’ye
hastaneye
eve
soka a
yüre e
(321) Aynur’a bir hediye verdim.
Kediye mamay verdin mi?
Serin ve Taylan (2003: 61), yönelme durumu belirleyicisinin “bak-, ba la-,

bay l-, bin-, git-” gibi eylemlerle kullan ld na de inmi(tir.
(322) Nereye bak yorsun?

O uz sana te(ekkür etti mi?
Biraz acele et, tiyatroya geç kalaca z.
Polat ve di erleri (2007: 25), bu biçimbirimin öncelikle “yönelme, yakla ma,

girme” durumu bildirdi ini; bunun d ( nda “için” i(levi oldu unu ve zaman belirteci
olarak kullan ld n belirtmi(tir.
(323) Ali eve geliyor.

(324) Ben anneme bisiklet ald m.
(325) Haftaya görü(ürüz.
Tablo – 10’da yönelme durumunun yabanc lara Türkçe ö reten kitaplardaki

özellikleri verilmi(tir.
86
Tablo – 10
Yönelme Amaç Fiyat Baz “için” Zaman Yer
eylemlerle anlam na belirteci
kullan l r kullan l r. olarak
kullan l r.
THOMAS + - - + - - -
RONA + - - + - - -
LEWIS + + + + - - +
AARSSEN VE + - - - - - -
BACKUS
SERCN VE - - - + - - -
TAYLAN
POLAT VE + - - - + + -
DCBERLERC
Tablo – 10’a bak ld nda yönelme durumunun “yönelme, amaç, fiyat, baz
eylemlerle kullan lma, “için” anlam nda kullan lma, zaman belirteci olarak
kullan lma ve yer gösterme” özelliklerinin ortaya ç kt gözlenmi(tir.
Thomas ve Rona’n n, yukar da belirtilen bu özelliklerden bu biçimbirimin

“yönelme ve baz eylemlerle kullan lma özelliklerine” de indikleri görülmü(tür.
Lewis, tabloda da görüldü ü gibi, Thomas ve Rona’ya benzer olarak bu

biçimbirimin “yönelme ve baz eylemlerle kullan lma özelliklerine” de inmi(,
bunlar n yan s ra, onlardan farkl olarak bu biçimbirimin “amaç, fiyat ve yer
gösterdi i” üzerinde de durmu(tur.
Tabloya bak ld nda Aarssen ve Backus’un bu biçimbirimin özelliklerinden

yaln zca “yönelme belirtti ine” de indi i; Serin ve Taylan’ n ise yaln zca “baz
eylemlerle kullan ld ” üzerinde durdu u gözlenmi(tir.
Polat ve di erleri’nin ise di erlerinin de belirtti i gibi bu biçimbirimin

“yönelme” özelli ine de indi i; onlardan farkl olarak ise “için” anlam nda
kullan ld na ve zaman belirteci olarak kullan ld na” de indikleri görülmü(tür.
87
Burada da belirtme ve yönelme durumlar nda oldu u gibi Thomas, Lewis,

Rona, Aarssen ve Backus, Serin ve Taylan, Polat ve di erlerinin yabanc lara Türkçe
ö reten yap tlar nda bulunma durumu hakk ndaki görü(lerine ve bu görü(ler
aras ndaki benzerlik ve farkl l klara yer verilmi(tir.
Thomas (1967: 48), bulunma durumu biçimbiriminin yer ve zaman ifade

etti ini; bunun yan s ra kesirleri ifade etmede kullan ld n belirtmi(tir.
(326) a açta
a açlarda
(327) 3te 2 (üçte iki)
100de 15 (yüzde on be()
(328) yüzde yüz
Rona (1999: 43), bulunma durumu biçimbiriminin eylemin nerede oldu unu ya
da bir insan n, bir (eyin nerede bulundu unu belirtti ine de inmi( ve ki(i ad llar ve
göstericilerin bu biçimbirimi alabilece i üzerinde durmu(tur.
(329) evde i(te

sinemada masada
(330) K rm z örtü masada.
(331) Çocuklar okulda m ?
(332) Ya(l kad n evde de il.
(333) bende bunda
sende onda
Lewis (2000: 35), bulunma durumu biçimbiriminin yer ve zaman gösterdi ine;
soyutlamalarda kullan ld na; (ekil, boyut, renk ve ya( ifade etmek için de
kullan ld na de inmi(tir. yumurta eklinde bir ta ; on metre uzunlu unda bir ip;
kahve renginde bir apka; yirmi ya nda; bu fikir-de de ilim.
(334) tiyatro-da
su-da
yer-de
Ben-de para yok.
Radyo-da bir vazo var.
(335) Ramazan-da
be( eylül-de
(336) Radyo-da bir konu(ma var.
88
ihtiyarl k-ta
s hhat-te
gitmek-te
Aarssen ve Backus (2001: 48), bulunma durumunun Cngilizcede bulunulan,

gidilen ya da gelinen yeri ifade ederken ilgeçlerin (preposition) kullan ld ndan;
Türkçede bu tür ilgeçlerin olmad ndan; bunun yerine ilgeçler (postposition) ve
durum biçimbirimleri (case endings) oldu undan ve bunlar n yer ve yön ifade
etti inden; bir (eyin geçti i zaman ifade etmekte de kullan ld ndan söz etmi(tir.
(337) Londra’da
Cstanbul’da
Eski(ehir’de
Cznik’te
Ka(’ta
hastanede
evde
sokakta
(338) yürekte
(339) nerede?
(340) nerelerde?
(341) Cngiltere’de oturuyorum.
(342) bugün okulda.
(343) Jimdi Adana’da oturuyor.
(344) saat be(te
be(te geliyor.
Bir a ustosta.
Serin ve Taylan (2003: 12), bu biçimbirimin yön ve zaman ifade etti ini
belirtmi(tir.
(345) sa da
solda
(346) ilkbaharda
sonbaharda
Polat ve di erleri (2007: 15), bulunma durumu biçimbiriminin bir ki(inin, bir
nesnenin yerini, bir olay n zaman n belirtmek amac yla sözcüklere eklendi ini
belirtmi(tir.
(347) Ali okulda.

Kitap masada.
(348) Maç saat ikide.
Tablo – 11’de yabanc lara Türkçe ö reten kitaplardaki bulunma durumunun

genel özellikleri gösterilmi(tir.
89
Tablo – 11
renk ve ya(
(ekil, boyut,
say lar ifade

etmek
için kullan l r
Soyutlamalar
da kullan l r
kullan l r.
ederken
Kesirli
zaman
ifade
Yer
THOMAS + + - - +
RONA + - - - -
LEWIS + + + + -
AARSSEN + + - - -
VE BACKUS
SERCN VE + + - - -
TAYLAN
POLAT VE + + - - -
DCBERLERC
Tablo – 11’e bak ld nda bulunma durumunun genel özelliklerinin “yer,

zaman, soyutlamalarda kullan lma, ekil, boyut, renk ve ya ifade etmek için
kullan lma, kesirli say lar ifade ederken kullan lma” özellikleri oldu u
belirlenmi(tir.
Tabloda da görüldü ü gibi Thomas, bulunma durumunun “yer, zaman ve

kesirli say lar n ifade edilmesinde” kullan ld ndan söz etmi(tir.
Rona ise bu biçimbirimin yaln zca “yer” ifade etti ine de inmi(tir.
Lewis ise Thomas’a benzer olarak bu biçimbirimin “yer ve zaman”

gösterdi ine; ondan farkl olarak “soyutlamalarda kullan lma, ekil, boyut, renk ve
ya ifade etmek için kullan lma” özelliklerine de inmi(tir.
Aarssen ve Backus, Serin ve Taylan, Polat ve di erleri ise Thomas ve Lewis’a

benzer olarak bu biçimbirimin “yer ve zaman” gösterdi i üzerinde durmu(, di er
özelliklerine hiç de inmemi(tir.
90
Son olarak, burada da di er durum biçimbirimlerinde yap ld gibi Thomas,

Lewis, Rona, Aarssen ve Backus, Serin ve Taylan, Polat ve di erlerinin yabanc lara
Türkçe ö reten yap tlar nda uzakla(ma durumu hakk ndaki görü(lerine ve bu
görü(ler aras ndaki benzerlik ve farkl l klara yer verilmi(tir.
Thomas (1967: 49), uzakla(ma durumu biçimbiriminin sebep anlatt n ; bir

(eyin neden yap ld n gösterdi ini; kar( la(t rmalarda kullan ld n ; baz
eylemlerle bu biçimbirimin kullan ld n ; zaman belirteçleri olu(turdu unu
belirtmi(tir.
(349) ondan
neden
(350) ta(tan
ta(tan bir ev
(351) benden büyük
sizden iyi
ondan az
(352) Onlardan çok bahsettik.
(353) eskiden
birdenbire
do rudan do ruya
Rona (1999: 72-73), uzakla(ma durumu biçimbiriminin Cngilizcedeki “from”,

“out of”, “off” sözcüklerine kar( l k geldi ine; baz eylemlerin bu biçimbirimi
ald na; soru sözcüklerinin {–DAn} biçimbirimini ald na: benzer olarak ad llar n
düzenli olarak {–DAn} biçimbirimi ald na de inmi(tir.
(354) Uçak Czmir’den geldi.

Trenden indik, otobüse bindik.
Evden ç kmad m.
Kitab Cemil’den ald m.
(355) O adamdan korkmuyorum.
(356) Kimden
Mektup kimden geldi?
Neden
Neden gittiler?
Neden para almad n?
Nereden
Tren nereden geldi?
Bu paltoyu nereden ald n z?
(357) Benden para istedi.
91
Kitaplar bizden ald , onlara verdi.

Jundan da yediniz mi?
Lewis (2000: 36), uzakla(ma durumunun, hareket noktas n ifade etti i, bir
(eyin ayr ld yerden, bir (eyin içinden geçerek, arac l yla / yoluyla anlam n
verdi i; sebepsel kullan m n n da yayg n oldu u; “korkmak, üphelenmek, nefret
etmek, ho lanmak” gibi duygular anlatan eylemlerle de kullan m n n oldu u;
kar( la(t rman n ikinci üyesinin de uzakla(ma durumu biçimbirimi ald üzerinde
durmu(tur.
(358) Jehirden ayr ld .

Ra betten dü(tü.
Bu gidi( onu yerinden edecek.
(359) Pencereden girdi.
Hangi yoldan gidilir.
Sizi telefon-dan ar yorlar.
Haber radyo-dan yay ld .
H rs z kolundan tuttum.
Kitab yerinden daha açt m.
Sahilden gittik.
Co rafyadan tam numara ald m.
O k z kafadan sakatt r.
Chtiyar böbreklerinden rahats zd r.
(360) Muvaffakiyet-ten sarho(.
Açl ktan bitkin.
Neden?
(361) Türkiye Lübnan’dan büyüktür.
Lewis (2000: 36), uzakla(ma durumu biçimbiriminin araçlar n neden

yap ld n gösterdi ini; ay r c (parçac l) kullan m n n oldu unu; fiyat ifade etti ini,
ancak yönelme durumuyla e(anlaml olmad n belirtmi(tir.
(362) Naylon-dan yap lm ( bir bal k a .

Söz gümü(-ten, sükut alt n-tan.
Ate(-ten gömlek.
(363) Kom(ulardan biri
Üyelerden bir kaç
(364) Bu elmalar kaç-tan ald m?
Lewis (1993: 55-56), yukar dakilere benzer olarak, di er yap t nda

uzakla(t rma durumu belirleyicisinin, ba(lang ç ya da hareket noktas n belirtti ini,
bu nedenle kar( la(t rmada kullan ld n , ayn zamanda kaç nma, ay rma ya da geri
çekilme anlatan eylemlerle kullan ld n ; sebebin neden ileri geldi ini belirtti ini;
92
araçlar n neden yap ld n gösterdi ini; baz belirteçlerin uzakla(ma biçimbirimiyle

kuruldu unu; ba(ka deyimsel kullan mlar da oldu unu ele alm ( ve bunlar n yan
s ra bu biçimbirimin Cngilizcede “of ” ve ayn zamanda “through”, “by way of”
olarak çevrildi ine de inmi(tir.
(365) Bu yüzden
(366) Ondan korkuyorum.
(367) B kt m bu ya murlu havadan.
(368) Toplant ya gitmedim, vaktim yoktu da ondan.
(369) O lan için ka ttan bir (apka yapt m
(370) sonradan önceden
eskiden çoktan
sahiden do rudan do ruya
(371) Bu ö renci matematikten tam not ald
Kavunlar kaçtan ald n?
Onu h rs zl ktan yakalad lar.
(372) One of the children çocuklardan biri
I have no news of him ondan haberim yok.
I am sure of this bundan eminim
(373) Buradan geçmediler
Pencereden bak yor.
Köprüye ba(ka bir yoldan gittim.
Elimden tuttu
Selim’i telefondan ar yorlar.
Aarssen ve Backus (2001: 50), uzakla(ma durumu biçimbiriminin ki(i ya da

(eyin geldi i yönü belirtmek için kullan ld n ; yön belirtmenin yan s ra, bu
biçimbirimin boyunca, yan nda (along), yolu ile (via), içinden, aras ndan (through),
kar ya, kar da (across) anlamlar n da belirtmekte oldu unu; s fatlar n
kar( la(t r lmas nda da kullan ld n , bunu daha ya da az sözcüklerinin
izleyebilece ini belirtmi(tir.
(374) Londra’dan / Cstanbul’dan

Eski(ehir’den / Cznik’ten
Ka(’tan / hastaneden
evden / sokaktan / yürekten
(375) Anayoldan geldiniz mi?
Toros Da lar ndan yolculuk ettik.
Köprüden geçtiler.
(376) Cstanbul, Tarsus’tan güzel.
(377) Cstanbul Tarsus’tan daha güzel.
Tarsus Silifke’den az güzel.
Serin ve Taylan (2003: 51), bu biçimbirimin “bahset-, ho lan-, kork-” gibi baz
eylemlerle birlikte kullan ld na; bu durumun hareket ya da ç k ( noktas n , yönelme
93
durumunun ise var ( noktas ya da yönü belirtti ine; kar( la(t rmalarda
kullan ld na; malzeme olarak kullan ld na; sebep anlatt na de inmi(tir.
(378) Cstanbul’dan Ankara’ya her gün uçak var m ?

Evden üniversiteye on dakikada yürüyoruz.
Bu binadan öbür binaya ta( naca z.
Kaya yar n tatilden eve dönüyor.
May stan hazirana kadar orada olaca z.
(379) Ali Ay(e’den (daha) büyük.
Ay(e Ali’den (daha) küçük.
Emel Murat’tan (daha) çok çal ( yor.
Murat emel’den daha az çal ( yor.
(380) Sütten yo urt yap yoruz.
Domatesten salça yap yoruz.
Ji( kebap kuzudan daha iyi oluyor.
(381) Gürültüden çal (am yoruz.
Sisten vapurlar çal (m yor.
S caktan rahats z olduk.
Polat ve di erleri (2007: 22), bu durumun öncelikle ç kma, ayr lma durumunu
bildirdi i; bunun d ( nda neden; hakk nda i(levleri oldu u; zaman belirteci olarak
kullan labilece i; kar( la(t rmalarda ve baz tamlamalarda kullan ld üzerinde
durmu(lard r.
(382) Sinemadan geliyor.
(383) Kanserden öldü.
(384) Eski günlerden konu(tuk.
(385) Jimdiden özledim.
(385) Ben senden çok çal ( yorum.
(387) Arkada(lardan biri.
Tablo – 12’de uzakla(ma durumunun genel özellikleri gösterilmi(tir.

94
Tablo – 12
sözcüklerinde
Kar( la(t rma
eylemlerle
Malzeme
boyunca
Yolu ile
Belirteç
yan nda
parçac l
ayr lma
Ç kma,
Sebep
kurar.
Soru
fiyat
Yön
Baz
THOMAS + + + + - - + - - - - -
RONA - + - - - - - - - - - - +
LEWIS + + + + + + + - - - - + -
AARSEN - - + - - - - + + + + - -
VE
BACKUS
SERCN + + + + - - - + - - - + -
VE
TAYLAN
+ - + - + - + - - - - + -
95
Tablo – 12’ye bak ld nda yabanc dil olarak Türkçe ö reten kitaplarda
uzakla(ma durumu biçimbiriminin özelliklerinin “sebep, baz eylemlerle kullan lma,
kar la t rma, malzeme, ay r c , fiyat, belirteç kurma, yön, boyunca, yolu ile,
yan nda, ç kma, ayr lma, soru sözcüklerinden sonra kullan lma” oldu u
gözlenmi(tir.
Thomas, yukar daki tabloda gösterilen bu özelliklerden “sebep, baz eylemlerle

kullan lma, kar la t rma, malzeme, belirteç kurma” özelliklerine de inmi(,
di erlerine yap t nda yer vermemi(tir.
Rona ise bu biçimbirimin yaln zca “baz eylemlerle kullan lma ve soru
sözcüklerinden sonra kullan lma” özelli ine de inmi(tir.
Lewis, “sebep, baz eylemlerle kullan lma, kar la t rma, malzeme, ay r c ,

fiyat, belirteç kurma, ç kma, ayr lma” özelliklerine de inmi(; bu biçimbirimin
tablodaki di er özelliklerine de inmemi(tir.
Aarssen ve Backus, di erlerine benzer olarak bu biçimbirimin

“kar la t rmalarda kullan lma” özelliklerine de inmi(; di erlerinden farkl olarak
“yön, boyunca, yolu ile, yan nda” anlamlar üzerinde durmu(, ancak di er
özelliklerine de inmemi(tir.
Serin ve Taylan, tabloda belirtildi i gibi ve di erlerinin söylediklerine benzer

olarak bu biçimbirimin “sebep, baz eylemlerle kullan lma, kar la t rma, malzeme
yön, ç kma, ayr lma” özellikleri üzerinde durmu(tur.
Son olarak Polat ve di erleri ise “sebep, kar la t rma, ay r c , belirteç kurma,
ç kma, ayr lma, soru sözcüklerinden sonra kullan lma” özelliklerine de inmi(tir.
96
5. YABANCI Ö RENC LER N YAZILI ANLATIM

KA ITLARININ NCELENMES
Çal (mam zda Ankara Üniversitesi TÖMER’de ö renim görmü( ve görmekte

olan, çe(itli ya( gruplar nda ve de i(ik ülkelerden gelmi( temel, orta ve ileri
düzeylerde, her kurdan 50’(er ki(inin olmak üzere, toplam 150 yabanc ö rencinin
yaz l anlat m ka tlar nda ad durum biçimbirimleriyle ilgili yapt klar yanl (lar
saptanm (t r. Bu saptamalar yap l rken tümceler ba lam içinde de erlendirilmi(tir.
5. 1. Temel Türkçede Yap'lan Ad Durum Biçimbirimleri Yanl'(lar'
5. 1. 1. Belirtme Durumu Biçimbirimiyle lgili Yap'lan Yanl'(lar
a. Belirtme Durumu Biçimbiriminin Kullan'lmamas'

1. Y. Biz çok kar seviyoruz.
D. Biz kar çok seviyoruz.
2. Y. Jimdi Türkün kitab çeviriyor.
D. Jimdi Türkçe kitab çeviriyor.
3. Y. Fetihye, Bodrum, Ku(adas , Istanbul, Çe(me ziyaret ediyorum.
D. Fethiye, Bodrum, Ku(adas , Cstanbul, Çe(me’yi ziyaret ediyorum.
4. Y. Türkiye’nin laiki seviyorum, çünkü öropadan gidiyorum ve öropada çok
laiki.
D. Türkiye’nin laikli ini seviyorum, çünkü Avrupa’dan geliyorum ve Avrupa
çok laik.
5. Y. Bazan Fransa’nin teknolojis ve modern onlar özledim.
D. Bazen Fransa’n n teknolojisini ve modernli ini özlüyorum.
6. Y. Türkiye biraz bilmiyorum.
D. Türkiye’yi biraz biliyorum.
7. Y. Maalesef insanlar ile konu(uyorum (imdi zor, çünkü Türkçe biraz
konu(uyorum.
97
D. Maalesef insanlar ile konu(mam (imdi çok zor, çünkü Türkçeyi biraz
konu(uyorum.
8. Y. Arabam sürmek sevmiyorum.
D. Arabam sürmeyi sevmiyorum.
9. Y. Deniz seviyor ama trafik t kan kl sevmiyor.
D. Denizi seviyorum ama trafik t kan kl n sevmiyorum.
10.Y. Davut Türkçe çok güzel konu(uyor.
D. Davut Türkçeyi çok güzel konu(uyor.
11.Y. Sen (imdi Davut biliyorsun.
D. Sen (imdi Davut’u tan yorsun.
12.Y. Bu davran ( sevmiyorum.
D. Bu davran ( sevmiyorum.
13. Y. Nar suyu çok seviyorum, çünkü Fransa’da yok.
D. Nar suyunu çok seviyorum, çünkü Fransa’da yok.
14. Y. Turlar çok seviyorum.
D. Turlar çok seviyorum.
15. Y. Ben hepsi görmek istiyorum.
D. Ben hepsini görmek istiyorum.
16. Y. Bu hikaye duyduktan sonra Pompey’i görmeye gitmem çok önemli.
D. Bu hikayeyi duyduktan sonra Pompey’i görmeye gitmem çok önemli.
17. Y. Otogarda hocam bekledim.
D. Otogarda hocam bekledim.
18. Y. Türkiye’nin yemek yedim.
D. Türkiye’nin yeme ini yedim.
19. Y. Onlar görmek istiyorum.
D. Onlar görmek istiyorum.
20. Y. Bütün Ctalya’n n yerleri görmek istiyorum.
D. Ctalya’n n her yerini görmek istiyorum.
21. Y. Ben peyzaglar, (ehirler ve insanlar çok seviyorum.
D. Ben peyzajlar , (ehirleri ve insanlar çok seviyorum.
22. Y. Ben çok müzik seviyorum.
D. Ben müzi i çok seviyorum.
98
23. Y. E(im mutlu yapabiliyorum.

D. E(imi mutlu edebiliyorum.
24. Y. Di(lerim f rçalad m.
D. Di(lerimi f rçalad m.
25. Y. Türkiye’ye tekrar gelmek ve okuma için kalmak diliyorum.
D. Türkiye’ye tekrar gelmeyi ve okumak için kalmay diliyorum.
26. Y. Bazen tarihin binalar gezip görüyoruz.
D. Bazen tarihi binalar gezip görüyoruz.
27. Y. Biz bu yap yoruz san yorum.
D. Biz bunu yap yoruz san yorum.
28. Y. Roma’ya geldikten sonra her (ey b rakmay p Kolesium’a bakmaya
gidece im.
D. Roma’ya gittikten sonra her (eyi b rak p Kolesium’a bakmaya gidece im.
29. Y. Bu görevler ö renecektim ama ö renmedim.
D. Bu görevleri ö renecektim, ama ö renmedim.
30. Y. Onlar Ctalya’n n bir adas teklif ettiler.
D. Onlar Ctalya’n n bir adas n tavsiye ettiler.
31. Y. Biz sadece biletler alaca z.
D. Biz sadece biletleri alaca z.
32. Y. Ben oteler internette gördüm.
D. Ben otelleri internette gördüm.
33. Y. Bu konu çözmekte sadece ben kararl y m.
D. Bu konuyu çözmeye sadece ben kararl y m.
35. Y. Ö retmen Yasemin çok güzel her (ey anlat yor, oynuyor.
D. Ö retmen Yasemin çok güzel her (eyi anlat yor, oynuyor.
36. Y. Ben okula gitmek çok seviyorum.
D. Ben okula gitmeyi çok seviyorum.
37. Y. Bütün insanlar umutla dolu ayn dilek tutar.
D. Bütün insanlar umutla ayn dile i tutar.
38. Y. Ailem, tabii, benim de mühendis olmam istediler.
D. Ailem, tabii, benim de mühendis olmam istediler.
39. Y. Hangi meslek seçiyorsun bir kaç (eye ba l .
99
D. Hangi mesle i seçece in birkaç (eye ba l .

