Notlar 2

SAĞLIK BİLİMLERİ FAKÜLTESİ
2022-2023 Eğitim Öğretim Bahar Dönemi

AFET HEMŞİRELİĞİ
Afetler ve Afet Yönetimine Giriş ve Tanımlar
Afetler ve Afet Yönetimine Giriş ve Tanımlar
Öğrenme hedefleri:
• Afet, Acil durum, Beklenmedik durum, Tehlike, Risk terimlerini tanımlayabilme,
• Afetlerin hizmetlere etkilerini bilme
• Kökenlerine göre afet türlerini listeleyebilme,
• Kriz ve Kriz Yönetimini bilme
• Afetlerde görev alacak kişileri ve kurumları bilme
© Özcan ERDOĞAN/ İzinsiz iktibas edilemez ve çoğaltılamaz.

Konu Başlıkları
• Afet
• Afetin büyüklüğünü etkileyen faktörler
• Afetlerin Hizmetler Üzerine Etkileri
• Kökenlerine göre afetler
• Acil durum, Beklenmedik olay, Tehlike
• Risk, Afetzede, Kriz, Kriz Yönetimi
• Afetlerde kimler görev alır
• Afet verileri
© Özcan ERDOĞAN / İzinsiz iktibas edilemez ve çoğaltılamaz.

AFET;
• İnsanlar için fiziksel, ekonomik ve sosyal kayıplar doğuran,
• Normal yaşamı ve insan faaliyetlerini durdurarak veya kesintiye uğratarak toplulukları
etkileyen,
• Etkilenen topluluğun kendi imkan ve kaynaklarını kullanarak üstesinden
gelemeyeceği,
• Doğal, teknolojik veya insan kökenli olaylara afet denilmektedir.

Bir olayın afet olarak adlandırılabilmesi için,
• insan toplulukları ve yerleşim yerleri üzerinde kayıplar

meydana getirmesi
• insan faaliyetlerini durdurarak ya da kesintiye uğratarak bir
ya da daha fazla yerleşim birimini etkilemesi
gerekmektedir.

Bir afetin büyüklüğüne etki eden faktörler
1. Olayın fiziksel büyüklüğü,

2. Olayın yoğun yerleşme alanlarına olan uzaklığı,
3. Fakirlik ve az gelişmişlik,
4. Hızlı nüfus artışı,
5. Tehlikeli bölgelerdeki hızlı ve denetimsiz şehirleşme ve sanayileşme,
6. Ormanların ve çevrenin tahribi veya yanlış kullanımı,
7. Bilgisizlik ve eğitim eksikliği,
8. Toplumun afet olaylarına karşı önceden alabildiği koruyucu ve önleyici önlemlerin
ulaşılabildiği düzey,

Oluş Hızlarında Göre Doğal Afetler;
1- Yavaş gelişen
2- Ani gelişen

Afet riski
• Hasar, zarar, kayıp ve olumsuz sonuçlara yol açma potansiyeli

taşıyan bir olayın, doğurabileceği maddi kayıpların toplamıdır.
• Sigortacılık ve mühendislikte ise, kısaca "kayıp olasılığı" olarak
adlandırılmaktadır.

Afetlerin Hizmetler Üzerine Etkileri
• Olay aniden meydana gelir ve ciddi yaralanmalara neden olur.
• Başta elektrik olmak üzere enerji verilmesinde sorunlar yaşanır.
• Ölüm, sakat ve öksüz kalma gibi sonuçlar doğurur.
• İletişimde ve haberleşmede ciddi sorunlar yaşanır.
• İnsan yaşamı tehdit altındadır.

• Büyük ekonomik kayıplar oluşur, yatırımlar gecikir.
• Bulaşıcı ve salgın hastalıklar artar.
• Güvenlik problemi ortaya çıkar.
• İşsizlik ve barınma sorunu ortaya çıkar.
• Su sıkıntısı baş gösterir. Beslenmeyi ve yangınları etkiler.
• Benzin, mazot, doğal gaz temininde aksamalar olur.
© Özcan ERDOĞAN / İzinsiz iktibas edilemez ve çoğaltılamaz. 10

• Ulaşım sekteye uğrar.

• Alt yapıda ciddi hasarlar meydana gelebilir.
• Büyük ekonomik kayıplar oluşur, yatırımlar gecikir.
• Eğitim ve öğretimin aksamasına neden olur.
• Psikolojik travmalar ortaya çıkar.

Kökenlerine göre afetler
Jeolojik afetler;

Jeolojik afetler;
• Depremler,
• Volkan Patlamaları,
• Heyelanlar,
• Kaya Düşmeleri,
• Zemin Oturması,
• Çökme
• Sıvılaşmalar
• Tsunami

Klimatik afetler;

Klimatik afetler;
• Sıcak dalgası
• Tipi • Asit yağmurları
• Soğuk dalgası
• Dolu • Kasırga, • Sis
• Hortum • Çığ, • Buzlanma
• Yıldırım • Kuraklık, • Hava Kirliliği
• Tayfun • Su Baskınları • Orman yangınları
• Fırtına • Siklonlar
• Aşırı kar yağışları

Biyolojik afetler;

Biyolojik afetler;
• Erozyon
• Orman yangınları
• Salgınlar
• Böcek istilaları

Sosyal afetler;

Sosyal afetler;
• Yangınlar
• Savaşlar
• Terör saldırıları
• Göçler

Teknolojik afetler;

Teknolojik afetler;
• Biyolojik, Nükleer, Kimyasal Silahlar ve Kazalar
• Sanayi kazaları,
• Maden kazaları,
• Ulaşım kazaları
• Baraj patlamaları

Gelecekte olabilecek afetler

Gelecekte olabilecek afetler
• Antibiyotiğe karşı gelişen direnç

• Ekonomik çöküntü
• Küresel ısınma
• Meteorit çarpmaları
• Su kirlenmesi
• Buzullaşma
• Aşırı nüfus artışı

Acil durum
“ani olarak ortaya çıkan güç durum, yardım veya kurtarmayı gerektiren
acil durum, beklenmeyen, öngörülmeyen olaylar koordinasyonu”
• Salgın hastalıklar,
• yangınlar,
• trafik kazaları,
• endüstriyel kazalar,
• terörist faaliyetleri acil durum için verilecek örneklerdir.

Beklenmedik olay
Meydana gelebileceği herkesçe bilinen ancak beklenmeyen “ihtimal,
muhtemel olay ya da durum” olarak açıklanmaktadır.
• Fırtınalar,
• Elektrik kesintileri,
• Orman yangınları,
• Toplumsal bir karmaşaya dönüşme potansiyeli olan grevleri
beklenmedik olaya örnek olarak verebiliriz.
Beklenmedik olay acil durumdan daha önemli durumları anlatır.

Tehlike
“Doğal veya insan eliyle

oluşturulmuş çevrede,
insanların hayatlarını, sosyal
ve ekonomik faaliyetlerini,
mal ve hizmetlerini önemli
ölçüde etkileyebilecek en
olumsuz ve nadir olaylar”
tehlike olarak
tanımlanmaktadır.

Risk
• Belirli bir tehlikenin,

gelecekte belirli bir zaman
süresi içerisinde meydana
gelmesi halinde, insan, insan
yerleşmeleri ve çevre
üzerinde, bu unsurların zarar
veya hasar görebilirlikleri ile
orantılı olarak yol açacağı
kayıpların olasılığını ifade
eder.

Risk
• Riskten veya kayıp olasılığından bahsedebilmek için, belirli büyüklükte

bir tehlike veya olayın var olması, bu olaydan etkilenebilecek
değerlerin (insan, yapı, v.b.) bulunması ve bu değerlerin tehlike veya
olaydan etkilenme oranları veya zarar görebilirliklerinin tahmin
edilebilmesi gerekmektedir.
• Risk = Tehlike x Değer (Etkilenebilecek unsurlar)

x Zarar görebilirlik (Etkilenme oranı)

Risk
• Risk = Tehlike x Değer (Etkilenebilecek unsurlar)
x Zarar görebilirlik (Etkilenme oranı)
• Bu tanımdan da anlaşılacağı üzere, afet riskinin belirlenebilmesi için öncelikle

• afete yol açabilecek tehlikelerin neler olduklarının,
• yerleri, büyüklükleri, oluş sıklıkları, tekrarlanma süreleri ve
• etkileyebilecekleri alanların belirlenmesi,
• bu tehlikeden etkilenebilecek, nüfus, yapı ve alt yapılar,
• ekonomik ve sosyal değerler, çevre vb. gibi tüm değerlerin envanterlerinin çıkarılması ve
• tehlikenin gerçekleşmesi halinde, bu değerlerin uğrayabilecekleri fiziksel, sosyal, ekonomik ve çevresel
kayıpların tahmin edilmesi gerekmektedir

Tehlike-Risk

Afetzede
• Herhangi bir afet olayından dolayı hanesi kullanılamaz hale gelmiş ya da

gelmesi muhtemel kişiler
• Afete maruz kalan ya da kalabileceği öngörülen bir tek konutta, yasal

kriterlere göre birden fazla hane, yani afetzede bulunabilir. Bunlar kanun ve
yönetmeliklerde belirlenen kriterleri yerine getirirlerse hak sahibi olurlar.

Etkili nakil;
• Haneleri kullanılamaz hale gelmiş ya da gelmesi muhtemel, 7269 sayılı Afetler

Kanununa göre “Genel Hayata Etkili” bulunmuş afet olaylarındaki afetzede
sayısını belirtmektedir.

Kriz
• “Bir toplumun, bir kuruluşun veya bir kimsenin yaşamında görülen güç dönem”
şeklinde tanımlanırken, kriz yönetimine ilişkin düzenlemeleri içeren yönetmelik 4.
maddesinin (b) bendinde;
• Devletin ve milletin bölünmez bütünlüğü ile milli hedef ve menfaatlerine yönelik

hasmane tutum ve davranışların anayasa ile kurulan hür demokrasi düzenini veya
hak ve hürriyetlerini ortadan kaldırmaya yönelik şiddet hareketlerinin, tabi
afetlerin tehlikeli ve salgın hastalıkların, büyük yangınların, radyasyon ve hava
kirliliği gibi önemli nitelikteki kimyasal ve teknolojik olayların, ağır ekonomik
bunalımların ve iltica ve büyük nüfus hareketlerinin ayrı ayrı veya birlikte vuku
bulduğu halleri ifade eder.

Kriz yönetimi
Konuya ilişkin yönetmelikte (m.6/a),
• “bir kriz durumunun teşhisinden başlayarak, gerekli yönlendirici
kararların alınmasına, uygulanmasına, takip ve kontrolüne kadar
uzanan bir seri faaliyetler” bütünü olarak ifade edilmektedir.
SÜREÇ

• Doğal afetlerden kaynaklanan kriz durumları ortaya çıktığında önceden
hazırlanmış bir kriz yönetim planına sahip olmak etkili kararların alınmasında
yardımcı olacak ve ortaya çıkan sorunların çözümü noktasında zaman kısıtlılığını
en aza indirecektir.
• Başka bir anlatımla, kriz planlaması, başarılı ve uygulanabilir bir kriz yönetiminin
temel fonksiyonudur.
• Bu noktada hazırlanacak bir kriz yönetim planında, doğal afetlerden
etkilenebilecek tüm aktörlerin aktif katılım ve sorumluluğu bulunmalıdır.

Afetlerde Kimler Görev Alır?
Resmi kurumlar:
• Resmi kurumlar, kamuda afetler konusunda çalışan ekiplerin elemanlarıdır.
• Bunlar afetlerde çalışmaya zorunludurlar.
Gönüllüler:
• Sivil toplum kuruluşlarına üye olan bireylerdir.
• Çalışmaya zorunlulukları yoktur. Sadece gönüllü olarak çalışırlar.