40. Y. Ben fen s f r, ama konu(ma, okuma, dil ö renme, konuyu ve durumu
çözümleme çok iyi biliyorum.
D. Benim fenim s f r, ama konu(may , okumay , dil ö renmeyi, konuyu ve
durumu çözümlemeyi çok iyi biliyorum.
b. Belirme Durumu Biçimbiriminin Yinelenmesi

1. Y. O her gün ak(am mutfakta Türk yeme isi pi(iriyor.
D. O her gün mutfakta Türk yeme i pi(iriyor.
2. Y. K z n n ad Valya, on ya( nday , çok güzel k z.
D. K z n n ad Valya, on ya( nda, çok güzel k z.
3. Y. Bence Avrupa’daki en ilginç ülkeyi, Ctalya.
D. Bence Avrupa’daki en ilginç ülke, Ctalya.
4. Y. Clk günlerimi Czmir’de ho(tu.
D. Czmir’de ilk günlerim ho(tu.
5. Y. Orada yemek yedik, çay içtik, müzi i dinledik ve sohbet ettik.
D. Orada yemek yedik, çay içtik, müzik dinledik ve sohbet ettik.
6. Y. Güzel yemekleri pi(ebiliyorum.
D. Güzel yemekler pi(irebiliyorum.
7. Y. Mutlu hayat diliyoruz, dilekleri tutuyoruz ve oyunlar oynuyoruz.
D. Mutlu hayat diliyoruz, dilekler tutuyoruz ve oyunlar oynuyoruz.
8. Y. Ablam her zaman masallar okudu.
D. Ablam her zaman masallar okudu.
9. Y. Mesle i seçimi çok zor çünkü bu seçimi bütün hayat etkileniyor.
D. Meslek seçimi çok zor çünkü bu seçim bütün hayat etkiliyor.
10. Y. Ailem ve benim aras nda ileti(imimizi çok iyi.
D. Ailemle ileti(imimiz çok iyi.
11. Y. Üniversiteyi tatillerininde Ku(adas ’nda rehberli e yapt m ve çok
tecrübeyi kazand m.
D. Üniversite tatillerinde Ku(adas ’nda rehberlik yapt m ve çok tecrübe
kazand m.
12. Y. Bence gençlerin kendi dü(ünmesi ve seçmesini gerekiyor.
100
D. Bence gençlerin kendilerinin dü(ünmesi ve seçmesi gerekiyor.

13. Y. Bunu için çocukken sürekli piyanoyu ö rendim.
D. Bunun için çocukken sürekli piyano ö rendim.
14. Y. Benim dü(üncemi onlar için da önemliydi.
D. Benim dü(üncem onlar için de önemliydi.
15. Y. Yabanc dünyalar n ke(fetmek istedim.
D. Yabanc dünyalar ke(fetmek istedim.
16. Y. Çünkü oraya çok yak n arkada(lar m z ya( yor.
D. Çünkü orada çok yak n arkada(lar m z ya( yor.
17. Y. Köye geldikten sonra moral m hemen art yor.
D. Köye gittikten sonra moralim hemen yükseliyor / düzeliyor.
18. Y. Baz günleri sabahleyin denize girdikten sonra yata a geri dönüyorum.
D. Baz günler sabahleyin denize girdikten sonra yata a geri dönüyorum.
19. Y. Bu (ehiri eski ve tarihi.
D. Bu (ehir eski ve tarihi.
20. Y. Benim meslek seçimime kendimi karar verdim.
D. Ben mesle ime kendim karar verdim.
21. Y. Benim yeteneklerimi çok farkl .
D. Benim yeteneklerim çok farkl .
c. Belirtme Durumu Biçimbirimi Yerine Yönelme Durumu Kullan'm'

1. Y. Ben babama ve anneme çok dü(ünüyorum.
D. Ben babam ve annemi çok dü(ünüyorum.
2. Y. Ben de denize seviyorum.
D. Ben de denizi seviyorum.
3. Y. Ctalya’ya seviyorum.
D. Ctalya’y seviyorum.
4. Y. Sabah sana arayaca m.
D. Sabah seni arayaca m.
5. Y. Sonra eve temizliyorum.
D. Sonra evi temizliyorum.
6. Y. Birbirimize y lba( gecesi için davet ediyoruz.
101
D. Birbirimizi y lba( gecesine davet ediyoruz.

7. Y. Tabi, genelde uyan p her (eyi eskisi gibi oldu una görüyoruz.
D. Tabii genelde uyan p her (eyin eskisi gibi oldu unu görüyoruz.
8. Y. Rüzgara dinledim.
D. Rüzgar dinledim.
9. Y. Ailem tercihime kabul etti.
D. Ailem tercihimi kabul etti.
10. Y. 2000 yil önce gibi, bir gece volkan uyan p (ehrinin üstüne ya p Bütün
Pompey’in sak nlar na öldürmü(.
D. 2000 y l önceki gibi, bir gece volkan uyan p (ehrin üstüne ya arak bütün
Pompey sakinlerini öldürmü(.
d. Belirtme Durumu Biçimbirimi Yerine Bulunma Durumu Biçimbirimi

Kullan'm'
1. Y. Türkçe restoranda çok takdir ediyorum.
D. Türk restoranlar n çok takdir ediyorum.
e. Belirtme Durumu Biçimbirimi Yerine Uzakla(ma Durumu Biçimbirimi

Kullan'm'
1. Y. Avustralya’dan çok seviyorum.
D. Avustralya’y çok seviyorum.
f. Belirtme Durumu Biçimbirimi Yerine yelik Biçimbirimi Kullan'm'

1. Y. Bir arkada( m m çok önemli anlatmak istiyorum.
D. Çok önemli bir arkada( m anlatmak istiyorum.
g. Belirtme Durumu Biçimbirimi kullan'm'nda Kayna(t'rma Sesi Yanl'('

1. Y. Ben küçükten Türkiye’yi ve Türk sanat y seviyorum.
D. Ben küçüklü ümden beri Türkiye’yi ve Türk sanat n seviyorum.
102
5. 1. 2. Yönelme Durumu Biçimbirimiyle lgili Yap'lan Yanl'(lar
a. Yönelme Durumu Biçimbiriminin Kullan'lmamas'

1. Y. Benim (ehir çok turist geliyorlar.
D. Benim (ehrime çok turist geliyor.
2. Y. Kore’den Türkye geliyor.
D. Kore’den Türkiye’ye geliyor.
3. Y. Ama her ülkedeler üstünlük ve sak nca sahip oliyorlar.
D. Ama her ülke üstünlü e sahip oluyor.
4. Y. Benim odam gittim.
D. Benim odama gittim.
5. Y. Sonra odam döndüm.
D. Sonra odama döndüm.
6. Y. S k s k resimler bak yorum.
D. S k s k resimlere bak yorum.
7. Y. Biliyorsun, 2 ay önce ben Türkiye ta( nd m.
D. Biliyorsun, ben 2 ay önce Türkiye’ye ta( nd m.
8. Y. Sonra ak(am yeme pi(irmek ba(l d .
D. Sonra ak(am yeme i pi(irmeye ba(lad .
9. Y. Sonra evimiz babam döndü.
D. Sonra babam evimize döndü.
10. Y. Pazar günü i(im gelmek laz m.
D. Pazartesi günü i(ime gitmem laz m.
11. Y. Ak(am yeme inden sonra arkada(larla büyük bir disko gittik.
D. Ak(am yeme inden sonra arkada(larla büyük bir diskoya gittik.
12. Y. Fatih cami gettim.
D. Fatih Camisi’ne gittim.
13. Y. Disko gitmidim.
D. Diskoya gitmedim.
14. Y. Ak(amde lokanta gidiyorum.
D. Ak(am lokantaya gidiyorum.
15. Y. Ben çok mutlu çünkü Cstanbul gittim.
103
D. Ben çok mutluyum, çünkü Cstanbul’a gittim.

16. Y. Sonra yan s ra (ehir gidiyoruz.
D. Bunun yan s ra (ehre gidiyoruz.
17. Y. Bisikletler biniyoruz.
D. Bisikletlere biniyoruz.
18. Y. Ak(am saat alt kadar internete geriyorum.
D. Ak(am saat alt ya kadar internete giriyorum.
19. Y. Benim (ehir çok turist geliyor.
D. Benim (ehrime çok turist geliyor.
b. Yönelme Durumu Biçimbiriminin Yinelenmesi

1. Y. Gezmeyeden sonra biz eve dönüyoruz.
D. Gezdikten sonra biz eve dönüyoruz.
2. Y. Türkiye ülkene çok güzel.
D. Türkiye (ülkesi) çok güzel
3. Y. Czmir’e çok güzel, çok güne(li ve çok s cak.
D. Czmir çok güzel, çok güne(li ve çok s cak.
4. Y. Arkada( mla her gün al (veri(e hakk nda konu(ar z.
D. Arkada( mla her gün al (veri( hakk nda konu(uruz.
5. Y. Üniversiteyi tatillerininde Ku(adas ’nda rehberli e yapt m ve çok
tecrübeyi kazand m.
D. Üniversite tatillerinde Ku(adas ’nda rehberlik yapt m ve çok tecrübe
kazand m.
c. Yönelme Durumu Biçimbirimi Yerine Bulunma Durumu Biçimbirimi

Kullan'lmas'
1. Y. O çay barda içinde (eker hiç koymuyor.
D. O çay n içine hiç (eker koymuyor.
2. Y. Bu konu çözmekte sadece ben kararl y m.
D. Bu konuyu çözmeye sadece ben kararl y m.
3. Y. Sonra inciralt yurdunda geliyorum.
D. Sonra Cnciralt Yurdu’na geliyorum.
104
4. Y. Lokanta’da gidiyorum.
D. Lokantaya gidiyorum.
5. Y. Ben Türkiye’de Türkçe ö renmek için geliyorum.
D. Ben Türkiye’ye Türkçe ö renmek için geliyorum.
6. Y. Bir a açta t rmanab ld m.
D. Bir a aca t rmanabildim.
7. Y. Her zaman her yerde beraber gittik.
D. Her zaman her yere beraber gittik.
d. Yönelme Durumu Biçimbirimi Yerine Belirtme Durumu Biçimbirimi

Kullan'lmas'
1. Y. Bütün sanat y merakla bak yorum.
D. Bütün sanatlara merakla bak yorum.
2. Y. Doktor olmak için okumas n devam edecek.
D. Doktor olmak için okumaya devam edecek.
3. Y. Büyü gerçekle(ece ini inan r.
D. Büyünün gerçekle(ece ine inan r.
4. Y. Yüksek ö renimi ba(lamak istedim.
D. Yüksek ö renime ba(lamak istedim.
e. Yönelme Durumu Biçimbiriminin le Ba,lac' Yerine Kullan'lmas'

1. Y. Hayat m z sürprizlere dolu.
D. Hayat m z sürprizlerle dolu.
2. Y. Her zaman yeni insanlara kar( la( yorsun.
D. Her zaman yeni insanlarla kar( la( yorsun.
f. Yönelme Durumu Biçimbirimi Yerine “için” lgecinin Kullan'lmas'

1. Y. Birbirimize y lba( gecesi için davet ediyoruz.
D. Birbirimizi y lba( gecesine davet ediyoruz.
105
g. Yönelme Durumu Biçimbirimi Kullan'm'nda Ünlü Uyumu Yanl'('

1. Y. Geçen ay ailemle Didim’a gittim.
D. Geçen ay ailemle Didim’e gittim.
2. Y. Sorento’ye gedip çok rahatl yrum.
D. Sorento’ya gidince çok rahatl yorum.
h. Yönelme Durumu Biçimbirimi Kullan'm'nda Kayna(t'rma Sesi Yanl'('

1. Y. Üçüncü gün, babamla, erkek karde(imle, karde(imle ve dostumla (ehir
içiye otobüsle gittik.
D. Üçüncü gün, babamla, erkek karde(imle, karde(imle ve dostumla (ehir içine
otobüsle gittik.
2. Y. Otelin lokantas ya gittik.
D. Otelin lokantas na gittik.
5. 1. 3. Bulunma Durumu Biçimbirimiyle lgili Yap'lan Yanl'(lar
a. Bulunma Durumu Biçimbiriminin Kullan'lmamas'

1. Y. Ba(lang ç Istanbul’a gidiyor.
D. Ba(lang çta Cstanbul’a gidiyor.
2. Y. Türkçe bölüm ö rentiyor.
D. Türkçe Bölümü’nde okuyor.
3. Y. Ben Türkiye ya(amak istiyorum.
D. Ben Türkiye’de ya(amak istiyorum.
4. Y. Bu a ustos Bodrum’dan geliyorum.
D. Bu a ustosta Bodrum’dan geldim.
5. Y. Hafta sonlar n çok ö lenceler var.
D. Hafta sonlar nda çok e lence var.
6. Y. Dersten sonra kafeterye bulu(uyoruz.
D. Dersten sonra kafeteryada bulu(uyoruz.
7. Y. Orada çok güzel bir otel kald k.
D. Orada çok güzel bir otelde kald k.
106
8. Y. Tatilden önce iki oda rezerve ettirdik, çünkü karde(imle ve dostumla bir
oda kalmak istedim ve babam ve erkek karde(im ba(ka bir oda kalmak istediler.
D. Tatilden önce iki oda rezerve ettirdik, çünkü karde(imle ve dostumla bir
odada kalmak istedim ve babamla erkek karde(im ba(ka bir odada kalmak istediler.
9. Y. Büyük bir otel kald k.
D. Büyük bir otelde kald k.
10. Y. Bahça geziyorum.
D. Bahçede geziyorum.
11. Y. Son günler tatil önce çok iyi gidiyor.
D. Tatil öncesinde her (ey çok iyi gidiyor.
12. Y. Front Royal çok güzel ve büyük nehir var.
D. Front Royal’da çok güzel ve büyük bir nehir var.
13. Y. Fransa’da bir büyük (ehir ya( yorum.
D. Fransa’da büyük bir (ehirde ya( yorum.
14. Y. Avustralya (imdi hava çok güzel ve güne(li.
D. Avustralya’da (imdi hava çok güzel ve güne(li.
15. Y. Farkl bir ülke do dum.
D. Farkl bir ülkede do dum.
16. Y. Fakat son y llar tatilimi s k s k Türkiye’de geçirdim.
D. Fakat son y llarda tatilimi genellikle Türkiye’de geçirdim.
b. Bulunma Durumu Biçimbiriminin Yinelenmesi

1. Y. K ( n çok souk ve çok kar var, biz çok kar seviyoruz, çünkü sokakta ve
a aç beyaz.
D. Sokaklar ve a açlar bembeyaz oluyor.
2. Y. Türkiye’nin ülkedesi güzel ve kentler çok ho(.
D. Türkiye güzel ve ilçeleri çok ho(.
3. Y. Türkiye’nin laiki seviyorum, çünkü öropadan gidiyorum ve öropada çok
laiki.
D. Türkiye’nin laikli ini seviyorum, çünkü Avrupa’dan geliyorum ve Avrupa
çok laik.
4. Y. Ama her ülkedeler üstünlük ve sak nca sahip oliyorlar.
107
D. Ama her ülke üstünlü e sahip oluyor.

5. Y. Belki Czmir’de Türkiye’den farkl m ?
D. Czmir Türkiye’den farkl m ?
6. Y. Türkiye’de Csviçre’den çok farkl ; maalesef Türkiye’de sokaklar temiz
de il.
D. Türkiye Csviçre’den çok farkl ; maalesef Türkiye’de sokaklar temiz de il.
7. Y. Bu (ehir’de daha kalabal k ve bazen gürültülü.
D. Bu (ehir daha kalabal k ve bazen gürültülü.
8. Y. Austuria’da çok so uk ve ye(il.
D. Avusturya çok so uk ve ye(il.
9. Y. Türkiye’de çok güzel bir ülke.
D. Türkiye çok güzel bir ülke.
10. Y. Geçen ayda, a ustosta, Alanya’da tatil yapt m.
D. Geçen ay, a ustosta, Alanya’da tatil yapt m.
11. Y. Bu lokantada çok kalabal kt .
D. Bu lokanta çok kalabal kt .
12. Y. Ckinci günde saat 8 buçukta kalkt m.
D. Ckinci gün saat 8 buçukta kalkt m.
13. Y. Orada hemen denize gittik ve uzun zamanda yüzdük.
D. Orada hemen denize gittik ve uzun zaman yüzdük.
14. Y. Ak(amde lokanta gidiyorum.
D. Ak(am lokantaya gidiyorum.
15. Y. Dünyada dilleri çok önemli.
D. Dünya dilleri çok önemli.
16. Y. Çocuklar için onlar dinlemekte yaral .
D. Çocuklar için onlar dinlemek yararl .
17. Y. O zamanda, ailem ö retmenlik yapmam srar etmedi.
D. O zaman, ailem ö retmenlik yapmamda srar etmediler.
108
c. Bulunma Durumu Biçimbirimi Yerine Yönelme Durumu Biçimbirimi

Kullan'm'
1. Y. Banyoya du( yapt k.
D. Banyoda du( yapt k.
2. Y. Bugün, özellikle güvenli dostlar seçmeye çok zorlan yor.
D. Bugün, özellikle güvenilir dostlar seçmekte çok zorlan yor.
3. Y. Ben plaja gev(emek istiyorum.
D. Ben plajda gev(emek istiyorum.
4. Y. Çünkü oraya çok yak n arkada(lar m z ya( yor.
D. Çünkü orada çok yak n arkada(lar m z ya( yor.
5. Y. Tatile genellikle bir kaç kitap al yorum.
D. Tatilde genellikle birkaç kitap al yorum.
6. Y. Italya’ya k afet çok önemli.
D. Ctalya’da k yafet çok önemli.
d. Bulunma Durumu Biçimbirimi Yerine Belirtme Durumu Biçimbirimi

Kullan'm'
1. Y. O zamanda, ailem ö retmenlik yapmam srar etmedi.
D. O zaman, ailem ö retmenlik yapmamda srar etmediler.
e. Bulunma Durumu Biçimbirimi Kullan'm'nda Ünlü Uyumu Yanl'('

1. Y. Evim Zeytinalan ’nde.
D. Evim Zeytinalan ’nda.
2. Y. Bu otelda yüzmek ve güne(lenmek istedim.
D. Bu otelde yüzmek ve güne(lenmek istedim.
3. Y. Her gün saat altide kalk yorum.
D. Her gün saat alt da kalk yorum.
4. Y. Sofram z n cevresinda çok gülü( ve çok mutlu zamanlar.
D. Sofram z n çevresinde gülü(meler olur ve mutlu zamanlar geçer.
5. Y. Bu yüzden benim çocuklu umde ablam çok önemliydi.
D. Bu yüzden benim çocuklu umda ablam çok önemliydi.
109
f. Bulunma Durumu Biçimbiriminin 3. Ki(ilerden Sonra Kullan'm'nda

“n” Eksikli,i
1. Y. Onun aileside: babas , annesi ve karde(i var.
D. Onun ailesinde babas , annesi ve karde(i var.
g. Bulunma Durumu Biçimbirimde Sertle(me Yanl'('

1. Y. Evimiz büyük çay rl kdad r.
D. Evimiz büyük çay rl ktad r.
5. 1. 4. Uzakla(ma Durumu Biçimbirimiyle lgili Yap'lan Yanl'(lar
a. Uzakla(ma Durumu Biçimbiriminin Kullan'lmamas'

1. Y. Türkiye’de sa l k sistemi tiksiniyorum.
D. Türkiye’de sa l k sisteminden tiksiniyorum.
2. Y. O yalan ve ihanet nefret ediyor.
D. O yalan ve ihanetten nefret ediyor.
3. Y. Da aler, deniz var, görünüm çok ho(lan yorum.
D. Da lar, deniz var, görünümden (manzaradan) çok ho(lan yorum.
4. Y. Ama (algam suyu nefret ediyorum.
D. Ama (algam suyundan nefret ediyorum.
5. Y. Üçüncü gün ak(am yeme i sonra benim (eyleri bavuluma koydum.
D. Üçüncü gün ak(am yeme inden sonra e(yalar m bavuluma koydum.
6. Y. Ben kitap okudum, çünkü yüzmek ho(lanm yorum.
D. Ben kitap okudum, çünkü yüzmekten ho(lanm yorum.
7. Y. Ben uçmak korkurum, bilmiyor musun?
D. Ben uçmaktan korkar m, bilmiyor musun?
b. Uzakla(ma Durumu Biçimbiriminin Yinelenmesi

1. Y. Bunun için uç günden sonra ben esmerdiz.
D. Bunun için üç gün sonra ben esmerdim.
110
c. Uzakla(ma Durumu Biçimbirimi Yerine Bulunma Durumu Biçimbirimi

Kullan'm'
1. Y. Biz Tömer’de tan ( yoruz.
D. Biz TÖMER’den tan ( yoruz.
2. Y. Bizin Austuriyada geliyoruz.
D. Biz Avusturya’dan geliyoruz.
3. Y. Nerede güzel elbiseler alabilirim, biliyor musun?
D. Nereden güzel elbiseler alabilirim, biliyor musun?
4. Y. Ben güzel dü(ünceli adamlarda ho(lan yorum.
D. Ben güzel dü(ünceli adamlardan ho(lan yorum.
d. Uzakla(ma Durumu Biçimbirimi Yerine Yönelme Durumu Biçimbirimi

Kullan'm'
1. Y. Ben Ctalyan’ m Roma’ya geliyorum.
D. Ben Ctalyan m, Roma’dan geliyorum.
e. Uzakla(ma Durumu Biçimbiriminin 3. Ki(ilerden Sonra Kullan'm'nda

“n” Eksikli,i
1. Y. Türkie’nin yeme iden çok ho(lan yoruz.
D. Türkiye’nin yemeklerinden çok ho(lan yoruz.
2. Y. Türk yeme iden ho(lanm yorum, ama problem yok.
D. Türk yeme inden ho(lanm yorum, ama problem yok.
5. 2. Orta Türkçede Yap'lan Ad Durum Biçimbirimleri Yanl'(lar'

1. Y. Bence arabalar m z daha az kullanmal y z.
D. Bence arabalar m z daha az kullanmal y z.
2. Y. Ama her gün çok iyi hat rl yorum.
111
D. Ama her günü çok iyi hat rl yorum.

3. Y. Özellikle bir gün çok iyi hat rl yorum.
D. Özellikle bir günü çok iyi hat rl yorum.
4. Y. Ben bu an m (imdiye kadar hat rl yorum.
D. Ben bu an m her zaman hat rl yorum.
5. Y. Benimki hemen yedim, ama a abeyim yar m yedi ve di er yar m saklad .
D. Benimkini hemen yedim, ama a abeyim yar s n yedi ve di er yar s n
saklad .
6. Y. Oynam (ken tesadüfen onun çikolatas bulup dü(ünmeden yedim.
D. Oynarken tesadüfen onun çikolatas n bulup dü(ünmeden yedim.
7. Y. Ben o ku(un ismi bile bilmiyorum.
D. Ben o ku(un ismini bile bilmiyorum.
8. Y. Her zaman do ru ve en uygun bir biçimde her (ey yap yordum.
D. Her zaman do ru ve en uygun bir biçimde her (eyi yap yordum.
9. Y. Tan (t m zdan beri her (ey beraber yapt k.
D. Tan (t m zdan beri her (eyi beraber yap yorduk.
10. Y. Çünkü çocuklar her (ey bilmek isterler.
D. Çünkü çocuklar her (eyi bilmek isterler.
11. Y. Ak(am oldu u fark etmedik.
D. Ak(am oldu unu fark etmedik.
12. Y. Yaz bitirdikten sonra sonbahar geliyor.
D. Yaz bitirdikten sonra sonbahar geliyor.
13. Y. Çünkü ben “Tax ” film seyrettim.
D. Çünkü ben “Taxi” filmini seyrettim.
14. Y. Çünkü herkes kendini i(i yaparsa memnun olur.
D. Çünkü herkes kendi i(ini yaparsa memnun olur.
15. Y. Çok insanlar her(ey unutuyorlar.
D. Cnsanlar n ço u her (eyi unutuyor.
16. Y. Bu yüzden onlar yabanc dil daha kolay ö renir.
D. Bu yüzden onlar yabanc dili daha kolay ö renir.
17. Y. Bol bol sebze ve meyve yemeliyiz, sigara ve alkol b rakmal y z.
D. Bol bol sebze ve meyve yemeliyiz, sigara ve alkolü b rakmal y z.
112
18. Y. Kolesterol problem varsa etli yemekler azaltmal y z.

D. Kolesterol problemi varsa etli yemekleri azaltmal y z.
19. Y. Müzik yap nca veya kitap yaz nca insanlar n hayat renkli yapmak
istiyorlar.
D. Müzik yaparak veya kitap yazarak insanlar n hayat n renklendirmek
istiyorlar.
20. Y. Bir cerrah ne hangi b ca kullanacak söyleme (ans m z yoktur.
D. Bir cerraha hangi b ça kullanaca n söyleme (ans m z yoktur.
21. Y. Bir oyuncu yönetmek ve nerede yanl ( yapt n söylemek hiç kimse
cesaret etmiyor.
D. Bir oyuncuyu yönetmeye ve ona nerede yanl ( yapt n söylemeye hiç
kimse cesaret edemiyor.
22. Y. En önemli dü(ünce anlatamabilirsin.
D. En önemlisi dü(ünceni anlatamayabilirsin.
23. Y. Al (maya her (ey de i(tiriyor.
D. Al (mak her (eyi de i(tiriyor.
24. Y. Sevgi kaybetmek kolay dir bilmak zor.
D. Sevgiyi kaybetmek kolayd r, bulmak zor.
25. Y. O kadar hizli ki, insanlar daha verimli ve bilgilendirilmi( kalmak için
her gün medya izlenerek dunyada ne oldu unu ö renmeli.
D. O kadar h zl ki, insanlar daha verimli bilgilenmek için her gün medyay
izleyerek dünyada ne oldu unu ö renmeli.
26. Y. Medyan’ n sahipleri ba(ka insanlara ve ya amaçlara yard mc olarak
bütün gerçek göstermeden onlar n görü(ünü belirtmi(.
D. Medya sahipleri ba(ka insanlara veya amaçlara yard mc olarak bütün
gerçe i göstermeden onlar n görü(lerini belirtmi(.
27. Y. Ama bu sorunun cebab bulmaya 6 y l geçti.
D. Ama bu sorunun cevab n bulmak için 6 y l geçti.
28. Y. Kendinin çevresi nas l oldu una fark etmeden –ne cengin olsa da ne
fakir olsada – ba(kalardan sevilmekten ve ba(kalar sevmekten kendi hayat n
ya(ayabilenen güç ve motif al l r.
113
D. Kendi çevresinin nas l oldu unu fark etmeden – zengin ya da fakir –

ba(kalar taraf ndan sevilmekten ve ba(kalar n sevmekten kendi hayat n
ya(ayabilme gücü al r.
29. Y. Çünkü biz birbirimiz sevmeye yarat ld m z.
D. Çünkü biz birbirimizi sevmek için yarat ld k.
30. Y. Çünkü her (ey seçeriz.
D. Çünkü her (eyi seçeriz.
31. Y. Ba(kalar n n verdi i üç katl , bahçeli evden, kendi ellerimizden yap lan
ev tercih ederiz.
D. Ba(kalar n n verdi i üç katl , bahçeli eve, kendi ellerimizle yapt m z evi
tercih ederiz.
32. Y. K smet, zaman biler ve insanlar için ortam sonur.
D. K smet, zaman bilir ve insanlar için ortam sunar.
33. Y. Bebekler annesinin rahminde her (ey hissediyorlar.
D. Bebekler anne rahminde her (eyi hissediyorlar.
34. Y. Bu yüzden her zaman güzel konu(mal , ilgi vermeli, s k s k annesinin
karn ok(amal .
D. Bu yüzden her zaman onunla güzel konu(mal , ona ilgi göstermeli, s k s k
annenin karn n ok(amal .
35. Y. Ama e er çocuk sevgi hiç hissetmezse, o sonra gerçekten bozuk bir
hayat ya(ayarak ilk önce sak ngan, yaln z oluyor, sonra az konu(uyor, içinde kal yor,
ve en sonra arkada(lar ya da bir sevgilisi yok.
D. Ama e er bir çocuk sevgiyi hiç hissetmezse o, sonra kötü bir hayat ya(ay p
ilk önce s k lgan, yaln z oluyor, sonra az konu(uyor, içine kapan yor ve en sonunda
da arkada( ya da bir sevgilisi olmuyor.
36. Y. Ailemin s cakl , (efkatli i, huzurlu u bunca zaman hissetmiyorum.
D. Ailemin s cakl n , (efkatini, huzurunu uzun süredir hissetmiyorum.
37. Y. Ve bunu anlayan annem ve karde(im her hafta telefon ederek bütün güç
ve sevgi telefondaki sesinle bana göndermeyi çal ( yorlar.
D. Bunu anlayan annem ve karde(im her hafta telefon ederek bütün güç ve
sevgilerini sesleriyle bana göndermeye çal ( yorlar.
38. Y. Çünkü herkes sevgi hissetmek istiyorlar.
114
D. Çünkü herkes sevgiyi hissetmek istiyor.

39. Y. Sevgi dü(ününce çok resim bana geliyor.
D. Sevgiyi dü(ününce çok (ey gözümün önüne geliyor.
40. Y. Ziyaret etti in ülkenin dili bile ö renmeye ba(layabilir.
D. Ziyaret etti i ülkenin dilini bile ö renmeye ba(layabilir.
41. Y. Bu proje gerçekle(tirirken herkes sadece insanlar n bu ürün nas l
ald rabilece i dü(ünüyor.
D. Bu projeyi gerçekle(tirirken herkes sadece insanlara bu ürünü nas l
ald rabilece ini dü(ünüyor.
42. Y. Çocuklar ve gençler bu reklam görünce hemen bu ürün almay istiyorlar.
D. Çocuklar ve gençler bu reklam görünce hemen bu ürünü almay istiyorlar.
43. Y. Küçük çocuklar bu (eyler izlerken (iddete al ( yorlar ve böyle dünyan n
oldu una san yorlar.
D. Küçük çocuklar bu (eyleri izlerken (iddete al ( yorlar ve dünyan n böyle
oldu unu san yorlar.
44. Y. Herkes (ok olmu( ve onun neden böyle bir (ey yapt sormu(.
D. Herkes (ok olmu( ve onun neden böyle bir (ey yapt n sormu(.
45. Y. Dünyan n hangi yeri en çok görmek istiyorum?
D. Dünyan n hangi yerini en çok görmek istiyorum?
46. Y. Ben (imdi çok (eyi yapabilirim: konu(abilirim, yeni insanlara
tani(abilirim, türkler anlabilirim v.b.
D. Ben (imdi çok (ey yapabilirim: konu(abilirim, yeni insanlarla tan (abilirim,
Türkleri anlayabilirim v.b.
b. Belirtme Durumu Biçimbiriminin Yinelenmesi

1. Y. Son bahar bana çok (eyleri ö retiyor.
D. Sonbahar bana çok (ey ö retiyor.
2. Y. Bizim günümüzde böyle problemleri çok.
D. Günümüzde böyle problemler çok.
3. Y. Bahçede oynarken bir kediyi görüp “Ju kediyi tutay m.” diye dü(ündüm.
D. Bahçede oynarken bir kedi görüp “Ju kediyi tutay m.” diye dü(ündüm.
4. Y. O zaman her (eyi çok pahal yd .
115
D. O zaman her (ey çok pahal yd .

5. Y. O zaman herkes Do um gününü kutlu olsun diye ba rd .
D. O zaman herkes “Do um günün kutlu olsun.” diye ba rd .
6. Y. Ama saç m kar (t ve ben sonra onlar açamad m.
D. Ama saç m kar (t ve ben sonra onlar açamad m.
7. Y. Gezerken biz bir ku(u gördüm.
D. Gezerken biz bir ku( gördük.
8. Y. S n fa bir de i(i i getirmek istedi i için herkesin yerlerini de i(tirdi.
D. S n fa bir de i(iklik getirmek istedi i için herkesin yerini de i(tirdi.
9. Y. O günden beri iki tekerlekli bisikleti kullan yorum.
D. O günden beri iki tekerlekli bisiklet kullan yorum.
10. Y. Çünkü evimde yaln z uyurken hem kötü hem korkulu rüyay gördüm.
D. Çünkü evimde yaln z uyurken hem kötü hem korkulu rüyalar gördüm.
11. Y. E er oyuncular seçersem ünlü isimleri önemli de il.
D. E er oyuncular seçersem ünlü isimler önemli de il.
12. Y. Çünkü herkes kendini i(i yaparsa memnun olur.
D. Çünkü herkes kendi i(ini yaparsa memnun olur.
13. Y. Bu yüzden ülkeyi de i(tirmek kolay bir (ey de il.
D. Bu yüzden ülke de i(tirmek kolay bir (ey de il.
14. Y. E er gülmeseler ve yard m olmasalar misafirlerini dönmeyecek ve kötü
sözleri söyleyecek.
D. E er güler yüzlü ve yard mc olmazlarsa, misafirleri bir daha gelmeyecek ve
kötü sözler söyleyecek.
15. Y. Her gün yeni bilgileri al yorum.
D. Her gün yeni bilgiler ediniyorum.
16. Y. Ba(lang çta benim için Türkiye’de çok ya(amam n zorluklar n oldu.
D. Ba(lang çta benim için Türkiye’de ya(aman n zorluklar çok oldu.
17. Y. Her (eyi farkl : farkl kültür, farkl dil, farkl insanlar, yemekler.
D. Her (ey farkl : farkl kültür, farkl dil, farkl insanlar, yemekler.
18. Y. Ama Türkyede hem ailemi, hem arkada(larima yoktu.
D. Ama Türkiye’de hem ailem, hem arkada(lar m yoktu.
19. Y. Zamanla çok ya(aman n zorluklar n geçiyor.
116
D. Zamanla ya(am n zorluklar geçiyor.

20. Y. Ben (imdi çok (eyi yapabilirim: konu(abilirim, yeni insanlara
tani(abilirim, türkler anlabilirim v.b.
D. Ben (imdi çok (ey yapabilirim: konu(abilirim, yeni insanlarla tan (abilirim,
Türkleri anlayabilirim v.b.
21. Y. A(k hayata yeni duygular veriyor.
D. A(k, hayata yeni duygular kat yor.
22. Y. Bu kitap Tolstoyi taraf ndan yaz lan “Cnsan nedenle ya(ar?” ad l k sa bir
hikayeydi.
D. Bu kitap Tolstoy taraf ndan yaz lan “Cnsan neden ya(ar?” adl k sa bir
hikayeydi.
23. Y. Sevgisiz hayatlar çok korkunç bir hayatlar.
D. Sevgisiz hayat çok korkunç bir hayat.
24. Y. Bü yüzden bir gazete ya da bir web sayfas n okuyorsan her zaman
gözlerini açman gerektir.
D. Bu yüzden bir gazete ya da bir web sayfas okuyorsan her zaman gözlerini
açman gerekir.
25. Y. “Barrier Reet” adl dalg çlar için güzel bir yer var.
D. “Barrier Reet” adl dalg çlar için güzel bir yer var.
26. Y. Volkan n tepesine gezintileri mümkün olabilir.
D. Volkan n tepesine gezintiler mümkün olabilir.
27. Y. Ke(ke böyle bir tatil için bir f rsat çabuk gelirse.
D. Ke(ke böyle bir tatil için bir f rsat çabuk gelse.

1. Y. Onar ça rd m ve kovalama oynuna oynamaya karar verdim.
D. Onlar ça rd m ve kovalama oyununu oynamaya karar verdik.
2. Y. Kom(umuz geldi ve ona hastaneye getirdi.
D. Kom(umuz geldi ve onu hastaneye götürdü.
3. Y. Bize çok çal (t r yordu.
D. Bizi çok çal (t r yordu.
4. Y. Zamanlarda herkes k za be enmeye ba(l yor.
117
D. Zamanla herkes k z be enmeye ba(l yor.

5. Y. Birbirimize kirmamaliyiz.
D. Birbirimizi k rmamal y z.
6. Y. Kendinin çevresi nas l oldu una fark etmeden –ne cengin olsa a ne fakir
olsada – ba(kalardan sevilmekten ve ba(kalar sevmekten kendi hayat n
ya(ayabilenen güç ve motif al l r.
D. Kendi çevresinin nas l oldu unu fark etmeden – zengin ya da fakir –
ba(kalar taraf ndan sevilmekten ve ba(kalar n sevmekten kendi hayat n
ya(ayabilme gücü al r.
7. Y. Onlar her zaman bana umutlandiriyor.
D. Onlar her zaman beni umutland r yor.
8. Y. Dünyan n her taraf ndan gelip dönerek bu dünya gerçekten bir aile
oldu una hissedebilir.
D. Dünyan n her taraf n gidip görerek bu dünyan n gerçekten bir aile
oldu unu hissedebilir.
9. Y. Küçük çocuklar bu (eyler izlerken (iddete al ( yorlar ve böyle dünyan n
oldu una san yorlar.
D. Küçük çocuklar bu (eyleri izlerken (iddete al ( yorlar ve dünyan n böyle
oldu unu san yorlar.
10. Y. Reklam izleyen Ay(e reklamdan çok etkileniyor ve oyunca a istiyor.
D. Reklam izleyen Ay(e reklamdan çok etkileniyor ve oyunca istiyor.

Kullan'm'
1. Y. Haberleri okuyaca m zaman Cnternet’te kullm yorum.

D. Haberleri okuyaca m zaman interneti kullanm yorum.

Kullan'm'
1. Y. Hiç bir zaman benden birakmad lar.
D. Hiçbir zaman beni b rakmad lar.
118
2. Y. Dünyan n her taraf ndan gelip dönerek bu dünya gerçekten bir aile
oldu una hissedebilir.
D. Dünyan n her taraf n gidip görerek bu dünyan n gerçekten bir aile
oldu unu hissedebilir.
f. Belirtme Durumu Biçimbirimi Yerine le Ba,lac'n'n Kullan'm'

1. Y. Burnumla merdivene çarpt m.
D. Burnumu merdivene çarpt m.
2. Y. Çok farkl ve s k s k çok emek isteyen insanlar tan (abilir.
D. Çok farkl ve genellikle çok emek isteyen insanlarla tan (abilir.
g. Belirtme Durumu Biçimbirimi Kullan'm'nda Kayna(t'rma Sesi Yanl'('

ve Eksi,i
1. Y. Oyuncular senaryou dikkatlice okuduktan sonra o ki(ili i tan maya,
anlamaya çal ( yor.
D. Oyuncular senaryoyu dikkatlice okuduktan sonra o ki(ili i tan maya,
anlamaya çal ( yor.
2. Y. Mesela ben bir (ey ö renmek istiyorsam adi Google olan web sayfas y
açar m.
D. Mesela ben bir (ey ö renmek istiyorsam ad Google olan web sayfas n
açar m.

1. Y. Dünyan n her taraf ndan insanlar Amerika’ya göçmen olarak ya da yeni
bir hayat ba(lamak üzere geldi.
D. Dünyan n her taraf ndan insanlar Amerika’ya göçmen olarak ya da yeni bir
hayata ba(lamak üzere geldi.
2. Y. Evde ben okulun kitab çal (t m.
D. Evde ben okul kitab na çal (t m.
119
3. Y. Ben öyle bisiklet binmeyi ö rendim.

D. Ben böylece bisiklete binmeyi ö rendim.
4. Y. Bunlar benzeyen yemekler demektir.
D. Bunlara benzeyen yemekler demektir.
5. Y. Çünkü korktum ki annem (ikayet edecek ve annem benimle tart (acak.
D. Çünkü anneme (ikayete etmesinden ve annemin benimle tart (mas ndan
korktum.
6. Y. Her gün evimin odas nda yaln z kalarak uyumak al (t rmaya ba(lad m.
D. Her gün odamda yaln z kalarak uyumaya al (maya çal (t m.
7. Y. Bir oyuncu yönetmek ve nerede yanl ( yapt n söylemek hiç kimse
cesaret etmiyor.
D. Bir oyuncuyu yönetmeye ve ona nerede yanl ( yapt n söylemeye hiç
kimse cesaret edemiyor.
b. Yönelme Durumu Biçimbiriminin Yinelenmsi

1. Y. Evimden ç kar ç kmaz evimden ve ninemin evine aras nda bomba dü(üp
patlad .
D. Evimden ç kar ç kmaz evim ve ninemin evi aras na bomba dü(üp patlad .
2. Y. Babaannemeye Bunu neden yapt n z diye sordum.
D. Babaanneme “Bunu neden yapt n z?” diye sordum.
3. Y. En büyük zorlu um dil bilmemeye.
D. En büyük zorluk dil bilmemek.
4. Y. Ama Türkyede hem ailemi, hem arkada(larima yoktu.
D. Ama Türkiye’de hem ailem, hem arkada(lar m yoktu.
5. Y. Al (maya her (ey de i(tiriyor.
D. Al (mak her (eyi de i(tiriyor.
6. Y. Ama Tanr ya’ya söz verip ba(lamay istemiyor.
D. Ama Tanr ’ya söz verdi i için ba(lamay istemiyor.
120

Kullan'lmas'
patlad .
2. Y. Kediyi ellerimde al p oynamaya ba(lad m.
D. Kediyi ellerime al p oynamaya ba(lad m.
3. Y. Kediyi kuyrukdan iple dürekte ba lad m.
D. Kediyi kuyru undan iple dire e ba lad m.
4. Y. Kolumdan direkte ba layarak bu senin için ders olsun diye söyledi.
D. Kolumdan dire e ba layarak “Bu sana ders olsun.” dedi.
5. Y. Kahve yerinde aç k veya ye(il çay içmek gerek.
D. Kahve yerine aç k veya ye(il çay içmek gerek.

Kullan'lmas'
1. Y. Beni bakt insan yoktu.
D. Bana bakan insan yoktu.
2. Y. K z onu da sevmeyi ba(l yor.
D. K z onu da sevmeye ba(l yor.
3. Y. Ve onlar erke i ailesini onlar n sevgisini söylemeye karar veriyor.
D. Ve onlar erke in ailesine onlar n sevgisini söylemeye karar veriyor.
4. Y. Onun için biz kendimizi iyi bakmal y z ve dikkat etmeliyiz.
D. Onun için biz kendimize iyi bakmal y z ve dikkat etmeliyiz.
5. Y. Onu da al (mak laz m.
D. Ona da al (mak laz m.
6. Y. Yeni (eyleri ö renmeyi devam ediyorum.
D. Yeni (eyleri ö renmeye devam ediyorum.
7. Y. E er beni sorarsan z hangi mesle i ikinci hayatta seçece im. Ben hiç
dü(ünmeden bir tiyatroda oyuncu olmak isterim.diye cevap verece im.
D. E er bana “ Ckinci bir hayat olsa hangi mesle i seçersin” diye sorarsan z,
ben hiç dü(ünmeden “Bir tiyatroda oyuncu olmak isterim.” diye cevap verece im.
121
8. Y. Türkiye çok güzel do a oldu undan ve dünya tarihin ba(lang ç olan

önemli yerde oldu undan herkes Türkiye’ye gelip Türkiye’nin özel tad n bak yor.
D. Türkiye çok güzel bir do aya sahip oldu undan ve dünya tarihinin
ba(lang c olan önemli bir yerde oldu undan herkes Türkiye’ye gelip Türkiye’nin
özelliklerinin tad na bak yor.
9. Y. Jimdi Türkiye’de ya( yorum, ama hala onu sa d m.
D. Jimdi Türkiye’de ya( yorum, ama hala ona sa d m.
10. Y. Esasen ayn anda buyuk bir insan n say s izlenip tan ayn bir dü(ünceyi
sahip olduktan sonra sürü gibi davranabilir.
D. Esasen ayn anda pek çok insan ayn dü(ünceye sahip olduktan sonra sürü
gibi davranabilir.
D. Ve bunu anlayan annem ve karde(im her hafta telefon ederek bütün güç ve
sevgilerini bana göndermeye çal ( yorlar.
12. Y. Ayni zamanda medya bizi hizmet veriyor.
D. Ayn zamanda medya bize hizmet ediyor.
D. Ve bunu anlayan annem ve karde(im her hafta telefon ederek bütün güç ve
sevgilerini bana göndermeye çal ( yorlar.
14. Y. Renkli dünyalar veren, hayat aniden can veren ve kalbindeki ya(ayan
ve hep büyutayan sevgi aile taraf ndan gelen büyücü sözlerdir.
D. Renkli dünyalar veren, hayata aniden can veren, insan n kalbinde ya(ayan
ve hep büyüyen sevgi aileden gelen büyülü sözlerdir.
e. Yönelme Durumu Biçimbirimi Yerine Uzakla(ma Durumu Biçimbirimi

Kullan'lmas'
1. Y. K z yukar ya kadar ç k nca hemen bir daldan yap ( p a(a ya sallanmak
istedim.
D. K z yukar ya kadar ç k nca hemen bir dala yap ( p a(a ya sallanmak
istedim.
122

ev tercih ederiz.
D. Ba(kalar n n verdi i üç katl , bahçeli eve, kendi ellerimizle yapt m z evi
tercih ederiz.
f. Yönelme Durumu Biçimbirimi Yerine “için” lgecinin Kullan'lmas'

1. Y. Cunku bilgi için susayan ki(iler ya da sadece e itimsiz güncel konularda
kalmak isteyerek ortaya ç kan haberlere inan yor.
D. Çünkü bilgiye susayan ki(iler …..
2. Y. O da ba(kalar için sevgi vermeye çal (acak.
D. O da ba(kalar na sevgi vermeye çal (acak.
3. Y. Kolumdan direkte ba layarak bu senin için ders olsun diye söyledi.
D. Kolumdan dire e ba layarak “Bu sana ders olsun.” dedi.
4. Y. Ama bu sorunun cebab bulmaya 6 y l geçti.
D. Ama bu sorunun cevab n bulmak için 6 y l geçti.
5. Y. Çünkü biz birbirimiz sevmeye yarat ld m z.
D. Çünkü biz birbirimizi sevmek için yarat ld k.
g. Yönelme Durumu Biçimbiriminin “için” lgeci Yerine Kullan'lmas'

1. Y. Jimdi ailemin yoklu unu ya(ad m için, sevgi sözcük bana çok farkl
anlama geliyor.
D. Jimdi ailemin yoklu unu ya(ad m için, sevgi sözcü ü benim için çok
farkl anlama geliyor.
2. Y. Ve ona sadece mutlu oldu unu diliyorsun.
D. Ve onun için sadece mutlu olmas n diliyorsun.
h. Yönelme Durumu Biçimbirimi Kullan'm'nda Kayna(t'rma Sesi Yanl'('

ve Kayna(t'rma Sesi Kullan'lmamas'
1. Y. Ve bu günde uyumamak için biz kültür merkeziye gittik.
D. Ve o gün uyumamak için biz kültür merkezine gittik.
2. Y. Biz ko(arken dereye yak nla(t m zda zavall karde(imin aya kay p sua
düsmü(.
123
D. Biz ko(arken dereye yak nla(t m zda zavall karde(imin aya kay nca
suya dü(mü(.
3. Y. E er yine sua dü(erse art k kendini kurtara biliyor.
D. E er yine suya dü(erse art k kendini kurtarabiliyor.
'. Yönelme Durumu Biçimbirimi Kullan'm'nda Yumu(ama Yanl'('

1. Y. Mesela par a gidip süt içerek sohbet ettik.
D. Mesela parka gidip süt içerek sohbet ettik.

1. Y. Ba(ka ülke ya( yorsa o ülkenin kültürünü daha kolay anlayabilir.
D. Ba(ka ülkede ya( yorsa o ülkenin kültürünü daha kolay anlayabilir.
2. Y. Türkiye çok güzel do a oldu undan ve dünya tarihin ba(lang ç olan
önemli yerde oldu undan herkes Türkiye’ye gelip Türkiye’nin özel tad n bak yor.
D. Türkiye çok güzel bir do aya sahip oldu undan ve dünya tarihinin
ba(lang c önemli bir yerde oldu undan herkes Türkiye’ye gelip Türkiye’nin
özelliklerinin tad na bak yor.