Afetlerde Kimler Görev Alır?
Bir afet sırasında öne çıkan afet çalışanları; arama-kurtarma ekipleri, itfaiye,
sağlık ekipleri, güvenlik kuvvetleri olarak bilinir, fakat ilk aşamada en önemli
afet çalışanları afete uğrayanların kendileri olmaktadır.
Hiçbir planlama olmaksızın ve içgüdüsel olarak aile bireyleri önce kendi

içlerinde bir yardımlaşma ağı kurmakta, daha sonra da komşularına yardım
etmektedir.
Özellikle depremde, kurtarma ekipleri gelinceye kadar kurtarma

çalışmalarının birçoğunu afete uğrayan ama fiziksel zarar görmeyen insanlar
yapar.

AFET VERİLERİ:
• Afet verileri, meydana geldikleri ülkelerde, arşiv, veri tabanı veya

envanter şeklinde bir araya getirilmekte ve afetlerin boyutları
belirlenmektedir.
• Afet envanter çalışmalarında, genellikle insan ve ekonomik kayıplara ait

veriler dikkate alınmaktadır.
• Uluslararası veri tabanı çalışmalarında en fazla kullanılan metotlar;

• EM-DAT
• DESINVANTER

EM-DAT veri tabanında aşağıdaki kriterlerden en az birisine
uygun olan afetler dikkate alınmaktadır ;
• 10 veya daha fazla insan ölümüne sebep olan,

• 100 veya daha fazla insanı etkileyen,
• ülkede yardım durumu açıklanan,
• uluslararası yardım istenen afetler.

Türkiye Ulusal Afet Arşiv sisteminde yer alan afet kriterleri
Aşağıda sıralanan kriterlerden en az birinin olması afet arşivine dahil

olması anlamına gelmektedir.
• En az 10 ölü veya,
• En az 50 yaralı veya,
• Afetten etkilenen en az 100 kişi olması veya,
• Genel hayatın olumsuz etkilenmesi veya,
• Acil yardım talebinde bulunulması.

Türkiye ve Dünyadaki Durum
41
Deprem
Deprem
• Deprem çeşitlerini bilir
• Depremin etkilerini bilir
• Depremde ne yapması gerektiğini bilir

YERKÜRE

• Taşkürenin altında Astenosfer denilen yumuşak Üst Manto bulunur.
• Burada ısı (konveksiyon) akımları nedeniyle taşkabuk parçalanmakta ve

birçok levhalara bülünmektedir.
• Halen 10 büyük ve çok sayıda küçük levha bulunmaktadır.
• Bu levhalar, üzerinde duran kıtalarla birlikte Astenosfer üzerinde sal

gibi yüzmekte ve birbirlerine göre insanların hissedemeyeceği bir hızla
hareket etmektedirler.

Deprem
• Yerkabuğu içindeki kırılmalar nedeniyle ani olarak ortaya çıkan
titreşimlerin dalgalar halinde yayılarak geçtikleri ortamları ve
yer yüzeyini sarsma olayına "DEPREM" denir.

Fay nasıl oluşur ?
Bir kuvvetle iki yönden

sıkıştırılan kayanın, zamanla
şekil değiştirmesi sonucu
aniden kırılması ile fay oluşur.

Faylar arazide nasıl görülür?

DEPREMİN PARAMETRELERİ
Odak Noktası: Yer içerisinde deprem enerjisinin ortaya çıktığı odak

noktadır. Aynı zamanda iç merkez olarak da adlandırılır.
Dış Merkez: Odak noktasına en yakın durumda olan yeryüzü noktasıdır.

Aynı zamanda depremden en çok zarar gören ve depremi en kuvvetli
hisseden bölgedir.
Odak Derinliği: Deprem enerjisinin açığa çıktığı noktanın en kısa

uzaklığıdır.

ODAK DERİNLİĞİNE GÖRE DEPREMLER
• Derinliği 60 Km’ye kadar olan depremlere sığ depremler.

• Derinliği 60 ile 300 Km arasında olanlara orta derinlikte depremler
• Derinliği 300-700 Km arasında olanlara da derin depremler

DEPREM ÇEŞİTLERİ
1. Tektonik Depremler
2. Volkanik Depremler
3. Çöküntü Depremleri

Tektonik Depremler:
• İç kuvvetlerin neden olduğu gerilimlerin

boşalması ile meydana gelen yer kabuğu
hareketlerinin yol açtığı sarsıntılara
Tektonik Depremler adı verilir.
• Gerek şiddet gerekse etki alanı
bakımından en önemli ve en yıkıcı olan
depremlerdir. Yeryüzünde olan
depremlerin % 90'ı bu gruba girer.
• Türkiye'de olan depremler de büyük
çoğunlukla tektonik depremlerdir

Volkanik Depremler
• Bunlar volkanların püskürmesi sonucu
oluşurlar.
• Yerin derinliklerinde ergimiş
maddenin yeryüzüne çıkışı sırasındaki
fiziksel ve kimyasal olaylar sonucunda
oluşan gazların yapmış oldukları
patlamalarla bu tür depremlerin
meydana geldiği bilinmektedir.
• Bunlar da yanardağlarla ilgili
olduklarından yereldirler ve önemli
zarara neden olmazlar.
• Türkiye'de aktif yanardağ olmadığı
için bu tip depremler olmamaktadır.

Çöküntü Depremleri
• Bunlar yer altındaki boşlukların (mağara), kömür ve maden
ocaklarında galerilerin, tuz ve jipsli arazilerde erime sonucu oluşan
boşlukları tavan blokunun çökmesi ile oluşurlar
• Hissedilme alanları yerel olup enerjileri azdır fazla zarar getirmezler.
Büyük heyelanlar ve gökten düşen meteorların da küçük sarsıntılara
neden olduğu bilinmektedir.
• Hissedilme alanları yerel olup enerjileri azdır fazla zarar getirmezler.
Özellikle karstik sahalarda görülürler.
• Ülkemizde en çok Akdeniz Bölgesindeki karstik mağaraların tavan
kısımlarının çökmesi ile meydana gelirler.

TSUNAMİ
Deprem sırasında denizde meydana gelen dev dalgalara TSUNAMİ denir.

SİSMOLOJİ NEDİR ?
• Depremin nasıl oluştuğunu,
• Deprem dalgalarının yeryuvarı içinde ne şekilde yayıldıklarını,
• Ölçü aletlerini ve yöntemlerini kayıtların değerlendirilmesini,
• Deprem ile ilgili diğer konuları inceleyen bilim dalına
SİSMOLOJİ denir.

SİSMİK DALGALAR : DEPREM DALGALARI
1 – Hacim Dalgaları ( Cisim Dalgaları ) :
- P Dalgası
- S Dalgası
2 – Yüzey Dalgaları
- Love Dalgası (R)
- Rayleigh Dalgası (L)

DEPREM KAYIT CİHAZLARI
Deprem kayıt cihazları iki kısımdan oluşur:
1- Deprem dalgalarından etkilenen yani

onları algılayan SİSMOMETRE
2- Deprem Dalgalarını kaydeden kayıtçı

bölüm SİSMOGRAF

• Depremin nerede, ne zaman meydana geleceği, hangi şiddet ve
büyüklükte olacağı henüz kesin olarak bilinememektedir.
• Bazen büyük bir deprem olmadan önce küçük sarsıntılar olur. Bu
küçük sarsıntılara "ÖNCÜ DEPREMLER" denilmektedir.
• Büyük bir depremin oluşundan sonra da belki birkaç yüz adet küçük
deprem olmaya devam etmektedir. Bu küçük depremler "ARTÇI
DEPREMLER" olarak isimlendirilir.
• Büyük depremin oluş anına göre bunların şiddetinde ve sayısında
azalım görülür.

DEPREMİN ETKİLERİ
• Camlar kırılabilir
• Binalar çökebilir
• Yangınlar çıkabilir
• Tsunamiler görülebilir
• Heyelanlar görülebilir
• Salgın hastalıklar görülebilir
• Temel gıda maddelerinin ve temel ihtiyaçların temininde zorluklar
yaşanabilir
• Ruhsal ve psikojik zarar görülebilir

DEPREM ŞİDDET CETVELİ
Özel bir şekilde depreme
dayanıklı olarak
projelendirilmemiş yapılar üç
tipe ayrılmaktadır:
• A TİPİ YAPILAR: Kırsal
konutlar, kerpiç yapılar, kireç
ya da çamur harçlı moloz taş
yapılar.

• B TİPİ YAPILAR: Tuğla
yapılar, yarım kagir
yapılar, kesme taş
yapılar, beton birket ve
hafif prefabrike yapılar.

• C TİPİ YAPILAR :
Betonarme yapılar, iyi
yapılmış ahşap yapılar.

YAPILARDAKİ HASAR
1. HAFİF HASAR : İnce sıva çatlaklarının meydana gelmesi ve küçük sıva
parçalarının dökülmesiyle tanımlanır.
2. ORTA HASAR : Duvarlarda küçük çatlakların meydana gelmesi, oldukça
büyük sıva parçalarının dökülmesi, kiremitlerin kayması, bacalarda
çatlakların oluşması ve bazı baca parçalarının aşağıya düşmesiyle
tanımlanır
3. AĞIR HASAR: Duvarlarda büyük çatlakların meydana gelmesi ve
bacaların yıkılmasıyla tanımlanır.
4. YIKINTI : Duvarların yarılması, binaların bazı kısımlarının yıkılması ve
derzlerle ayrılmış kısımlarının bağlantısını kaybetmesiyle tanımlanır.
5. FAZLA YIKINTI: Yapıların tüm olarak yıkılmasıyla tanımlanır

Şiddet çizelgelerinin açıklanmasında her şiddet derecesi üç
bölüme ayrılmıştır. Bunlardan;
a)Depremin kişi ve çevre üzerindeki etkileri,
b)Depremin her tipteki yapılar üzerindeki etkileri,
c) Depremin arazi üzerindeki etkileri belirtilmiştir.

MAGNİTÜD
• Deprem sırasında açığa çıkan enerjinin bir ölçüsü olarak

tanımlanmaktadır.
• Enerjinin doğrudan doğruya ölçülmesi olanağı olmadığından, Amerika

Birleşik Devletleri'nden Prof.C.Richter tarafından 1930 yıllarında
bulunan bir yöntemle depremlerin aletsel bir ölçüsü olan "Magnitüd"
tanımlanmıştır.

MŞK ŞİDDET CETVELİ
I- Duyulmayan (a) : Titreşimler insanlar tarafından hissedilmeyip, yalnız
sismograflarca kaydedilirler.

I- Duyulmayan
II- Çok Hafif (a) : Sarsıntılar yapıların en üst katlarında ,dinlenme pozisyonunda
bulunan az kişi tarafından hissedilir.

I- Duyulmayan
II- Çok Hafif
III- Hafif (a) : Deprem ev içerisinde az kişi, dışarıda ise sadece uygun şartlar
altındaki kişiler tarafından hissedilir. Sarsıntı, yoldan geçen hafif bir kamyonetin
meydana getirdiği sallantı gibidir. Dikkatli kişiler, üst katlarda daha belirli olan asılmış
eşyalardaki hafif sallantıyı izleyebilirler.

I- Duyulmayan
II- Çok Hafif
III- Hafif
IV- Orta Şiddetli (a) : Deprem ev içerisinde çok, dışarıda ise az kişi tarafından
hissedilir. Sarsıntı, yoldan geçen ağır yüklü bir kamyonun oluşturduğu sallantı gibidir.
Kapı, pencere ve mutfak eşyaları v.s. titrer, asılı eşyalar biraz sallanır. Ağzı açık
kaplarda olan sıvılar biraz dökülür. Araç içerisindeki kişiler sallantıyı hissetmezler.

I- Duyulmayan
II- Çok Hafif
III- Hafif
IV- Orta Şiddetli
V- Şiddetli (a) : Deprem, yapı içerisinde herkes, dışarıda ise çok kişi tarafından
hissedilir. Uyumakta olan çok kişi uyanır, az sayıda dışarı kaçan olur. Hayvanlar
huysuzlanmaya başlar. Yapılar baştan aşağıya titrerler, asılmış eşyalar ve duvarlara
asılmış resimler önemli derecede sarsılır. Sarkaçlı saatler durur. Az miktarda sabit
olmayan eşyalar yerlerini değiştirebilirler ya da devrilebilirler. Açık kapı ve pencereler
şiddetle itilip kapanırlar, iyi kilitlenmemiş kapalı kapılar açılabilir. İyice dolu, ağzı açık
kaplardaki sıvılar dökülür. Sarsıntı yapı içerisine ağır bir eşyanın düşmesi gibi hissedilir.
(b) : A tipi yapılarda hafif hasar olabilir.
(c) : Bazen kaynak sularının debisi değişebilir.
I- Duyulmayan
II- Çok Hafif
III- Hafif
IV- Orta Şiddetli
V- Şiddetli
VI- Çok Şiddetli (a) : Deprem ev içerisinde ve dışarıda hemen hemen herkes
tarafından hissedilir. Ev içerisindeki birçok kişi korkar ve dışarı kaçarlar, bazı kişiler
dengelerini kaybederler. Evcil hayvanlar ağıllarından dışarı kaçarlar. Bazı hallerde
tabak, bardak v.s.gibi cam eşyalar kırılabilir, kitaplar raflardan aşağıya düşerler. Ağır
mobilyalar yerlerini değiştirirler.
(b) : A tipi çok ve B tipi az yapılarda hafif hasar ve A tipi az yapıda orta
hasar
© Özcangörülür.
ERDOĞAN / İzinsiz iktibas edilemez ve çoğaltılamaz.
I- Duyulmayan II- Çok Hafif
III- Hafif IV- Orta Şiddetli
V- Şiddetli VI- Çok Şiddetli
VII- Hasar Yapıcı (a) : Herkes korkar ve dışarı kaçar, pek çok kişi oturdukları yerden kalkmakta
güçlük çekerler. Sarsıntı, araç kullanan kişiler tarafından önemli olarak hissedilir.
(b) : C tipi çok binada hafif hasar, B tipi çok binada orta hasar, A tipi çok
binada ağır hasar, A tipi az binada yıkıntı görülür.
(c) : Sular çalkalanır ve bulanır. Kaynak suyu debisi ve yeraltı su düzeyi

değişebilir. Bazı durumlarda kaynak suları kesilir ya da kuru kaynaklar yeniden akmaya başlar. Bir
kısım kum çakıl birikintilerinde kaymalar olur. Yollarda heyelan ve çatlama olabilir. Yeraltı boruları
ek yerlerinden hasara uğrayabilir. Taş duvarlarda çatlak ve yarıklar oluşur.
VII- Hasar Yapıcı
VIII- Yıkıcı (a) : Korku ve panik meydana gelir. Araç kullanan kişiler rahatsız olur. Ağaç
dalları kırılıp, düşer. En ağır mobilyalar bile hareket eder ya da yer değiştirerek devrilir. Asılı
lambalar zarar görür.
(b) : C tipi çok yapıda orta hasar, C tipi az yapıda ağır hasar, B tipi çok
yapıda ağır hasar, A tipi çok yapıda yıkıntı görülür. Boruların ek yerleri kırılır. Abide ve heykeller
hareket eder ya da burkulur. Mezar taşları devrilir. Taş duvarlar yıkılır.
c) : Dik şevli yol kenarlarında ve vadi içlerinde küçük yer kaymaları olabilir.
Zeminde farklı genişliklerde cm.ölçüsünde çatlaklar oluşabilir. Göl suları bulanır, yeni kaynaklar
meydana çıkabilir. Kuru kaynak sularının akıntıları ve yeraltı su düzeyleri değişir.
VII- Hasar Yapıcı VIII- Yıkıcı
IX- Çok Yıkıcı (a) : Genel panik. Mobilyalarda önemli hasar olur. Hayvanlar rastgele öte
beriye kaçışır ve bağrışırlar. Heykel ve sütunlar düşer. Bentlerde önemli hasarlar olur. Toprak
altındaki borular kırılır. Demiryolu rayları eğrilip, bükülür yollar bozulur.
(b) : C tipi çok yapıda ağır hasar, C tipi az yapıda yıkıntı, B tipi çok yapıda
yıkıntı, B tipi az yapıda fazla yıkıntı olur. A tipi çok yapıda fazla yıkıntı görülür.
(c)
: Düzlük yerlerde çokça su, kum ve çamur tasmaları görülür. Zeminde 10
cm. genişliğine dek çatlaklar oluşur. Eğimli yerlerde ve nehir teraslarında bu çatlaklar 10
cm.den daha büyüktür. Büyük kaya düşmeleri meydana gelir. Yeraltı su seviyesi değişir.

IX- Çok Yıkıcı
X- Ağır Yıkıcı (b) : C tipi çok yapıda yıkıntı, C tipi az yapıda yıkıntı, B tipi çok yapıda
fazla yıkıntı, A tipi pek çok yapıda fazla yıkıntı görülür. Baraj, bent ve köprülerde önemli
hasarlar olur. Tren yolu rayları eğrilir. Yeraltındaki borular kırılır ya da eğrilir. Asfalt ve
parke yollarda kasisler oluşur.
c) : Zeminde birkaç desimetre ölçüsünde çatlaklar oluşabilir. Bazen 1 m.
genişliğinde çatlaklar da olabilir. Nehir teraslarında ve dik meyilli yerlerde büyük
heyelanlar olur. Kanal, göl ve nehir suları karalar üzerine taşar. Yeni göller oluşabilir. Yol
ve caddeler kullanılmaz hale gelir. Yeraltındaki borular kırılır.
IX- Çok Yıkıcı X- Ağır Yıkıcı
XI – Çok Ağır Yıkıcı (b) : İyi yapılmış yapılarda, köprülerde, su bentleri, barajlar ve tren
yolu raylarında tehlikeli hasarlar olur. Yol ve caddeler kullanılmaz hale gelir.
Yeraltındaki borular kırılır.
(c) : Yer, yatay ve düşey doğrultudaki hareketler nedeniyle geniş
yarık ve çatlaklar tarafından önemli biçimde bozulur. Çok sayıda yer kayması ve
kaya düşmesi meydana gelir. Kum ve çamur fışkırmaları görülür.

IX- Çok Yıkıcı X- Ağır Yıkıcı
XI – Çok Ağır Yıkıcı
XII- Yok Edici (Manzara Değişir) (b) : Pratik olarak toprağın altında ve üstündeki tüm
yapılar baştanbaşa yıkıntıya uğrar.
(c) : Yer yüzeyi büsbütün değişir. Geniş ölçüde çatlak ve yarıklarda, yatay ve düşey
hareketlerin yön miktarları izlenebilir. Kaya düşmeleri ve nehir versanlarındaki göçmeler
çok geniş bir bölgeyi kaplarlar. Yeni göller ve çağlayanlar oluşur

DEPREM ÖNCESİNDE, SIRASINDA
VE SONRASINDA NELER YAPILMALI ?
DEPREMLER ÖNLENEBİLİRMİ?
Deprem, önceden tespit edilip önlenmesi
mümkün olmayan doğal bir olaydır.

DEPREM ÖNCESİ ALINACAK ÖNLEMLER
• Yerleşim bölgelerini titizlikle
belirlemeliyiz. Kaygan ve dere
kenarlarını iskana açmamalıyız.
• Evimizi gevşek toprağa sahip
meyilli yerlere yapmamalıyız.
• Yapıları deprem etkilerine karşı
dayanıklı yapmalıyız. (Yapı
Tekniğine ve İnşaat Yönetmeliğine
uygun, sağlam olarak)

• Dik yarların yakınına, dik boğaz ve
vadilerin içine bina yapılmamalıdır.
• İmar planında konuta ayrılmış
yerler dışındaki yerlere ev ve bina
yapılmamalıdır.
• Çok kar yağan ve çığ gelen
yamaçlarda bina yapılmamalıdır
• Mevcut binaların dayanıklılıklarını
arttırmalıyız.
• Sigorta sistemine dahil olmalıyız.

• Dolap üzerine konulan eşya ve büro malzemelerinin kayarak düşmesini önlemek
için plastik tutucu malzeme kullanmalıyız.
• Soba ve diğer ısıtıcıları sağlam malzemelerle duvara veya yere sabitlemeliyiz.
• Dolaplar ve devrilebilecek benzeri eşyaları birbirine ve duvara tespit etmeliyiz.
• Duvar bölmeleri ve panoları zikzak düzende yerleştirip, yere tespit etmeliyiz.
• Tavan ve duvara asılan avize, klima vb. cihazları bulundukları yere ağırlıklarını
taşıyacak şekilde tespit etmeliyiz.
• Zehirli, patlayıcı, yanıcı maddeleri düşmeyecek bir konumda sabitlemeli ve
kırılmayacak bir şekilde depolamalıyız.
• Bu maddelerin üzerlerine fosforlu, belirleyici etiketler koymalıyız.

• Gaz kaçağı ve yangına karşı, gaz vanası ve elektrik sigortalarını otomatik hale
getirmeliyiz.
• Binadan acilen kaçmak için kullanılacak yollardaki tehlikeleri ortadan kaldırmalı,
bu yolları işaretlemeli, buralara gereksiz eşya ve malzeme koymamalıyız.
• Bir deprem planı hazırlayıp, bu plana göre nasıl davranmamız gerektiğinin
tatbikatını zaman zaman yapmalıyız.
• Bina yönetimince önceden belirlenen, mesken veya işyerinin özelliği ve
büyüklüğüne göre uygun yangın söndürme cihazını mutlaka bulundurmalı ve
periyodik bakımlarını da yaptırmalıyız.
• Asansörlerin kapı yanlarına "DEPREM SIRASINDA KULLANILMAZ" levhası
asmalıyız.

ACİL YARDIM ÇANTASI
• Gerekli İlk yardım malzemesi, yedek pil ve
pilli radyo, el feneri, temizlik malzemeleri,
sinyal düdüğü, mum, kibrit, kuru gıda ve
bisküvi gibi malzemeleri bir çanta içerisinde
her an hazır bir şekilde bulundurmalıyız.
• Aile bireyleri ile topluca deprem sırasında
nasıl korunacağımız hususunda sohbet ve
alıştırmalar yapmalıyız.

DEPREM ESNASINDA BİNA İÇERİSİNDE ALINACAK ÖNLEMLER

• Sabitlenmemiş dolap, raf, pencere vb.
eşyalardan uzak durmalıyız.
• Varsa sandalyelerle desteklenmiş masa altına
veya dolgun ve hacimli koltuk, kanepe, içi dolu
sandık gibi koruma sağlayabilecek eşya yanına
çömelmeli veya uzanmalıyız.
• Başımızı iki elimizin arasında alarak veya bir
koruyucu (yastık, kitap vb) malzeme ile
korumalıyız. Sarsıntı geçene dek beklemeliyiz.