1. Y. Bir günde lisedeyken, on dört ya( ndayd m biz, yani ben ve arkada(lar m
bayram kutlad k.
D. Bir gün, lisedeyken, on dört ya( ndayd m, biz, yani ben ve arkada(lar m
bayram kutlad k.
2. Y. Ve bu günde uyumamak için biz kültür merkeziye gittik.
D. Ve o gün uyumamak için biz kültür merkezine gittik.
3. Y. O zamanda evimde tek ba( ma kald m.
D. O zaman evde tek ba( ma kald m.
4. Y. A( k oldu um zamanda e encanl yorum, zor durumlar veya problemler
hafif bir (ekilde geçiyor.
124
D. A( k oldu um zaman heyecanlan yorum, zor durumlar veya problemler

hafif bir (ekilde geçiyor.

Kullan'm'
1. Y. Babalar m z sava(a gittiler ve biz di(ar ya hiç oynamamal yd k.
D. Babalar m z sava(a gittiler ve biz d (ar da hiç oynamamal yd k.
2. Y. Turistik yerlere çal (an k ( çok önemli.
D. Turistik yerlerde çal (an ki(iler çok önemli.
d. Bulunma Durumu Biçimbirimi Yerine Uzakla(ma Durumu Biçimbirimi

Kullan'm'
1. Y. Benim evimden fazla uzaktan kalm yordu.
D. Benim evimden fazla uzakta kalm yordu.
2. Y. Clk ba(tan çok be enmi(tim.
D. Clk ba(ta çok be enmi(tim.

1. Y. Çünkü korktum ki annem (ikayet edecek ve annem benimle tart (acak
D. Çünkü anneme (ikayete etmesinden ve annemin benimle tart (mas ndan
korktum.
2. Y. Ta(lar seçerken bile iyilerden seçeyim diye zevk al r z.
D. Ta(lar seçerken bile iyilerden seçmekten zevk al r z.

patlad .
2. Y. Bir saattan sonra babam i(ten geldi.
125
D. Bir saat sonra babam i(ten geldi.
c. Uzakla(ma Durumu Biçimbirimi Yerine Belirtme Durumu Biçimbirimi

Kullan'm'
1. Y. Evime dönüp anne ve babam ku( almas n rica ettim.
D. Evime dönüp anne ve babamdan ku( almas n rica ettim.
2. Y. Kitaplar okuyarak dü(ünür, bilginin do ru oldu unu emin olmak için
dener.
D. Kitaplar okuyarak dü(ünür, bilginin do ru oldu undan emin olmak için
dener.
d. Uzakla(ma Durumu Biçimbiriminin “ile” Ba,lac'n'n Yerine

Kullan'lmas'
ev tercih ederiz.
D. Ba(kalar n n verdi i üç katl , bahçeli eve, kendi ellerimizle yapt mz
evi tercih ederiz.
e. Uzakla(ma Durumu Biçimbirimde Sertle(me Yanl'('

1. Y. Para kazanmak için baba ve annem erken sabahdan geceye kadar
çal (t lar.
D. Para kazanmak için babam ve annem sabahtan geceye kadar çal (t lar.
5. 3. leri Türkçede Yap'lan Ad Durum Biçimbirimleri Yanl'(lar'

1. Y. Organ ba ( yapan insanlar ba(ka insanlar n hayatta kalmas
sa lad ndan birçok ki(i mutlu edebilir.
126
D. Organ ba ( yapan insanlar ba(ka insanlar n hayatta kalmas n

sa lad ndan birçok ki(iyi mutlu edebilir.
2. Y. Cnternet ile Amerika’n n vergileri yap yorlar.
D. Cnternet ile Amerika’n n vergilerini yap yorlar.
3. Y. Meksikal lar Amerika’a göçer ve iki kez dü(ünmeden kazand para
ailelerine Meksika’da gönderildi.
D. Meksikal lar Amerika’ya göçer ve iki kez dü(ünmeden kazand paray
ailelerine Meksika’ya gönderir.
4. Y. Aç kças , beyin göçü bütün ülkeler de i(tirebilir.
D. Aç kças , beyin göçü bütün ülkeleri de i(tirebilir.
5. Y. Bu ülkenin liderler, e er zekise yeni programlar ba(lay p yaratacak.
D. Bu ülkenin liderleri, e er zekiyse yeni programlara ba(layacak.
6. Y. E er kaza olarak ölürsem, doktor organlar m alabilecek.
D. E er kazada ölürsem doktor organlar m alabilecek.
7. Y. Organlar kabul edenler hakk nda çok mutlu hikaye var.
D. Organlar kabul edenler hakk nda çok güzel hikayeler var.
8. Y. Arkada( m onlara kendi kan satmad n sadece yard m istedi ini
söyleyip a lam (.
D. Arkada( m onlara kendi kan n satmad n , sadece yard m etmek istedi ini
söyleyip a lam (.
9. Y. Arkada( m (imdi de kendi kan vermeye haz r r.
D. Arkada( m (imdi de kendi kan n vermeye haz r.
10. Y. Bir insan öldü ü zaman, onun sa l kl ve canl organlar, ba(ka insanlara,
operasyon ile hasta organlar, sa l kl organla de i(tiriyorlar.
D. Bir insan öldü ü zaman, onun sa l kl ve canl organlar n , ba(ka insanlar n
hasta organlar yla de i(tiriyorlar.
11. Y. Ama futbol maç beraber seyretti i için uluslar aras dostluklar m z
kurduk.
D. Ama futbol maç n beraber seyretti imiz için uluslararas dostluklar kurduk.
12. Y. O kadar iyi hissediyorum ki Yunanistan’a dönmek hiç istemiyorum.
D. Kendimi o kadar iyi hissediyorum ki Yunanistan’a dönmeyi hiç
istemiyorum.
127
13. Y. Cevab bekliyorum.

D. Cevab n bekliyorum.
14. Y. Önümüzde uçsuz bucaks z Ege Denizi görebiliyorduk.
D. Önümüzde uçsuz bucaks z Ege Denizi’ni görebiliyorduk.
15. Y. Sabahlar bize gülümseyen güne(, ak(amlar elimizle dokunabilece imiz
kadar yak n y ld zlar oluyordur.
D. Sabahlar bize gülümseyen güne(, ak(amlar elimizle dokunabilece imiz
kadar yak n y ld zlar oluyordu.
16. Y. Bodruma gelip Rum Evi bulur bulmaz arkada(lar m z n do ru
söylediklerini anlad k.
D. Bodrum’a gelip Rum Evi’ni bulur bulmaz arkada(lar m z n do ru
söylediklerini anlad k.
17. Y. Geçirdi im tatil ne kadar iyi oldu u bilmeni çok istiriyorum.
D. Geçirdi im tatilin ne kadar iyi oldu unu bilmeni çok istiyorum.
18. Y. Tatil çok rahat geçirebiliriz.
D. Tatili çok rahat geçirebiliriz.
19. Y. Bu mektup görünce e er oraya gitmek istersen hemen bana cevap ver,
taman m ?
D. Bu mektubu görünce e er oraya gitmek istersen hemen bana haber ver,
tamam m ?
20. Y. Ba( m kald r nca gözlerimin önünde elimle dokunabilece im kadar
yak n y ld zlarla doludur.
D. Ba( m kald r nca gözlerimin önünde elimle dokunabilece im kadar yak n
y ld zlar görüyorum.
21. Y. Telefon ç k nca insanlar hayatlar rahat rahat geçebildi.
D. Telefon ç k nca insanlar hayatlar n rahat rahat geçirebildi.
22. Y. Bu problem çözülmek için politik ve ekonomik yönüyle deniyoruz.
D. Bu problemi çözmek için politik ve ekonomik yönlerle deniyoruz.
23. Y. Bu yüzden ülkemiz onlar kurultarmak için gerekli maddeler gönderdi.
D. Bu yüzden ülkemiz onlar kurtarmak için gerekli maddeler gönderdi.
24. Y. Tabiiki ülkemizin durumu de i(tirmesi istiyoruz.
D. Tabii ki ülkemizin bu durumu de i(tirmesini istiyoruz.
128
25. Y. Gelgelelim son sat rlarda kendimi geçti im çocuklu um anlatmaya

çal (aca m.
D. Son sat rlarda kendi geçirdi im çocuklu umu anlatmaya çal (aca m.
26. Y. Oyuncak tencere f r na koymu(tum.
D. Oyuncak tencereyi f r na koymu(tum.
27. Y. Kendi ki(ili im geli(tirmek için ve kar( mdaki insanlar annemin
hatalar n tekrarlamas nlar diye bu geçen olaylar biraz anlatmaya çal (aca m.
D. Kendi ki(ili imi geli(tirmek için ve kar( mdaki insanlar, annemin hatalar n
tekrarlamas nlar, diye bu geçen olaylar biraz anlatmaya çal (aca m.
28. Y. Bu yüzden kendi ki(ili im bulmak ve geli(tirmek için pek çok te(vik
edilmemi(tim.
D. Bu yüzden kendi ki(ili imi bulmam ve geli(tirmem konusunda pek te(vik
edilmemi(tim.
29. Y. Fakat bir birey olarak görüldü ümüz için hep kendi rollerimiz ile
memnun kalmad k ve ötekinin rollerin istedik.
D. Fakat tek bir birey olarak görüldü ümüz için kendi rollerimizden hiç
memnun olmad k ve birbirimizin rollerini istedik.
30. Y. Çünkü eskiden bu kadar çok makineler olmad için insanlar, aile
mensuplar , ev i(leri ço u zaman birlikte yap yorlard .
D. Çünkü eskiden bu kadar çok makine olmad için insanlar, aile mensuplar
ev i(lerini ço u zaman birlikte yap yorlard .
31. Y. Baz bilgiler kötüye kullanma imkan var.
D. Baz bilgileri kötüye kullanma imkan var.
32. Y. Cnsan kendi hayat daha de erli ve önemli (eylerle doldurabilir.
D. Cnsan kendi hayat n daha de erli ve önemli (eylerle doldurabilir.
33. Y. Cnternet hayat m z birkaç türle kolayla(t rd .
D. Cnternet hayat m z kolayla(t rd .
34. Y. Mesela ben evde otururken dünyada tüm olaylar, yeni haberler
alabilirim.
D. Mesela ben evde otururken dünyadaki tüm olaylar , yeni haberleri
ö renebilirim / edinebilirim.
35. Y. Diyer insanlarla dü(üncelerimiz bayla(abiliriz.
129
D. Di er insanlarla dü(üncelerimizi payla(abiliriz.

36. Y. Bu günlerde ö renciler, Bilim adamlar bir brojede çal (t klar zaman
gereken bilgiler bulmak için vakit kaybetmeden internete girip istedi i bilgilere
ula(abilir.
D. Bu günlerde ö renciler, bilim adamlar bir projede çal (t klar zaman
gereken bilgileri bulmak için vakit kaybetmeden internete girip istedikleri bilgilere
ula(abilir.
37. Y. Ya(l lari, köyde ya(ayanlari, e itimsiz olan ki(ileri internet tabi
kullanm yorlar.
D. Ya(l lar, köyde ya(ayanlar, e itimsiz olan ki(iler interneti tabii
kullanm yorlar.
38. Y. Cevab 1 ay bekliyorduk ve ald m z zaman sordu umuz sorular önem
kaybediyordu.
D. Cevab 1 ay bekliyorduk ve ald m z zaman sordu umuz sorular önemini
kaybediyordu.
39. Y. Cnternetle ba l oluyorlar ve normal hayat görmüyorlar, sadece internette
ya( yorlar.
D. Cnternete ba l oluyorlar ve normal hayat görmüyorlar, sadece internette
ya( yorlar.
40. Y. Annem ben küçükken ev ve ev e(iyalar de i(tirmeye bay l rd .
D. Annem ben küçükken evi ve ev e(yalar n de i(tirmeye bay l rd .
41. Y. O kendi yol buldu, ben kendimi.
D. O kendi yolunu buldu, ben kendi yolumu buldum.
42. Y. Ya(ad m s k nt lar sadece ben ya(amad m benimle birlike çok insanlar
ya(ad , ama herkeze farkl izler b rakt .
D. Ya(ad m s k nt lar sadece ben ya(amad m benimle birlikte çok insan
ya(ad , ama herkeste farkl izler b rakt .
b. Belirtme Durumu Biçimbiriminin Yinelenmesi

1. Y. Organ ba ( yard m yla iyile(mi( olan insan, onun ailesi ve onu
sevenleri ba (layanlara sonsuza dek minnettar kal rlar.
130
D. Organ ba ( yard m yla iyile(mi( olan insan, onun ailesi ve onu sevenler,
ba (layanlara sonsuza dek minnettar kal rlar.
2. Y. Son yirmi y lda ucuz ula(t rma, yeni teknoloji, ve özellikle internet
sayesinde dünyam z çabukca de i(iyor.
D. Son yirmi y lda ucuz ula( m, yeni teknoloji ve özellikle internet sayesinde
dünyam z çabucak de i(iyor.
3. Y. Bireyler için ilk defa, farkl diller konu(mas na ra men, ba(ka ülkelerde
uygun i(leri bulabilir.
D. Bireyler ilk defa gitmesine, farkl diller konu(mas na ra men ba(ka
ülkelerde uygun i(ler bulabilir.
4. Y. Cnternetsiz olanlar en çok yararlanacak.
D. Cnternetsiz olanlar en çok yararlanacak.
5. Y. T bbi bilgileri ço ald kça hastalar na daha çe(itli yard m edilebilmektedir.
D. T bbi bilgiler ço ald kça hastalara daha çok yard m edilebilmektedir.
6. Y. Fakat, teknolojinin sayesinde organlar m z çürümeksizin di er ki(iye yeni
ya(am verebilir.
D. Fakat teknoloji sayesinde organlar m z çürümeden ba(ka ki(ilere yeniden
ya(am verebilir.
7. Y. Bazen televizyonu seyretti im zaman organ ba ( y bekleyen çocuklar
görebiliriyordum
D. Bazen televizyon seyrederken organ ba ( bekleyen çocuklar görüyordum.
9. Y. Sa kolunun k r ld n anla( ld .
D. Sa kolunun k r ld anla( ld .
10. Y. Sabahlar bize gülümseyen güne(, ak(amlar elimizle dokunabilece imiz
kadar yak n y ld zlar oluyordur.
D. Sabahlar bize gülümseyen güne(, ak(amlar elimizle dokunabilece imiz
kadar yak n y ld zlar oluyordu.
11. Y. Size uzun zamand r mektubu yazmad için özür dilerim.
D. Size uzun zamand r mektup yazmad m için özür dilerim.
12. Y. Bütün olup bitenleri anlatmak yerine en ilginç olaylerini yazd m sana.
131
D. Bütün olup bitenleri anlatmak yerine en ilginç olaylar yazd m sana.

13. Y. Onlarla çok iyi uluslararas dostluklar n kurabiliriz.
D. Onlarla çok iyi uluslararas dostluklar kurabiliriz.
14. Y. Çocuklar art k daha özgürlü ü istiyorlar.
D. Çocuklar art k daha çok özgürlük istiyorlar.
15. Y. Art k çocuklar daha devrimci oldular ve çok (eyi talep ediyorlar.
D. Art k çocuklar daha devrimci oldular ve çok (ey talep ediyorlar.
16. Y. Gençlik, ergenlik döneminde bir problem ç kt zaman bu problemi
çocuk kendini çözemez.
D. Gençlik, ergenlik döneminde bir problem ç kt zaman bu problemi çocuk
kendi çözemez.
17. Y. Gelgelelim son sat rlarda kendimi geçti im çocuklu um anlatmaya
çal (aca m.
D. Son sat rlarda kendi geçirdi im çocuklu umu anlatmaya çal (aca m.
18. Y. Köyün güzelli ini, ku(lar n sesi, tarlada traktorun sesi, ormada çal (an
insanlar o kadar güzel ki cennete ya( yormu( gibi hissederdim.
D. Köyün güzelli i, ku(lar n sesi, tarlada traktörün sesi, ormanda çal (an
insanlar o kadar güzeldi ki kendimi cennette ya( yormu( gibi hissederdim.
19. Y. Kendi ki(ili ini hala geli(memi( gibi görülürdü.
D. Ki(ili i hala geli(memi( gibi görülürdü.
20. Y. Jimdi bu bilgileri temel olarak kullanarak daha iyi bir ileti(imi
kurabiliriz, birbirimizle ve ba(ka insanlarla.
D. Jimdi bu bilgileri temel alarak birbirimizle ve ba(ka insanlarla daha iyi bir
ileti(im kurabiliriz.
21. Y. Cnsano lu yeni yeni icatlar meydana getiriyor, yeni yeni teknolojiyi elde
ediyor.
D. Cnsano lu yeni yeni icatlar meydana getiriyor, yeni yeni teknolojiler elde
ediyor.
22. Y. Mesela internette ba(ka yerlerde bulunan arkada(lar m zla e-posta yada
chat ile ileti(imi kurabiliriz.
D. Mesela internette ba(ka yerlerde bulunan arkada(lar m zla e-posta ya da
sohbet ile ileti(im kurabiliriz.
132
23. Y. Yaln zl ktan kaynaklanan sorunlar ortay ç kmaya ba(lar.

D. Yaln zl ktan kaynaklanan sorunlar ortaya ç kmaya ba(lar.
24. Y. Ya(l lari, köyde ya(ayanlari, e itimsiz olan ki(ileri internet tabi
kullanm yorlar.
D. Ya(l lar, köyde ya(ayanlar, e itimsiz olan ki(iler interneti tabii
kullanm yorlar.
25. Y. Cevab 1 ay bekliyorduk ve ald m z zaman sordu umuz sorular önem
kaybediyordu.
D. Cevab 1 ay bekliyorduk ve ald m z zaman sordu umuz sorular önemini
kaybediyordu.
26. Y. Gönderdi imiz mektubu arkada(lar m z 1 sane sonra okuyabiliyorlar.
D. Gönderdi imiz mektubu arkada(lar m z 1 saniye sonra okuyabiliyorlar.
27. Y. Ayn ihtiyaçlarimizi, zevklerimizi vard .
D. Ayn ihtiyaçlar m z, zevklerimiz vard .
28. Y. Liseye kadar, geziye giderken a layan insan gördünüz mü?
D. Liseye kadar, geziye giderken a layan insan gördünüz mü?
30. Y. Sa kolunun k r ld n anla( ld .
D. Sa kolunun k r ld anla( ld .
31. Y. Mektublar yazmak da gerek kalmad .
D. Mektup yazmaya da gerek kalmad .

1. Y. Ben on alt ya( ndayken, araba sürmeye ö rendim.
D. Ben on alt ya( ndayken araba sürmeyi ö rendim.
2. Y. Aras ra hastanelerde ona aray p onun kan na ihtiyaç oldu unu
söylüyormu(.
D. Ara s ra hastanelerden onu aray p onun kan na ihtiyaç oldu unu
söylüyorlarm (.
3. Y. Ço u bu talebe reddediyormu(.
D. Ço u bu talebi reddediyormu(.
133
4. Y. Eski Rum tarzla yapt dekorasyon mobilya ve ayn zamanda bügünkü

konforu bize çok etkileniyordu.
D. Eski Rum tarz yla yap lan dekorasyon, mobilyalar ve ayn zamanda
bugünkü konforu bizi çok etkiliyordu.
5. Y. Di erleri buna kabul etmiyorlar.
D. Di erleri bunu kabul etmiyorlar.
6. Y. Ondan sonra Japonya ikinci dünya sava( ’nda keybedince Kuzey tarafa
Sovyet Birli i taraf ndan, Güney tarafa ise Amerik taraf ndan yönetilmi(ti.
D. Ondan sonra Japonya Ckinci Dünya Sava( ’nda kaybedince Kuzey taraf
Sovyet Birli i taraf ndan, Güney taraf ise Amerika taraf ndan yönetilmi(ti.
7. Y. Asl nda teknoloji geli(mesi ya(l insanlara çok (a( rt r.
D. Asl nda teknolojinin geli(mesi ya(l insanlar çok (a( rt r.
8. Y. Bunlara ra men arkada(lar ma dinlemeye ve yard m vermeye devam
ediyordum.
D. Bunlara ra men arkada(lar m dinlemeye ve onlara yard m etmeye devam
ediyordum.
9. Y. Cnsanlar n ili(kilerine etkileyen bu teknolojilerden d ( nda (u andaki
büyük bir h zla gerçekle(en (ehirleme de etkiliyor.
D. Cnsanlar n ili(kilerini etkileyen bu teknolojilerin d ( nda (u anda büyük bir
h zla gerçekle(en (ehirle(me de etkiliyor.
10. Y. Küçükken anneme görmeyince hemen a lard m.
D. Küçükken annemi görmeyince hemen a lard m.
11. Y. Eskiden insanlar görü(mek için bir birine ziyarete giderdi.
D. Eskiden insanlar görü(mek için birbirini ziyarete giderdi.