• Tekerlekli sandalyede isek tekerlekleri kilitleyerek
başımızı ve boynumuzu korumaya almalıyız.
• Mutfak, imalathane, laboratuar gibi iş aletlerinin
bulunduğu yerlerde; ocak, fırın ve bu gibi
cihazları kapatmalıyız.
• Dökülebilecek malzeme ve maddelerden
uzaklaşmalıyız. Birinci maddede belirtildiği şekilde
kendimizi korumalıyız.
• Sarsıntı geçtikten sonra elektrik, gaz ve su vanalarını
kapatmalıyız. Soba ve ısıtıcıları söndürmeliyiz. Diğer
güvenlik önlemlerini almalıyız.

• Tekerlekli sandalyede isek tekerlekleri kilitleyerek
başımızı ve boynumuzu korumaya almalıyız.
• Mutfak, imalathane, laboratuar gibi iş aletlerinin
bulunduğu yerlerde; ocak, fırın ve bu gibi cihazları
kapatmalıyız.
• Dökülebilecek malzeme ve maddelerden
uzaklaşmalıyız. Birinci maddede belirtildiği şekilde
kendimizi korumalıyız.
• Sarsıntı geçtikten sonra elektrik, gaz ve su vanalarını
kapatmalıyız. Soba ve ısıtıcıları söndürmeliyiz. Diğer
güvenlik önlemlerini almalıyız.

DEPREM ESNASINDA BİNA DIŞINDA ALINACAK ÖNLEMLER
• Enerji hatlarından, diğer binalardan ve duvar

diplerinden uzaklaşmalıyız. Açık arazide çömelerek
etraftan gelen tehlikelere karşı hazırlıklı olmalıyız.
• Deniz kıyısından uzaklaşmalıyız.
• Toprak kayması, taş veya kaya düşebilecek yamaç
altlarında bulunmamalıyız. Böyle bir ortamda isek en
seri şekilde güvenli bir ortama geçmeliyiz.
• Binalardan düşebilecek baca, cam kırıkları ve sıvalara
karşı tedbirli olmalıyız.
• Toprak altındaki kanalizasyon, elektrik ve gaz
hatlarından gelecek tehlikelere karşı dikkatli olmalıyız
DEPREM ANINDA ARAÇ KULLANIRKEN YAPILMASI GEREKENLER
• Bulunduğumuz yer güvenli ise durmalı ve araç içinde kalmalıyız.

Araç karayolunda seyir halinde ise; yolu kapatmadan sağa yanaşıp
durmalıyız. Kontak anahtarını yerinde bırakıp, pencereler kapalı
olarak araç içerisinde beklemeliyiz. Ancak sarsıntı durduktan
sonra açık alanlara gitmeliyiz.
• Normal trafikten, ağaçlardan, direklerden ve enerji nakil
hatlarından mümkün olduğu kadar uzaklaşmalıyız.
• Araç meskun mahallerde ise ya da güvenli bir yerde değilse; aracı
durdurmalı, kontak anahtarı üzerinde bırakılarak aracı terk etmeli
ve açık alanlara gitmeliyiz.
• Araç meskun mahallerde ise ya da güvenli bir yerde değilse; aracı
durdurmalı, kontak anahtarı üzerinde bırakılarak aracı terk etmeli
ve açık alanlara gitmeliyiz.

DEPREM ANINDA METRO VE DİĞER TOPLU TAŞIMA ARAÇLARINDA
YAPILMASI GEREKENLER
• Gerekmedikçe, kesinlikle metro ve trenden

inmemeliyiz. Elektriğe kapılabilir veya diğer bir
tren çarpabilir.
• Trenin içinde, sıkıca tutturulmuş askı,
korkuluk veya herhangi bir yere tutunmalıyız.
• Metro veya tren personeli tarafından
verilen talimatları izlemeliyiz.

DEPREMDEN SONRA NE YAPMALIYIZ?
Ülkemizde her an deprem olabilir.
Her birey “Depremle Yaşamayı Öğrenmek” zorundadır.
• Kesinlikle panik yapmamalıyız.
• Tüp, elektrik, su ve varsa doğalgazı kontrol
etmeliyiz. Elektrik fişlerini prizden çekmeli veya
şalteri kapatmalıyız. Su ve doğalgaz ana vanalarını
kapatmalıyız.
• Öncelikle, hayatı tehdit eden durumları dikkate
alın. Unutmayın ki, 72 saatten daha uzun bir süre
yalnız başınıza kalabilirsiniz.
• Evinizde hasar olup olmadığını kontrol edin.

• Kendinizin ve yanınızdaki diğer insanların yaralanma
durumlarını kontrol edin; hızlı ve dikkatli bir şekilde
ilk yardım
• Sarsıntı kesilince önceden hazırladığımız afet çantası
ile acil ihtiyaç duyulacak diğer malzemeleri (giysi,
battaniye, su ve gıda gibi) yanımıza alarak derhal
bulunduğumuz yeri önceden belirlediğimiz yollardan
terk etmeli ve toplanma yerine gitmeliyiz. uygulayın.
• Yangın kontrolü yapmalıyız, varsa sobaları
söndürmeliyiz.
• Bulunduğunuz yerden ayrılıyorsanız yerinizi bildirin,
acil durum çantanızı yanınıza alın.

• Yollarda hasta ve yaralı nakli yapılacağı için trafiği engellememeliyiz.
• Deprem hakkında söylenti ve dedikodulara inanmamalıyız.
• Aile içinde birbirimizle dayanışma halinde olmalıyız. Özellikle çocukları olayın
etkisinden uzaklaştırmalıyız.
• Yıkılan binalarda yardıma ihtiyacı olanlara kurtarma, ilkyardım ve enkaz kaldırma
çalışmalarında yardımcı olmalıyız.
• İkinci sarsıntı ihtimaline karşı tedbirli olmalıyız.
• Telefon hatlarını meşgul etmemeliyiz.

• Elektrik, su ve havagazını kontrol etmek için bir
cep feneri kullanın.Hasar yoksa hiçbirini
kapatmayın. Sızan havagazı koku verecektir.
• Mevsim kış ise veya depremden kalma yıkıntılar,
özellikle cam kırıkları varsa, sağlam, dayanıklı
ayakkabı, eldiven ve giyecekler giyin.
• Kendi ailenizle ilgilendikten sonra komşularınızı
kontrol edin. Deprem sonrası ilk yardım aile ve
arkadaşlardan gelir. Acil yardıma ihtiyaç
duyarsanız camlara bir yardım işareti not edin.
• Ürkmüş evcil hayvanları sakinleştirin ve
korumanıza alın.

• Size yakın mesafedeki lağım borularının kırıldığından şüphe ediyorsanız sifonu
kullanmayın.
• Davetsiz misafirlere karşı evinizi güvenlikte tutun.
• Pilli radyonuzu (veya araba radyosunu) açın ve acil durum talimatlarını dinleyin.
• Yıkılmış elektrik hatlarından en az on (10) metre uzak durun.
• Deniz kenarı yerleşimlerinde, dev dalgalar oluşması olasılığına karşı deniz kenarına
yaklaşmaktan kaçının.
• Deniz kenarı yerleşimlerinde, dev dalgaların oluşması olasılığına karşı deniz kenarından
uzaklaşmalıyız.
• Toplu iskan bölgelerindeki kurallara ve yöneticilerin talimatına mutlaka uymalı,
kargaşa, dedikodu ve huzursuzluğa izin vermemeliyiz.

• Özellikle iskan bölgelerinde halkın sağlığı için temizlik kurallarına uymalı ve
uymayanları uyarmalıyız.
• Başkalarının da ihtiyacı olabileceğini düşünerek ihtiyacımızdan fazla yardım malzemesi
talebinde bulunmamalıyız.
• Kurulan Kriz Merkezlerine giderek, içinde bulunduğumuz durum hakkında bilgi
vermeliyiz.

YIKINTI ALTINDA MAHSUR KALDIYSANIZ
• Paniklemeden durumunuzu kontrol ediniz.
• Hareket kabiliyetiniz kısıtlanmışsa çıkış için hayatınızı
riske atacak hareketlere kalkışmayınız.
• Biliniz ki kurtarma ekipleri en kısa zamanda size ulaşmak
için çaba gösterecektir.
• Enerjinizi en tasarruflu şekilde kullanmak için
hareketlerinizi kontrol altında tutunuz.
• El ve ayaklarınızı kullanabiliyorsanız su, kalorifer, gaz
tesisatlarına, zemine vurmak suretiyle varlığınızı
duyurmaya çalışınız.
• Sesinizi kullanabiliyorsanız kurtarma ekiplerinin seslerini
duymaya ve onlara seslenmeye çalışınız. Ancak enerjinizi
kontrollü kullanınız.
Sel-Çığ-Heyelan-Erezyon
Sel-Çığ-Heyelan-Erezyon
• Sel-Çığ-Heyelan-Erezyon nedir bilir
• Sel-Çığ-Heyelan-Erezyonda ne yapması gerektiğini bilir

SEL NEDİR?
• Sel, bir bölgede toprağı belirli bir süre
için tamamen veya kısmen su altında
bırakan; ani, büyük ve düzensiz su
akıntılarına verilen isimdir.
• Bir akarsu veya deniz, göl gibi büyük su
kitleleri kimi zaman fazlasıyla suyla
yüklenir, bunun sonucunda taşarak
yatağından çıkar ve "sel" adı verilen bir
doğal felakete neden olur .

Seller kar erimesi sonucu oluşan kuvvetli akışlar veya drenaj kanallarının
tıkanması sonucunda meydana gelebilir.

Selin en sık rastlanan sebebi kuvvetli ve uzun süreli yağıştır.

• İster büyük nehirlerin kıyısına yerleşmiş ister dağ yamaçlarında yaşıyor
olsun isterse çöllerde bulunsun her yerdeki insanların rastlayabileceği
türde bir doğa olayıdır.

• Seller tarım alanları , yerleşme yerleri
, yollar , köprüler gibi beşeri tesisleri
tahrip ederek fert ve ülke
ekonomisinde olumsuz etkilere sahip
oldukları gibi can kaybına da yol
açabilirler.

• Akarsuların su taşıma
miktarı değişkenlik gösterir,
bazen uzun süre yağış
almayan veya az yağış alan
bir alanda akışlar yavaşlar
bazen de aynı alanda yağışlı
bir periyotta güçlü akışlar
olabilir.

SU SEVİYESİNİN YÜKSEKLİĞİ
• Sel sırasında akım miktarı arttığından akarsuyun seviyesi de

yükselir. Yükselme miktarı akarsu yatağının derinliğine ve
genişliğine bağlı olarak değişir.
• Sel sırasında akarsu seviyesindeki yükselme miktarı yatağın

derinliğinden daha fazla ise, su yataktan dışarıya taşar. Çünkü
sel sırasındaki maksimum su seviyesi bilinirse, akarsu yatağının
bu suyu geçirecek kapasitede olmayan kısımları derinleştirmek
veya kenarlarına seddeler yapılmak suretiyle suyun yataktan
taşması ve çevreye yayılıp zarar vermesi önlenebilir.

TAŞKIN SÜRESİ VE ZAMANI
• Taşkın süresi onun başlangıcı ile bitişi arasında geçen süredir.
Taşkın zamanı ise taşkınların yılın hangi mevsim veya
mevsimlerinde meydana geldiğidir.
• Taşkın sırasında su ve alüvyon baskınına uğrayabilecek sahaların

bazı özelliklerinin bilinmesi de gereklidir. Bunlar; taşkına maruz
kalabilecek sahanın alanı, hangi amaçla kullanıldığı ve taşkın
sularının çekilme süresini tayin eden litolojik yapı ve eğim gibi
özelliklerdir.

SEL NEDENLERİ
• Selin en sık rastlanan sebebi
kuvvetli ve uzun süreli yağıştır.
Seller kar erimesi sonucu oluşan
kuvvetli akışlar veya drenaj
kanallarının tıkanması sonucunda
da meydana gelebilir.
• Dağlık bölgelerde ise seller kar
erimesi veya yağışla birleşen kar
suyundan meydana gelir. Çok
nadir olarak da barajların çökmesi
ve taşmasından kaynaklanan
sellere rastlanılmaktadır.
• Sele en çok nehir yataklarından
taşmaları sonucu rastlanır. Nehir
yataklarına gelen suyun sele
dönüşmesine yatakların amacı
dışında kullanılması da çok etkili
olmaktadır. Günümüzde çarpık
kentleşme sonucu dere yataklarının
gecekondulaşma bölgesi haline
gelmesi ve nehir yataklarının
değiştirilmesi sonucu her yıl
ülkemizde büyük mal ve hatta can
kayıplarına rastlanmaktadır.

• Dağlık alanlarda yağış ve
tepelerdeki karın erimesi sonucu
dere yatakları taşıyamayacağı
miktarda su ile dolar ve ani seller
oluşur. Özellikle dağ
eteklerindeki yerleşim yerleri için
heyelan tehlikesi de yaratan bu
seller oldukça tehlikeli
olmaktadır.

• Ülkemizde sel oluşturan yağışlar kuzeybatı, güneybatı ve güneyden
gelen alçak basınçlar ile bunlara bağlı cephe sistemlerinin yağışlarıdır.
• Ayrıca Kuzey Anadolu Dağlar, Toroslar ve Ege Denizi kıyılarına dik

olarak uzanan dağların yamaçlarında oluşan orografik yağışlar ile
karasal bölgelerde oluşan konveksiyon yağışları sel felaketi
oluştururlar.

• Ülkemizde kış aylarında görülen sel felaketleri cephe ve orografik
karakterli yağışların etkisiyle oluşurken, yaz aylarında görülen sel
felaketleri ise konveksiyonel yağışların eseridirler.
• Bahar aylarında kar erimeleri yaz aylarında ise ani akışlar da sel
felaketlerinin oluşmasına etki ederler.

ÇAMUR SELİ
• Çamur akıntıları, bunlar, normal

akışa en yakın olan kütle
hareketleridir.
• Su ile doygun hale gelmiş olan
maddeler oldukça hızlı bir şekilde
ve vadileri izleyerek hareket
ederler.
• Çamur akıntıları, yarı kurak ve
kurak bölgelerde çok görülür ve bu
sahalarda topografyayı
şekillendiren etkenlerden biri
olarak rol oynar.
• Ülkemizde 13 Temmuz 1995’te o günkü yağışın 28.2
mm’yi Temmuz ayı toplamının 88.8 mm’yi bulduğu,
Beşparmak Dağının kuzey eteğinde kurulu olan
Senirkent’te beş ayrı koldan meydana gelen çamur
akıntısı neticesi 74 kişi hayatını kaybetmiştir.

• Yamaçların dik olması, ıslanınca kayganlaşan formasyonların,
özellikle killi maddelerin varlıkları, sağanak halinde şiddetli yağışlar
ve sonuçta bitki örtüsünün azlığı çamur akıntılarının oluşmasını
kolaylaştıran başlıca koşullardır.
• Bu şekilde harekete geçen kütleler, aslında çamurdan oluşmakla

birlikte, birkaç ton ağırlığında kayaları da beraberinde
sürükleyebilirler.

• Çamur akıntısının cephesi, ileriye doğru hareketi sırasında önüne çıkan
büyük küçük taşları ve blokları toplar; bir süre sonra kaya parçalarından
ve çamurdan oluşan sulu bir hamur halini alır.
• Çamur akıntılarının sürükleme kuvvetleri çok fazladır. Bunlar bir çok

yapıları temellerinden sökebilir; yolları, tarlaları ve yerleşmeleri
yıkabilirler.

TÜRKİYE’DE YAŞANAN SELLER
Türkiye’de her yıl ortalama 200’e yakın sel felaketi yaşanmaktadır.

Bazı örnekler;
• Şırnak’ın Habur ilçesine bağlı Bostancı köyünde 1965 ve 1988

yıllarında sel felaketi yaşanmış, 12 kişi hayatını kaybetmiş, bütün köy
halkı yapılan prefabrik evlere taşınmak zorunda kalmıştır.
• 25 aralık 1968 -02 ocak tarihleri arasında Tarsus kenti ve ovası esas
olarak Tarsus nehrinin taşkınlarına maruz kalmış ve toplam 250.000
dekar arazi su baskınına uğramıştır. Bu arada 60,000 dekar tahıl alanı,
3470 dekar sebze bahçesi, 584 adet bina ve tesis zarar görmüştür. 4
insan ve 1260 hayvan ölmüştür.
• 4 Kasım 1995 İzmir taşkınında 61 kişi hayatını yitirmiş, bine yakın ev yıkılmış üç
binden fazla ev ve iş yeri hasar görmüştür. Toplam taşkın zararı 10 Trilyon TL’yi
aşmıştır.
• Doğu Anadolu Bölgesinde 1929-2002 yılları arasında temmuz ve haziran aylarında
meydana gelen sel felaketleri sonucu 424 kişi hayatını kaybetmiştir.
• Ülkemizde 1955, 1990 yılları arasında 568 taşkın olayı gerçekleşmiş 16 milyon
hektar tarım alanı sel suları altında kalmıştır.
• Ülkemizde 17 ağustos ve12 kasım 1999 depremleri dikkate alınmaz ise son 110
yılda doğal afetlerden hayatını kaybeden 390 bin kişinin %58’i sel felaketi sonucu
hayatını kaybetmiştir.
• Ülkemizde sel felaketleri sonucu yılda ortalama 100 milyon dolar maddi kayıp
meydana gelmektedir.
• Ülkemizde 1940-2000 yılları arasında yaşanan doğal afetlerin %30’unu sel felaketi
oluşturmaktadır.
• 08.05.2001 tarihinde Hatay’da sel felaketi yaşanmış 2000’e yakın ev ve
iş yeri ile 719 bin dönüm ekili alanı sular altında kalmış sel felaketi
nedeniyle şehrin alt yapısında çok büyük zarar meydana gelmiş 60’a
yakın köprü ve menfez tahrip olmuştur.

ÇAYELİ VE KOZCAĞIZ’DA YAŞANAN SEL FELAKETİ

Ağustos 2021 Karadeniz Sel Felaketi

DİĞER ÜLKELERDEN GÖRÜNTÜLER

• https://www.youtube.com/watch?v=SsCtlD4lkW0
• https://www.youtube.com/watch?v=pBhjfkJLycM
• https://www.youtube.com/watch?v=PP-1CfwduTw

• Seller oluşma süreleri bakımından 2’ye ayrılır.
1-Sel ve taşkınlar, bir hafta veya daha uzun bir süre içinde dere ve
nehir yataklarında dağlık alanlarda, şehirlerde ve kıyılarda
oluşabilir.
2-Ani seller, 6 saat içinde ve çöller dahil dünyanın her tarafında

oluşabilirler.

SELDEN KORUNMA YOLLARI
• Selin yapmış olduğu hasar sadece su basması ile sınırlı değildir.

Aynı zamanda sel ile beraber akan çamur ve diğer dağ
kalıntıları da büyük problemlere neden olur. Seller %70’i
insanlar uykuda iken geceleri oluştuğu için doğru ve zamanında
uyarılamayan insanlar için büyük tehlike oluştururlar.
• Seller her zaman yağmur yağan yerlerde görülmez. Tüm gün

boyunca günlük güneşlik olan bir yer kilometrelerce öteden
gelen sel suları tarafından da tahrip edilebilir. Bu nedenle
meteorolojik olaylar takip edilmeli ve sellerden korunma
hakkında bilgi alınmalıdır.

SONUÇ VE ÖNERİLER
• Sel felaketinin ana kaynağını nüfus artışı, bilinçsiz yerleşim ve ihtiyaçtan
dolayı tarıma açılan akarsu yatakları oluşturmaktadır.
• Meydana gelen sel felaketlerinin çoğunluğu ülkemizin Doğu Karadeniz

Bölgesinde oluştuğu görülmektedir. Bunun en önemli nedeni eğimli arazi,
şiddetli yağışlar, toprak kaymaları ve çarpık yerleşimdir. Bu bölgemizde
yerleşim yeri seçimine dikkat edilmeli, dere yatakları yerleşim ve tarıma
açılmamalıdır.

• Büyük şehirlerde oluşan sel felaketinin nedeni ise daha çok
altyapı yetersizliğinden kaynaklanmaktadır. Altyapı sorunu
beraberinde taşkınlara yol açmakta ve bazı çukur alanlarda
biriken sel suları salgın hastalıklara neden olmaktadır.
• Diğer bölgelerimizde sel sularının felakete dönüşmesinin

nedeni akarsu vadilerinin tarım ve yerleşmeye açılmasıdır.
Örneğin Çarşamba Ovası’nda olduğu gibi.

• Sel sularını felakete dönüştürmemek için; dere yatakları tarım ve
yerleşmeye açılmamalı, erozyonla mücadele edilerek yeşil ve ağaçlık
alanlar çoğaltılmalı büyük şehirlerde altyapı sorunları giderilmeli ve
uygun noktalarda barajlar kurularak sel suları kontrol altına
alınmalıdır.
• Gelişmiş ülkelerde olduğu gibi sel gözetleme ve sel uyarısı şeklinde
ihbarlar yapılmalıdır.
• Sel çantaları bulundurmak gerekmektedir.
• Hava durumu ve raporlarını sürekli takip edin.

• Otomobildeyseniz görünüşe aldanmayarak dibi görülmeyen hiçbir sel
suyuna otomobil ile girmeyin, sel suları ile karşılaşınca durun ve başka
yöne gidin.Unutmayın dizinize kadar yükselmiş sel suyu otomobilinizi
götürebilir.
• Kestirme yolları değil belirlenmiş tahliye yollarını kullanın.
• Sel suları çekilmeye başlamadan tehlike geçmiş sayılmaz ve yerel idare
tarafından izin verilmedikçe evinize dönmeyin.
• Selden etkilenmiş yiyecekleri sel suları ile taşınmış sebze ve meyveleri
imha edin şişe suyundan başka su içmeyin.

ÇIĞ
ÇIĞ NEDİR?
• Çığ, farklı nedenlerden dolayı dağdan aşağıya doğru kayan büyük kar
kütleleridir. Bol kar yağışı olduğunda, taze kar tabakasının alttaki eski
tabakayla iyi kaynaşmaması sonucu, rüzgarın kaldırdığı büyük bir kar
kitlesinin aşağı inerek alttaki kar tabakası üzerinde kayması sonucu, ve
bir hayvan veya kayakçının oynak kar tabakasını çiğneyerek harekete
geçirmesi sonucu çığ oluşabilir.

ÇIĞDAN KORUNMA YOLLARI
• Her şeyden önce yamaçların ağaçlandırılması gerekir.

• Yamaçlarda duvar yada setler yapılması da çığ oluşumunu engeller
• Çığ düşebilecek yerlere ev yapılmamalıdır.
• Çığ olabilecek yerlerde yüksek ses çıkarılmamalıdır.(silah sesi gibi..)

HEYELAN
TOPRAK
KAYMASI
TOPRAK KAYMASI
• Toprak kayması, toprak

örtüsünün. bulunduğu yerden
koparak bir yamaç boyunca
kayması ve aşağıda bir yerde
birikmesidir.
• Toprak kaymasına heyelan da
denir.