Kullan'm'
1. Y. Gecelerde uyumadan önce annem masallar anlat rd .
D. Geceleri uymadan önce annem masallar anlat rd .
134

Kullan'm'
1. Y. Cn(allah bir gün Ukayna Türkiye’den bu örnek alacak.
D. Cn(allah bir gün Ukrayna Türkiye’yi örnek alacak.
2. Y. Liseden bitirdikten sonra daha iyi anla(ayab l rd m ve daha kolay
arkada(l k yapiyordum.
D. Liseyi bitirdikten sonra insanlarla daha iyi anla(abiliyordum ve daha kolay
arkada(l k kuruyordum.
3. Y. Ses ç karmadan kula mdan çekip beni odamda kapatm (t .
D. Ses ç karmadan kula m çekip beni odama kapatm (t .

1. Y. Organ nakli ihtiyaç duyanlar n yak n insanlar ümidini yitirip cenayet
i(leyebiliyorlar.
D. Organ nakline ihtiyaç duyanlar n yak nlar ümidini yitirip cinayet
i(leyebiliyorlar.
2. Y. Bu ülkenin liderler, e er zekise yeni programlar ba(lay p yaratacak.
D. Bu ülkenin liderleri, e er zekiyse yeni programlara ba(layacak.
3. Y. Bu yüzden , organ verici olmak karar verdim.
D. Bu yüzden, organlar m ba (lamaya karar verdim.
4. Y. Belki yeni kalp veya yeni böbrek ihtiyac n var.
D. Belki yeni kalbe veya yeni böbre e ihtiyac n var.
5. Y. Dünyam z da birkaç insanlar yeni organ ihtaci var.
D. Dünyam zda birçok insan n yeni organa ihtiyac var.
6. Y. Tekne Turlar da kat ld k.
D. Tekne turlar na da kat ld k.
7. Y. Annem ve babam benden çok yorulduklar için beni kre(e göndermek
karar vermi(ler.
135
D. Annem ve babam çok yorulduklar için beni kre(e göndermeye karar

vermi(ler.
8. Y. Haberler, tv. bakabiliriz.
D. Haberlere, tv’ye bakabiliriz.
9. Y. Mektublar yazmak da gerek kalmad .
D. Mektup yazmaya da gerek kalmad .
10. Y. Bankaya gitmek gerek kalm yor.
D. Bankaya gitmeye gerek kalm yor.
11. Y. Ama her insan mutlu an lar haf za tutmak çal ( yor.
D. Ama her insan mutlu an lar haf zas nda tutmaya çal ( yor.
12. Y. Her zaman beraber oldu umuz için birbirsiz ya(amak akl m z bile
gelmezdi.
D. Her zaman beraber oldu umuz için birbirimizden ayr ya(amak akl m za
bile gelmezdi.
13. Y. Üstelik internet sadece bilim adamlar de il, bize de önemli konular
bildirir.
D. Üstelik internet sadece bilim adamlar na de il, bize de önemli konular
bildirir.
14. Y. Onun yerine Cngilizce gibi yayg n bir dil geçiyormu(.
D. Onun yerine Cngilizce gibi yayg n bir dile geçiyormu(.
15. Y. Dünyadaki topluluklar n birbirlerine yak nla(ma, onlar n kültürleri
birbirlerine kar (ma olay biz küreselle(me deriz.
D. Dünyadaki toplumlar n birbirlerine yak nla(mas , onlar n kültürlerinin
birbirlerine kar (mas olay na biz küreselle(me deriz.
16. Y. De i(imde sosyal yard mla(ma daha önem vermemiz laz m.
D. De i(imde sosyal yard mla(maya daha önem vermemiz laz m.
b. Yönelme Durumu Biçimbiriminin Yinelenmesi

1. Y. Arkada( m z dünyan n öbüre ucuda bile olsa, onunla ya(ad klar m z en
uygun zamanda payla(abiliriz.
D. Arkada( m z dünyan n öbür ucunda bile olsa, onunla ya(ad klar m z en
136
2. Y. H zla artan ülkeye nüfüsü, kar( s nda insanlara yetecek ve yiyecek kadar
ayn oranda artmamaktad r.
D. H zla artan ülke nüfusu kar( s nda insanlara yetecek kadar yiyecek ayn
oranda artmamaktad r.
3. Y. Ondan sonra akrabalar mla, karde(lerimle hep berabera (ark söyleyerek
da lara ç km (t k.
D. Ondan sonra akrabalar mla, karde(lerimle hep beraber (ark söyleyerek
da lara ç km (t k.
4. Y. Kilo almaya (ans m z artar.
D. Kilo alma olas l m z artar.

Kullan'lmas'
2. Y. Ayakta kalkamayacak kadar yorgun olursam Türk Hamam ’na giderim.
D. Aya a kalkamayacak kadar yorgun olursam Türk hamam na giderim.
3. Y. Çocuk temiz yüre ile hayatta bakar.
D. Çocuk temiz yüre iyle hayata bakar.
4. Y. On alt ya( nday nken (ehirde ta( nd k.
D. On alt ya( ndayken (ehre ta( nd k.
5. Y. Jehirde ta( nd m z zaman ba(tan yeni arkada(lar tan mak gerekiyordu.
D. Jehre ta( nd m z zaman yeni arkada(lar edinmek gerekiyordu.
6. Y. Küçükken bazen annemin – ya da babam n büyüdü ü köyde gitmi(tim.
D. Küçükken bazen annemin ya da babam n büyüdü ü köye giderdim.
7. Y. Ses ç karmadan kula mdan çekip beni odamda kapatm (t .
D. Ses ç karmadan kula m çekip beni odama kapatm (t .
137

Kullan'lmas'
1. Y. Bireyler olarak hayatlar n iyile(tirip hayallar n ula( yorlar.
D. Bireyler, hayatlar n iyile(tirip hayallerine ula( yorlar.
2. Y. Ama, öldükten sonra, organlar m z vererek insanlara yard m edmeyi
devam edibiliriz.
D. Ama öldükten sonra organlar m z vererek insanlara yard m etmeye devam
edebiliriz.
3. Y. Hastalar ndan baz lar organ ba ( ndan dolay yeni ya(am bulunup hayat
devam ettiler.
D. Hastalardan baz lar organ ba ( yla yeniden ya(am bulup hayata devam
ettiler.
4. Y. Anne annem beni çok seviyordu ve ac d için beni bakt n söyledi.
D. Anneannem beni çok seviyordu ve ac d için bana bakaca n söyledi.
5. Y. Hiç kimse beni bakmak istemiyordu.
D. Hiç kimse bana bakmak istemiyordu.
6. Y. Çok kolay insanlar güveniyordum.
D. Cnsanlara çok kolay güveniyordum.
7. Y. Sadece iki üç ki(iyi güveniyorum ve dinliyorum.
D. Sadece iki üç ki(iye güveniyorum ve onlar dinliyorum.
8. Y. Gelece imi olumlu bakarak hayat ma renk kat yorum.
D. Gelece ime olumlu bakarak hayat ma renk kat yorum.
e. Yönelme Durumu Biçimbiriminin “ile” Ba,lac' Yerine Kullan'lmas'

1. Y. Cnternetle ba l oluyorlar ve normal hayat görmüyorlar, sadece internette
ya( yorlar.
D. Cnternete ba l oluyorlar ve normal hayat görmüyorlar, sadece internette
ya( yorlar.
138
f. Yönelme Durumu Biçimbirimi Kullan'm'nda Kayna(t'rma Sesi Yanl'('

ve Eksikli,i
2. Y. Bodrum Kalesi’ye gittik.
D. Bodrum Kalesi’ne gittik.
3. Y. Türk Hamam ya birinci defa gitmi(tik.
D. Türk hamam na ilk defa gitmi(tik.
4. Y. Onun evi Victoria Jelaleleri’ye yak nd r.
D. Onun evi Victoria Jelaleleri’ne yak nd r.
g. Yönelme Durumu Biçimbirimi Kullan'm'nda Yumu(ama Yanl'('

1. Y. Örne in birisi kaza geçirdikten sonra çok insalar n kalpe, ci ere,
ba rsa a, göze, böbre e ve ……’e ihtiyac olanlar n can n kurtar p ve onlara
yeniden hayat verebilir.
D. Örne in birisi kaza geçirdikten sonra kalbe, ci ere, ba rsa a, göze, böbre e
vb. ihtiyac olanlar n can n kurtar p onlara yeniden hayat verebilir.
h. Yönelme Durumu Biçimbirimi Kullan'm'nda Ünlü Uyumu Yanl'('

1. Y. Ya(arken, ailemize, arkada(lar m za, kom(umuza bile du(manlar m ze
yard m etmek çok f rsat olabilir.
D. Ya(arken ailemize, arkada(lar m za, kom(umuza hatta dü(manlar m za
yard m etmek için çok f rsat m z olabilir.
2. Y. Clk olarak, cep telefonu kullan rken zararl ( n ç k yor, sa l m ze zaraz
verir.
D. Clk olarak, cep telefonu zararl ( nlar yay yor, bu sa l m za zarar verir.
139

1. Y. Ama her insan mutlu an lar haf za tutmak çal ( yor.
D. Ama her insan mutlu an lar haf zas nda tutmaya çal ( yor.
2. Y. E er kaza olarak ölürsem, doktor organlar m alabilecek.
D. E er kazada ölürsem doktor organlar m alabilecek.

1. Y. Herkes biliyor ki, her senede binlerce ki(i yollarda kaza olarak araba
çarp ( r.
D. Herkes biliyor ki her sene binlerce ki(i yollarda kaza yapar.
2. Y. Bar n içinde çok kalabal kt r.
D. Bar n içi çok kalabal kt .
3. Y. O zamanlarda çok özgür hissetiyordum.
D. O zamanlar kendimi çok özgür hissediyordum.

Kullan'm'
1. Y. Köyün güzelli ini, ku(lar n sesi, tarlada traktorun sesi, ormada çal (an
insanlar o kadar güzel ki cennete ya( yormu( gibi hissederdim.
D. Köyün güzelli i, ku(lar n sesi, tarlada traktörün sesi, ormanda çal (an
insanlar o kadar güzeldi ki kendimi cennette ya( yormu( gibi hissederdim.
2. Y. Ya(ad m s k nt lar sadece ben ya(amad m benimle birlike çok insanlar
ya(ad , ama herkeze farkl izler b rakt .
D. Ya(ad m s k nt lar sadece ben ya(amad m benimle birlikte çok insan
ya(ad , ama herkeste farkl izler b rakt .
140
d. Bulunma Durumu Biçimbirimi Yerine Uzakla(ma Durumu Biçimbirimi

Kullan'm'
1. Y. O yüzden bazen cep telefonlara a( r dü(kün çocuklar ve gençleri o
konudan uyarmak laz m.
D. O yüzden bazen cep telefonlar na a( r dü(kün çocuklar ve gençleri o
konuda uyarmak laz m.
e. Bulunma Durumu Biçimbirimi Kullan'm'nda Ünlü Uyumu Yanl'('

1. Y. Yatag m zde gül yapraklar vard .
D. Yata m zda gül yapraklar vard .
f. Bulunma Durumu Biçimbiriminin 3. Ki(ilerden Sonra Kullan'm'nda

“n” Eksikli,i
1. Y. Arkada( m z dünyan n öbüre ucuda bile olsa, onunla ya(ad klar m z en
D. Arkada( m z dünyan n öbür ucunda bile olsa, onunla ya(ad klar m z en

1. Y. Kendi organ ba ( yle ba(ka insan yeni görebilir, yürüyebilir, yataktan
kalkabilir.
D. Organ ba ( yla insan yeniden görebilir, yürüyebilir, yataktan kalkabilir.
2. Y. Fakat bir birey olarak görüldü ümüz için hep kendi rollerimiz ile
memnun kalmad k ve ötekinin rollerin istedik.
D. Fakat bir birey olarak görüldü ümüz için hiç kendi rollerimizden memnun
olmad k ve birbirimizin rollerini istedik.
3. Y. Hastalar ndan baz lar organ ba ( ndan dolay yeni ya(am bulunup hayat
devam ettiler.
141
D. Hastalardan baz lar organ ba ( yla yeniden ya(am bulup hayata devam
ettiler.

1. Y. Bence, Tanr dan taraf ndan bize verilen amaçlar bu – ba(ka insanlar
sevmek, ve Tanr ’y sevmek.
D. Bence Tanr taraf ndan bize verilen amaçlar bunlard r: ba(ka insanlar
sevmek ve Tanr ’y sevmek.
c. Uzakla(ma Durumu Biçimbirimi Yerine Bulunma Durumu Biçimbirimi

Kullan'm'
1. Y. Aras ra hastanelerde ona aray p onun kan na ihtiyaç oldu unu
söylüyormu(.
D. Ara s ra hastanelerden onu aray p onun kan na ihtiyaç oldu unu
söylüyorlarm (.
2. Y. Öncede ö renci için bir (ey bulmak çok zordu.
D. Önceden ö renciler için bir (ey bulmak çok zordu.
3. Y. Öte yanda internetin baz siteleri sahte olabilir.
D. Öte yandan internetteki baz siteler sahte olabilir.
142
6. YAZILI ANLATIM KA ITLARININ TARANMASI

SONUCUNDA ELDE ED LEN BULGULAR
Çal (mam zda daha önce de belirtildi i gibi Ankara Üniversitesi TÖMER
Czmir Jubesinde Türkçe ö renimi görmü( ve ö renim görmekte olan temel, orta ve
ileri düzeylerdeki yabanc ö rencilerin yaz l anlat m ka tlar nda ad durum
biçimbirimleriyle ilgili yapt klar yanl (lar saptanm (t r edilmi(tir. Her düzeyde
50’(er yaz l anlat m ka d , toplamda 150 yaz l anlat m ka d incelenmi(tir.
A(a da, biçimbirimler aras ndaki yanl ( türleri verilmi( ve her biçimbirimin
yanl (lara göre ç kar lan fi( say s içindeki yanl ( oranlar tüm kurlara göre ayr ayr
ele al nm (t r.
TEMEL TÜRKÇE
Cncelenen Yaz l Anlat m Ka d : 50
Yanl (lara Göre Ç kar lan Fi( Say s : 179
A. Belirtme Durumu Biçimbiriminde Yap'lan Yanl'(lar

1. Belirtme Durumu Biçimbiriminin Kullan lmamas : 40
2. Belirtme Durumu Biçimbiriminin Yinelenmesi : 21
3. Belirtme Durumu Biçimbirimi Yerine Yönelme Durumu Biçimbirimi
Kullan m :10
4. Belirtme Durumu Biçimbirimi Yerine Bulunma Durumu Biçimbirimi
Kullan m :1
5. Belirtme Durumu Biçimbirimi Yerine Uzakla(ma Durumu Biçimbirimi
Kullan m :1
6. Belirtme Durumu Biçimbirimi Yerine Cyelik Biçimbirimi Kullan m :1
7. Belirtme Durumu Biçimbirimi Kullan m nda Kayna(t rma Sesi Yanl ( :1
Toplam Yanl Say s : 75 Yanl Yapma Oran : % 42
Yukar da da görülebilece i gibi belirtme durumu biçimbirimiyle ilgili yap lan

yanl (lar aras nda en çok yanl ( yap lan türün “belirtme durumu biçimbiriminin
kullan lmamas ” oldu u; bunu “belirtme durumu biçimbiriminin yinelenmesi”nin
izledi i ortaya ç km (t r. Belirtme durumu biçimbiriminin kullan lmamas n n
sebebinin, Türkçe ö renen yabanc ö rencinin bu biçimbirimi bilmemesinden dolay
143
kullanmaktan kaçmas oldu u; belirtme durumu biçimbiriminin yinelenmesinin

sebebinin de anadilinin yabanc dil olarak Türkçe ö renen ö renciye verdi i
al (kanl klardan dolay gerçekle(ti i, bir ba(ka deyi(le bunun olumsuz aktar mdan
kaynakland dü(ünülmektedir.
B. Yönelme Durumu Biçimbiriminde Yap'lan Yanl'(lar

1. Yönelme Durumu Biçimbiriminin Kullan lmamas : 19
2. Yönelme Durumu Biçimbiriminin Yinelenmesi :5
3. Yönelme Durumu Biçimbirimi Yerine Bulunma Durumu
Biçimbirimi Kullan lmas : :7
4. Yönelme Durumu Biçimbirimi Yerine Belirtme Durumu
Biçimbirimi Kullan lmas :4
5. Yönelme Durumu Biçimbiriminin “Cle” Ba lac Yerine Kullan lmas :2
6. Yönelme Durumu Biçimbirimi Yerine “Cçin” Clgecinin Kullan lmas :1
7. Yönelme Durumu Biçimbirimi Kullan m nda Ünlü Uyumu Yanl ( :2
8. Yönelme Durumu Biçimbirimi Kullan m nda Kayna(t rma Sesi
Yanl ( ve Eksi i :2
Yönelme durumu biçimbirimiyle ilgili ise belirtme durumu biçimbirimindekine

benzer olarak en çok “yönelme durumu biçimbiriminin kullan lmamas ”nda yanl (
yap ld gözlenmektedir. Bu durum için de yine belirtme durumu biçimbiriminde
oldu u gibi yabanc ö rencinin bu biçimbirimi bilmedi inden kullanmaktan
kaç nd dü(ünülmektedir. Yönelme durumu biçimbirimiyle ilgili ikinci olarak en
çok yap lan yanl ( türü ise “yönelme durumu biçimbirimi yerine bulunma durumu
biçimbirimi kullan lmas ”d r. Bundan da anla( laca gibi yabanc dil olarak Türkçe
ö renen ö renci, bu biçimbirimlerin her ikisinin de “yer” ifade etmesinden dolay ve
bunlar n birbirinden ay rt edici özelliklerini tam olarak edinememi( olmas ndan
dolay bu iki biçimbirimi birbirinin yerine kullanma e ilimindedir.
C. Bulunma Durumu Biçimbiriminde Yap'lan Yanl'(lar

1. Bulunma Durumu Biçimbiriminin Kullan lmamas : 16
2. Bulunma Durumu Biçimbiriminin Yinelenmesi : 17
3. Bulunma Durumu Biçimbirimi Yerine Yönelme Durumu
Biçimbirimi Kullan m :6
4. Bulunma Durumu Biçimbirimi Yerine Belirtme Durumu Biçimbirimi
Kullan m :1
5. Bulunma Durumu Biçimbirimi Kullan m nda Ünlü Uyumu Yanl ( :5
6. Bulunma Durumu Biçimbiriminin 3. Ki(ilerden Sonra Kullan m nda
144
“n” Eksikli i :1
7. Bulunma Durumu Biçimbirimde Sertle(me Yanl ( :1
Bulunma durumu biçimbiriminde de ayn belirtme durumunda oldu u gibi en

çok yanl ( yap lan türün “bulunma durumu biçimbiriminin yinelenmesi” oldu u;
bunu “bulunma durumu biçimbiriminin kullan lmamas ”n n izledi i gözlenmektedir.
Bulunma durumu biçimbiriminin yinelenmesinin yukar da da de indi imiz gibi
yabanc dil olarak Türkçe ö renen yabanc ö rencinin anadilinden kaynakland ,
ba(ka bir deyi(le bu yanl (a olumsuz aktar m n sebep oldu u söylenebilir. Bulunma
durumu biçimbiriminin ö renci taraf ndan kullan lmamas n n en büyük sebebi yap y
bilmedi inden kullanmaktan kaç nmad r. Bunun yan s ra yine anadilinden de
kaynaklan yor olabilece i kan s nday z.
D. Uzakla(ma Durumu Biçimbiriminde Yap'lan Yanl'(lar

1. Uzakla(ma Durumu Biçimbiriminin Kullan lmamas :7
2. Uzakla(ma Durumu Biçimbiriminin Yinelenmesi :1
3. Uzakla(ma Durumu Biçimbirimi Yerine Bulunma Durumu
4. Uzakla(ma Durumu Biçimbirimi Yerine Yönelme Durumu
Biçimbirimi Kullan m : :1
5. Uzakla(ma Durumu Biçimbiriminin 3. Ki(ilerden Sonra Kullan m nda
Uzakla(ma durumu biçimbirimi yukar da da gözlenebilece i gibi temel

düzeyde ad durum biçimbirimleri aras nda en az yanl ( yap lan biçimbirimdir.
Di erlerinde oldu u gibi bu biçimbirimde de en çok “uzakla ma durumu
biçimbiriminin kullan lmamas ” konusunda yanl ( yap ld ; ikinci olarak
“uzakla ma durumu biçimbirimi yerine bulunma durumu biçimbirimi kullan m ”nda
yanl ( yap ld ortaya ç km (t r. Bu biçimbirimin kullan lmamas n n temelinde de
kullan mdan kaçma oldu u dü(ünülmektedir. Uzakla(ma durumu biçimbiriminin
bulunma durumu biçimbiriminde kullan lmas n n sebebi ise ö rencinin genelleme
yaparak amaç dildeki k s tlamalar , özel durumlar dü(ünmeksizin kullanmas ndan
kaynaklan yor olabilir.
145
ORTA TÜRKÇE

Kullan m : 10
Kullan m :1
Kullan m :2
6. Belirtme Durumu Biçimbirimi Yerine “ile” Ba lac n n Kullan lmas :2
7. Belirtme Durumu Biçimbirimi Kullan m nda Kayna(t rma Sesi
Yanl ( ve Eksi i :2
Orta düzeyde belirtme durumu biçimbirimiyle ilgili en çok yanl ( yap lan
türlerden birinci s ray temel düzeydeki belirtme durumu yanl (lar nda oldu u gibi
“belirtme durumu biçimbiriminin kullan lmamas ”; ikinci s ray ise “belirtme durumu
biçimbiriminin yinelenmesi”nin ald gözlenmektedir. Ancak orta düzeyde, bu
yanl (lar n azalm ( olaca dü(ünülürken aksine artt ortaya ç kmaktad r. Bu
durumun yabanc dil olarak Türkçe ö renen ö rencinin Türkçe bilgisinin artmas
dolay s yla gerçekle(ti i dü(ünülmektedir. Ayr ca ö rencilerin orta düzeyde
olmalar na ra men bu konuda temel düzeydekinden fazla yanl ( yapmas , onlar n bu
biçimbirimi hala edinememi( oldu unun bir göstergesidir, diyebiliriz. Belirtme
durumu biçimbiriminin yinelenmesinin de yine anadilinden kaynakland
dü(ünülmektedir.

1. Yönelme Durumu Biçimbiriminin Kullan lmamas :7
3. Yönelme Durumu Biçimbirimi Yerine Bulunma Durumu Biçimbirimi
Kullan lmas :5
4. Yönelme Durumu Biçimbirimi Yerine Belirtme Durumu Biçimbirimi
Kullan lmas : 14
146
5. Yönelme Durumu Biçimbirimi Yerine Uzakla(ma Durumu Biçimbirimi

Kullan lmas :2
6. Yönelme Durumu Biçimbirimi Yerine “Cçin” Clgecinin Kullan lmas :5
7. Yönelme Durumu Biçimbiriminin “Cçin” Clgeci Yerine Kullan lmas :2
Yanl ( ve Eksi i :3
9. Yönelme Durumu Biçimbirimi Kullan m nda Yumu(ama Yanl ( :1
Toplam Yanl Say s : 45 Yanl Yapma Oran : % 29,4
Orta düzeyde yönelme durumu biçimbirimiyle ilgili en çok yanl ( yap lan türün
ise “yönelme durumu biçimbirimi yerine belirtme durumu biçimbirimi kullan lmas ”
oldu u gözlenmektedir. Bu e ilimin yabanc dil olarak Türkçe ö renen ö rencilerde
çok fazla oldu u söylenebilir. Orta düzeyde böyle bir sorunla kar( la( lmas n n
sebebi, eylemlerin özellikleri olabilir. Ad durum biçimbirimlerinin baz eylemlerle
zorunlu olarak kullan ld na daha önce de inmi(tik. Ö rencilerin bu eylemleri
birbirine kar (t rmas ndan bu sorun do uyor olabilir. Ckinci en fazla yanl ( yap lan
tür ise “yönelme durumu biçimbiriminin kullan lmamas ”d r. Yine yukar da da
belirtti imiz gibi bu durumda da kullan mdan kaçma söz konusu olabilir.

1. Bulunma Durumu Biçimbiriminin Kullan lmamas :2
2. Bulunma Durumu Biçimbiriminin Yinelenmesi :4
3. Bulunma Durumu Biçimbirimi Yerine Yönelme Durumu Biçimbirimi
Kullan m :2
4. Bulunma Durumu Biçimbirimi Yerine Uzakla(ma Durumu Biçimbirimi
Kullan m :2
Orta düzeyde bulunma durumu biçimbirimiyle ilgili yap lan yanl (lar n çok
oldu u söylenemez. Buna dayanarak yabanc dil olarak Türkçe ö renen ö rencilerin
bu biçimbirimi edinmeye ba(lad söylenebilir. Burada en çok yanl ( yap lan tür
“bulunma durumu biçimbiriminin yinelenmesi”dir ki bu da yine anadilinin ö rencinin
anadilinden gelen al (kanl n n devam ediyor olmas ndan kaynaklan yor olabilir.

147
3. Uzakla(ma Durumu Biçimbirimi Yerine Belirtme Durumu Biçimbirimi

Kullan m :2
4. Uzakla(ma Durumu Biçimbirimi Yerine “ile” Ba lac n n Kullan lmas : 1
5. Uzakla(ma Durumu Biçimbiriminin Kullan m nda Sertle(me Yanl ( :1
Yukar da da görülebilece i gibi uzakla(ma durumu biçimbirimiyle ilgili orta

düzeydeki ö rencilerin pek sorun ya(amad söylenebilir.
LER TÜRKÇE

Kullan m : 11
Kullan m :1
Kullan m :3
Belirtme durumu biçimbirimiyle ilgili ileri düzeyde, temel ve orta düzeylerde

oldu u gibi en çok yanl ( yap lan türün “belirtme durumu biçimbiriminin
kullan lmamas ” oldu u; bunu “belirtme durumu biçimbiriminin yinelenmesi”nin
izledi i görülmektedir. Bu türlerde temel ve orta düzeylerde yanl ( yap landan daha
çok yanl ( yap ld gözlenmektedir. Bu durum da bize bu biçimbirimin ö renci
taraf ndan edinilemedi ini ya da bu biçimbirimin ö retiminde sorun ya(and n
göstermektedir. Dolay s yla belirtme durumu biçimbiriminin ö retimine ayr bir
önem verilmesi gerekti i kan s nday z.

1. Yönelme Durumu Biçimbiriminin Kullan lmamas : 16
148

Kullan lmas :7
Kullan lmas :8
5. Yönelme Durumu Biçimbiriminin “ile” Ba lac Yerine Kullan lmas :1
Yanl ( ve Eksi i :4
7. Yönelme Durumu Biçimbirimi Kullan m nda Yumu(ama Yanl ( :1
8. Yönelme Durumu Biçimbirimi Kullan m nda Ünlü Uyumu Yanl ( :2
Cleri düzeyde yönelme durumu biçimbirimiyle ilgili en çok yap lan yanl ( türü
“yönelme durumu biçimbiriminin kullan lmamas ”d r. Dolay s yla da ileri düzeye
gelmelerine ra men ö rencilerin bu biçimbirimi de edinme sorunu ya(amalar ndan
dolay ilk akla gelen kullan mdan kaç nd klar d r. Bu biçimbirimle ilgili ileri düzeyde
yap lan ikinci yanl ( türü ise “yönelme durumu biçimbirimi yerine belirtme durumu
biçimbirimi kullan m ”d r. Daha önce de belirtildi i gibi ad durum biçimbirimlerinin
baz eylemlerle zorunlu olarak kullan lma özelliklerinden dolay ö rencilere
eylemlerin listesi verilebilir. Bu düzeyde ö renciden amaç dildeki kurallar
k s tlamalar, özel durumlar dü(ünmeden kullanmalar beklenmektedir. Dolay s yla
eylemlerin ö rencilere verilmesi onlara bu konuda az da olsa yard mc olabilir.

1. Bulunma Durumu Biçimbiriminin Kullan lmamas :2
2. Bulunma Durumu Biçimbiriminin Yinelenmesi :3
Kullan m :2
4. Bulunma Durumu Biçimbirimi Yerine Uzakla(ma Durumu Biçimbirimi
Kullan m :1
5. Bulunma Durumu Biçimbirimi Kullan m nda Ünlü Uyumu Yanl ( :1
6. Bulunma Durumu Biçimbiriminin 3. Ki(ilerden Sonra Kullan m nda
Cleri düzeyde de bulunma durumu biçimbirimiyle ilgili sorunlar n çok fazla

olmad gözlenmektedir.
149

3. Uzakla(ma Durumu Biçimbirimi Yerine Bulunma Durumu
Bulunma durumu biçimbiriminde oldu u gibi ileri düzeyde uzakla(ma durumu

biçimbirimi de yabanc dil olarak Türkçe ö renen ö rencilerin en az sorun ya(ad
ad durum biçimbirimidir.
Yap lan ara(t rmaya ve elde edilen bulgulara göre, belirtme durumu
biçimbiriminin ad durum biçimbirimleri içinde temel düzeyde % 42, orta düzeyde
% 59, ileri düzeyde % 59.4 oranla yabanc ö rencilerin en çok yanl ( yapt klar ad
durum biçimbirimi oldu u saptanm (t r.
Yönelme durumu biçimbiriminin ise temel düzeyde % 23, orta düzeyde

% 29.4, ileri düzeyde % 29 oranla yabanc ö rencilerin belirtme durumu
biçimbiriminden sonra en çok yanl ( yapt klar ikinci ad durum biçimbirimi oldu u
ortaya ç km (t r.
Bulunma durumu biçimbirimiyle ilgili yanl ( oranlar temel düzeyde % 26, orta
düzeyde % 6.5, ileri düzeyde ise % 6.7’dir.
Uzakla(ma durumu biçimbirimi ise ad durum biçimbirimleri içinde temel

düzeyde % 8, orta düzeyde % 5.2, ileri düzeyde ise % 4.7 oranla en az yanl ( yap lan
ad durum biçimbirimidir.
K sacas yap lan incelemeye göre tüm kurlarda en çok yanl ( yap lan
biçimbirim belirtme durumu biçimbirimidir. En çok yanl ( yap lan tür ise ad durum
biçimbiriminin kullan lmamas d r. Tüm kurlarda en az yanl ( yap lan biçimbirim
uzakla(ma durumu biçimbirimidir. En çok birbirine kar (t r lan, birbirinin yerine
150
kullan lan biçimbirimler belirtme ve yönelme durumu biçimbirimleridir.

Biçimbirimlerin yanl ( yapma oranlar na göre s ralan ( (öyledir:
a. Belirtme durumu biçimbirimi

b. Yönelme durumu biçimbirimi
c. Bulunma durumu biçimbirimi
d. Uzakla(ma durumu biçimbirimi.
Tablo – 13
GENEL DURUMU GÖSTEREN TABLO
TEMEL ORTA LER GENEL
DÜZEY DÜZEY DÜZEY
Toplam %
ncelenen Yaz'l' Anlat'm
50 50 50 150
Ka,'d'
Ç'kar'lan Fi( Say's' 179 153 148 480
Say' Yüzde Say' Yüzde Say' Yüzde
Belirtme Durumu 75 42 90 59 88 59,4 253 52,7
Yönelme Durumu 42 23 45 29,4 43 29 130 27
Bulunma Durumu 47 26 10 6,5 10 6,7 67 14
Uzakla(ma Durumu 15 8 8 5,2 7 4,7 30 6,2
Bir dili yabanc dil olarak ö renen ki(iler çe(itli sebeplere ba l olarak çe(itli
yanl (lar yaparlar. Bu çal (mada Türkçeyi yabanc dil olarak ö renen ki(ilerin ad
durum biçimbirimleriyle ilgili yapt klar yanl (lar saptan p ulamla(t r lmaya
çal ( lm (t r. Yanl (lar n en önemli sebebi anadildeki farkl lar ve anadilin
e ilimlerinin ö renilen dile aktar lmas d r. Dilbilimci Wagner (1982: 219), anadilin,
ö renilen dile etkilerini (öyle ulamla(t rm (t r.
1. Yabanc dil ö renen herkes zaten bir dili, kendi anadilini konu(maktad r.
Her yeni dil, anadili temeline dayanarak ö renilecektir. Dolay s yla, bu tür bir dil
ö renim süreci, anadilini edinme sürecinden ayr l klar gösterecektir.
151
2. Her dilin kendine özgü yap s vard r. Ö renilecek dil de anadilinden az ya da

çok, bir ölçüde ayr lacakt r.
3. Ö renici, anadilinin özelliklerini yabanc dile aktarma e ilimindedir. Dil ile

ilgili özellikler her iki dilde de ortaksa, ö renme süreci bundan çok yararlanacakt r.
Ama e er yabanc dilin özellikleri (ekil aç s ndan farkl l k gösteriyorsa anadilinden
yap lacak aktar m, yanl (lara yol açacakt r.
4. Anadilinin özelliklerinden sapma gösteren yabanc dil özellikleri, benzeyen

ya da ayn olan özelliklere oranla daha zor ö renilir. Ayr cal klar ne kadar büyükse
ö renme güçlükleri de o kadar büyüktür.
5. Anadili ve yabanc dil özellikleri konusunda yap lacak sistemli kar( la(t rma
yoluyla, beklenebilecek güçlükler muhtemel (olas ) giri(im (aktar m) yanl (lar
önceden belirlenerek dilbilimi aç s ndan aç klanabilir.
“Ancak, anadilin yabanc dili olumsuz olarak etkilemesinden kaynaklanan

yanl (lar, ö renim s ras nda ortaya ç kan tüm yanl (lar kapsamamaktad r.”
(Bayraktaro lu, 1979: 4-5)
Yine Corder’ a (1981: 5-13) göre ö renci yanl (lar n n büyük bir bölümü
anadili etkeninden de il, ö rencinin yabanc dil içindeki benzetmelerinden, kendi
varsay mlar n denemesinden kaynaklanmaktad r.
K sacas yap lan yanl (lar n yaln zca olumsuz aktar mdan (anadilin, ö renilen
yabanc dile etkisi) kaynakland söylenemez. Ancak daha önce de belirtildi i gibi
bu konudaki en büyük pay n, anadilin olumsuz etkileri oldu u dü(ünülmektedir.
De i(ik kaynaklardan özetle yanl (lar n sebepleri (öyle gösterilebilir:
1. Anadilin olumsuz etkileri

2. Yanl ( ö renmeyle ilgili yanl (lar
3. Ki(isel özelliklerden (sebeplerden) kaynaklanan yanl (lar
4. E itim program ndan kaynaklanan yanl (lar
5. Di er (belirsiz) yanl (lar
152
7. AD DURUM B Ç MB R MLER N N Ö RET M NE

YÖNEL K B R MODEL DENEMES
Çal (mam z n buraya kadar olan bölümlerinde ad durum biçimbirimlerinin

çe(itli dilciler taraf ndan ele al n ( biçimlerini, yabanc ö rencilerin ad durum
biçimbirimleri ile ilgili yanl (lar n n saptan p de erlendirilmesine ayr nt l olarak
de inilmi(tir.
Çal (mam z n bu bölümünde ise ad durum biçimbirimlerinden “belirtme,

yönelme, bulunma, uzakla(ma durumlar ”n n daha önceki bölümlerin ( alt nda
ö retimi konusunda kullan labilecek anlamsal ve biçimsel özelliklerine de inip bu
biçimbirimlerin ö retiminin nas l olabilece i üzerinde durmaya çal (t k.
Yaz l anlat m ka tlar n n incelenmesinde daha önce de belirtildi i gibi en çok

yanl ( yap lan biçimbirimin belirtme biçimbirimi oldu u gözlenmi(tir. Bu
biçimbirimi yönelme biçimbirimi izlemekte; bulunma ve uzakla(ma
biçimbirimlerinin ise en az yanl ( yap lan biçimbirimler oldu u görülmektedir. Ad
durumu biçimbirimlerinin ö retiminde “yönelme, bulunma ve uzakla(ma”
biçimbirimlerinin birbirine paralel olarak ö retilmesi gerekti i; belirtme durumu
biçimbiriminin ise ö retimine özel bir önem verilmesi gerekti i dü(ünülmektedir.
Jimdi bu üç durum biçimbiriminin anlamsal ve biçimsel özellikleri üzerinde ayr ayr
dural m.
a. Yönelme durumu: Yönelme durumu biçimbirimi {-A}d r. Öncelikle

“yönelme, yakla ma, girme” durumu bildirir. Bunun d ( nda “için” i(levi vard r.
Zaman belirteci olarak da kullan l r.
Ay(e s n fa giriyor.
Fatma odaya gitti.
Ben Sena’ya oyuncak ald m.
Haftaya Ankara’ya gidece im.
153
Yönelme durumu biçimbiriminin {-a ve -e} olmak üzere iki biçimbirimi vard r.
Eklendi i sözcü ün son sesleminde {a, , o, u} ünlülerinden biri varsa {-a}; {e, i, ö,
ü} ünlülerinden biri varsa {-e} biçimbirimi kullan l r.
Sütü dolaba koydum.

Adam kad na bak yor.
Çiçekleri balkona koydum.
Çocuk göle dü(mü(.
Çocuk ö retmeni müdüre (ikayet etmi(.
Yönelme durumu biçimbirimi, eklendi i sözcü ün sonunda ünlü varsa

biçimbirim ve sözcük aras na {-y-} kayna(t rma ünsüzü girer.
Arabaya binmek istemedim.

Taksiye az para vermi(sin.
Yönelme durumu biçimbirimi {p, ç, t, k} sesleriyle biten baz sözcüklere

eklendi inde p > b, ç > c, t > d, k > g/ seslerine dönü(ür. Türkçede buna ünsüz
yumu amas denir.
Kedi a aca ç kt .
Ben hesaba bak yorum.
Sen bir ka da yaz.
Çocuk soka a ç kt .
Yönelme durumu biçimbirimi baz sözcüklere eklendi inde sözcü ün ikinci

seslemindeki { , i, u, ü} ünlüleri dü(er.
Resme bak yorum.

Adam hapse girmi(.
Jehre gidiyorum.
Yönelme durumu biçimbirimi, baz yabanc sözcüklere eklendi inde sonda

bulunan ünsüz ses tekrarlan r.
Anneannem bu y l hacca gidiyor.

Ö retmenler bu zamma k zd lar.
154
Yönelme durumu biçimbirimi, {-nk, -rt, -nç, -rp, -nt, -st, -yt} bitimli sözcüklere
eklendi inde {p, ç, t, k} sesleri {b, c, d, g} seslerine dönü(ür.
Ö renciler yurda gidiyorlar.

Ben yo urda bay l yorum.
Bu rengi sevmiyorum.
Yönelme durumu biçimbirimi, özel adlarla ya da k saltmalarla birlikte

kullan ld nda kesme imi (‘) ile ayr l r.
Kitab Esra’ya verdim.

Hafta sonu Cstanbul’a gidece im.
Esen’e bu konuda bilgi verelim.
Yönelme durumu biçimbirimi “ben, sen, o, biz, siz, onlar” ki(i ad llar na
eklenebilir. Sadece “ben, sen, o” ki(i ad llar “bana, sana, ona” (eklini al r.
Di erlerinde herhangi bir ses de i(ikli i olmaz.
Lütfen bana yard m edin.

Sana bir soru soray m.
Ona kitap ald m.
Bize misafir gelecek.
Size bir paket geldi.
Onlara yemek yapt m.
Yönelme durumu biçimbirimi, ad tamlamalar na ve belirsiz ad tamlamas

biçimindeki birle(ik adlara eklendi inde biçimbirim ile ad aras na {-n} ünsüzü (ad l
n’si) girer.
Hafta sonu Cnciralt ’na gidece iz.

Sena bu y l anaokuluna ba(layacak.
Yönelme durumu biçimbirimi “nereye, neye, kime, kaça” gibi soru

sözcükleriyle de kullan l r.
Bu kaza kaça ald n?

Nereye gidiyoruz?
Sence bu neye benziyor?
155
b. Bulunma durumu: Bu bölümde bulunma durumu biçimbiriminin genel

özellikleri üzerinde durulacakt r. Bulunma durumu biçimbirimi {-DA}d r. Bir
ki(inin, bir nesnenin yerini, bir olay n zaman n belirtmek amac yla sözcüklere
eklenir.
Ay(e okulda.
Ders saat dokuzda ba(l yor.
Bulunma durumu biçimbirimiyle birlikte var ya da yok sözcükleri

kullan labilir.
Evde yemek yok.

Odada kalem yok.
Bulunma durumu biçimbiriminin {-da, -de, -ta, -te} olmak üzere dört
biçimbirimi vard r. E er eklendi i sözcü ün son sesleminde {a, , o, u } ünlülerinden
biri varsa {-da}; {e, i, ö, ü} ünlülerinden biri varsa {-de} biçimbirimi kullan l r.
Masada her (ey var.

Öyküde üç çocuk var.
Bulunma durumu biçimbiriminin eklendi i sözcü ün sonunda {f, s, t, k, ç, (, h,

p} ünsüzlerinden biri varsa {-d} ünsüzü {-t}ye dönü(ür.
Ö renciler s n fta yok.

Toplant saat üçte.
Çocuklar parkta oynuyor.
Babam du(ta.
Bulunma durumu biçimbirimi say lara eklendi inde kesme imi (‘) ile ayr l r;
say n n sesletimine göre {-da, -de, -ta, -te} biçimbirimlerinden biri kullan l r.
Say lar n yaz ile yaz lmas durumunda bu kural uygulanmaz.
Toplant saat 3’te.

Ders saat 9’da ba(l yor.
Bulunma durumu biçimbirimi özel adlara eklendi inde de kesme imi ile ayr l r.
156
Ankara’da hava çok so uk.

Emel’de üç kalem var.
Bulunma durumu biçimbirimi, ad tamlamalar na ve belirtisiz ad tamlamas

biçimindeki birle(ik adlara eklendi inde biçimbirim ile ad aras na {-n-} (ad l n’si)
ünsüzü girer.
Buzdolab nda hiçbir (ey yok.
Bulunma durumu biçimbirimi, yer ve zaman belirtmek üzere de kullan l r. Bu

biçimbirim “nerede, nede, kimde, saat kaçta?” gibi baz soru sözcükleriyle de
kullan labilir.
Ay(e nerde?
Kitaplar kimde?
Toplant saat kaçta?
c. Uzakla(ma durumu: Uzakla(ma durumu biçimbirimi {-DAn}d r. Bu

biçimbirim tümleçle eylemi birbirine ba lar. Öncelikle “ç kma, ayr lma durumu”
bildirir. Bunun yan s ra “neden, hakk nda” i(levi vard r. “Zaman belirteci” olarak
kullan labilir. “Kar la t rmalarda” ve “baz tamlamalarda” kullan l r.
Ay(e okuldan geliyor.

Açl ktan bay lm (.
Arkada( mla okul y llar ndan konu(tuk.
Jimdiden ac kt m.
Ay(e benden daha büyük.
Kalemlerden ikisi bozuk.
Uzakla(ma durumu biçimbiriminin {-dan, -den, -tan, -ten} olmak üzere dört
biçimbirimi vard r. Eklendi i sözcü ün son sesleminde {a, , o, u} ünlülerinden biri
varsa {-dan}; {e, i, ö, ü} ünlülerinden biri varsa {-den} biçimbirimi kullan l r.
Cüzdandan para ald m.

Valizden e(yalar m ç kard m.
Köyden ta( nm (.
157
Uzakla(ma durumu biçimbiriminin eklendi i sözcü ün sonunda {f, s, t, k, ç, (,

h, p} ünsüzlerinden biri varsa {-d} ünsüzü {-t}ye dönü(ür.
S n ftan hiç ç km yor.

Mutfaktan güzel kokular geliyor.
May stan çok ho(lan yorum.
Uzakla(ma durumu biçimbirimi özel adlara eklendi inde de kesme imi ile
ayr l r.
Ay(e’den nefret ediyorum.

Ankara’dan çok s k ld m.
Uzakla(ma durumu biçimbirimi, ad tamlamalar na ve belirtisiz ad tamlamas

biçimindeki birle(ik adlara eklendi inde biçimbirim ile ad aras na {-n-} (ad l n’si)
ünsüzü girer.
Buzdolab ndan süt ç kar.

Ku(adas ’ndan geldik.
Jimdi de bu üç biçimbirimlerin nas l ö retilebilece ine de inelim.
Türkçe ö renmekte olan yabanc ö renciler var X yok sözcükleriyle yap lan ad
tümcelerinde bulunma durumu biçimbirimini; bunun yan s ra “Nerede?, Nerede
oturuyorsun?, Nereden geliyorsun?, Nereye gidiyorsun?” gibi temel giri(
tümceleriyle ve bunlar n yan tlar yla bu üç biçimbirimi tan r duruma gelmi(tir.
Bulunma durumundan ba(lanarak ö renilenler tekrar edilir, peki(tirilir.
Daha önce ö renilen yukar da da belirtilen kal plardan yararlan larak konuya
giri( yap l r. Örne in masaya bir kitap konularak:
- Kitap nerede?
- Kitap masada.
- Masada ne/ neler var?

- Masada kitap (kalem, çanta vb.) var.
158
- Nerede oturuyorsun?
- Buca’da oturuyorum.
gibi örnekler ö rencilerin kat l m yla ve ünlü uyumundaki de i(imler de a(a daki
(emada oldu u gibi gösterildikten sonra örnekler ço alt l r.
a, , o, u d da
e, i , ö, ü d de
- Nerede Türkçe ö reniyorsun?

- TÖMER’de Türkçe ö reniyorum.
- Kalem nerede?
- Kalem sandalyede.
Tümcelerde bo(luklar b rak larak da devam edilebilir.
Ben deniz……… yüzüyorum.