HEYELÂN OLDUĞUNDA:
* Binalar yıkılabilir
* Yollar zarar görüp kapanabilir.
* Canlılar yaşamını yitirebilir, zarar görebilir.
HEYELANDAN KORUNMA YOLLARI
• Öncelikle heyelan
tehlikesi olan yerlerde
setler yapılmalı,
yamaçlar
ağaçlandırılmalıdır.
Ayrıca yol, kanal,
tünel ve baraj
yapımlarında yamacın
bozulmamasına özen
gösterilmelidir

HEYELAN BELİRTİLERİ :
• Arazide daha önce olmayan, kaynak suların, suya doygun alanların ve su
sızıntılarının oluşması,
• Arazide veya yollarda çatlakların, yarıkların veya açılmaların oluşması,
• Bina temelleri altında çatlama, yarılma veya ayrılmalarla, bina
döşemelerinde ve duvarlarda sürekli genişleyen çatlakların oluşması,
• Yeraltı su borularında sızıntıların ve kanalizasyon kanallarında kırılma ve
çatlakların oluşması,
• Telefon direklerinde, çitlerde ve ağaçlarda yamaç aşağı eğilme ve
yatmaların gözlemlenmesi,
• Tel veya ahşap çitlerde yer değiştirmelerin görülmesi,
• Daha önce o bölgede heyelan meydana gelmiş olması.
• Özellikle sürekli veya sağanak yağışların meydana geldiği aylarda, arazide
ve evlerde bu belirtiler görüldüğünde, evler hızla boşaltılmalı ve hemen
yetkililere haber verilmelidir.
• Heyelanlar genellikle yavaş gelişen doğal afetlerdir. Ancak çok dik

yamaçların üzerine inşa edilen ve yamaçların altındaki evler ani gelişen
heyelanlara maruz kalabilir.

Kapalı Alandaysanız:
• Binadan çıkmak ve heyelan bölgesinden uzaklaşmak için yeterli vaktiniz
yoksa içeride kalın
• Sağlam eşyaların altında ÇÖMEL-KAPAN-TUTUN hareketini uygulayın.

Kaçamıyorsanız
• Toprak kaymasının veya çamur akıntısının geldiği yolun üzerinde
durmayın.
• Tehlike anında heyelan veya çamur akıntısının yolundan uzak durarak
hemen mümkün olduğu kadar yükseklere doğru uzaklasın ve toprak
kayması olduğunu çevrenizdeki insanlara söyleyin.
• Çamur ve moloz akmasından kaçabilecek zamanınız veya etrafınızda
arkasına saklanabileceğiniz sağlam bir şey yoksa olduğunuz yerde
ÇÖMEL-KAPAN-TUTUN hareketi ile mutlaka başınızı ve boynunuzu
koruyun.
• Heyelanın başladığını fark ettiğinizde eğer mümkünse çevrenizde
yaşayan insanları, komşularınızı toprak kaymasına karşı uyarın.

Sonrasında
• Her şeyden önce güvencede olduğunuzdan emin olun. Gerekiyorsa

tehlikeli bölgeden uzaklaşarak kendinizi güvenceye alın.
• Yakınınızda bulunan elektrik, gaz ve su kaynaklarını hemen kapatın
Çevrenizde gaz kaçağı olmadığından emin olana kadar bulunduğunuz yeri
kibrit veya diğer yanıcı maddelerle aydınlatmaya çalışmayın.
• Çevrenizi kontrol edin. Yaralı veya yardıma muhtaç kişiler var mı? Yangın
ve yeni bir çamur akıntısı gibi bir tehlike yoksa onları yerlerinden
oynatmayın.

• Telefonları mümkün olduğunca
kullanmayın.
• Tehlikeli duvarlar, çatılar ve bacalara
karşı çevrenizdekileri uyarın ve
bunların etrafında dolaşmayın.
• Radyo ve televizyon gibi kitle iletişim
araçlarıyla size yapılacak uyarıları
dinleyin ve söylenenleri uygulayın.
• Cadde ve sokakların acil yardım
araçları için boş bırakın.
• Eşya almak için zarar görmüş binalara
girmeyin.

• Dağlık ve sismik bölgelerde sıkça
meydana gelen bir yer olayıdır.
Ülkemizde, dağlık ve sismik böl-
gelerin çoğunluğu nedeniyle her
yıl bu olaylara sık sık
rastlanmaktadır.
• Erozyon (aşınma), kar ve
yağmur suları da toprak
kaymasına neden
olabilmektedir.

• Bu konuda alınacak ivedi önlemlerin başında, yerleşim yerlerinin tehlikeli
bölgelerden emin bölgelere nakli gelmektedir. Ayrıca erozyon bölgeleri
tespit ve ıslah edilmeli, uygun inşaat teknikleri geliştirilmelidir.

HEYELANIN NEDENLERİ
1-Killi-kaygan arazi
2-Bol yağış
3-Eğimin fazla olması
4-Tabakaların eğim yönünde uzanması
5-Deprem, yol yapımı vb. nedenlerle yamaç dengesinin bozulması
Not: İlk üç neden en önemli nedendir.

EREZYON
EROZYON
Toprağın dış kuvvetler(akarsu, rüzgar vb.) tarafından yavaş yavaş
aşınması süpürülmesi.

EROZYONUN NEDENLERİ
1-Orman tahribatı
2-Meraların aşırı otlatılması
3-Tarlanın nadasa bırakılması
4-Tarlaların eğim yönünde
sürülmesi
5-Şiddetli rüzgar ve sağnak
yağışlar, sellenmeler

EROZYONUN SONUÇLARI
1-Çölleşme
2-Tarımsal üretimde
azalma
3-Açlık ve susuzluk
tehlikesi ve beraberinde
getirdiği birçok sorunlar

EROZYONU ÖNLEMEK İÇİN;
1-Ağaçlandırma çalışmaları
2-Meraların ıslah
edilmesi(iyileştirilmesi)
3-Akarsu yataklarının ıslah edilmesi
4-Tarlaların eğime dik sürülmesi
5-Nöbetleşe ekimle nadasın
kaldırılması
6-Damla sulama ile nadasın ortadan
kaldırılması
7-Eğimli yamaçların taraçalanması
Yangın
Yangın
• Yangın çeşitlerini bilir.
• Yangında ne yapması gerektiğini bilir

YANMA NEDİR? YANGIN NEDİR?
• Yanma bir kimyasal olay olup, yanıcı

maddelerin belirli bir ısı seviyesinde
oksijen ile birleşmesidir.
• Yangın ise kontrolümüz dışındaki

yanma olayıdır.

• Yangın, kısa sürede
büyük zarar veren, can
ve mal kaybına yol açan
bir afettir.
• Ufacık bir kıvılcımla

başlayan bir yangın,
kısa sürede evleri, iş
yerlerini, tarlalardaki
ekinleri ya da bir
ormanı yok edebilir.

• Yanmanın olabilmesi için gerekli olan üç şarta genel olarak
“YANGIN ÜÇGENİ” adı verilir.
YETERLİ ISI
YETERLİ OKSİJEN YANICI MADDE

YANICI MADDE
• Yanma derecesine kadar ısıtıldığında oksijenle

birleşmesi sonucunda yanan ve yandığında etrafa
ısı yayan maddelere yanıcı maddeler denir.
• Yanıcı maddeler doğada 3 (üç) halde bulunurlar,
bunlar;
✓ Katı
✓ Sıvı
✓ Gaz

YANICI MADDE
1-Katı Maddeler:
• Belirli bir hacim ve şekle sahip

• Moleküller arasında büyük
çekim kuvveti olan
• Tutuşma sıcaklıkları farklı
• Kaza ile tutuşması ve
yanması diğer (sıvı-gaz)
maddelere göre daha zor

YANICI MADDE
1-Sıvı Maddeler:
• Belirli bir hacmi vardır ama

• Bulundukları kabın şeklini alırlar
• Tutuşma, buharlarının tutuşması ile olur
• Moleküler bağları katılara göre daha zayıftır.

YANICI MADDE
1- Gaz Maddeler:
• Belirli bir hacimleri ve şekilleri yoktur.

• Atmosferde serbestçe yayılırlar
• Moleküller arası bağlar çok zayıftır.
• Oksijenle karışmaları çok kolay
• Diğer maddelere göre çok kolay tutuşurlar
• Teorik olarak basınç altında sıvılaştırılabilirler

YAKICI MADDE
OKSİJEN
• Havada %21 oranında bulunur
• Oksijen oranı yükseldikçe cisimlerin yanıcılığı artar.
• Oksijen oranının azalması yanıcılığı da azaltır.

ISI
Cisimlerin sıcaklığının artmasına neden olan fiziksel bir

etkidir.
• Direkt temas (Conduction),

• Hava yolu ile (Convention)
• Işıma yolu ile (Radiation) yayılır.

“A” SINIFI YANGIN
Katı Madde Yangınlarıdır.
(Kağıt, kumaş, tahta, kauçuk, plastik gibi kül bırakan madde
oluşan sıradan yanıcılar )
“B” SINIFI YANGIN
Yanıcı Sıvı Yangınlarıdır.
(Yağlar, benzin, mazot, mutfak yağı, boya, tiner ve
diğer yanıcı, parlayıcı, patlayıcı sıvılar. )
“C” SINIFI YANGIN
Yanıcı Gaz Yangınlarıdır.
(Elektrik Yangınları da
“Kablo, sigorta kutuları, motorlar, elektrikli alet ve gereçler v.b.”
bu sınıf içinde değerlendirilir. )
“D” SINIFI YANGIN

Yanıcı Metal Yangınlarıdır.
(Alüminyum, magnezyum ve titanyum )
“A” SINIFI YANGINLAR
(Katı Madde Yangınlarıdır. )

✓Ağaç ve ağaç ürünleri, tekstil ürünleri, orman, kağıt ve kağıt
ürünleri, bina, vb. maddelerin meydana getirdiği yangınlardır.
✓Genelde “Solid Su” veya “Pulvarize Su” ile söndürülür.
✓ Ağaçtan ve prefabrike konutlarda meydana gelen

yangınlarda, % 3 konsantrasyonlu foam köpüğü kullanmak en
etkili yöntemdir.
“B” SINIFI YANGINLAR
(Yanıcı Sıvı Yangınlarıdır.)
✓ Genellikle petrol türevi ürünler ve bitkisel yağların
tutuşması ile oluşan yangınlardır.
✓Bu sınıf yanıcı maddelerde yanma yüzeyde olur.

Örneğin: Motorin, mazot, benzin, gaz yağı,
yağlama yağı, boya, gres, vb.
✓ Bu sınıf yangınların söndürülmesinde en etkili yol yanıcının

hava ile temasının kesilmesidir, bunu da en iyi foam köpüğü
sağlar.
“C” SINIFI YANGINLAR
(Yanıcı Gaz Yangınları)
✓ Genellikle petrol türevi ürünler ve bitkisel yağların

tutuşması ile oluşan yangınlardır.
✓Bu sınıf yanıcı maddelerde yanma yüzeyde olur.