Biz Czmir’……….. ya( yoruz.
Okul…….. ö renciler var.
Televizyon……… ne var?
Ö renciler kantin…….
Esen ev…….. .
Bu örnekler resimlerle de peki(tirilebilir. {-DA} biçimbiriminin bir yerde, bir

(eyde, bir ki(ide bulunma, hareketsizlik anlam vurgulan r. Ayr ca var X yok
sözcüklerinin bulunma durumuyla kullan ld vurgulanmal d r.
Daha sonra, biçimbirimdeki ünsüz de i(imlerinin sebebi üzerinde durulur. Kat

kurallara girilmeden örnekler üzerinde, basitle(tirilerek bu kural n aç klanmas uygun
olur. Bir sözcü ün sonundaki ç, f, h, k, p, s, , t ünsüzlerinden sonra biçimbirimin
“-ta, -te” (ekline dönü(tü ü vurgulan r. Tekrar yeni örneklerle ve grafikle konu
peki(tirilir.
Alsancak’ta geziyorum.
Çocuk yatakta uyuyor.
Kafeste ku( var.
Annem mutfakta yemek yap yor.
Dolapta süt var.
159
a, , o, u d -da / -ta
e, i, ö, ü d -de/ -te
ç, f, h, k, p, s, (, t d -ta, -te
Ayr ca bu konuyla birlikte Türkçenin sözdizimi hakk nda basit, temel bilgilerle
giri( yap lmal d r. Hiçbir konu tek ba( na ele al nmamal , ses, yap ve sözdizimi
özellikleri, birbirine paralel dü(ünülerek yeri geldikçe ö retilmelidir. Burada basitçe
sözdizimine girilebilir:
Özne + Tümleç + Eylem(Yüklem)

Ben Czmir’de ya( yorum.
Sena parkta oynuyor.
(eklinde sözdizimi birkaç örnekle verilir ve bu biçimbirimin eylem ile ba lant

kurdu u kesinlikle vurgulanmal d r.
Yine, temel giri( tümceleriyle ba(lay p daha sonra geni(leterek ayn sistemle
yönelme durumu anlat l r. Burada üzerinde durulmas gereken noktalar k saca
(unlard r:
Ö rencinin kar (t rmamas için önce /-a/ ile ilgili örneklerle ba(lan p daha
sonra /-e/ ile ilgili örneklere geçilebilir.
a, , o, u d -a
Televizyona bak yorum.

Ata biniyorum.
D (ar ya ç k yorum.
Okula gidiyorum.
e, i, ö, ü d -e
Eve gidiyorum.
Otobüse biniyorum.
160
Örnekler ço alt larak ünlü uyumuna göre biçimbirimin de i(imleri

vurgulan r. Burada üzerinde durulmas gereken iki kural vard r:
1. Türkçede iki ünlü yan yana bulunmaz, ünlüyle biten bir sözcükten sonra
ünlüyle ba(layan bir biçimbirim gelirse iki ünlü aras na /y/ koruyucu ünsüzü girer.
2. Sözcü ün sonunda bulunan sert ünsüzler, ünlüyle ba(layan bir biçimbirim

ald klar nda yumu(arlar.
çk p t + -a, -e
ee e e
c g/ bd
a aç > a ac-a
kitap > kitab-a
bacak > baca -a
yurt > yurd-a
Tek seslemli ve çok seslemli baz sözcüklerin ve özel adlar n son sesi
de i(mez. Bu iki kural basitle(tirilerek temel Türkçe düzeyinde bol tümce örnekleri,
al (t rmalar ve soru yan t yöntemiyle peki(tirilir. Sorulan sorularda biçimbirimin ki(i,
yer ve e(ya adlar na getirilerek sorulmas na dikkat edilmelidir.
Ali’ye bak yorum.

Kim-e? (ki(i)
Okula gidiyoruz.
Nere-ye? (yer)
Otobüse biniyor.
Ne-ye? (e(ya, araç)
Burada bir yaz m kural olarak bulunma durumunu da katarak özel adlardan
sonra gelen biçimbirimlerin üstten virgülle ayr laca n belirtmek, henüz i(in ba( nda
olan ö rencinin en do ru (ekli, etkili olarak ö renmesi bak m ndan önemlidir.
161
Ayr ca ad llardan sonra kullan m üzerinde de durulmal d r.
ben d bana
sen d sana
o d ona
biz d bize
siz d size
onlar d onlara
Uzakla(ma durumunu anlat rken ise üzerinde durulmas gereken noktalar da

(öyle özetleyelim:
Daha önceki ünlü ve ünsüz uyumu kurallar , konunun basitten karma( a

do ru verili(i, yaz m kurallar burada da geçerlidir. Yine bu biçimbirimin de ad
eyleme ba lad , eylemin o addan uzakla(ma, ç kma bildirdi i örneklerle,
hareketlerle anlat l r.
a, , o, u d -dan
e, i, ö, ü d -den
ç, f, h, k, p, s, (, t d -tan, -ten
Uzakla(ma durumuyla kullan lan birçok eylem ö retilir, ö rencilerle birlikte

tiyatrola(t r larak tümceler olu(turulur.
Arabadan iniyorum.
Neden?
F r ndan ekmek al yorum.

Nereden?
Ay(e’den kalem al yorum.

Kimden?
Ankara’dan telefonla ar yor.

Çocuk a açtan dü(tü.
S n ftan ç k yorum.
Alsancak’tan geliyorum.
Müzikten ho(lan yorum.
Senden nefret ediyorum.
Böcekten korkuyorum.
162
Bu üç durum biçimbirimi, kullan ld klar de i(ik eylemlerle çok say da tümce

yap larak verildikten sonra, kar( la(t r larak anlamlar iyice kavrat l r. Burada
resimlerden ve örnek tümcelerden yararlan labilir.
Ali evde uyuyor.

Ali eve gidiyor.
Ali evden geliyor.
Ay(e benden kitap al yor.

Ay(e bana kitap veriyor.
Ö retmen sandalyede oturuyor.

Ö retmen sandalyeye oturuyor.
Ö retmenden sandalyeden kalk yor.
Bir tümcede ad durum biçimbiriminin hangisi olaca n , eylemin belirledi i

anlat l r. Durum biçimbiriminin eyleme göre de i(ti i vurgulan r. Biçimbirimlerin
anlamsal özellikleri üzerinde önemle durulur. De i(ik öykülerle, diyaloglarla
birbirini takip eden eylemlerle bu üç durum biçimbiriminin kullan l ( bir arada
verilebilir. Ayr ca, tümcenin sözdizimi özellikleriyle birlikte durum
biçimbirimlerinin özneden sonra kullan lamayaca da belirtilmesi gereken önemli
bir noktad r.
Yönelme ve uzakla(ma biçimbirimleriyle kullan lan eylemlerde genellikle bir

hareketlilik söz konusudur. Bulunma biçimbirimiyle kullan lan eylemler ise sabitlik,
durgunluk, bir (eyin üzerinde, içinde bulunmay ya da hareketli bir eylemin s n rl bir
ortamda yap ld n ifade eder.
Yap lan ara(t rman n sonuçlar na göre, daha önce de belirtildi i gibi
yabanc lar n en çok belirtme durumu kullan m nda yanl ( yapt klar gözlenmi(tir.
Dolay s yla bu biçimbirimin ö retiminde daha aç k, belirleyici noktalardan hareket
edilmelidir. Jimdi belirtme durumunun biçimsel özellikleri üzerinde dural m.
Belirtme durumu biçimbirimi {-(y)I}d r. Belirtme durumu biçimbirimi

nesnelere eklenir ve eklendi i nesnenin belirli oldu unu, bir ba(ka deyi(le konu(an
163
ve dinleyen taraf ndan bu nesnenin bilindi ini gösterir. Konu(an ya da dinleyen

taraf ndan bilinmeyen nesnelere eklenmez. Örne in “Asl kitap okuyor.”
tümcesindeki kitap belirsizken “Ay e bu kitab okuyor.” tümcesindeki kitap belirlidir.
Belirtme durumunun {– , -i, -u, -ü} olmak üzere dört biçimbirimi vard r.
Eklendi i sözcü ün son sesleminde {a, } ünlülerinden biri varsa {– }; {e,i}
ünlülerinden biri varsa {–i}; {o,u} ünlülerinden biri varsa {–u}; {ö,ü} ünlülerinden
biri varsa {–ü} biçimbirimi kullan l r.
Ö renciler s n f bo(altt .
Anahtar unuttum.
Televizyonu kapatt m.
Vapuru kaç rd m.
Üzümü y kad k.
Pansiyonu arad k.
Valizi getirmi(ler.
Bileti kaybetmi(.
Belirtme durumu biçimbiriminin eklendi i sözcük ünlüyle bitiyorsa biçimbirim

ve sözcük aras na {-y-} kayna(t rma ünsüzü konur.
Ö retmen tahtay siliyor.

Ay(e radyoyu açt .
Annem örtüyü y kam (
Ben bu arabay seviyorum.
Belirtme durumu biçimbirimi, {p, ç, t, k} sesleriyle biten sözcüklere

eklendi inde p > b, ç> c, t > d, k > g/ seslerine dönü(ür.
Ay(e sözlü ü ald .

Ben kitab okumad m.
Çiçe i çok be endim.
Bahç van a ac budam (.
Mektubu okumad m.
Damad tan m yoruz.
Belirtme durumu biçimbirimi, kimi sözcüklere eklendi inde sözcü ün ikinci

seslemindeki {- , -i, -u, -ü} ünlülerinden biri dü(er.
Resmi görmedik.
Bu (ehri seviyorum.
164
O fikri be endim.
Ju ismi be enmedim.
Belirtme durumu biçimbirimi, kimi tek seslemli yabanc sözcüklere

eklendi inde sonda bulunan ünsüz ses tekrarlan r.
( kk hatt
hissi s rr
hakk zamm
Belirtme durumu biçimbirimi ben, sen, o, biz, siz, onlar ki(i ad llar na
eklendi inde beni, seni, onu, bizi, sizi, onlar (eklinde yaz l r. Bura, ura, ora
ad llar na eklendi inde ise ad l ile biçimbirim aras na {-y-} kayna(t rma ünsüzü
konur ve buray , uray , oray (eklinde yaz l r.
Belirtme durumu biçimbirimi, ad tamlamalar na ve belirtisiz ad tamlamas

biçimindeki birle(ik adlara eklendi inde biçimbirim ile ad aras na “n” ünsüzü girer.
Bu, u, o gösterme önadlar na eklendi inde de önad ile ak aras na “n” konur.
Cnciralt ’n
yay nevini
Ku(adas ’n
Kemeralt ’n
bunu (unu onu
Belirtme durumu biçimbiriminin soru sözcükleriyle kullan m (öyledir: nereyi,

kimi, neyi…
Kimi bekliyorsun?
Neyi dü(ünüyorsun?
Nereyi gezmedin?
Belirtme durumu biçimbiriminin ö retimine geçmeden önce Türkçenin

sözdizimine tekrar de inilmeli, eylemin geçi(lilik ve geçi(sizli inden söz edilmelidir.
Bu s rada nesne ö retilmeli ve pek çok örnekle ö rencilere iyice kavrat lmal d r.
165
Tümcede nesne varsa ve nesne, belirtilmesi gereken bir özellik ta( yorsa
belirtme durumu biçimbirimi kullan l r. Belirtme durumu biçimbiriminin
kullan lmas gereken durumlar (öyle s ralayabiliriz:
a. E er eylemle nesne aras nda sözcük varsa:

Ödevi Ahmet yapt .
Kap y annem açt .
Kaza Migros’tan ald m.
Yeme i Be endik’te yedik.
b. Nesne bir ad lsa:

Seni seviyorum.
Sizi durakta yar m saat bekledim.
Ay(e bunu çok sevdi.
c. Nesne belirtili ad tamlamas ysa:

Kad n odan n camlar n siliyor.
Babam evin kap s n boyuyor.
Ay(e’nin çantas n çok be endim.
Senin telefonunu kaybettim.
d. Nesnede iyelik biçimbirimi varsa:

Senin ö retmenini çok iyi tan yorum.
Saatimi kaybettim.
Yolda annesini gördüm.
e. Nesne bir önceki tümcede kullan lm (sa:

Dün bir kazak ald m. Bu kaza karde(im çok be endi. Kaza ona verdim.
f. Nesneden önce önad varsa ve benzerlerinden fark n gösteriyorsa:

Yere k rm z bir hal serdim.
Yere k rm z hal y serdim.
Odama büyük bir dolap ald m.

Odama büyük dolab ald m.
g. Nesne bir özel adsa:

Ay(e’yi özledim.
Ahmet’i aramad m.
Sena’y seviyorum.
166
h. Nesnenin önünde bu, u, o, di er, öbür, ayn , bütün, tüm, her, her bir vb.
niteleyiciler varsa:
Ayn soruyu sordu.
Ju arabay be endim.
Bütün ö rencileri tan yorum.
Tüm sorular yapt m.
. Nesne kapsay c ve ço ulsa belirtme durumu eklemek zorunludur.

Doktorlar hastalar tedavi etmeli
Herkes büyükleri saymal .
Bu biçimbiriminin ünlü uyumlar na göre de i(imi (öyle verilebilir.
a, d - / -y
e, i d -i / -yi
o, u d -u / -yu
ö, ü d -ü / -yü
kalemi
pencereyi
kap y
çantay
Bu durum, ad n geçi(li eylemlerin do rudan do ruya etkisi alt nda oldu unu
ifade eden durumdur. Ad , yapma ifade eden eylemin etkisi alt nda b rak r. Cyelik
biçimbiriminden sonra, iyelik biçimbirimi olan ad geçi(li bir eyleme ba lan yorsa
mutlaka belirtme biçimbirimi al r. Bu biçimbirimden sonra, di er durum
biçimbirimlerinde oldu u gibi sadece soru biçimbirimi gelebilir.
167
SONUÇ
Türkçenin yabanc dil olarak Türkçe ö retimi, bilimsel olarak yeteri kadar ele
al nm ( olmasa da son y llarda üzerinde çal ( lmaya ba(lanm ( bir aland r. Bu alana
katk da bulunabilmek için çal (mam zda Türkçenin yabanc olarak ö retilmesinde
çok önemli bir yere sahip olan biçimbirimlerden “ad durum biçimbirimleri”nden
“belirtme, yönelme, bulunma ve uzakla ma biçimbirimleri” üzerinde durmaya;
yabanc ö rencilerin Türkçe ö renirken bu biçimbirimlerle ilgili yapt klar hatalar
belirleyip de erlendirmeye çal (t k.
Bu konuya girmeden önce, konuyla yak ndan ilgili oldu unu dü(ündü ümüz
dil, uygulamal dilbilim ve yabanc dil ö retimi, dil s n flamas , Türkçenin
özellikleri, aradil ve yanl ( çözümlemesi üzerinde durduk.
Çal (mam z n ikinci bölümünde “geleneksel dilbilgisi kitaplar nda” dilcilerin

ad durum biçimbirimleri ile ilgili görü(lerine yer verilip bu görü(leri aras ndaki
benzerlikler ve farkl l klar üzerinde durulmu(tur. Yap lan incelemeye göre belirtme
durumunun genel özellikleri (unlard r: deyim olu turur, ikileme yapar, genelleme
yapar, iyelik biçimbirimiyle kal pla m olarak kullan l r, nesne görevinde kullan l r,
varl n bütününü anlat r, nesne özel ad ise kullan l r, belirlilik kazand r r, iyelik
biçimbirimi alm adlara getirilir.
Yönelme durumunun ise genel özelliklerini ise (u (ekilde belirledik: amaç

anlam nda kullan l r, “saymak” eylemiyle birlikte benzerlik, yerine koyma anlam
verir, ilgeç olu turur, “ile” sözcü ü gibi kullan l r, ikilemeler kurar, deyim
olu turur, yakla ma, girme anlam verir, zaman i levi ile ba lar, sebep anlam verir,
yön gösterir, fiyat, miktar,oran anlam verir, aç s ndan, ayr ca, bak m ndan anlam
verir, -maktansa, kar , süreklilik, art yla, beraberlik anlam verir ve belirteç
olu turur.
Bulunma durumunun ise “ad öbekleri, ikilemeler ve deyimler kurdu u, -d k’l

ortaçlarla zaman gösterdi i, -mAk’tan sonra gelerek geni zaman, süreklilik anlam
168
verdi i, -mAk’la birlikte için, hakk nda, konusunda anlam verdi i, -mA’dan sonra
süreklilik anlam verdi i, “dünya” sözcü üyle birlikte kullan ld nda asla anlam
verdi i, -An ortac yla birlikte zaman, -DI I zaman anlam verdi i, belirteç kurdu u,
kalma, bulunma anlam verdi i, yer belirtti i, zaman gösterdi i, say adlar nda ya
bildirdi i, miktar, derece bildirdi i, sebep anlam verdi i, s fat görevinde
kullan ld , yüklem oldu u” inceleme sonucunda genel özellikleri olarak
belirlenmi(tir.
Uzakla(ma durumu biçimbiriminin genel özellikleri “neden belirtti i, zaman

belirteci kurdu u, iyelik biçimbirimiyle birlikte say , ölçü, oran belirten ad öbe i
kurdu u, kaynak, ili kinlik anlam verdi i, hakk nda, konusunda anlam verdi i, yön,
uzakl k belirtti i, azl k, çokluk belirtti i, kesinlik, do rulama kavram verdi i, durum
belirtti i, -mAk’tan sonra yüzünden anlam verdi i, eylemsilerden sonra hakk nda,
konusunda anlam verdi i, “yana” sözcü üyle ba l l k, için anlam verdi i, ilgeç
öbe i kurdu u, ikileme yapt , deyim kurdu u, uzakla ma, fiyat, sebep anlam
verdi i, bir nesnenin yap ld maddeyi gösterdi i, bir bütünün parças n gösterdi i”
olarak belirlenmi(tir.
Çal (mam z n üçüncü bölümünde ad durum biçimbirimlerinin dilbilimciler

taraf ndan ele al n ( na de indik. Yapt m z incelemeye göre belirtme durumunun
genel özellikleri (unlard r: belirlilik, kapsay c l k, özel ad ve ad llardan sonra
kullan lmas , tür adlar eylemönü konumda de ilse kullan lmas , bitmi lik ifade
etmesi, iyilikli AÖ’lerden sonra kullan lmas ve baz niceleyicilerle kullan lmas .
Yönelme durumuyla ilgili ise dilbilimcilerin söylediklerine göre belirlenen

genel özellikler (unlard r: yön, yararl l k, amaç, fiyat, baz eylemlerle zorunlu olarak
kullan lmas , ilgeç ve s fat öbe i kurmas .
Dilbilimciler bulunma durumunun yer gösterdi i, baz eylemlerle ve s fatlarla

zorunlu olarak kullan ld , yer ve zaman belirteci olarak kullan ld , özne
tamamlay c s olarak i lev gördü ü üzerinde durmu(lard r.
169
Uzakla(ma durumunun dilbilimcilerin görü(lerine göre belirlenen genel

özellikleri ise (öyledir: yön, araç, neden, ay r c , fiyat, zaman, materyal (bir eyin
neden yap ld ), uzakla ma, kaynak, kar la t rma, belirteç kurma, ilgeç, s fat ve
özne tamamlay c s olarak kullan lma.
Çal (mam z n dördüncü bölümünü yabanc lara Türkçe ö reten kitaplarda ad

durum biçimbirimleri olu(turmaktad r. Ancak yapt m z incelemeye göre bu
kitaplar n ö retime pek katk s olmad n , daha çok biçimbirimlerin biçimsel
özelliklerine de indiklerini, anlamsal özellikleri üzerinde durmad klar n , aç klay c
bilgilere yer vermediklerini gördük.
Yabanc lara Türkçe ö reten kitaplarla ilgili yapt m z inceleme sonucunda

belirtme durumunun (u özelliklerini elde ettik: Nesne özel adsa, nesne herkes, kimse,
her ey ise, nesne bir ad l ise, nesneden önce i(aret ad l (bu, (u, o) ya da {-ki}
biçimbirimi alm ( bir ad bulundu unda, nesneden önce bütün, baz , her, hangi
sözcükleri bulundu unda, nesne kim, kimler, hangisi, nere, nereler gibi soru
sözcükleri bulundu unda, nesne iyelik biçimbirimi ald nda, “dü ün-, bil-, sev- vb.”
gibi eylemlerin eylemlik biçimindeki yantümcesi oldu unda, nesne eylemönü
konumda de ilse belirtme durumu biçimbirimi kullan l r.
Yönelme durumunun ise yabanc lara Türkçe ö reten kitaplar n incelenmesi

sonucunda elde edilen özellikleri (unlard r: yönelme, amaç, fiyat, baz eylemlerle
kullan lma, “için” anlam nda kullan lma, zaman belirteci olarak kullan lma ve yer
gösterme.
Bulunma durumunun bu kitaplardan elde edilen genel özeliklerinin yer, zaman,

soyutlamalarda kullan lma, ekil, boyut, renk ve ya ifade etmek için kullan lma,
kesirli say lar ifade ederken kullan lma oldu unu gözlemledik.
Uzakla(ma durumunun ise yabanc lara Türkçe ö reten kitaplardaki özellikleri

(öyledir: sebep, baz eylemlerle kullan lma, kar la t rma, malzeme, ay r c , fiyat,
170
belirteç kurma, yön, boyunca, yolu ile, yan nda, ç kma, ayr lma, soru sözcüklerinden
sonra kullan lma.
Çal (mam z n be(inci bölümünde temel, orta ve ileri düzeydeki yabanc

ö rencilerin yaz l anlat m ka tlar incelenip ad durum biçimbirimlerinde yapt klar
yanl (lar n türleri belirlenip de erlendirilmi(tir. Yapt m z de erlendirmeye göre
yanl ( türlerinin (unlar oldu u belirlenmi(tir:

1. Belirtme Durumu Biçimbiriminin Kullan lmamas
2. Belirtme Durumu Biçimbiriminin Yinelenmesi
Kullan m
Kullan m
Kullan m
6. Belirtme Durumu Biçimbirimi Yerine Cyelik Biçimbirimi Kullan m
7. Belirtme Durumu Biçimbirimi Kullan m nda Kayna(t rma Sesi Yanl ( ve
Eksi i
8. Belirtme Durumu Biçimbirimi Yerine “ile” Ba lac n n Kullan lmas

1. Yönelme Durumu Biçimbiriminin Kullan lmamas
2. Yönelme Durumu Biçimbiriminin Yinelenmesi
Kullan lmas :
Kullan lmas
5. Yönelme Durumu Biçimbirimi Yerine Uzakla(ma Durumu Biçimbirimi
Kullan lmas
6. Yönelme Durumu Biçimbiriminin “Cle” Ba lac Yerine Kullan lmas
7. Yönelme Durumu Biçimbirimi Yerine “Cçin” Clgecinin Kullan lmas
8. Yönelme Durumu Biçimbiriminin “Cçin” Clgeci Yerine Kullan lmas
9. Yönelme Durumu Biçimbirimi Kullan m nda Yumu(ama Yanl (
10. Yönelme Durumu Biçimbirimi Kullan m nda Ünlü Uyumu Yanl (
11. Yönelme Durumu Biçimbirimi Kullan m nda Kayna(t rma Sesi Yanl ( ve
Eksi i