Örneğin: Propan, Bütan, Asetilen ve Tabii Gaz
✓Bu sınıf yangınların söndürülmesinde en etkili yol yanıcının

hava ile temasının kesilmesidir, bunu da en iyi foam köpüğü
sağlar.
“D” SINIFI YANGINLAR
(Yanıcı Metal Yangınlarıdır.)
✓ Alüminyum, magnezyum, titanyum, fosfor ve zilkenyum

gibi metallerin yanmasından meydana gelen yangınlardır.
✓Bu sınıf yangınların en etkili söndürücüsü

“Trimotoksinboraksin” olup ayrıca “Yüksek Süratli Pulvarize
Su, Kuru Kum, Toprak, Grafit Tozu” da tavsiye edilen
söndürme maddelerinden dir.
YANGINI SÖNDÜRME TEKNİKLERİ
• Yanıcı maddenin cinsi, yangının sınıfı ne olursa
olsun söndürme metodu ve prensipleri aynıdır.
• Bu prensip yanmayı oluşturan ve “Yangın Üçgeni”
olarak bilinen yapıyı bozmaktan ibarettir.
Sonuç olarak; Yangının söndürülmesi aşağıda

belirtilen tekniklere göre yapılmalıdır
 Yanıcı Maddeyi Ortadan Kaldırmak.
 Oksijen ile temasını kesmek.
 Isıyı Yok Etmek (Soğutarak Söndürmek)
 Zincirleme Reaksiyonunu Kırmak

YANICI MADDEYİ ORTADAN KALDIRMAK
 Katı yanıcı maddelerde; bu yöntem pek

mümkün değildir, ancak küçük çaptaki katı
yanıcı maddeler emniyetli bir sahaya
alınabilir.
Sıvı ve gaz yanıcı maddelerde; sızan yakıt
veya gaz devre üzerindeki valfın
kapatılması yöntemi ile yangın kontrol
altına alınabilir veya söndürülebilir.
 Elektrik yangınlarında ise; enerjinin YANICI MADDE
kesilmesi yanmayı durdurur (Eğer yangın ISI
“A” veya “B” Sınıfı yangına dönüşmemiş YANMA
ise).
YOK
OKSİJEN
ISIYI YOK ETMEK (Soğutma)
 Bu işlem genelde “Su” kullanılarak yapılır.

Yanan maddenin sıcaklığı tutuşma
sıcaklığının altına düşürülür. Bu işleme de
“Soğutma” adı verilir
YANICI
MADDE
ISI
YANMA
YOK
OKSİJEN

OKSİJEN İLE TEMASINI KESMEK (Boğma)
 1. ÖRTME :
Katı maddeler (kum, toprak, halı, kilim,
vb.) ve kimyasal bileşkeler (foam köpüğü,
AFFF, “Aqua Film Forming Foam” vb.) YANICI
kullanılarak yanan maddenin oksijen ile MADDE
temasının kesilmesiyle yapılan söndürmedir. ISI
2. BOĞMA : YANMA
Yangının, oksijen ile temasının kesilmesi YOK
veya azaltılması amacıyla yapılan OKSİJEN
söndürme yöntemidir. Bu yönteme en iyi

örnek “CO2 Gazı” dır.

ZİNCİRLEME REAKSİYONU KIRMAK
 Yanma sırasında; yanıcı madde, oksijen ve ısı arasındaki alışverişin,
kimyasal bir işlem ile kesilmesi suretiyle uygulanan söndürme tekniği
dir.
 Bu söndürme tekniğinde, genellikle “Halojenli” söndürücüler

kullanılır,
Örnek; Halon 1301

FM 200 TM
NAF Serisi Gazlar

YANGIN SÖNDÜRMEDE KULLANILAN
ANA SÖNDÜRÜCÜLER
 SU
 KÖPÜK SÖNDÜRÜCÜLER
 KURU KİMYEVİ TOZLAR
 KARBONDİOKSİT (CO2)

• En yaygın,
• En ucuz ve
• Temini en kolay olan Söndürücüdür.
• “A” Sınıfı Yangınların En Etkili Söndürücüsüdür.

KÖPÜK SÖNDÜRÜCÜLER
✓ Foam’ da denilen söndürme sıvısının belirli oranda

su ve hava ile karıştırılması ile elde edilir.
✓ Köpük “B” ve “C” Sınıfı yangınların ideal
söndürücüsüdür.
✓ Kütlesel olarak yanan “A” Sınıfı yanıcı maddelere
de rahatlıkla uygulanır.
✓Köpüğün söndürme metotları;

 Soğutarak  Bastırarak
 Ayırarak  Kaplayarak
KÖPÜK SÖNDÜRÜCÜLER
UYARI
Köpüğün karışımında
su olduğu için hiçbir
zaman elektrik devreleri
üzerine sıkılmamalıdır.

KURU KİMYEVİ TOZLAR
✓ Söndürme özelliği; ısıyı yayma,

boğma, zincirleme reaksiyonlarını
kırma ve yüzeyi örtme şeklindedir.
✓“B” Sınıfı Parlayıcı Madde

Yangınlarında ve kullanılmakla
beraber yalıtkan olduğundan her sınıf
yangın söndürme işleminde kullanılır.

KURU KİMYEVİ TOZLAR
✓ Kuru Kimyevi Tozlar;
 Sodyum Bikarbonat (B, C),
 Potasyum Bikarbonat (B, C),
 Üre Potasyum Bikarbonat (B, C),
 Mono Amonyum Fosfat (A,B, C, D)’ tan imal
edilmişlerdir.
✓ Kuru Kimyevi Tozlar (PKP) kullanıldığında

cam elyafı şeklinde artık bıraktığından zorda
kalınmadıkça elektrik ve elektronik cihaz
yangınlarında kullanılmamalıdır.
KARBONDİOKSİT GAZI

KARBONDİOKSİT GAZI
© Özcan ERDOĞAN / İzinsiz iktibas edilemez ve

çoğaltılamaz.
CO2
Püskürtme ile, atmosfer basıncında gaz haline geçerek

ortamdaki oksijen miktarını azaltan yani boğucu etkisi ile
yangını söndüren kimyasal bir söndürücüdür.
KARBONDİOKSİT GAZININ
SÖNDÜRÜCÜ OLARAK ETKİLERİ
• ANA ETKİSİ: BOĞMA

“Atmosferdeki oksijenin yerini alır”
• İKİNCİ DERECE ETKİSİ: SOĞUTMA

“Yangın söndürmedeki etkisi çok azdır”

CO2 GAZININ TEKNİK ÖZELLİKLERİ
• CO2 Gazı;
 Havadan 1.5 kat daha ağır,

 Kokusuz,
 Yalıtkan,
 Boğucu bir gaz dır.
Etkili kullanım mesafesi; 1.5 ile 3 metre dir. 15 Lb. (6
Kg.) CO2 tüpü, 30-45 saniyede tüp boşalır ve yaklaşık
olarak 3.8 m3 hacmi boğar.

A SINIFI YANGIN B ve C SINIFI YANGIN D SINIFI YANGIN
“ KATI YAKITLAR” “ METAL YANGINLARI”
 FOAM
 SU  PULVARİZE SU  KURU KİMYASAL TOZ
 FOAM  KURU KİMYASAL TOZ  TRİMOTOKSİNBORAKSİ
 CO2  YÜKSEK SÜRATLİ KURU
 HALON (SABİT SİSTEM) KUM VE TOPRAK
İLK MÜDAHALEDE  PULVARİZE SUGRAFİT
 KURU KİMYASAL TOZ TOZU
 KARBONDİOKSİT (CO2)
 PORTATİF SULU
SÖNDÜRÜCÜ
“RÜZGARI ARKANIZA ALIN”
“SÖNDÜRÜCÜYÜ YANGININ ÇIKIŞ
NOKTASINA PÜSKÜRTÜN”
“AKARYAKIT YANGINLARINDA SÖNDÜRÜCÜNÜZÜ
SIZINTININ BULUNDUĞU NOKTAYA PÜSKÜRTÜN”
“MÜMKÜN OLDUĞUNCA FAZLA SÖNDÜRÜCÜ
KULLANARAK YANGINA MÜDAHALE EDİN ”
“YANGINI TAMAMEN SÖNDÜRMEDEN ALANI
TERK ETMEYİN”
HIZLI YANMA :
Yanmanın bütün belirtileriyle

başladığı olaydır.
Burada yanmanın belirtileri olan

alev, ısı, ışık ve korlaşma
mevcuttur.

Kolay alev alabilen maddelerin (parlayıcı maddeler) belli oranda hava ile
homojen karışımları, çok kolay alev alarak yanmasına sebep olurlar. Bu tür
yanma olayına parlama denir.
PARLAMA

YANGININ SEBEPLERİ
 KORUNMA ÖNLEMLERİNİN ALINMAMASI

 BİLGİSİZLİK
İHMAL
KAZALAR
SABOTAJ

HANGİSİNİ KULLANALIM ?
CO2
KÖPÜK

HANGİ YANGIN TÜPÜ NERELERDE KULLANILIR
• MÜKEMMEL •ORTA
• KULLANILIR •KULLANILMAZ
HALOKARBON GAZLI
A SINIFI GANGINLAR B SINIFI YANGINLAR C SINIFI YANGINLAR
AHŞAP MALZEMELER * BENZİN * DOĞALGAZ *
OTLAR-ÇALI ÇIRPI * BENZOL * LPG *
KAĞITLAR * MAZOT * METAN *
GİYSİLER * VERNİK * HİDROJEN *
TÜM KUMAŞLAR * BOYALAR * PROPAN *
PERDE-EV TEKSTİLİ * TİNER * ASETİLEN *
BÜRO-EV MOBİLYALARI * ASETON * ELEKTRİK KABLOLARI *
KAUÇUK-SELÜLOZ * PARAFİN * ELEKTRİK TRAFOLARI *
PLASTİKLER * ASFALT * GÜÇ KAYNAKLARI *
TUTKAL * BİLGİ İŞLEM ÜNİTELERİ *
YEMEK YAĞLARI * ELEKTRONİK EŞYALAR *
ENDÜSTRİYEL YAĞLAR * ELEKTRİKLİ EV EŞYALARI *
ALKOL *

KARBONDİOKSİT GAZLI
ALKOL *

ABC KURU KİMYASAL TOZ
ALKOL *

BC KURU KİMYEVİ TOZ
ALKOL *

KÖPÜKLÜ
ALKOL *

SULU SİSTEM
ALKOL *

YANGINLA MÜCADELE
•Yangın çıkmasının önlenmesi
•Yangının kısa sürede tespiti
•Yangının yayılmasının önlenmesi
•Yangının söndürülmesi
•Yangın sırasında tahliye

SESLİ OLARAK
ETRAFTAKİLERİ
UYAR
BÖLÜM YETKİLİSİNİ ARA

YARALI VARSA BİLDİR
YANGIN SÖNDÜRÜCÜ İLE İLK
YANGIN E: EVET
MÜDAHALEYİ YAP H: HAYIR
YARALININ
YANGIN E YARALI
BÖLGESİNİN VAR MI?
DIŞINA ALINMASI
H
EKSİK KİŞİLERE
ACİL DURUM
İLK YARDIM VE İLK YANGIN SÖNDÜRME EKSİK E AİT ÇALIŞMA
TOPLANMA
TIBBİ MÜDAHALE EKİBİNİN MÜDAHALESİ VAR MI? BÖLGESİ
YERİNDE SAYIM
ARAŞTIRMASI
H
İŞLETME İMKANLARI H İTFAİYEYİ ARA
YANGINI SÖNDÜRMEK İÇİN EKSİK
YETERLİ Mİ? KİŞİLER
BULUN
E DU MU?
H
E
YANGININ SÖNDÜRÜLMESİ
YARALI
VAR MI?
YANGIN BÖLGESİNDE
İNCELEME, YANGIN E
TOPLANTISI YANGIN RAPORU
İLK YARDIM VE
TIBBİ MÜDAHALE
KARŞI ÖNLEMLERİN
UYGULANMASI
ACİL DURUMLAR
•Doğal Afetler (Deprem, Sel, Fırtına vb)
•Yangın
•İş Kazaları
•Toplumsal Olaylar

• Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik
İçişleri Bakanlığı Resmi Gazete: 26/7/2002 Sayı : 24827
• Madde 127- Yapı, bina, tesis ve işletmelerden; 10 bağımsız bölümü

olan konutlar ile 50 kişiden fazla insan bulunan her türlü yapı, bina,
tesis ve işletmelerde aşağıdaki ekipler oluşturulur.

EKİPLERİN OLUŞTURULMASI
• Söndürme Ekibi
• Kurtarma Ekibi
• Koruma Ekibi
• İlkyardım Ekibi

MÜDAHALE VE YANGIN SÖNDÜRME EKİBİNİN GÖREVLERİ
• Yangın haberi ulaştığında, yangın yerine gelerek yangının ne tür

yangın olduğunu belirleyerek iş yerindeki yangın söndürme
malzemelerini kullanarak yangını söndürmeye ve kontrol altına
almaya çalışmak
• Yangın içerisinde kalmış herhangi bir canlı belirlediklerinde
kurtarma ve tahliye ekibine bildirerek kurtarılmasını sağlamak.
• A sınıfı yangınlarda (katı malzeme yangını) su ve diğer söndürme
malzemeleri kullanılacaktır.
• B sınıfı yangınlarda (yanıcı sıvıların yangını) kesinlikle su
kullanılmayacaktır.
• C sınıfı yangınlarda (yanıcı gazların yangını) eldeki abc tipi kuru
kimyevi tozlu yangın söndürme cihazları kullanılacaktır.
• Yangın söndürme cihazı rüzgarı arkaya alacak şekilde ve ateşin
merkezinde tutulacaktır.
• İtfaiye ekibi geldikten sonra söndürme çalışmaları itfaiye ekibine

bırakılacak, yalnızca yardım istendiği durumlarda itfaiye ekibine
yardımcı olunacaktır.
• Yangın söndürüldükten sonra kullanılan yangın söndürme malzeme

ve teçhizat düzenli bir şekilde toplanacak , boşalan söndürme
cihazları ve eksilen teçhizat belirlenerek operasyon sorumlusuna
bildirilecektir.
KURTARMA VE TAHLİYE EKİBİNİN GÖREVLERİ
• En hızlı şekilde teçhizatları ile birlikte yangın yerine ulaşacaklar ve

yangın söndürme ekibinden alacak bilgiler ışığında kurtarma ve
tahliye çalışmalarına başlayacaklardır.
• Kendi can güvenliklerini tehlikeye atmadan yangın içerisinde

kalan canlılara gerekli teçhizatını da kullanarak ulaşmaya
çalışacaklardır.

• Kurtardıkları canlının ilk yardımı için ilk yardım ekipleri
tarafından müdahalesi sağlanacaktır.
• Yangın içerisinde kurtarılması öncelikli ( 1. Derece) malzemeler

ve eşyalar varsa bunların yangın dışına çıkarılması çalışmalarını
yapacaklardır.
• İtfaiye ekibi geldikten sonra itfaiye ekibine tahliye kurtarma

çalışmalarında yardımcı olacaklardır.
• “Ekipte olanlar kendi can güvenliklerini kesinlikle tehlikeye

atmayacaklardır.”
İLK YARDIM EKİBİNİN GÖREVLERİ
1. Kurtarma ve tahliye ekibi tarafından yangından zarar görmüş

olarak kurtarılan insanlara gereken ilk yardım müdahalesini
yaparak durumuna göre en seri şekilde en yakın sağlık merkezine
gönderilmelerini sağlamak.
2. Yangın yerine gelecek olan ambulans ve ilkyardım ekibine yardımcı

olmak.

GÜVENLİK EKİBİNİN GÖREVLERİ
• Yangın çıktığını öğrenir öğrenmez ekip komutanı yangını itfaiyeye

ve ilgili kişilere en kısa zamanda telefonla haber verecektir.
İtfaiyeye yangın yerini tam adresini çıkış saatini ve yangının türünü
bildirecektir.
• Yangın bölgesinin çevresini güvenlik şeritleriyle çevirecek ve ilgisiz

şahısların yangın bölgesine girmesini engeleyecektir. Bu şahıslar
kötü niyetli olabilirler, ya da bilgisizlikleri ve tecrübesizlikleri
nedeniyle yangından zarar görebilirler.

• Gelecek itfaiye ve ambulans araçlarına yardımcı olmak amacıyla
güzergah üzerindeki araçların ve diğer engellerin kaldırılmasını
sağlayarak yol gösterirler.
• Yangın söndürüldükten sonra da çevre güvenlik önlemlerini

sürdürerek yangın yerinin temizlenmesini sağlarlar ve diğer
ekiplerle birlikte yangının çıktığı yer, çıkış nedeni, yangın
söndürme çalışmaları, yangın sonrası maddi hasar ve diğer
kayıplarla ilgili bir rapor hazırlar.
EĞİTİM
• Alarm tahliye denemeleri

• Denemelerde aksayan yönler
• Sektördeki benzer olayların incelenmesi

Ölçme İzleme Güncelleme-İyileştirme
• Tatbikat sonuçları • Görülen aksaklıklar
• Gözden geçirmeler • Verilerin değerlendirilmesi
• Kayıtların incelenmesi • Yasal değişiklikler
• Geri beslemeler • Hedeflerin yükselmesi
• Teknolojik gelişmeler

YANGINLA KARŞILAŞMA

ÖNCE KENDİ GÜVENLİĞİNİ SAĞLA

YANGINI ETRAFA YAYACAK ALET KULLANMA

TAHLİYEYİ SAĞLA

YANGIN TÜPÜ KULLAN

İTFAİYE HABER VER

YANGINLA MÜCADELEDE 4 ALTIN ÖĞÜT
1- Yangın , Doğal afetler dışında , genelde insan hatasından dolayı

meydana gelir.
2-Yangını önlemek, söndürmekten daha kolaydır ve risk taşımaz.
3-Yangını önlemek, bir veya birkaç kişinin görev ve sorumluluğu değil, tüm
insanların görevidir. Yangını söndürmek ise bu konuda eğitilmiş insanların
görevidir.
4-Yangın can ve mal düşmanıdır. Ancak, yangın anında insana en büyük
düşman, panik ve mantıksız harekettir.

Notlar 2

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Notlar 2

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

SAĞLIK BİLİMLERİ FAKÜLTESİ

2022-2023 Eğitim Öğretim Bahar Dönemi

© Özcan ERDOĞAN/ İzinsiz iktibas edilemez ve çoğaltılamaz.

© Özcan ERDOĞAN / İzinsiz iktibas edilemez ve çoğaltılamaz.

© Özcan ERDOĞAN / İzinsiz iktibas edilemez ve çoğaltılamaz.

• insan toplulukları ve yerleşim yerleri üzerinde kayıplar

© Özcan ERDOĞAN / İzinsiz iktibas edilemez ve çoğaltılamaz.

1. Olayın fiziksel büyüklüğü,

© Özcan ERDOĞAN / İzinsiz iktibas edilemez ve çoğaltılamaz.

© Özcan ERDOĞAN / İzinsiz iktibas edilemez ve çoğaltılamaz.

• Hasar, zarar, kayıp ve olumsuz sonuçlara yol açma potansiyeli

© Özcan ERDOĞAN / İzinsiz iktibas edilemez ve çoğaltılamaz.

© Özcan ERDOĞAN / İzinsiz iktibas edilemez ve çoğaltılamaz.

© Özcan ERDOĞAN / İzinsiz iktibas edilemez ve çoğaltılamaz. 10

• Ulaşım sekteye uğrar.

© Özcan ERDOĞAN / İzinsiz iktibas edilemez ve çoğaltılamaz. 11

© Özcan ERDOĞAN / İzinsiz iktibas edilemez ve çoğaltılamaz. 12

© Özcan ERDOĞAN / İzinsiz iktibas edilemez ve çoğaltılamaz. 13

© Özcan ERDOĞAN / İzinsiz iktibas edilemez ve çoğaltılamaz. 14

© Özcan ERDOĞAN / İzinsiz iktibas edilemez ve çoğaltılamaz. 15

© Özcan ERDOĞAN / İzinsiz iktibas edilemez ve çoğaltılamaz. 16

© Özcan ERDOĞAN / İzinsiz iktibas edilemez ve çoğaltılamaz. 17

© Özcan ERDOĞAN / İzinsiz iktibas edilemez ve çoğaltılamaz. 18

© Özcan ERDOĞAN / İzinsiz iktibas edilemez ve çoğaltılamaz. 19

© Özcan ERDOĞAN / İzinsiz iktibas edilemez ve çoğaltılamaz. 20

© Özcan ERDOĞAN / İzinsiz iktibas edilemez ve çoğaltılamaz. 21

© Özcan ERDOĞAN / İzinsiz iktibas edilemez ve çoğaltılamaz. 22

• Antibiyotiğe karşı gelişen direnç

© Özcan ERDOĞAN / İzinsiz iktibas edilemez ve çoğaltılamaz. 23

© Özcan ERDOĞAN / İzinsiz iktibas edilemez ve çoğaltılamaz. 24

Beklenmedik olay acil durumdan daha önemli durumları anlatır.

“Doğal veya insan eliyle

© Özcan ERDOĞAN / İzinsiz iktibas edilemez ve çoğaltılamaz.

• Belirli bir tehlikenin,

© Özcan ERDOĞAN / İzinsiz iktibas edilemez ve çoğaltılamaz.

• Riskten veya kayıp olasılığından bahsedebilmek için, belirli büyüklükte

• Risk = Tehlike x Değer (Etkilenebilecek unsurlar)

© Özcan ERDOĞAN / İzinsiz iktibas edilemez ve çoğaltılamaz. 28

• Bu tanımdan da anlaşılacağı üzere, afet riskinin belirlenebilmesi için öncelikle

© Özcan ERDOĞAN / İzinsiz iktibas edilemez ve çoğaltılamaz. 29

© Özcan ERDOĞAN / İzinsiz iktibas edilemez ve çoğaltılamaz. 30

• Herhangi bir afet olayından dolayı hanesi kullanılamaz hale gelmiş ya da

• Afete maruz kalan ya da kalabileceği öngörülen bir tek konutta, yasal

© Özcan ERDOĞAN / İzinsiz iktibas edilemez ve çoğaltılamaz. 31

• Haneleri kullanılamaz hale gelmiş ya da gelmesi muhtemel, 7269 sayılı Afetler

© Özcan ERDOĞAN / İzinsiz iktibas edilemez ve çoğaltılamaz. 32

• Devletin ve milletin bölünmez bütünlüğü ile milli hedef ve menfaatlerine yönelik

© Özcan ERDOĞAN / İzinsiz iktibas edilemez ve çoğaltılamaz. 33

© Özcan ERDOĞAN / İzinsiz iktibas edilemez ve çoğaltılamaz. 34

© Özcan ERDOĞAN / İzinsiz iktibas edilemez ve çoğaltılamaz. 35

© Özcan ERDOĞAN / İzinsiz iktibas edilemez ve çoğaltılamaz. 36

Hiçbir planlama olmaksızın ve içgüdüsel olarak aile bireyleri önce kendi

Özellikle depremde, kurtarma ekipleri gelinceye kadar kurtarma

© Özcan ERDOĞAN / İzinsiz iktibas edilemez ve çoğaltılamaz. 37

• Afet verileri, meydana geldikleri ülkelerde, arşiv, veri tabanı veya

• Afet envanter çalışmalarında, genellikle insan ve ekonomik kayıplara ait

• Uluslararası veri tabanı çalışmalarında en fazla kullanılan metotlar;

© Özcan ERDOĞAN / İzinsiz iktibas edilemez ve çoğaltılamaz. 38

• 10 veya daha fazla insan ölümüne sebep olan,

© Özcan ERDOĞAN / İzinsiz iktibas edilemez ve çoğaltılamaz. 39

Aşağıda sıralanan kriterlerden en az birinin olması afet arşivine dahil

© Özcan ERDOĞAN / İzinsiz iktibas edilemez ve çoğaltılamaz. 40

© Özcan ERDOĞAN / İzinsiz iktibas edilemez ve çoğaltılamaz.

© Özcan ERDOĞAN / İzinsiz iktibas edilemez ve çoğaltılamaz.