1. Bulunma Durumu Biçimbiriminin Kullan lmamas
2. Bulunma Durumu Biçimbiriminin Yinelenmesi
171
Kullan m
4. Bulunma Durumu Biçimbirimi Yerine Belirtme Durumu Biçimbirimi
Kullan m
5. Bulunma Durumu Biçimbirimi Kullan m nda Ünlü Uyumu Yanl (
6. Bulunma Durumu Biçimbiriminin 3. Ki(ilerden Sonra Kullan m nda “n”
Eksikli i
7. Bulunma Durumu Biçimbirimde Sertle(me Yanl (

1. Uzakla(ma Durumu Biçimbiriminin Kullan lmamas
2. Uzakla(ma Durumu Biçimbiriminin Yinelenmesi
3. Uzakla(ma Durumu Biçimbirimi Yerine Bulunma Durumu Biçimbirimi
Kullan m
4. Uzakla(ma Durumu Biçimbirimi Yerine Yönelme Durumu Biçimbirimi
Kullan m
5. Uzakla(ma Durumu Biçimbiriminin 3. Ki(ilerden Sonra Kullan m nda “n”
Eksikli i
6. Uzakla(ma Durumu Biçimbirimi Yerine Belirtme Durumu Biçimbirimi
Kullan m
7. Uzakla(ma Durumu Biçimbirimi Yerine “ile” Ba lac n n Kullan lmas
8. Uzakla(ma Durumu Biçimbiriminin Kullan m nda Sertle(me Yanl (
Çal (mam z n alt nc bölümünde yukar da yap lan de erlendirme sonucunda

tüm kurlarda yanl ( yap lma oranlar na saptad k. Buna göre ad durum
biçimbirimlerinin s ralan ( (öyledir.
1. Belirtme Durumu Biçimbirimi % 52.7

2. Yönelme Durumu Biçimbirimi % 26.4
3. Bulunma Durumu Biçimbirimi % 14
4. Uzakla(ma Durumu Biçimbirimi % 6.2
Ayr ca, de erlendirmemiz s ras nda tüm kurlarda yanl ( yapma oranlar n n
hemen hemen birbirine yak n oldu unu gözlemledik. Bu düzeylerde genel olarak
yanl ( yapma oranlar (öyledir.
TEMEL ORTA CLERC
1. Belirtme Durumu Biçimbirimi % 42 % 59 % 59.4
2. Yönelme Durumu Biçimbirimi % 23 % 29.4 % 29
3. Bulunma Durumu Biçimbirimi % 26 % 6.5 % 6.7
4. Uzakla(ma Durumu Biçimbirimi % 8 % 5.2 % 4.7
172
Yukar daki oranlara bak ld nda da görülece i gibi kurlar ilerledikçe yanl (
yapma oran n n azalmad gözlenmektedir. Bunun sebebinin somut tümcelerden,
karma( k yap lara ve daha soyut tümcelere geçildikçe konunun zorla(mas oldu u
dü(ünülmektedir. Ancak çal (mam z n tart ( lmaz sonucu, tüm kurlarda en çok yanl (
yap lan ad durum biçimbiriminin “belirtme durumu biçimbirimi”, en çok yap lan
yanl ( türünün ise “biçimbirimin kullan lmamas ”, en az yanl ( yap lan ad durum
biçimbiriminin ise “uzakla ma durumu biçimbirimi” oldu udur.
Yine ayn bölümde bu yanl (lar n sebepleri üzerinde k saca durmaya çal (t k.
Ancak daha önce de belirtildi i gibi, çal (mam z n as l amac yanl (lar n sebebini
ortaya koymak de il, konunun bir de erlendirmesini yap p ö retimde üzerinde
durulmas gereken noktalarla ilgili görü(lerimizi bildirip öneri de bulunmakt r. Bu
yanl (lar n en önemli sebebi, anadilden yap lan olumsuz aktar mlard r. Bu sebeple,
her dil için, o dili ve Türkçeyi çok iyi bilen uzmanlar n kar( la(t rmal çal (malar
yapmas gerekti ini dü(ünüyoruz. Ancak, çal (mam zdan elde etti imiz bulgulara ve
de i(ik kaynaklara ba(vurarak yanl ( yapma sebeplerini (öyle s ralad k:
1. Anadilin olumsuz etkileri

2. Yanl ( ö renmeyle ilgili yanl (lar
3. Ki(isel özelliklerden (sebeplerden) kaynaklanan yanl (lar
4. E itim program ndan kaynaklanan yanl (lar
5. Di er (belirsiz) yanl (lar
Daha sonra, ad durum biçimbirimlerinin özellikle yabanc lara ö retimi

aç s ndan genel özellikleri üzerinde durduk. Yönelme, bulunma ve uzakla(ma
biçimbirimlerinin anlam olarak birbirine daha yak n oldu unu ileri sürüp art arda
ö retilmeleri gerekti ini vurgulad k. Belirtme durumunun tek ba( na ele al nmas
gerekti ini ve ö retimine özel bir önem verilmesi gerekti i üzerinde durduk.
Ad Durumu Biçimbirimlerinin Ö,retimiyle lgili Öneriler
Çal (man n bu bölümünde, daha önceki bölümlerden elde edilen bilgiler ve

bulgular n ( alt nda yabanc dil olarak Türkçenin ö retimi s ras nda ad durum
biçimbiriminin ö retimiyle ilgili baz öneriler verilmeye çal ( lm (t r.
173
Ad durum biçimbirimleri tümcenin ö eleri aras nda ilgi kurarlar. Bu sebeple

sözdiziminin, bir ba(ka deyi(le tümce yap s n n mutlaka konuya paralel olarak
ö renciye verilmesi gerekmektedir.
Belirtme, yönelme, bulunma ve uzakla(ma biçimbirimlerinin ad ve eylem

aras nda ilgi kurdu u ad eyleme ba land belirtilmelidir.
Belirtme durumu biçimbirimi, tüm kurlarda en çok hata yap lan biçimbirimdir;
bu sebeple bu biçimbirimin ö retimi özel bir önem gerektirir. Daha önceki
bölümlerde de belirtildi i gibi bu biçimbirimin, tümcenin nesnesi durumundaki
sözcü ün i(aret edilmesi, vurgulanmas durumunda, nesnenin iyelik biçimbirimi
alm ( oldu u durumda (e er ba(ka bir durum biçimbirimi gerekmiyorsa), nesnenin
bu, u, o gibi i(aret ad llar ndan sonra gelmesi durumunda, nesnenin özel bir ad
olmas durumunda mutlaka kullan lmas gerekir.
Yönelme, bulunma ve uzakla(ma durumu biçimbirimleri, eylemde ifade edilen

i(le, ada yakla(may addan uzakla(may ya da adda kalmay anlatt için anlam
olarak birbirini takip eden i(levleri ifade etti i dü(ünülmektedir. Bu sebeple bu
bütünlü ü bozmadan birlikte ö retilmeleri gerekir.
Ad durum biçimbirimleri her zaman en son gelen biçimbirimdir. Bu

biçimbirimlerden sonra ba(ka biçimbirim gelmez. Di er biçimbirimler, durum
biçimbirimlerinden önce kullan lmal d r (ço ul, iyelik vb.).
Ad durum biçimbirimleri, tümcede özneden sonra kullan lmaz. Burada da yine

Ö + T + Y yap s n n verilmesinin gereklili i ortaya ç kar.
Ad durum biçimbirimleriyle paralel olarak ezbere ba(vurmadan örneklerle ünlü

ve ünsüz uyumlar , ünlü dü(mesi gibi sesbilimsel özelliklerin de verilmesi gereklidir.
Ad durum biçimbirimleri eylemde yap lan i(le nesneyi belirtmeyi, nesneden

uzakla(may , nesneye yakla(may , nesnede bulunmay ifade eder. Ancak bu kural
özellikle anadilin etkisi de dü(ünülürse her zaman geçerli de ildir. Örne in, bir
eyden ho lan-, bir eyden nefret et- vb. Özellikle soyut eylemler söz konusu
174
oldu unda durum daha da kar ( r. Bu sebeple tüm durum biçimbirimleri verildikten
sonra ö renciye hangi eylemin hangi biçimbirimle ve biçimbirimlerle kullan laca n
örnek tümcelerle gösteren bir liste verilmesinde fayda vard r.
Ad durum biçimbirimlerinin ö retiminde modern yöntem ve tekniklerle

biçimbirimlerin anlam olarak i(levine göre haz rlanm ( al (t rmalar n, resim,
aç klama ve grafiklerin kullan lmas daha sa l kl ve kal c olmas n sa lar.
Ayr ca, Türkçenin yabanc dil olarak ö retiminin akademik bir kimli e
kavu(turulmas ; bilim dallar aras nda yerinin ve öneminin belirlenmesi, ayr bir
bilim dal olarak kabul edilmesi; dünyada geçerli modern dil ö retim yöntemlerinin
( alt nda Türkçenin özelliklerine, yap s na uygun ö retim yöntemlerinin ara(t r l p
geli(tirilmesi; de i(ik düzeylere, ya(lara, gruplara ve amaçlara, gereksinimlere uygun
Türkçe ö retim programlar ve kitaplar haz rlanmas (Örne in Orta Asya gruplar na,
turizm amac yla ö renmek isteyenlere, az bilenlere, daha iyi bilenlere, üniversite
e itimine haz rlananlara, çocuklara vb.); Türkçeyle di er diller aras nda
kar( la(t rmal çal (malar yap lmas ; anadili farkl gruplar üzerinde yanl ( çözümleme
çal (malar yap l p yanl ( türlerinin, yanl ( yap lan konular n ortaya ç kar lmas ;
olumsuz aktar mdan, bir ba(ka deyi(le anadilin olumsuz etkilerinden ve di er
sebeplerden kaynaklanan yanl (lar n saptanmas ve uygulamada bu noktalara dikkat
edilmesi; Türkçenin yabanc dil olarak ö retimi konusunun günümüzde tart ( lan,
üzerinde durulan, dü(ünülen, ara(t rmalar yap lan güncel bir konu haline getirilmesi
gerekti i dü(ünülmektedir.
175
KAYNAKÇA
ALINTI YAPILAN KAYNAKLAR
Aarssen, J. ve Backus, A. (2001). Colloquial Turkish The Complete Course

for Beginners, Londra and New York: Routledge.
Adal , O. (2004). Türkiye Türkçesinde Biçimbirimler. Cstanbul: Papatya

Yay nlar .
Aksan, D. (1998). Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim. Ankara: TDK
Yay nlar
Ayd n, Ö. (1997). Türkçede Belirtme Durumu Ekinin Ö retimi Üzerine Bir

Gözlem. Dil Dergisi. Say 52 (Jubat 1997)
Balc , A. ve Balp nar, Z. (Ed.).(2004). Turkish Phonology, Morphology and

Syntax (Türkçe Ses, Biçim ve Tümce Bilgisi). Eski(ehir: Anadolu
Üniversitesi Yay nlar .
Banguo lu, T. (2004). Türkçenin Grameri. Ankara: TDK Yay nlar .
Bayraktaro lu, S. (1979) Yabanc Dil Ö renim Güçlükleriyle Clgili Ara(t rma
Yöntemleri. zlem Dergisi. Say 3.
Corder, S.P. (1974). The Significance of Learners’ Errors, J.C. Richards (yay.)
Error Analysis Perspectives on Second Language Acquisition.
Londra: Longman.
_________ (1981). Error Analysis and Interlanguage. Oxford: Oxford

University Press.
176
Demircan, Ö. (2002). Yabanc'-Dil Ö,retim Yöntemleri: Dil Bilimleri,

Ö,renme ve Ö,retim Yollar', Yabanc' Dil Ö,retimi Yakla('m ve
Yöntemleri. Cstanbul: Der Yay nlar
Ediskun, H. (1988). Türk Dilbilgisi, Cstanbul: Remzi Kitabevi.
Ergenç, C. (1983). Yabanc Dil Ö retimi ve Olumsuz Aktar m. Türk Dili Say
379-380. (Temmuz-A ustos 1983)
Ergin, M. (1988). Üniversiteler çin Türk Dili. Cstanbul: Bayrak Yay nevi.
Gencan, T. N. (2001). Dilbilgisi. Ankara: Ayraç Yay nevi.
Göksel, A. ve Kerslake, C. (2005). Turkish: A Comprehensive Grammar.

London and New York: Routledge.
Günay, V.D. (2004). Dil ve leti(im. Cstanbul: Multilingual.
Hergirmen, M. (1998). Türkçe Dilbilgisi. Ankara: Engin Yay nevi.
K ran, Z ve K ran A. (2002). Dilbilime Giri(. Ankara: Seçkin Yay nc l k.
Kocaman, A. ve Osam, N (2000). Uygulamal' Dilbilim-Yabanc' Dil

Ö,retimi Terimleri Sözlü,ü. Ankara: Hitit Yay nlar .
Koç, N. (1998). Liseler çin Yeni Dilbilgisi 1-2-3. Cstanbul: Cnkilap Yay nevi.
Korkmaz, Z. (2003). Türkiye Türkçesi Grameri (Dekil Bilgisi). Ankara:

TDK Yay nlar .
Lewis, G. (1993). Turkish A Complete Course for Beginners. Londra:

Hodder and Stoughton.
177
Lewis, G. (2000), Turkish Grammar, New York: Oxford University Pres.
Rona, B. (1999), Turkish in Three Months, Italy: Hugo Language Books.
Polat, Y. ve di erleri. (2007). Descritive Turkish Grammar Exercises For

Foreigners. Cstanbul: Multilingual Yabanc Dil Yay nlar .
Saussure, F. (1998). Genel Dilbilim Dersleri. Çev. Berke Vardar. Cstanbul:

Multilingual.
Selinker, L. (1974). Interlanguage. J.C. Richards (yay.) Errors Analysis

Perspectives on Second Language Acquisition., Londra: Longman
Serin, M. ve Taylan, E. E. (2003), Workbook for H. Sebüktekin’s

Foreigners (vol.1) H. Sebüktekin’in Yabanc'lar için Türkçesine (cilt
1) Al'(t'rma Kitab'. Cstanbul: Bo aziçi Üniversitesi Yay nlar
Thomas, L. V. ve Itzkowitz. N. (Ed.) (1967). Elementary Turkish. New York:

Dover Publications, INC.
Underhill, R. (1997). Turkish Grammar. Cambridge, Massachusetts, and

London, England: The Mit Press.
Vardar, B. (1998). Dilbilimin Temel Kavram ve lkeleri. Cstanbul:

Multilingual.
_________ (2002). Aç'klama Dilbilim Terimleri Sözlü,ü. Cstanbul:

Multilingual Yay nlar .
178
KONUYLA LG L FAYDALANILAN KAYNAKLAR

Aksan, D. (1997). Anlambilim. Ankara: Engin Yay nevi.
_________(2000). Türkçenin Sözvarl','. Ankara: Engin Yay nevi.
________ (2003). Dil, Du Büyülü Düzen. Ankara: Bilgi Yay nevi.
________ (2003). Türkiye Türkçesinin Dünü, Bugünü, Yar'n'. Ankara:

Bilgi Yay nevi.
Atabay, N. ve di erleri. (2003). Türkiye Türkçesinin Sözdizimi. Cstanbul:

Papatya Yay nc l k.
___________________(2003). Sözcük Türleri. Cstanbul: Papatya Yay nc l k.
Ayd n, Ö. (1996). Yabanc' Dil Olarak Türkçe Dilbilgisi Ö,retimi. Üretken

Dönü(ümlü Dilbilgisi Kuram'n'n K'sa Bir Tan't'm'. Ankara.
Aziz, A. (1994). Ara(t'rma Yöntemleri-Teknikleri ve leti(im. Ankara:

Turhan Kitabevi.
Ba(kan, Ö. (2003). Lengüistik Metodu. Cstanbul: Multilingual.
Bayraktaro lu, A. ve Bayraktaro lu S. (1992). Colloqu'al Turkish. London

and New York: Routledge.
Bayrav, S. (1998). Yap'sal Dilbilimi. Cstanbul: Multilingual Yay nlar .
Demircan, Ö. (2005). Türkiye Türkçesinde Kök-Ek Bile(meleri. Cstanbul:

Papatya Yay nc l k.
179
Deny, J. (2000). Türk Dili Gramerinin Temel Kurallar' (Türkiye

Türkçesi). Çev. Oytun Jahin. Ankara: TDK Yay nlar .
Dietrich, A.P. (2001). Dictionary of Linguistic Terms. Cstanbul: Multilingual.
Ekmekçi, Ö. (1995). Psikodilbilim. Çukurova: Çukurova Üniversitesi Yay.
Erkman-Akerson, F. (2000). Dile Genel Bir Bak'(. Cstanbul: Multilingual.
Farber, B. (1994). Yabanc' Dil Ö,renme Yöntemleri. Çev. Cem Jen.

Cstanbul: Cm Yay n.
Günay, V.D. (2007). Sözcükbilime Giri(. Cstanbul: Multilingual.
Ku(, E. (2003). Nicel-Nitel Ara(t rma Teknikleri. Ankara: An Yay nc l k.
Martinet, A. (1998). (levsel Genel Dilbilim Çev. Berke Vardar. Cstanbul:

Multilingual.
Sebüktekin, H. (2004). Turkish for Foreigners, Yabanc'lar çin Türkçe. Cilt

1. Cstanbul: Bo aziçi Üniversitesi Yay nlar .
Tarcan. A. (2004). Yabanc' Dil Ö,retim Teknikleri. Ankara: Nobel Yay n.
Uzun, N. E. (1998). Dilbilgisinin Temel Kavramlar', Türkçe Üzerine

Tart'(malar. Ankara.
Uzun, N. E. (2000). Ana Çizgileriyle Evrensel Dilbilgisi ve Türkçe. Cstanbul:

Multilingual Yay nlar .
Vardar, B. (2001). Dilbilim Yaz'lar'. Cstanbul: Multilingual.

180

Esra Güven - Yabancıların Türkçe Öğrenirken Ad Durum Eklerinde Yaptıkları Hataların Giderilmesine Yönelik Öneriler (2007) YLT

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Esra Güven - Yabancıların Türkçe Öğrenirken Ad Durum Eklerinde Yaptıkları Hataların Giderilmesine Yönelik Öneriler (2007) YLT

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Esra Güven - Yabancıların Türkçe Öğrenirken Ad Durum Eklerinde Yaptıkları Hataların Giderilmesine Yönelik Öneriler (2007) YLT

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

1

YABANCILARIN TÜRKÇE Ö REN RKEN

YABANCILARIN TÜRKÇE Ö REN RKEN

Yüksek Lisans Tezi olarak sundu um “Yabanc lar n Türkçe Ö renirken Ad

YÜKSEKÖ RET M KURULU DOKÜMANTASYON MERKEZ

Tez No: Konu kodu: Üniv.kodu:

* Not: Bu bölüm merkezimiz taraf'ndan doldurulacakt'r.

Soyad': GÜVEN Ad': Esra

Tezin Türü: 1- Yüksek Lisans Dili: Türkçe

Ünvan': Prof. Dr. Ad': V. Do an Soyad': GÜNAY

Türkçe Anahtar Kelimeler: ngilizce Anahtar Kelimeler:

TEJEKKÜR… …………………………………………………………………… iii

4. 3. Bulunma Durumu ..................................................................................... 87

Yabanc dil olarak Türkçe ö renen yabanc ö rencilerin ad durum

1. Geleneksel dilbilgisi kitaplar nda ad durum biçimbirimleri nas l ele

Çal (mam z n veri taban n Ankara Üniversitesi TÖMER’de Türkçe ö renmi(

1. How are nominal case morphemes handled in traditional grammar books?

Aksan (1998:55), dilin, dü(ünce, duygu ve isteklerin, bir toplumda ses ve

1. 3. Uygulamal' Dilbilim ve Yabanc' Dil Ö,retimi

Uygulamal dilbilimin temeli 1940’l y llarda A.B.D.’de at lm (t r. Vardar

çe(itli alanlar n sorunlar na uygulama düzleminde çözüm getirmeyi amaçlayan

Uygulamal dilbilimin, kapsam çok geni(, bu nedenle de büyük bir

Vardar’ n (1998: 167) belirtti ine göre, ça n gereksinimlerine ko(ut bir

Vardar (1998: 167), özellikle yabanc dil ö retimi konusunda olumlu

Bilindi i gibi yabanc dil ö retiminde ya da ça da( bir dil ö retiminde sa l kl

Son y llarda bir yandan ruhbilim ve dilbilim bir yandan toplumbilim ve

“Dünyada konu(ulan ve konu(ulmakta olan dillerin genellikle iki aç dan, iki

1. 4. 1. Biçim Aç's'ndan Diller

1. 4. 1. 1. Tek Heceli Diller (Yal'nlayan Diller)

almadan, büküme u ramadan, de i(meden kald n , tümce içindeki yerleriyle ve

K ran ve K ran (2002: 29), bu s n fa giren dillerde sözcü ün de i(medi ine,

Bunun yan s ra, Aksan (1998:106), kayna ma ad n verdi imiz “ayr

1. 4. 1. 4. Çok Bükümlü Diller

1. 4. 2. Kaynak Aç's'ndan Diller

1. 4. 2. 4. Güney-Do,u Asya Dilleri

1. 4. 2. 5. Okyanus ve Avustralya Dilleri

Türkçeyi di er dillerden ay ran önemli özelliklerden biri de ünlü uyumlar d r.

Ünlülerin düzlük, yuvarlakl k, darl k, geni(lik bak m ndan uygunlu u da

Bunlar n yan s ra Türkçeye yabanc dillerden geçmi( olan küçük ünlü

Türkçenin ses aç s ndan önemli bir di er özelli i de ünsüz uyumudur.

Türkçenin biçimbirimleri, kökleri gibi genellikle tek seslemlidir.

Adal (2004:17), biçimbirimleri öncül ve ard l olmak üzere ikiye ay rmakta ve

Türkçede biçimbirimler özgür ya da ba ml biçimbirimler olarak ayr l rlar.

Türkçede ço ul kavram {-lAr} ço ul biçimbirimi ile belirtilir. Türkçede bir

Bilindi i gibi Türkçe sözdizimi Özne+Nesne+Yüklem’den olu(ur. Yap

Türkçede anlat lmak istenen duygu ve dü(ünceler ancak yüklemde kesinlik

* Bir kalem yere dü(tü.

Türkçede bir tümcede göndergesel olmayan dolays z tümleç ve eylem aras na

Ahmet isteksiz kitap okuyor.

Ahmet aceleyle bir kitap okuyor.

Türkçe bir tümcede yüklem sonras ö eler devrik tümcelerde görülmektedir.

Çocuk ta( Ali’ye att .

Türkçede soru sözcükleri yüklemden sonra gelemezler, yüklem öncesi odak

Kim paray çald ?

Soru biçimbirimi [mI] ise yüklemden önce ve sonra gelebilir. Soru

Deniz bugün s nava girdi mi?

Türkçe tümcelerde ö elerin s ras de i(iklik gösterebilir. Sözcük s ras n n

Ahmet, Asl ’y seviyor.

Türkçe tümcelerde sözcük s ralar de i(ti inde de i(ik anlamlar ortaya